اسلام در احادیث

اسلام

امام على عليه السلام :

 إنَّ هذا الإسلامَ دِينُ اللّه ِ الذي اصطَفاهُ لِنَفسِهِ ، و اصطَنَعَهُ على عَينِهِ
 براستى اين اسلام همان دينى است كه خدا براى خودش برگزيده و زير نظر خويش پرورده است .

امام على عليه السلام ـ در توصيف پيامبر صلى الله عليه و آله ـ فرمود :

 أرسَلَهُ بِحُجَّةٍ كافِيَةٍ ، و مَوعِظَةٍ شافِيَةٍ ، و دَعوَةٍ مُتلافِيَةٍ ، أظهَرَ بهِ الشَّرائعَ المَجهولَةَ ، و قَمَعَ بهِ البِدَعَ المَدخولَةَ ، و بَيَّنَ بهِ الأحكامَ المَفصولَةَ ، فَمَن يَبتَغِ غَيرَ الإسلامِ دِينا تَتَحَقَّقْ شِقوَتُهُ ، و تَنفَصِمْ عُروَتُهُ ، و تَعظُمْ كَبوَتُهُ ، و يَكُنْ مَآبُهُ إلى الحُزنِ الطَّوِيلِ و العَذابِ الوَبِيلِ .
خداوند او را با دليلى قانع كننده و اندرزى شفابخش و دعوتى جبران كننده فرستاد ، به وسيله او آيين هاى ناشناخته را آشكار ساخت و بدعتهاى راه يافته [به زندگى] را نابود كرد و احكام قطعى را بيان نمود . پس هر كه دينى جز اسلام اختيار كند، بدبختيش حتمى است و دستگيره اش گسيخته و به سر درآمدنش سخت و فرجامش، اندوهِ طولانى و عذاب شديد است .

امام على عليه السلام :

لا شَرَفَ أعلى مِنَ الإسلامِ .
هيچ شرافتى ، بالاتر از اسلام نيست .

امام على عليه السلام :

ظاهِرُ الإسلامِ مُشرِقٌ و باطِنُهُ مُونِقٌ .
بيرون اسلام درخشنده است و درونش نيكو و شگفت انگيز .

اسلام، رنگ خداست

امام باقر يا امام صادق عليهما السلام ـ درباره آيه: «رنگ آميزى خداست » ـ فرمود :

الصِّبغَةُ هِي الإسلامُ .
اين رنگ ، همان اسلام است .

امام صادق عليه السلام ـ نيز درباره همين آيه ـ فرمود :

 هِيَ الإسلامُ .
منظور از رنگ ، اسلام است .

امام صادق عليه السلام ـ نيز درباره همين آيه ـ فرمود :

صَبَغَ المؤمنينَ بِالوَلايَةِ في الميثاقِ .
خداوند مؤمنان را ، در [زمان گرفتن] ميثاق ، رنگ ولايت زد .

اسلام آيين برتر است و هيچ آيينىبر آن چيره نمى شود

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 الإسلامُ يَعلُو و لا يُعلى .
 اسلام برتر است و آيينى برتر از آن نيست .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

الإسلامُ يَعلُو و لا يُعلى علَيهِ
اسلام برتر است و آيينى بالا دست آن نيست .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الإسلامُ يَزِيدُ و لا يَنقُصُ .
 اسلام گسترش مى يابد و كاستى نمى گيرد .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا يَبقى عَلى ظَهرِ الأرضِ بَيتُ مَدَرٍ و لا وَبَرٍ إلاّ أدخَلَ اللّه ُ علَيهِم كَلِمَةَ الإسلامِ بِعِزِّ عزيزٍ و بِذُلِّ ذَليلٍ ، إمّا يُعِزُّهُم اللّه ُ فَيَجعَلُهُم مِن أهلِها ، أو يُذِلُّهُم فَيَدِينُونَ لَها .
هيچ خانه و خيمه اى در روى زمين نمى ماند، مگر اين كه خداوند كلمه اسلام را با عزّت بخشيدن به عزيز و خوار كردن ذليل ، وارد آنها مى كند ؛ يا خداوند صاحبان آن خانه ها و خيمه ها را عزّت مى بخشد و آنان را از اهل كلمه اسلام قرار مى دهد و يا با خفّت و خوارى در برابر آن گردن مى نهند .

امام على عليه السلام :

إنّ هذا الإسلامَ دِينُ اللّه ِ الذي اصطَفاهُ لِنفسِهِ ، و اصطَنَعَهُ على عَينِهِ ، و أصفاهُ خِيَرَةَ خَلقِهِ ، و أقامَ دَعائمَهُ على مَحَبَّتِهِ ، أذَلَّ الأديانَ بِعِزَّتِهِ ، و وَضَعَ المِلَلَ بِرَفعِهِ .
اين اسلام، همان دينى است كه خدا براى خود برگزيد و آن را زير نظر خويش پرورد و بهترين آفريدگانش را مأمور تبليغ آن كرد و ستونهايش را بر پايه محبت خويش قرار داد و با عزّت آن ، اديان ديگر را خوار كرد و با بلند كردن آن ، آيينهاى ديگر را فرود آورد .

