حقایق علمی در قرآن کریم

خداوند متعال به واسطە رحمت بی منتهایش همه موجودات را بر طبق اصل هدایت عامّه به کمال مطلوبشان می رساند. در این میان انسان موجودی است که علاوه بر هدایت عامه از هدایت دیگری که به هدایت تشریعی تعبیر می شود برخوردار است. ارسال پیامبران و نزول کتب آسمانی در پاسخ به این اصل هدایتی می باشد و پیامبران پل ارتباطی دنیا با جهان غیب می باشند.
کتب برجا مانده از پیامبران حاوی دستور العمل هایی است که با به کار بستن آنها انسان خود را آماده پذیرش جهان غیب می نماید و دستورات و مطالب آنها حاوی مطالب اعتقادی، اخلاقی و فروعاتی از مسائل زندگی انسانها است تا در پرتو اجرای آن فرامین، زندگی معقول و مبتنی بر اصل انسانی داشته باشند. مشهورترین کتب آسمانی همچون تورات، انجیل و قرآن به عنوان نور و هدایت و خارج کننده انسانها از تاریکی ها به روشنایی جهان علم و دانایی تعبیر شده اند.

قرآن در بین کتب آسمانی از جایگاه منحصر به فردی برخوردار است، چرا که هیچ یک از کتب مقدس همانند قرآن با علم و یافته های مسلّم آن مطابقت ندارد.موریس بوکای: «قرآن هیچ مطلبی که از نظر علمی عصر جدید، انتقاد پذیر باشد، ندارد».

قرآن پژوه مسیحی فرانسوی «موریس بوکای» در کتاب خود به نام «مقایسه ای میان تورات و انجیل، قرآن و علم» در این خصوص بیان می دارد: من بدون هیچگونه پیش داوری و با واقع بینی تمام، بررسی وحی قرآنی را با جستجوی درجه سازگاری آن با داده های دانش نوین، آغاز کردم. از طریق ترجمه ها می دانستم که قرآن هرگونه پدیده طبیعی را متذکر می گردد، لیکن اطلاع مختصری از آن داشتم. با بررسی بسیار دقیق متن عمومی، صورتی از آنها تهیه کردم و در پایان برایم روشن شد که قرآن هیچ مطلبی که از نظر علمی عصر جدید، انتقاد پذیر باشد، ندارد».(2)اما قرآن در بین کتب آسمانی از جایگاه منحصر به فردی برخوردار است، چرا که هیچ یک از کتب مقدس همانند قرآن با علم و یافته های مسلّم آن مطابقت ندارد.
قرآن علاوه بر اشارات علمی، تلویحاً به برخی از فنون و صنایع رایج در زندگی انسانها اشاره نیز می نماید.
حال سؤال این است که آیا ما حقّ داریم آیات قرآن را با مسائل مختلف علوم طبیعی و اکتشافات علمی تطبیق دهیم؟
نظرات مختلفی در میان دانشمندان اسلامی وجود دارد مبنی بر اینکه تا حدودی می توان آیات قرآن را بر مسائل علوم طبیعی تطبیق کرد، مشروط براینکه دو اصل مهم رعایت گردد:
«نخست اینکه مسائلی از علوم طبیعی انتخاب شود که صد در صد ثابت و قطعی و حتمی است اما باید از رفتن به سراغ فرضیه ها اجتناب شود.
دیگر آنکه، دلالت آیات قرآن برآنها کاملا روشن و طبق قواعد ادبی در استنباط معانی از ظواهر الفاظ قابل اعتماد باشد و نیازی به توجیه و تفسیرهای مخالف ظاهر پیدا نکند».(1)

آیات متعددی در قرآن وجود دارد که جزئیات عالم هستی پرداخته و اطلاعات علمی خاصی درباره آنها بیان داشته است. برای تفهیم بیشتر شاهد مثال هایی از آیات قرآن می آوریم که در آن به جزئیات حقایق علمی اشاره و یا توجه شده است.

1ـ عدم خلل در آسمانها و زیور بودن ستارگان برای آن
﴿أفلم ینظروا الی السّماء فوقهم کیف بنیناها و زیّناها و مالها من فروج﴾ (سوره ق، آیه6)؛ «مگر به آسمان بالای سرشان ننگریسته اند که چگونه آن را ساخته و زینتش داده ایم و برای آن هیچ گونه شکافتگی نیست».

2ـ خلقت آسمان، بدون ستون
﴿خلق السموات بغیر عمد ترونها…﴾(سوره لقمان، آیه10) «آسمانها را بی هیچ ستونی که آن را بینید خلق کرد…»

3ـ گرانش و نظم حرکت ماه و خورشید
﴿وسخّر لکم الشمس و القمر دائبین و سخّر لکم اللیل و النّهار﴾(سوره ابراهیم، آیه33) و﴿… سخّر الشمس و القمر کلّ یجری لاجل مسمّی…﴾(سوره زمر، آیه 5)

4ـ وجود مدار مخصوصی برای خورشید و ماه
﴿لا الشمس ینبغی لها ان تدرک القمر ولا اللیل سابق النّهار و کلّ فی فلک یسبحون﴾(سوره یس، آیه40)؛« نه خورشید را سزد که به ماه رسد، و نه شب بر روز پیشی جوید، و هر کدام در سپهری شناورند.»

