منشور اخلاقی امام کاظم علیه السلام

فرازی از پیام‌ها و سفارشات امام موسی کاظم (علیه السلام) به هشام، که حیات اخلاقی، سیاسی و اجتماعی انسان واقعی را ترسیم می‌کنند.

• ای هشام، همانا خداوند را بر بندگان دو حجت است: 1- حجت ظاهری، 2- حجت باطنی، و اما حجت ظاهری که رسولان‌اند و انبیا و امامان، و اما حجت باطنی، که عقل و خرد است.
• ای هشام، همانا خردمند کسی است که نه حلال او را از شکر و سپاس باز دارد، و نه حرام بر صبرش چیره گردد.
• ای هشام، هرکس سه‌چیز را بر سه‌چیز مسلط گرداند، مانند آن است که هوس خود را بر نابودی عقلش کمک کرده:

1. هرکس که روشنایی اندیشه ‏اش را با آرزوهای درازش تاریک سازد؛
2. و کسی‌که شگفتی‌های حکمتش را با سخنان یاوه و گزاف نابود کند؛
3. و آن‌کس که نور عبرتش را با شهوات نفسش خاموش سازد، گویا هوی و هوس خود را بر نابودی خردش کمک رسانده؛
4. و هر کس که عقل و خردش را نابود کند، با این‌کار، دین و دنیای خود را تباه ساخته‏ است.

• ای هشام، چگونه کردارت نزد خدا پاک باشد، با آن‌که دل از فرمان پروردگارت بازداشته باشی و بر علیه عقلت به طاعت هوست رفته باشی؟!
• ای هشام، مردم برای طاعت خداوند آفریده شده اند، و هیچ نجاتی جز به طاعت او مقرر نیست.
• ای هشام؛ به‌راستی خردمندان چشم از دنیا پوشیدند و دیده به آخرت دوختند، زیرا دریافتند که دنیا، خواهانی است خواسته‌شده، و آخرت هم خواهان است و هم خواسته‌شده؛ در نتیجه هرکس که خواهان آخرت باشد، بهره خود را به‌طور کامل از دنیا برگیرد. و هرکس که جویای دنیا باشد، آخرت او را طلب کند و مرگش فرا رسد، و هر دو سرا، هم دنیا و هم آخرتش را بر او تباه سازد.
• ای هشام؛ آن‌کس که زبانش راستگوست، عملش پاک و نیکوست و آن‌کس که نیتش پاک باشد، روزیش افزون شود و آن‌کس که با برادران و خانواده ‏اش به‌خوبی برخورد کند، عمرش طولانی گردد.
• ای هشام؛ آن‌کس که مردانگی ندارد دین ندارد، و آن‌کس که عاری از مردانگی است عقل ندارد، و باارزش‌ترین مردم، کسی است که دنیا را برای خود هیچ مقام و منزلتی نداند. به‌تحقیق، برای بدن‌های شما بها و قیمتی جز بهشت نیست، پس آن را جز به بهشت مفروشید.
• ای هشام؛ هرکس که از تعرض به آبروی مردم خودداری کند، خداوند نیز در روز قیامت از کیفر گناه او درگذرد؛ و هرکس که خشم خود را از مردم باز دارد، خدا نیز به‌روز رستاخیز، خشم خود را از او باز دارد.
• ای هشام؛ فرد عاقل هرگز دروغ نگوید، اگر چه مطابق میلش باشد.
• ای هشام؛ بهترین وسیله تقرب بنده به خدا، پس‌از شناخت او، نماز است و احسان به پدر و مادر؛ و اجتناب از صفت حسادت و خودبینی و فخرفروشی.
• ای هشام؛ در پی اصلاح روزگاری باش که در پیش داری، پس نظر کن که آن‌ چه روزی خواهد بود، و پاسخی برایش مهیا کن؛ زیرا که بی‏ شک تو بازداشت شوی و مؤاخذه گردی، و از روزگاران گذشته و مردمانش پند گیر، که به‌راستی روزگار خود طولانی است و [اما برای شخص‏] محدود و کوتاه.

منبع: تحف‌العقول، ص 361