اسلام مايه سلامت كسانى است كه بدان مى گروند

امام على عليه السلام :

الحَمدُ للّه ِِ الذي شَرَعَ الإسلامَ فَسَهَّلَ شَرائعَهُ لِمَن وَرَدَهُ ؛ وَ أعَزَّ أركانَهُ على مَن غالَبَهُ ، فَجَعَلَهُ أمنا لِمَن عَلِقَهُ ، و سِلما لِمَن دَخَلَهُ (عَقَلَهُ) ، بُرهانا لِمَن تَكَلَّمَ بهِ .
 سپاس و ستايش خداى را كه شريعت اسلام را آشكار ساخت، و آبشخورهاى آن را براى كسى كه بخواهد بدان وارد شود آسان گردانيد، و اركان آن را در برابر كسى كه بخواهد بر آن چيرگى يابد استوار گردانيد، و آن را براى كسى كه بدان چنگ زند وسيله اى امن قرار داد، و براى كسى كه به آن بگرود، مايه صلح و سلامت، و براى كسى كه به وسيله آن سخن گويد برهان و دليل .

امام على عليه السلام :

إنَّ اللّه َ تعالى خَصَّكُم بِالإسلامِ و استَخلَصَكُم لَهُ ؛ و ذلكَ لأنَّهُ اسمُ سلامَةٍ و جِماعُ كَرامةٍ ، اِصطَفَى اللّه ُ تعالى مَنهَجَهُ و بَيَّنَ حُجَجَهُ ··· لا تُفتَحُ الخَيراتُ إلاّ بِمَفاتِيحِهِ ، و لا تُكشَفُ الظُّلُماتُ إلاّ بِمَصابِيحِهِ
خداوند متعال [كرامت ]اسلام را به شما ارزانى داشت و شما را براى آن برگزيد. زيرا كه اسلام نام سلامت است و كانون كرامت . خداوند متعال راه آن را برگزيد و دلايلش را آشكار ساخت . . . دَرِ خزانه خوبيها جز با كليدهاى آن باز نمى شود و تاريكيها جز با چراغهاى آن زدوده نمى گردد .

اسلام، روشنترين راه هاست

امام على عليه السلام :

الإسلامُ أبلَجُ المَناهِجِ
اسلام ، روشنترين راه هاست .

امام على عليه السلام :

إنَّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ جَعَلَ الإسلامَ صِراطا مُنِيرَ الأعلامِ ، مُشرِقَ المَنارِ ، فيهِ تَأتَلِفُ القُلوبُ و علَيهِ تَأخَّى الإخوانُ .
 خداوند عزّ و جلّ اسلام را راهى قرار داد كه نشانه هاى آن تابان و مشعلش درخشان است . در اسلام، دلها با هم الفت مى گيرند و بر اساس آن برادران با هم پيوند برادرى مى بندند .

امام على عليه السلام ـ در توصيف اسلام ـ فرمود :

فهُو أبلَجُ المَناهِجِ ، و أوضَحُ (واضِحُ) الوَلائجِ ، مُشرِفُ المَنارِ ، مُشرِقُ الجَوادِّ ، مُضِيءُ المَصابِيحِ .
اسلام روشنترين راهها و آشكارترين گذرگاهها است . مشعل آن بلند و مرتفع است و شاهراههايش درخشان و چراغهايش فروزان .

اسلام نفوذ نا پذيرترين دژهاست

امام على عليه السلام :

 إنَّ اللّه َ ابتَدَأ الاُمورَ فاصطَفى لِنَفسِهِ ما شاءَ ، و استَخلَصَ ما أحَبَّ ، فكانَ مِمّا أحَبَّ أنّهُ ارتَضى الإسلامَ و اشتَقَّهُ مِنِ اسمِهِ ، فَنَحَلَهُ مَن أحَبَّ مِن خَلقِهِ ، ثُمّ شَقَّهُ فَسَهَّلَ شرائعَهُ لِمَن وَرَدَهُ ، و عَزَّزَ أركانَهُ على مَن حارَبَهُ ، هَيهاتَ أن يَصطَلِمَهُ مُصطَلِمٌ .
 خداوند كارها را آغازيد و آنچه خواست براى خود برگزيد و آنچه را دوست داشت گزينش كرد . از جمله چيزهايى كه دوست داشت، اين بود كه اسلام را پسنديد و آن را از نام خويش مشتق ساخت، و به مردمى كه دوستشان مى داشت، هديه اش كرد . سپس آن را شكافت و شرايع (راههاى ورود به آبشخور) آن را براى كسى كه بخواهد وارد آن شود، هموار گردانيد و اركانش را در برابر كسى كه با آن بجنگد نيرومند كرد ؛ هيهات كه كسى بتواند آن را ريشه كن كند .

امام على عليه السلام :

لا مَعقِلَ أمنَعُ مِنَ الإسلامِ .
 هيچ دژى نفوذ ناپذيرتر از اسلام نيست .

