چند حدیث درباره کسب و لقمه حلال

خوردنِ حلال

امام على عليه السلام :

علَيكَ بلُزومِ الحَلالِ ، و حُسنِ البِرِّ بالعِيالِ ، و ذِكرِ اللّه ِ في كُلِّ حالٍ .
بر تو باد استفاده از حلال و نيكى كردن به خانواده و به ياد خدا بودن در همه حال .

الدرّ المنثور:

اُمِّ عبدِ اللّه ِ اُختِ شدّادِ بنِ أوسٍ ، أنّها بَعثَتْ إلى النَّبيِّ صلى الله عليه و آله بقَدَحِ لَبَنٍ عِند فِطْرِهِ و هُو صائمٌ ، فَردَّ إلَيها رسولَها: أنّى لكِ هذا اللَّبَنُ ؟ قالتْ: مِن شاةٍ لي ، فرَدَّ إلَيها رسولَها : أنّى لكِ الشّاةُ ؟ فقالت : اشْتَرَيْتُها مِن مالي . فشَرِبَ مِنهُ ، فلمَّا كانَ مِن الغَدِ أتَتْهُ اُمُّ عبدِ اللّه ِ فقالتْ: يا رسولَ اللّه ِ ، بَعَثْتُ إلَيكَ بلَبَنٍ فردَدْتَ إلَيَّ الرّسولَ فيهِ ! فقالَ لَها : بذلكَ اُمِرَتِ الرُّسُلُ قَبْلي أنْ لا تَأكُلَ إلاّ طَيِّبا و لا تَعْمَلَ إلاّ صالِحا .
اُم عبد اللّه ، خواهر شدّاد بن اوس ، كاسه شيرى براى افطار پيامبر صلى الله عليه و آله كه روزه داشت، فرستاد . پيامبر، فرستاده ام عبد اللّه را نزد او برگرداند كه بپرسد ، اين شير را از كجا آورده است . ام عبد اللّه پيغام فرستاد كه : از ميش خودم [دوشيده ام]. پيامبر صلى الله عليه و آله بار ديگر فرستاده او را برگرداند كه بپرسد ميش را از كجا آورده است ؟ ام عبد اللّه جواب فرستاد كه: از پول خودم آن را خريده ام .در اين هنگام پيامبر صلى الله عليه و آله از آن شير نوشيد . فرداى آن شب، ام عبد اللّه نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و عرض كرد : اى رسول خدا ! براى شما شير فرستادم و شما فرستاده مرا برگردانديد و درباره آن شير سؤال كرديد ؟ پيامبر فرمود : پيامبرانِ پيش از من، چنين دستور داشتند كه جز خوراك حلال و پاكيزه نخورند و جز كار شايسته نكنند [و من نيز بايد چنان باشم].

دشوارى به دست آوردن مال حلال

الكافي ـ به نقل از ابو جعفر فزارى ـ :

 دَعا أبو عبدِ اللّه ِ عليه السلام مَولىً لَهُ يقالُ لَه : مُصادِفٌ ، فأعْطاهُ ألْفَ دِينارٍ و قالَ لَهُ : تَجَهَّزْ حتّى تَخرُجَ إلى مِصرَ ، فإنّ عِيالي قد كَثُروا ··· فلَمّا دنَوا من مِصرَ اسْتَقْبلَتْهُم قافِلَةٌ ··· فأخْبَروهُم أنّهُ لَيس بمِصرَ مِنهُ شَيءٌ ، فتَحالَفوا و تَعاقَدوا على أن لا يَنْقُصوا مَتاعَهُم مِن رِبحِ الدِّينارِ دِينارا ، فلَمّا قَبَضوا أمْوالَهُم و انْصَرَفوا إلى المَدينةِ ، فدَخلَ مُصادِفٌ على أبي عبدِ اللّه ِ عليه السلام و مَعهُ كِيسانِ، في كُلِّ واحدٍ ألفُ دِينارٍ ، فقالَ : جُعِلتُ فِداكَ هذا رأسُ المالِ ، و هذا الآخَرُ رِبحٌ ، فقالَ : إنّ هذا الرِّبحَ كثيرٌ ، و لكنْ ما صَنَعْتَهُ في المَتاعِ ؟ فحَدَّثَهُ كيفَ صَنَعوا و كيفَ تَحالَفوا ، فقالَ : سُبحانَ اللّه ِ ! تَحْلِفونَ على قَومٍ مُسلِمينَ ألاّ تَبِيعُوهُم إلاّ رِبْحَ الدِّينار دِينارا ؟! ثُمّ أخَذَ أحدَ الْكِيسَيْنِ فقالَ : هذا رأسُ مالي ، و لا حاجةَ لنا في هذا الرِّبحِ . ثُمَّ قالَ : يا مُصادِفُ ! مُجادَلَةُ .حديث السُّيوفِ أهْوَنُ من طَلَبِ الحَلالِ .
 امام صادق عليه السلام غلام خود، مُصادِف را فرا خواند و هزار دينار به او داد و فرمود : آماده شو كه [براى تجارت] به مصر بروى، چون عائله ام زياد شده است ··· وقتى به مصر نزديك شدند، كاروانى به استقبال آنها آمد ··· و به اطلاعشان رساندند كه كالاهاى آنها در مصر كمياب است، و با هم پيمان بستند كه كالاهاى خود را به كمتر از دو برابر خريد، نفروشند. پس از فروش كالا و گرفتن پول خود، به مدينه برگشتند. مصادف با دو كيسه، كه در هر يك هزار دينار بود، خدمت امام صادق عليه السلام رسيد و عرض كرد : فدايت شوم! اين كيسه اصل سرمايه است و اين يكى سود آن . حضرت فرمود : اين ، سود زيادى است، با كالا چه كردى ؟ مصادف براى امام توضيح داد كه چه كردند و چگونه با هم عهد و پيمان بستند . حضرت فرمود : سبحان اللّه ! عليه گروهى از مسلمانان هم پيمان مى شويد كه كالاى خود را به آنان به كمتر از دو برابرِ خريد نفروشيد ؟ آنگاه يكى از دو كيسه را گرفت و فرمود : اين سرمايه من است و ما را به اين سود نيازى نيست . آن گاه فرمود: اى مصادف ! شمشير زدن، آسانتر از به دست آوردن مال حلال است .

استفاده از مال مؤمن، جز با رضايت او حلال نيست

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در بخشى از خطبه حجّة الوداع ـ فرمود :

 أيُّها النّاسُ ، إنّما المؤمنونَ إخْوَةٌ ، و لا يَحِلُّ لِمؤمنٍ مالُ أخيهِ إلاّ مِن طِيبِ نَفْسٍ مِنهُ
 اى مردم ! همانا مؤمنان با يكديگر برادرند و بر هيچ مؤمنى استفاده از مال برادرش روا نيست، مگر با رضايت خود او .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

حُرْمَةُ مالِ المسلمِ كحُرْمَةِ دمِهِ .
حرمتِ مال مسلمان ، همچون حرمت خون اوست .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا يَحِلُّ لامرئٍ مِن مالِ أخيهِ شيءٌ إلاّ بطِيبِ نَفْسٍ مِنهُ
براى هيچ كس، چيزى از مال برادرش روا نيست، مگر با رضايت خود او .

میزان الحکمه،جلد سوم.