آشنایی با اماکن مقدسه حله

حِلّه شهرى است در ميانه عراق، در منطقه ‏اى به نام‏ «الفرات الأوسط» و آن در نيمه راه بغداد- نجف، به فاصله 80 كيلومتر از بغداد، در سمت جنوب شرقى اين شهر واقع است.

اين شهر كهن، يكى از مراكز مهم و حوزه‏ هاى علمى شيعه است و بسيارى از بزرگان شيعه؛ مانند علّامه حلّى و محقق حِلّى از اين شهر برخاسته ‏اند و امروزه يكى از استان هاى شيعه ‏نشين مهمّ عراق است.

مراكز زيارتى و ديدنى شهر حلّه و حومه آن:

1- حضرت حمزه؛ كه به‏ «حمزة الغربى» شهرت دارد، وى ابويعلى حمزة بن القاسم بن على بن حمزه بن الحسن بن عبيداللَّه بن ابى الفضل العباس است. او از راويان حديث و علماى بزرگوار شيعه بوده و آرامگاهش در روستاى «مزيديه» در نزديكى حله مى ‏باشد. بر قبر او گنبد و ضريح و رواق و صحن بزرگى ساخته شده و زيارتگاه مردم است.

2- حضرت قاسم؛ فرزند بزرگوار امام موسى بن جعفر عليه السلام و برادر تنى امام رضا و حضرت معصومه عليهما السلام است. او پس از شهادت پدرش از بغداد گريخت و در ميان عشاير منطقه «سورا» در اطراف حله مخفى گرديد و پس‏ از وفات، در آرامگاه كنونى ‏اش مدفون شد. امروزه قبر او زيارتگاه مردم است و صحن و سرا و بارگاه باشكوهى دارد و ميان مردم به استجابت دعا و نذر مشهور است.

اين دو امام‏زاده بزرگوار و صحيح النسب، مشهورترين امام‏زادگان در اين منطقه هستند و شهرت اين دو، به گونه ‏اى است كه نام شهرِ مدفنِ آنان، از نام اصلى به نام اين دو تن تغيير يافته و در ميان مردم به شهر حمزه و شهر قاسم مشهور شده است.

3- مشهد ردّ الشمس، در آغاز بزرگراه كربلا- حله، بقعه ‏اى است با گنبد مخروطى كه بنابر روايات تاريخى، اميرمؤمنان عليه السلام هنگام بازگشت از جنگ صفين در اين بقعه نماز ظهر و عصر را پس از آن كه آفتاب به اراده پروردگار و خواست حضرت از وضعيت غروب به ظهر بازگشت، بجاى آورد. اين جايگاه، پيشينه تاريخى كهنى دارد و تمامى مورخان و محدثان درباره آن سخن گفته و آن را يكى از معجزات آن حضرت شمرده‏اند.

4- حرّاقه: جايگاه و تپه ‏اى است كه حضرت ابراهيم عليه السلام را در زمان نمرود بر منجنيق نهادند و به آتش افكندند. امروزه فضاى باز روبروى تپه بگونه ‏اى است كه گويى آثار افروختن آتش عظيم بر روى زمين نمايان است. اين جايگاه در دهكده‏اى به نام «بُرس» در شمال حله واقع است.

5- آرامگاه ابراهيم احمرالعينين؛ ابراهيم بن عبداللَّه المحض بن الحسن المثنى فرزند امام حسن‏ مجتبى عليه السلام است. او عالمی عابد، زاهدی شجاع بود و در سال 145 ه. عليه ابوجعفر منصور قيام كرد و به دست لشكريان او، پس از جنگ سختی به شهادت رسيد و سر او را بريدند و به هاشميه پايتخت منصور (در نزديكى حلّه) آوردند. در حال حاضر بر جايگاه سر او در هاشميه، در نزديكى روخانه «الجربوعيه» آرامگاهى ساخته‏ اند.و محل زیارت دوستداران است .

6- هاشميّه؛ شهرى است واقع در نزديكى حلّه كه نخستين پايتخت عباسيان بوده است. در اين شهر ابوالعباس سفّاح و ابوجعفر منصور خلافت كردند و منصور پس از ساختمان بغداد بدانجا منتقل شد.  ده ها نفر از سادات جليل‏ القدر بنى‏ الحسن عليه السلام به دست اين دو تن در اين شهر به شهادت رسيدند. برخى از آنها را از مدينه بدين شهر آورده و زندان نمودند و سپس در گورهاى دسته جمعى دفن كردند و يا در ديوارها و ستون ها جاى دادند و بر آنها ساختمان بنا كردند.

7- آرامگاه ابراهيم بن عبداللَّه المُضر (در هاشميّه).

8- قبر ابوالخير (در دهكده عتايق).

9- ابودميعه، او محمد بن على بن الحسين فرزند زيد بن على بن الحسين عليهما السلام است كه آرامگاهش در «محلة الطاق» است. وى امام زاده‏اى والامقام است و در سال 140 ه. درگذشت و قبر او از زيارتگاه هاى مشهور شهر حله است.

10- ابومحمد الحسن الأسمر، از نوادگان زيد شهيد است و آرامگاهش در روستاى «زبيد» در حومه حِلّه قرار دارد.

11- ابوجعفر محمدالأدرع، از نوادگان امام حسن مثنى است و آرامگاهش در روستايى در جنوب حلّه واقع است.