امام على عليه السلام ـ در توصيف قرآن ـ فرمود :

جَعَلَهُ اللّه ُ رِيّا لِعَطَشِ العُلَماءِ ، و رَبيعا لِقُلوبِ الفُقَهاءِ ··· و حَبلاً وَثيقا عُروَتُهُ ، و مَعقِلاً مَنيعا ذِروَتُهُ .
 آن را زداينده عطش دانشمندان و بهار دلهاى فقيهان (فرزانگان) قرار داد . . . و ريسمانى كه گره و دستگيره اش محكم است و دژى كه بلندى آن تسخير ناپذير مى باشد .

اسلام پيش از خود را ناديده مى گيرد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 الإسلامُ يَجُبُّ ما كانَ قَبلَهُ .
 اسلام آنچه [از گناهان ]را [كه] پيش از خود بوده، ناديده مى گيرد (گناهان پيش از ايمان آوردن به اسلام را مى بخشد) .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إذا أسلَمَ العَبدُ فَحَسُنَ إسلامُهُ، يُكَفِّرُ اللّه ُ عَنهُ كُلَّ سَيِّئَةٍ كانَ أزلَفَها ، و كانَ بَعدَ ذلكَ القِصاصُ .
هرگاه آدمى مسلمان شود و اسلامش نيكو ، خداوند تمام گناهانى را كه قبلاً مرتكب شده است بر او مى بخشد؛ و زان پس قصاص در كار است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أ ما عَلِمتَ أنّ الإسلامَ يَهدِمُ ما كانَ قَبلَهُ ، و أنّ الهِجرَةَ تَهدِمُ ما كانَ قَبلَها ، و أنّ الحَجَّ يَهدِمُ ما كانَ قَبلَهُ؟! .
 مگر نمى دانى كه اسلام، آنچه [از گناهان] را [كه] پيش از خود بوده از ميان مى برد و هجرت، آنچه را پيش از آن بوده از ميان مى برد و حج، آنچه را پيش از آن بوده از ميان مى برد؟

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن أحسَنَ في الإسلامِ لَم يُؤاخَذْ بما عَمِلَ في الجاهليَّةِ ، و مَن أساءَ في الإسلامِ اُخِذَ بِالأوَّلِ و الآخِرِ
 هر كه اسلامش نيكو (راستين) باشد ، براى اعمالى كه در جاهليت كرده است بازخواست نشود و هركه در مسلمانى اش نيز بدى كند، براى هر كارى كه كرده و مى كند مؤاخذه مى شود .

مسلمان كيست؟

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

المُسلِمُ مَن سَلِمَ المُسلمونَ مِن لِسانِهِ و يَدِهِ .
 مسلمان ، كسى است كه مسلمانان از زبان و دست او آسوده باشند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

المُسلمُ أخُو المُسلِم ، لا يَظلِمُهُ و لا يَشتُمُهُ .
 مسلمان ، برادر مسلمان است . به او ستم نمى كند و ناسزايش نمى گويد .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

المُسلمُ أخُو المُسلمِ ، لا يَخُونُهُ و لا يَكذِبُهُ و لا يَخذُلُهُ .
 مسلمان ، برادر مسلمان است ، به او خيانت نمى كند ، به او دروغ نمى گويد و او را تنها و بى ياور نمى گذارد .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

المُسلمُ مِرآةُ المُسلمِ
 مسلمان ، آينه مسلمان است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 المُسلمُ أخُو المُسلمِ ، يَسَعُهُما الماءُ و الشَّجَرُ و يَتعاوَنانِ عَلى الفَتَّانِ .
 مسلمان ، برادر مسلمان است ، در كنار هم، از آب و درخت استفاده مى كنند و در برابر فتنه انگيز، ياور همند .

امام صادق عليه السلام :

المُسلمُ مَن سَلِمَ الناسُ مِن يَدِهِ و لِسانِهِ ، و المُؤمِنُ مَنِ ائتَمَنَهُ الناسُ على أموالِهِم و أنفُسِهِم
 مسلمان ، كسى است كه مردم از دست و زبان او آسوده باشند و مؤمن ، كسى است كه مردم او را امين مال و جان خود بدانند .

بركات جامعه اسلامى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

المُسلمونَ يَدٌ عَلى مَن سِواهُم ، تَتَكافَأُ دِماؤهُم ، و يَسعى بِذِمَّتِـهِم أدناهُم .
 مسلمانان ، در برابر ديگران متّحدند ، خونهايشان يكسان است و چنانچه كمترين فرد آنها به دشمن امان دهد، بقيه بايد آن را رعايت كنند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

المُسلمونَ يَدٌ على مَن سِواهم ، و يَرِدُ أدناهم عَلى أقصاهم ، و المُتَسَرّي على القاعِدِ ، و القَوِيُّ على الضَّعيفِ .
 مسلمانان در برابر جز خودشان متّحدند و نزديكترين آنها [به ميدان جنگ] به دورترينشان سود مى رساند و جنگ رفته شان به جنگ نرفته شان .حديث و نيرومندشان به نا توان شان .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

المُسلمونَ تَتَكافَأُ دِماؤهُم ، و هُم يَدٌ على مَن سِواهُم ، يَسعى بِذِمَّتِـهِم أدناهُم و يَرِدُ علَيهِم أقصاهُم .
 مسلمانان ، خونهايشان برابر است و در برابر بيگانه متّحدند و همگى به امان دادن كمترين فرد خود (دشمن) پايبندند و دورترينشان به آنها سود مى رساند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 المُسلمونَ إخوَةٌ، لا فَضلَ لأِحَدٍ على أحَدٍ إلاّ بالتَّقوى .
 مسلمانان برادر يكديگرند ، هيچ يك را بر ديگرى برترى نيست، مگر به تقوا .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

المُسلمونَ كالرَّجُلِ الواحِدِ إذا اشتَكى عُضوٌ مِن أعضائهِ تَداعى لَهُ سائرُ جَسَدِهِ .
مسلمانان ، همگى چون يك فردند كه هر گاه يكى از اعضاى پيكر او به درد آيد ، ديگر اعضايش با آن همدردى كنند .