5ـ تکامل جهان و حرکت کل منظومه شمسی
﴿والشمس تجری لمستقرّ لها ذلک تقدیر العزیز العلیم﴾(سوره یس، آیه 38)؛«و خورشید به [سوی] قرارگاه ویژه خود روان است. تقدیر آن عزیز دانا این است».

6ـ انبساط جهان
﴿والسماء بنیناها بأیدٍ و انّا لموسعون﴾(سوره ذاریات، آیه 47)؛ «آسمان را به قدرت خود برافراشتیم، و بی گمان، ما [آسمان] گستردیم».

7ـ تعدد جهان ها
﴿تبارک الذّی جعل فی السماء بروجاً و جعل فیها سراجاً و قمراً منیراً﴾(سوره فرقان، آیه61)؛« [فرخنده و] بزرگوار است آن کسی که در آسمان بر جهانی نهاد، و در آن چراغ و ماه نور بخشی قرار داد».

8ـ حرکت زمین و بستر زندگی
﴿الذّی جعل لکم الارض مهداً و سلک لکم فیها سبلا و انزل من السماء ماءً فاخرجنا به ازواجاً من نبات شتّی﴾(سوره طه، آیه 53)؛«همان کسی که زمین را برایتان گهواره ای ساخت، و برای شما در آن، راهها ترسیم کرد و از آسمان آبی فرود آورد، پس به وسیله آن رستنیهای گوناگون، جفت جفت بیرون آوردیم».

9- بیان اکوسیستم آب رسانی در دنیا
﴿ونزّلنا من السّماء ماءً مبارکاً فانبتنا به جنات و حبّ الحصید﴾(سوره ق، آیه 9)؛ «و از آسمان،آبی پر برکت فرود آوردیم، پس بدان [وسیله] باغها و دانه های درو کردنی رویانیدیم.»
﴿رزقاً للعباد و احیینا به بلدةً میتاً کذلک الخروج﴾(سوره ق،آیه 11)،»(اینها همه) برای روزی بندگان (من) است، و با آن [آب] سرزمین مرده ای را زنده گردانیدیم؛ رستاخیز [نیز] چنین است».

10- بادها، عامل باروری ابرها
﴿والله الّذی ارسل الریاح فتثیر سحاباً فسقناه الی بلد میت فاحیینا به الارض بعد موتها کذلک النّشور﴾(سوره فاطر، آیه 9)؛ «و خدا همان کسی است که بادها را روانه می کند، پس [بادها] ابری را بر می انگیزند، و[ما] آن را به سوی سرزمینی مرده راندیم. و آن زمین بدان [وسیله] پس از مرگش زندگی بخشیدیم، رستاخیز [نیز] چنین است».

11ـ اثر ارتفاع بر تنفس
﴿… ومن یرد ان یضلّه یجعل صدره ضیقاً حرجاً کانّما یصّعّد فی السماء…﴾(سوره انعام،آیه 125)؛ «هر که را بخواهد گمراه کند، دلش را سخت تنگ می گرداند؛ چنان که گویی به زحمت در آسمان بالا می رود…»

12ـ الکتریسیته جوّی
﴿هو الّذی یریکم البرق خوفاً و طمعاً و ینشیء السّحاب الثقال﴾(سوره رعد، آیه12)، «اوست کسی که برق را برای بیم و امید به شما می نمایاند، و ابرهای گرانبار را پدیدار می کند».
﴿و یسبّح الرعد بحمده و الملائکة من خیفته و یرسل الصّواعق فیصیب بها من یشاء…﴾ (سوره رعد، آیه 13)؛«رعد،به حمد او، و فرشتگان [جملگی] از بیمش تسبیح می گویند، و صاعقه ها را فرو می فرستد و با آنها هر که را بخواهد، مورد اصابت قرار میدهد…»و (سوره نور،آیه 43)

13ـ پیدایش جهان
﴿…انّ السماوات و الارض کانتا رتقاً ففتقناهما…﴾(سوره انبیاء،آیه 3)؛«آسمانها و زمین هر دو به هم پیوسته بودند. و ما آن دو را از هم جدا ساختیم».

14ـ اتمسفر (فضای محافظ زمین)
﴿وجعلنا السّماء سقفاً محفوظاً…﴾(سوره انبیاء،آیه 32)؛«و آسمان را سقفی محفوظ قرار دادیم …» .

نویسنده: مهناز رحیم پور
________________________________
پی نوشت:
1. محمد هادی معرفت، علوم قرآنی.
2. کمیجانی، قرآن شناسی تطبیقی.

منبع: مجله «بشارت» بهمن واسفند 1388 - شماره 75