شرح نامه 31 نهج البلاغه: ياد مرگ و آمادگی برای آن

"يَا بُنَيَّ أَكْثِرْ مِنْ ذِكْرِ الْمَوْتِ وَ ذِكْرِ مَا تَهْجُمُ عَلَيْهِ وَ تُفْضِي بَعْدَ الْمَوْتِ إِلَيْهِ حَتَّى يَأْتِيَكَ وَ قَدْ أَخَذْتَ مِنْهُ حِذْرَكَ وَ شَدَدْتَ لَهُ أَزْرَكَ وَ لَا يَأْتِيَكَ بَغْتَةً فَيَبْهَرَك‏"
'ای پسرم، بسيار ياد مرگ بكن و نيز ياد آن احوال و اوضاعى كه ناگهان با آنها مواجه مى شوى و آنچه را كه بعد از مرگ به آن مى رسى، تا چون مرگت فرا رسد خود را آماده كرده و براى آن، نيروى خود را محكم نموده باشى نه اينكه ناگهان مرگ تو فرابرسد و تو را درمانده ساخته و به تعب بيندازد'.

امام علیه السلام در اين قسمت توصيه ها و ارشادات تكان دهنده اى دارند؛ اولا توصيه مى كنند كه انسان زياد به يا مرگ باشد. قابل توجه است كه نمى گويند: اذكروا الموت، به ياد مرگ باشيد، بلكه مى فرمايند زياد ياد مرگ كنيد.
و اين مطلبى است كه اولياء اسلام همواره به مردم توصيه مى كردند، چنانكه رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمودند: آيا مى دانيد زيرك ترين شما كيست؟ عرض كردند: نه يا رسول الله، فرمود: 'أكثرُكم لِلمَوتِ ذِكراً و أحسنُكُم لَه إستعداداً': آنكس از شما كه بیشتر یاد مرگ باشد و آمادگى بهتری براى مرگ داشته باشد. عرض كردند علامت آن چيست؟ فرمود:
'التّجَافِى عَن دارِ الغُرور و الإنابة إلى دارِ الخُلود و التّزَوُّد لِسُكنى القبور و التأهُّب لِيوم النُشور'. (ارشاد القلوب، دیلمی، ص 48): از خانه ى فريب (دنيا) پهلو تهى كردن و به سراى جاويد روى آوردن و زاد و توشه براى سكناى قبور بر گرفتن و براى روز حشر و نشر آماده شدن.

مطلب ديگر توصيه به اينكه بسيار ياد آن احوال و اوضاعى را بكنند كه انسان به هنگام مرگ و بعد از مرگ با آنها مواجه خواهد گرديد.
آرى صحنه هاى مشكل و احوال ناراحت كننده ى لحظه ى موت و بعد از آن به راستى شكننده است. ظلمتهاى برزخ و عالم قبل از قيامت، شكننده است و حوادث بعد از آن شكننده تر. از فقرات دعاى بعد از نماز شب اين جملات است: 'مولاىَ يا مولاىَ أىَّ الأهوال أتذكّر و أيّها أنسَى و لَو لَم يَكُن الّا الموتُ لَكَفَى كيفَ و ما بعدَ الموتِ أعظمُ و أدهَى': مولاى من كداميك از هول و هراسهائى كه در پيش دارم ياد آورم و كداميك را فراموش كنم، و اگر نبود جز مرگ، همان بس بود، چه رسد به ما بعد آن كه عظيم تر و سخت تر مى باشد.
بارى، ياد مرگ و چشم گشودن به جهان ديگر و مشاهده ى مناظر تازه و موحّش و جرياناتى كه براى ما قابل فهم نيست، انسان را به صلاح و پاكى و طهارت نفس سوق مى دهد.

مطالب سوم، نتيجه و اثر كثرت ياد مرگ اين است كه انسان براى سفر خويش آماده گشته و كمر خود را محكم مى بندد و آبرومندانه تسليم مرگ مى شود و رو سفيد وارد بر خداى تعالى مى گردد، و حال آنكه انسان غفلت زده در برابر مرگ، بيچاره و مغلوب خواهد بود و با بدترين وضع از دنيا خواهد رفت.
__________________________
منبع: به سوى مدينه فاضله، على كريمى جهرمى