خوش اسلامترين مسلمانان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الإسلامُ ثلاثةُ أبياتٍ : سُفلى و عُليا و غُرفَةٌ ، فَأمّا السُّفلى فالإسلامُ دَخَلَ فيها عامّةُ المُسلمينَ فلا تَسألُ أحَدا منهم إلاّ قالَ : أنا مُسلِمٌ ، و أمّا العُليا فَتَفاضُلُ أعمالِهِم ··· ، و أمّا الغُرفَةُ العُليا فالجِهادُ في سَبيلِ اللّه ِ لا يَنالُها إلاّ أفضَلُهُم .
 اسلام سه خانه است : پايين ، بالا و بالا خانه . خانه پايين، همان اسلامى است كه عامه مسلمانان وارد آن شده اند ، كه اگر از هر يك از آنها بپرسى، گويد : من مسلمانم . خانه بالا ، [بستگى به ]برترى اعمال آنها بر يكديگر دارد . . . و بالا خانه، جهاد در راه خداست و جز برترين مسلمانان كسى به آن بالا خانه دست نيابد .

امام على عليه السلام :

 أفضَلُ المُسلمينَ إسلاما مَن كانَ هَمُّهُ لاُِخراهُ ، و اعتَدَلَ خَوفُهُ و رَجاهُ .
برترين اسلام را آن مسلمانى دارد كه همّ و غمش براى آخرتش باشد، و بيم و اميدش يكسان .

امام على عليه السلام :

أحسَنُ الناسِ ذِماما أحسَنُهُم إسلاما .
خوش اسلامترين مردم كسى است كه خوش عهدتر باشد .

شالوده هاى اسلام

امام على عليه السلام :

 قَواعِدُ الإسلامِ سَبعَةٌ : فَأوَّلُها العَقلُ و علَيهِ بُنِيَ الصَّبرُ ، و الثاني : صَونُ العِرضِ و صِدقُ اللَّهجَةِ ، و الثالِثَةُ : تِلاوَةُ القُرآنِ على جِهَتِهِ ، و الرابِعَةُ : الحُبُّ في اللّه ِ و البُغضُ في اللّه ِ ، و الخامِسةُ : حَقُّ آلِ محمّدٍ صلى الله عليه و آله و مَعرِفَةُ وَ لا يَتِهِم ، و السادِسَةُ : حَقُّ الإخوانِ و المُحاماةُ علَيهِم ، و السّابِعَةُ : مُجاوَرَةُ الناسِ بالحُسنى .
شالوده هاى اسلام هفت تاست: اولين آنها خِرد است و صبر بر آن بنا شده است ؛ دوم : آبرو دارى و راستگويى ؛ سوم: تلاوت قرآن، به گونه صحيح؛ چهارم: دوستى و دشمنى براى خدا ؛ پنجم: حق آل محمّد صلى الله عليه و آله ، و شناخت ولايت آنها ؛ ششم : حق برادران و حمايت از آنها و هفتم: حُسن همسايگى با مردم .

كليات اسلام

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به اين پرسش كه سخن قاطع و روشنگر درباره اسلام چيست ـ فرمود :

 قُلْ آمَنتُ بِاللّه ِ ، فاستَقِمْ .
 بگو : به خدا ايمان آوردم و در اين راه پايدارى ورز .

امام على عليه السلام ـ در سفارشهاى خود به محمّد بن ابى بكر ـ فرمود :

اُوصِيكَ بِسَبعٍ هُنَّ جَوامِعُ الإسلامِ : اِخشَ اللّه َ و لا تَخشَ الناسَ في اللّه ِ ، و خَيرُ القَولِ ما صَدَّقَهُ العَمَلُ ، و لا تَقضِ في أمرٍ واحِدٍ بِقَضاءَينِ مُختَلِفَينِ فَيَتَناقَضَ أمرُكَ و تَزِيغَ عن الحَقِّ ، و أحِبَّ لِعامَّةِ رَعِيَّتِكَ ما تُحِبُّهُ لِنَفسِكَ وَ اكرَهْ لَهُم ما تَكرَهُ لِنَفسِكَ ، و أصلِحْ أحوالَ رَعِيَّتِكَ ، و خُضِ الغَمَراتِ إلى الحَقِّ و لا تَخَفْ لَومَةَ لائمٍ ، و انصَحْ لِمَنِ استَشارَكَ ، و اجعَلْ نَفسَكَ اُسوَةً لِقَريبِ المُسلمينَ و بَعيدِهِم
تو را به هفت چيز سفارش مى كنم كه عصاره اسلامند : از خدا بترس و در راه خدا از مردم ترس نداشته باش ، بهترين سخن آن است كه عمل آن را تصديق كند ، در يك موضوع دو حكم مختلف صادر مكن ، كه كارت به تناقض مى كشد و از حق منحرف مى شوى ، براى عموم رعيّت خود آن پسند كه بر خود مى پسندى و آنچه براى خود، خوش ندارى براى آنان نيز خوش مدار ، اوضاع و احوال رعيّتت را به سامان آر ، براى رسيدن به حق، خود را به دل سختيها و مشكلات بزن و از سرزنش هيچ سرزنشگرى بيم به خود راه مده ، كسى را كه از تو مشورت مى خواهد ، صادقانه راهنمايى كن و خود را براى مسلمانانِ نزديك و دور [جامعه اسلامى] سرمشق قرار ده .

