نقش مسلمانان در پیشرفت علمی غرب (+ پاورپوینت)

جرج سارتن، قرن دوم تا آخر قرن پنجم هجری را دوره رهبری علمی بلامنازع مسلمانان می‌داند. از نظر سارتن، برای 250 سال بعد نیز افتخار داشتن مردان طراز اول علم ـ نظیر خواجه نصیرالدین طوسی، ابن رشد، ابن نفیس ـ همچنان نصیب مسلمانان است؛ ولی در این دوران مسیحیان نیز وارد میدان شده و افرادی نظیر راجربیكن را پرورش داده‌اند.G. Sarton, Introduction to the History of Science (Baltimore: Carnegie Institution of Washington, 1927), pp. 520-783.نقل از: مهدی گلشنی، عوامل مؤثر در شكوفایی علم در تمدن درخشان اسلامی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی

---

مسلمانان بهترین میراث عقلی مردمی را که با آنها  برخورد کردند، جذب کردند. دانش ریاضی و طبی یونانیان، یعنی چیزی که مورد تحقیر رومیان و بی توجهی مسیحیان بود، را جذب کردند. آنان علم را در خدمت حیات قرار دادند. اروپا از آنها روحیه ای که در مقام توسعه دادن کرانه های امپراتوری انسان بر طبیعت است را به میراث برد. 

یونانیان تنظیم كردند، تعمیم دادند، نظریه‌پردازی كردند، اما راههای جسورانه پژوهش، جمع‌آوری دانش مثبت، روشهای دقیق علم، مشاهده مفصل و طولانی و كاوش تجربی، برای خوی یونانی بیگانه بود. چیزی كه ما علم می‌نامیم، در اروپا نشأت گرفت و آن هم نتیجه روحیه جدید كاوش، روشهای جدید تحقیق، روش تجربی، مشاهده، اندازه‌گیری و توسعه ریاضیات به شكلی ناشناخته برای یونانیان بود. آن روحیه و آن روشها به وسیله اعراب [مسلمانان] به اروپاییان معرفی شد. علم جدید مهمترین سهم تمدن اسلامی است.

خدمت مسلمانان تنها این نبود که علم را از راه تحقیق و اکتشاف ترقی دهند، بلکه روح مخصوصی در آن دمیده و به وسیله تحریر، نگارش، گفتن و مدارس عالیه، آن را در دنیا اشاعه و انتشار دادند. آنان در دنیای علوم و معارف اروپا از این راه چنان احسانی نمودند که نمی توان برای آن حدی تصور کرد. مسلمانان قرن ها استاد علوم و فنون ملل اروپا بودند.

تمدن اسلامی که به وسیله مسلمین شروع شد نه تنها ارثیه یونان را از انهدام و فراموشی نجات داد و آن را اسلوب و نظم بخشید و به اروپا داد، بلکه آنان پایه گذار شیمی آزمایشی، فیزیک، جبر، علم حساب به مفهوم امروزی، مثلثات فضائی، زمین شناسی و جامعه شناسی هستند. تمدن اسلامی تعداد زیادی کشفیات گرانبها و اختراعات در همه بخش های علم تجربی، که البته اکثر آنها را بعدها نویسندگان اروپائی دزدانه به حساب خودشان گذاشته اند، به مغرب زمین هدیه کرده است.

بايد اعتراف كرد كه علم طبيعى، فلكى، فلسفى و رياضيات كه در قرن دهم اروپا را زنده نمود از قرآن گرفته شده؛ بله اروپا مرهون منت اسلام است.

دانشگاه هاى اسلامى در بغداد و اندلس به دانشجويان خارجى، يهودى و نصرانی خوش آمد مى گفت و هزينه تحصيلات آنها را از خزانه دولتى مى داد و آن ها را محترم مى داشت. صدها جوان اروپايى از اين آزادى و كمك مسلمين استفاده نموده و در آن مراكز علمى به تحصيل علوم و معارف پرداختند.

ترقى تمدن امروز اروپا مرهون دانش هايى است كه اسلام در سراسر شرق و غرب منتشر ساخت و حقيقتا بايد اعتراف كرد كه مسلمانان استادان اوليه ملل اروپا بوده اند.

دانش اسلامى از تكنيك يا فنى كه از آن مايه گرفته است، سرچشمه اصلى علم و دانش دوران رنسانس اروپا يا عصر نهضت روشنگرى غرب است. اما صفت مشخصه دانش اسلامى اين است كه علم، جدا از حكمت و دانايى نيست. هدف دانش اسلامى، انسانى و خدايى است؛ يعنى اين دانش بايد به نام انسانيت و خدا در خدمت تكنيك و فن ابزار سازى درآيد و ثمره علمى بايد انسانى و در راه خدا باشد. امروزه رسم نيست كه در غرب وقتى وسيله اى مى سازد درباره هدف آن نيز بينديشد؛ غرب و سراسر جهان در معرض خطر مرگ قرار گرفته است، و اينك كه طغيان انسان عليه آسمان، زمين را آلوده كرده است، الهام گرفتن از دانش اسلامى در اوج خود، هدف هاى انسانى و خدايى و دانش و ضرورت رعايت آن را به ما غريبان مى فهماند.