12- اسماء بنت عميس، او از زنان پيشتاز در اسلام است كه به همراه شوهر خود جعفر بن ابى‏طالب به حبشه هجرت نمود و پس از شهادت حضرت جعفر، به همسرى ابوبكر درآمد و محمد بن ابى ‏بكر ثمره اين ازدواج بود و پس از مرگ او و شهادت حضرت فاطمه عليها السلام همسر اميرالمؤمنين شد. آرامگاهى در حومه هاشميه به او نسبت داده مى‏ شود. و در نزديكى آن قبر فرزندش يحيى كه از اميرالمؤمنين على عليه السلام است، قرار دارد.

13- اسماعيل طباطبا، نواده حسن مثنى فرزند امام حسن عليه السلام كه آرامگاهش در هاشميه است.

14- حضرت ايوب، اين پيامبر عظيم ‏الشأن از انبياى بنى‏ اسرائيل است كه در سرزمين عراق وفات يافت و آرامگاهش در چهار فرسنگى جنوب شهر حلّه به سمت كوفه، در منطقه‏ اى به نام‏ «الرارنجيه» قرار دارد.

15- بكر بن على بن ابى‏طالب، كه در سال 60 ه. درگذشت و آرامگاهش در جنوب شهر حله و در نزديكى بزرگراه نجف- حله واقع است:

16- جايگاه شهادت زيد بن على، كه در سال 120 ه. و پيرو قيام فراگيرش عليه خلفاى جور به شهادت‏ رسيد. دشمنان قبر او را شكافته و جسدش را بيرون آوردند و سرش را بريدند و جسد مباركش را آتش زدند. امروزه در جايگاه دفن نخستين او، آرامگاهى باشكوه ساخته شده و زيارتگاه مردم است. اين جايگاه در مشرق شهر كفل مى‏باشد.

17- ابوالعباس سفاح، نخستين خليفه عباسى است. مرگ او در سال 136 ه. واقع شده و قبر او درون مخروبه ‏اى در شهر قاسم مى‏باشد.

18- عبداللَّه المحض، نوه امام حسن عليه السلام كه در سال 145 ه. زنده به گور گرديد و آرامگاهش در هاشميه است.

19- عبداللَّه بن زيد، برادر يحيى بن زيد شهيد است. آرامگاهش در 17 كيلومترى شمال كفل در حومه هاشميه است.

20- عمران بن على بن ابى طالب عليه السلام، بنا به نقل مورخان، او در جنگ نهروان مجروح و هنگام انتقال به كوفه در نزديكى حلّه شهيد و مدفون گرديد. آرامگاهش در يك كيلومترى شمال حِلّه است.

21- عون بن على، از امام زاده‏ هاى مدفون در حومه شهر هاشميه است.

22- القاسم بن موسى الكاظم عليه السلام، آرامگاهش در جنوب شهر حلّه مى‏باشد.

23- محمد الديباج و چهار تن ديگر، اينان گروهى از سادات بنى حسن عليه السلام هستند كه در بقعه ‏اى در هاشميه‏ مدفونند.

آرامگاه هاى علما و فقها در شهر حلّه:

1- ابن ادريس حلى؛ او از بزرگان فقهاى اماميه است و از وى كتاب مشهورى به نام «السرائر» بر جاى مانده كه خود نيز بدين نام شهرت يافته و به «صاحب السرائر» معروف است. ابن ادريس در سال 598 ه. درگذشت و آرامگاه باشكوهش اينك درون شهر حلّه واقع است.

2- ابن حماد الواسطى؛ ابن حماد از بزرگان فقهاى اماميه است كه قبرش در «محله الجامعيين» حلّه مى‏ باشد.

3- ابن سعيد حلّى؛ او شيخ نجيب‏ الدين يحيى بن احمد حلّى، از فقيهان بزرگوار اماميه و نويسنده كتاب «جامع الشرائع» است. در سال 689 ه. در حلّه درگذشت وی در خانه خود مدفون شد. آرامگاه او امروزه در «محلة الطاق» شهر حله قرار دارد و بر قبرش گنبد و سرايى ساخته ‏اند. در پيرامون قبر او، آرامگاه گروهى از بزرگان شيعه نيز قرار دارد.

4- علاوه بر اين بزرگان، آرامگاه جمع بسيارى از فقها و علماى ديگر نيز در حلّه قرار دارد كه آرامگاه همگى داراى قبه و صحن و سرا است؛ از آن جمله می توان به بزرگان ذیل اشاره کرد:

-محقق حلى، نويسنده مشهور كتاب‏ «شرايع الاسلام» (متوفاى سال 676 ه. و آرامگاهش مشهور است.)

-ابن العرندس در محلّه جبران. شيخ احمد بن فهد الأحسائى (متوفّاى سالهاى آغازين قرن نهم هجرى) و قبر او در «محله الطاق» است.

-ابن نما حِلّى كه قبرش در «محلة المهديه» واقع است.

-جمال الدين ‏بن طاووس حلّى (متوفّاى 673 ه.) و قبرش در «محلة الجباويين» است.

-خليفى الموصلى (متوفّاى سال 850 ه.) كه قبرش در حله مشهور است.

-شرف الدين ابن طاووس كه آرامگاهش در حلّه معروف و مشهور است.

-شيخ ابوالحسن شفهنى حلّى (متوفاى نيمه قرن نهم) كه قبر او در «محلة المهديه» حلّه است.

-عبدالكريم ابن طاووس (متوفاى 693 ه.) قبر او در محله «باب النجف» حلّه قرار دارد.

-على بن طاووس (متوفاى 644 ه.) قبر او در «محلة الجامعيين» در حلّه است

برگرفته از  : اماكن زيارتى و سياحتى عراق ،  محمد رضا قمی ، نشر مشعر ، تهران ، ص76