پايه هاى اسلام

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

بُنِيَ الإسلامُ على خَمسَةٍ : على أن يُوَحَّدَ اللّه ُ ، و إقامِ الصَّلاةِ ، و إيتاءِ الزَّكاةِ ، و صِيامِ رَمَضانَ ، و الحَجِّ .
 اسلام بر پنج پايه نهاده شده است ؛ بر يگانه دانستن خداوند ، بر پا داشتن نماز ، پرداخت زكات ، روزه رمضان ، و حجّ گزاردن .

امام على عليه السلام :

 ثُمّ أنزَلَ علَيهِ [ عَلَى النبيِّ صلى الله عليه و آله ] الكِتابَ نُورا لا تُطفَأُ مَصابِيحُهُ ··· فهُو مَعدِنُ الإيمانِ و بُحبُوحَتُهُ ، و يَنابيعُ العِلمِ و بُحُورُهُ ، و رِياضُ العَدلِ و غُدرانُهُ ، و أثافِيُّ الإسلامِ و بُنيانُهُ .
 سپس [خداوند] بر آن حضرت (پيامبر صلى الله عليه و آله ) قرآن را نازل فرمود ، قرآن نورى است كه چراغهاى آن خاموش نمى شود . . . و آن كان ايمان و كانون آن است ، چشمه هاى دانش و درياهاى آن است ، بُستانهاى عدالت و آبگيرهاى آن است ، پايه اسلام و بنيان آن است.

امام على عليه السلام :

 إنّ هذا الإسلامَ دِينُ اللّه ِ الذي اصطَفاهُ لِنَفسِهِ ، و اصطَنَعَهُ على عَينِهِ ، و أصفاهُ خِيَرَةَ خَلقِهِ ، و أقامَ دعائمَهُ على مَحَبَّـتِهِ .
 براستى اين اسلام همان دين خداست، كه براى خود برگزيد و زير نظر خويش پروردش و بهترين آفريدگانش را براى آن گزينش نمود و پايه هاى آن را بر محبّت خويش برنهاد .

امام على عليه السلام ـ در توصيف خاندان محمّد صلى الله عليه و آله ـ فرمود :

هُم دعائمُ الإسلامِ ، و وَلائجُ الاعتِصامِ .
آنان پايه هاى اسلام و پناهگاههاى آن هستند .

امام على عليه السلام :

لا يُقاسُ بآلِ محمّدٍ صلى الله عليه و آله مِن هذه الاُمَّةِ أحَدٌ ··· هُم أساسُ الدِّينِ ، و عِمادِ اليَقينِ .
 هيچ فردى از اين امّت به آل محمّد صلى الله عليه و آله قياس نمى شود . . . آنان بنياد دين و پايه يقين هستند .

امام باقر عليه السلام :

بُنِيَ الإسلامُ على خَمسَةِ دَعائمَ : إقامِ الصَّلاةِ ، و إيتاءِ الزَّكاةِ ، و صَومِ شَهرِ رَمَضانَ ، و حَجِّ البَيتِ الحَرامِ ، و الوَلايَةِ لَنا أهلَ البَيتِ
 اسلام بر پنج پايه بنا شده است : برپا داشتن نماز ، پرداخت زكات ، روزه ماه رمضان ، حج بيت اللّه الحرام، و ولايت ما اهل بيت .

امام صادق عليه السلام : 

أثافِيُّ الإسلامِ ثلاثةٌ : الصَّلاةُ ، و الزَّكاةُ ، و الوَلايَةُ ، لا تَصِحُّ واحِدَةٌ مِنهُنَّ إلاّ بصاحِبَتَيها .
پايه هاى اسلام سه تاست : نماز ، زكات، و ولايت ؛ هيچ يك از اين سه جز با آن دو تاى ديگر ، درست (پذيرفته) نيست .

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به اين پرسش كه پايه هاى اسلام چيست ـ فرمود :

نَعَم ، شهادَةُ أن لا إلَهَ إلاّ اللّه ُ ، و الإيمانُ برَسولِهِ صلى الله عليه و آله ، و الإقرارُ بما جاءَ مِن عِندِ اللّه ِ ، و حَقٌّ مِنَ الأموالِ الزَّكاةُ ، و الوَلايَةُ التي أمَرَ اللّه ُ بها وَلايَةُ آلِ محمّدٍ .
 آرى ، شهادت به يگانگى خداوند، و ايمان آوردن به رسول او صلى الله عليه و آله ، و اقرار به آنچه او از نزد خدا آورده، و پرداخت زكاتِ اموال، و ولايتى كه خداوند بدان فرمان داده است [يعنى ]ولايت آل محمّد .

بنياد اسلام

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 الإسلامُ عُريانٌ ؛ فَلِباسُهُ الحَياءُ ، و زِينَتُهُ الوَفاءُ ، و مُرُوءَتُهُ العَمَلُ الصالِحُ ، و عِمادُهُ الوَرَعُ ، و لِكُلِّ شَيءٍ أساسٌ و أساسُ الإسلامِ حُبُّنا أهلَ البَيتِ .
اسلام برهنه است . و پوشش آن حياست، و زيورش وفا، و مردانگيش كار نيك، و ستونش پارسايى . هر چيزى بنيادى دارد و بنياد اسلام دوست داشتن ما اهل بيت است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الإسلامُ عُريانٌ و لباسُهُ التَّقوى ، و شِعارُهُ الهُدى ، و دِثارُهُ الحَياءُ ، و مِلاكُهُ الوَرَعُ ، و كَمالُهُ الدِّينُ ، و ثَمَرَتُهُ العَمَلُ الصالِحُ ، و لِكُلِّ شَيءٍ أساسٌ ، و أساسُ الإسلامِ حُبُّنا أهلَ البَيتِ .
 اسلام برهنه است، و جامه آن تقواست ، پوشش زيرينش هدايت است و بالاپوشش حيا ، اساسش پارسايى است و كمالش ديندارى و ميوه اش كار نيك . هر چيزى بنيادى دارد و بنياد اسلام دوست داشتن ما خاندان است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أساسُ الإسلامِ حُبّي و حُبُّ أهلِ بَيتِي .
 بنياد اسلام ، دوست داشتن من و اهل بيت من است .

امام رضا عليه السلام :

إنَّ الإمامَةَ اُسُّ الإسلامِ النامي ، و فَرعُهُ السامي .
 امامت، ريشه بالنده اسلام و شاخه بلند آن است .

معناى اسلام

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الإسلامُ أن تُسلِمَ وَجهَكَ للّه ِِ عَزَّ و جلَّ ، و أن تَشهَدَ أن لا إلَهَ إلاّ اللّه ُ .
 اسلام آن است كه چهره (جانت) را تسليم خداوند عزّ و جلّ كنى و شهادت دهى كه معبودى جز اللّه نيست .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الإسلامُ أن تُسلِمَ قَلبَكَ و يَسلَمَ المُسلمونَ مِن لِسانِكَ و يَدِكَ .
اسلام آن است كه دلت را تسليم [حق ]كنى ، و مسلمانان از دست و زبانت آسوده باشند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 الإسلامُ حُسنُ الخُلقِ
اسلام، يعنى اخلاق نيكو .

امام على عليه السلام :

لأَنسُبَنَّ الإسلامَ نِسبَةً لَم يَنسُبهُ أحَدٌ قَبلي و لا يَنسُبُهُ أحَدٌ بَعدي : الإسلامُ هُو التسليمُ ، و التسليمُ هُو التصديقُ ، و التصديقُ هُو اليَقينُ ، و اليَقينُ هُو الأداءُ ، و الأداءُ هُو العَمَلُ .
 اسلام را آن چنان وصف كنم كه پيش از من هيچ كس چنان وصفى نكرده و پس از من نيز نخواهد كرد : اسلام، همان تسليم است و تسليم، همان تصديق و تصديق، همان يقين و يقين، همان انجام وظيفه است و انجام وظيفه، همان عمل است .

امام على عليه السلام :

الإسلامُ هُو التسليمُ ، و التسليمُ هُو اليَقينُ ، و اليَقينُ هُو التصديقُ ، و التصديقُ هُو الإقرارُ ، و الإقرارُ هُو الأداءُ ، و الأداءُ هُو العَملُ .
اسلام همان تسليم است و تسليم، يقين و يقين ، تصديق و تصديق ، اقرار و اقرار ، ادا و ادا ، عمل .

امام على عليه السلام :

 غايَةُ الإسلامِ التسليمُ ، غايَةُ التسليمِ الفَوزُ بِدارِ النَّعيمِ .
نهايت اسلام ، تسليم است ؛ پايان تسليم رسيدن به سراى پر نعمت (بهشت) است .

امام صادق عليه السلام :

و أمّا مَعنى صِفةِ الإسلامِ فهُو الإقرارُ بجَميعِ الطاعَةِ الظاهِرِ الحُكمِ و الأداءُ لَهُ ، فإذا أقَرَّ المُقِرُّ بجَميعِ الطاعةِ في الظاهِرِ مِن غَيرِ العَقدِ علَيهِ بالقُلوبِ فقدِ استَحَقَّ اسمَ الإسلامِ و مَعناهُ ، و استَوجَبَ الوَلايَةَ الظاهِرَةَ ، و إجازَةَ شهادَتِهِ ، و المَواريثَ ، و صارَ لَهُ ما لِلمُسلِمِينَ ، و علَيهِ ما على المُسلمينَ .
اسلام به معناى اقرار ظاهرى (زبانى) به همه طاعات و احكام الهى است . پس هر كه در ظاهر، به تمام طاعات اقرار كند ، گر چه اعتقاد قلبى بدان نداشته باشد، سزاوار نام اسلام و معناى آن مى باشد و بايسته دوستى ظاهرى است و شهادتش مجاز است و ارث مى برد و هر چه براى مسلمانان و بر مسلمانان است براى او و بر او نيز هست .

امام صادق عليه السلام ـ هنگامى كه به سؤالات مرد شامى پاسخ داد و آن مرد عرض كرد اكنون به خداوند اسلام آوردم ـ فرمود :

بَل آمَنتَ بِاللّه ِ الساعَةَ ، إنَّ الإسلامَ قبلَ الإيمانِ و علَيهِ يَتوارَثُونَ و يَتَناكَحُونَ ، و الإيمانُ علَيهِ يُثابُونَ .
 نه ، بلكه اكنون به خدا ايمان آوردى ؛ اسلام پيش از ايمان است؛ به وسيله اسلام از يكديگر ارث برند و با هم ازدواج كنند ، اما به وسيله ايمان ثواب و پاداش برند .

امام صادق عليه السلام :

 الإسلامُ يُحقَنُ بهِ الدَّمُ و تُؤَدّى بهِ الأمانَةُ ، و تُستَحَلُّ به الفُروجُ ، و الثَّوابُ على الإيمانِ .
 به وسيله اسلام خون اشخاص حفظ مى شود و امانت ادا مى گردد ، و زناشويى حلال مى شود ، ولى ثواب در برابر ايمان داده مى شود .

اسلام و تسليم

امام على عليه السلام ـ به هنگام ديدن پرچمهاى معاويه و سپاه شام ـ فرمود :

و الذي فَلَقَ الحَبَّةَ و بَرَأ النَّسَمَةَ ، ما أسلَمُوا و لكنِ استَسلَمُوا و أسَرُّوا الكُفرَ ، فَلَمّا وَجَدُوا علَيهِ أعوانا رَجَعُوا إلى عَداوَتِهِم لَنا ، إلاّ أنّهُم لَم يَترُكُوا الصلاةَ .
سوگند به آن كه دانه را شكافيد و انسان را آفريد ، آنان مسلمان نشدند ، بلكه تسليم شدند و كفر را در دلهايشان پنهان كردند و چون يارانى براى آن يافتند ، دشمنى خود با ما را از سر گرفتند جز اينكه [تنها ]نماز را ترك نكردند .

امام على عليه السلام ـ درباره معاويه و دار و دسته او ـ فرمود :

و الذي فَلَقَ الحَبَّةَ و بَرَأ النَّسَمَةَ ، ما أسلَمُوا و لكنِ استَسلَمُوا و أسَرُّوا الكُفرَ ، فلَمّا وَجَدُوا أعوانا علَيهِ أعلَنُوا ما كانوا أسَرُّوا ، و أظهَرُوا ما كانوا أبطَنُوا
 سوگند به آن كه دانه را شكافت و انسان را آفريد ، آنان اسلام نياوردند ، بلكه [ناچار] تسليم شدند و كفرشان را پنهان داشتند و هنگامى كه براى آن ياورانى يافتند ، آنچه را پنهان كرده بودند ، آشكار ساختند و آنچه را پوشانده بودند ، برنماياندند .

امام على عليه السلام ـ در نامه اى به معاويه ـ نوشت :

ما أسلَمَ مُسلِمُكُم إلاّ كَرها .
و مسلمانِ شما جز از روى ناچارى اسلام نياورد .

آنچه با اسلام ناسازگار است

امام على عليه السلام :

 جانِبُوا الخِيانةَ ، فإنّها مُجانَبَةُ الإسلامِ .
از خيانت دورى كنيد ؛ كه خيانت از اسلام بدور است .

امام على عليه السلام :

مَن أعانَ على مُسلمٍ فقد بَرِئَ مِنَ الإسلامِ .
 هر كه بر ضد مسلمانى كمك كند ، از اسلام بدور است .

غربت اسلام

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ الإسلامَ بَدأ غَرِيبا و سَيَعُودُ غَريبا كما بَدأ ، فَطُوبى للغُرَباءِ .
اسلام غريبانه آغاز شد و بزودى ، همچون ابتداى خود ، غريب خواهد شد ؛ پس خوشا به حال غريبان .

كنز العمّال به نقل از سهل بن سعد : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود :

إنَّ الإسلامَ بَدأ غَريبا و سَيَعُودُ غَريبا فَطُوبى لِلغُرَباءِ . قالوا : يا رسولَ اللّه ِ ، و ما الغُرَباءُ ؟ قالَ : الذين يُصْلِحُونَ عندَ فَسادِ الناسِ .
 اسلام غريبانه آغاز شد و بزودى غريب خواهد شد ؛ پس خوشا به حال غريبان . عرض كردند : اى رسول خدا! غريبان كيستند؟ فرمود : كسانى كه وقتى مردم فاسدند آنان صالحند .

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به اين سؤال كه معناى اين جمله على عليه السلام چيست كه فرمود : اسلام غريبانه آغاز شد و بزودى، همچون گذشته، غريب خواهد شد ـ فرمود :

الإسلامُ بَدأ غَريبا و سَيَعُودُ غَريبا كما كانَ ، فَطُوبى للغُرَباءِ ـ : يَستَأنِفُ الدّاعي مِنّا دُعاءً جَديدا كما دَعا إلَيهِ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله
آن دعوتگر كه از ماست دعوت جديدى را از سر خواهد گرفت ، همچنان كه رسول خدا صلى الله عليه و آله به آن دعوت كرد .

تحريف اسلام

امام على عليه السلام ـ در خطبه اى كه طىّ آن به فتنه و فساد و خون ريزيهاى آينده اشاره مى كند ـ فرمود :

 فعِندَ ذلكَ أخَذَ الباطِلُ مَآخِذَهُ ··· و كانَ أهلُ ذلكَ الزمانِ ذِئابا ، و سَلاطِينُهُ سِباعا ، و أوساطُهُ اُكّالاً ، و فُقَراؤهُ أمواتا ، و غارَ الصِّدقُ ، و فاضَ الكَذِبُ ، و استُعمِلَتِ المَوَدَّةُ باللِّسانِ و تَشاجَرَ الناسُ بالقُلُوبِ ، و صارَ الفُسُوقُ نَسَبا و العَفافُ عَجَبا ، و لُبِسَ الإسلامُ لُبسَ الفَروِ مَقلُوبا .
 در آن هنگام باطل در مواضع خود جاى گيرد و استوار شود . . . مردمِ آن زمان گرگ باشند و فرمانروايانشان درنده و مردمان متوسط، خورنده و فقيران ، [همانند ]مُرده ، راستى بخشكد و دروغ برجوشد ، مردم ، به زبان با هم دوستى كنند ، و در دل با هم دشمنى ورزند ، فسق و فجور باعث نسب (شرافت) شود و پاكدامنى ، مايه شگفتى باشد و اسلام مانند پوستينِ وارونه پوشيده شود .

كسى كه مسلمان نيست

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن أصبَحَ لا يَهتَمُّ بِاُمورِ المُسلمينَ فلَيسَ بمُسلمٍ .
 كسى كه روز خود را آغاز كند و به امور مسلمانان اهتمام نورزد ، مسلمان نيست .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن أصبَحَ لا يَهتَمُّ بِاُمورِ المُسلمينَ فَلَيسَ مِنهُم ، و مَن سَمِعَ رَجلاً يُنادِي : يا لَلمسلمينَ ! فَلَم يُجِبهُ فلَيسَ بمُسلِمٍ .
 هر كه روز خود را آغاز كند و دغدغه امور (مشكلات) مسلمانان را نداشته باشد ، از آنان نيست و هر كه فرياد كمك خواهىِ مردى را بشنود و به كمكش نشتابد ، مسلمان نيست .

گوناگون

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الإسلامُ ذَلُولٌ لا يُركِبُ إلاّ ذَلولاً .
 اسلام ، رام است و جز به كسى كه رام است سوارى نمى دهد .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الإسلامُ يَسبِكُ الرِّجالَ كما يَسبِكُ النارُ خُبثَ الحَديدِ و الذَّهَبِ و الفِضَّةِ .
اسلام ، [گوهر ]مردان را گداخته و ناب مى گرداند ، همچنان كه آتش ، ناخالصى آهن و طلا و نقره را مى زدايد .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به اين سؤال كه برترين اسلام چيست ـ فرمود :

مَن سَلِمَ المُسلمونَ مِن لِسانِهِ و يَدِهِ .
كسى كه مسلمانان از زبان و دست او آسوده باشند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 لَتُنقَضُنَّ عُرَى الإسلامِ عُروَةً عُروَةً كُلَّما نُقِضَتْ عُروَةٌ تَشَبَّثَ الناسُ بالَّتي تَلِيها ، فَأوَّلُهُنَّ نَقضُ الحُكمِ و آخِرُهُنَّ الصلاةُ .
هر آينه دستگيره هاى اسلام يكى يكى شكسته خواهد شد و هرگاه دستگيره اى شكسته شود، مردم دستگيره بعدى را خواهند گرفت ، اولين دستگيره اى كه شكسته مى شود دستگيره داورى [عادلانه ]است و آخرين آنها نماز .

امام على عليه السلام :

إنَّ لَكُم عَلَما فاهتَدُوا بِعَلَمِكُم ، و إنَّ لِلإسلامِ غايَةً فانتَهُوا إلى غايَتِهِ .
 همانا براى [هدايت ]شما نشانه اى [نصب شده] است ، پس با نشانه خود راه را بيابيد؛ و اسلام را غايت (خط پايانى) است ، پس به آن غايت برسيد .

امام على عليه السلام :

رَأسُ الإسلامِ الأمانَةُ ، رَأسُ النِّفاقِ الخِيانَةُ .
 سرآمد [آثار] اسلام ، امانتدارى است ، سرآمد [آثار] نفاق خيانت است .

امام على عليه السلام :

 مِلاكُ الإسلامِ صِدقُ اللِّسانِ .
اساس اسلام ، راستگويى است .

میزان الحکمه جلد پنجم.