شهادت در راه خدا در احادیث

فضيلت شهادت :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

فَوقَ كُلِّ ذِي بِرٍّ،  بِرٌّ ، حتّى يُقتَلَ الرجُلُ في سبيلِ اللّه ِ ؛

فإذا قُتِلَ في سبيلِ اللّه ِ  ، فليسَ فَوقَهُ بِرٌّ .

بالاى هر نيكوكارى ، نيكوكار [ ديگرى] است ، تا آن گاه كه مرد در راه خدا كشته شود ؛

پس  چون در راه خدا كشته شد ، بالاتر از آن نيكى ( ارزشى ) وجود ندارد .

( الكافي : ۲/۳۴۸/۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أشرَفُ المَوتِ ، قَتلُ الشهادَةِ .

شرافتمندانه ترين مرگ ، شهادت است .

( بحار الأنوار : ۱۰۰/۸/۴ )

امام على عليه السلام ـ در دعا براى هاشم بن عتبه ـ گفت :

اللّهُمّ ! ارْزُقهُ الشهادَةَ في سَبِيلِكَ  و المُرافَقَةَ لِنَبِيِّكَ .

خدايا! شهادت در راه خودت و همجوارى با پيامبرت را روزى او فرما .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۸۲ )

امام على عليه السلام ـ در بخشى از دعاى خود هنگامى كه آهنگ رويارويى با سپاه معاويه را در صفين كرد ـ گفت :

 اللّهُمّ ! رَبَّ السَّـقفِ المَرفوعِ···! 

إن أظهَرتَنا على عَدُوِّنا ، فَجَنِّبْنَا البَغيَ و سَدِّدْنا لِلحَقِّ 

و إن أظهَرتَهُم علَينا ،  فَارزُقْنَا الشهادَةَ و اعصِمْنا مِنَ الفِتنَةِ .

بار خدايا ! اى پروردگارِ آسمانِ بر افراشته . . . !

اگر ما را بر دشمنمان چيره كردى ، از ستمگرى دورمان بدار و ما را به سوى حق راهنمايى فرما 

و اگر آنان را بر ما چيرگى دادى ، شهادت را روزى ما كن و از فتنه نگاهمان دار .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۷۱ )

 

امام على عليه السلام ـ در پايان عهدنامه خود به مالك اشتر ـ نوشت :

و أنا أسألُ اللّه َ، بسَعَةِ رَحمَتِهِ و عَظيمِ قُدرَتِهِ على إعطاءِ كُلِّ رَغبَةٍ  ···،

أن يَختِمَ لي و لكَ بالسَّعادَةِ و الشَّهادَةِ .

من از خداوند  به [حقّ ] رحمت گسترده و قدرت عظيمش بر برآوردن هر خواهشى  مسألت دارم كه . . . ، 

عاقبت من و تو را به سعادت و شهادت ختم فرمايد .

( نهج البلاغة : الكتاب ۵۳ )

امام على عليه السلام :

أزمَعَ التَّرحالَ عِبادُ اللّه ِ الأخيارُ و باعُوا قَليلاً مِنَ الدنيا لا يَبقى بكثيرٍ مِنَ الآخِرَةِ لا يَفنى .

ما ضَرَّ إخوانَنا الذين سُفِكَت دِماؤهُم ـ وهم بِصِفِّينَ ـ ألاّ يَكُونُوا اليومَ أحياءً ···

أينَ إخوانِي الذين رَكِبُوا الطريقَ  و مَضَوا عَلَى الحَقِّ ؟ ···

الذين تَعاقَدُوا عَلَى المَنِيَّةِ  و اُبرِدَ بِرُؤوسِهِم إلى الفَجَرَةِ .

بندگان نيك خدا عزم كوچيدن كردند و اندك متاع ناپايدار دنيا را به پاداش فراوانِ فنا نا پذير آخرت فروختند .

آن برادران ما كه در صِفّين خونهايشان ريخته شد  از اين كه امروز زنده نيستند  زيان نكردند . . .

كجايند آن برادران من كه به راه درآمدند و حق را به كار گرفتند  ؟. . .

آنان كه بر مرگ هم پيمان شدند و سرهايشان نزد تبهكاران فرستاده شد .

( شرح نهج البلاغة : ۱۰/۹۹ )

امام زين العابدين عليه السلام :

ما مِن قَطرَةٍ أحَبَّ إلَى اللّه ِ عَزَّ و جلَّ مِن قَطرَتَينِ :

قَطرَةُ دَمٍ في سَبيلِ اللّه ِ  و قَطرَةُ دَمعَةٍ في سَوادِ اللَّيلِ لا يُرِيدُ بِها العَبدُ إلاّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ .

هيچ قطره اى نزد خداوند عزّ و جلّ محبوبتر از دو قطره نيست :

قطره خونى كه در راه خدا ريخته شود و قطره اشكى كه در دل شبِ تار براى خداوند عزّ و جلّ مى ريزد .

( بحار الأنوار : ۱۰۰/۱۰/۱۶ )

امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعا ـ گفت :

ثُمّ لَهُ الحَمدُ . . .

حَمدا نَسعَدُ بهِ في السُّعَداءِ مِن أوليائهِ  و نَصِيرُ بهِ في نَظمِ الشُّهَداءِ بِسُيوفِ أعدائهِ .

 و باز او را مى ستايم ···

ستايشى كه به واسطه آن  در زمره اولياى نيكبخت او و در سلك شهيدانِ كشته شده به شمشير دشمنان وى درآييم .

( الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۱ )

مقدّر شدن شهادت و مرگ : 

امام على عليه السلام :

إنّ الفارَّ ،  لَغَيرُ مَزِيدٍ في عُمرِهِ و لا مَحجوزٍ بَينَهُ و بَينَ يَومِهِ .

كسى كه از مرگ بگريزد، نه بر عمرش افزوده مى شود و نه گريختن مانعِ فرا رسيدن روز مرگش مى شود .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۲۴ )

شرح نهج البلاغة ـ به نقل از أبو روق :

قال زيادُ بنُ نصرٍ الحارثيّ ـ لعبدِ اللّه ِ بنِ بُديلٍ في يَومِ صِفِّينَ ـ :

إنّ يومَنَا اليومُ عَصَبْصَبٌ  ما يَصبِرُ علَيهِ إلاّ كُلُّ مُشَيَّعِ  القَلبِ  الصادِقِ النِيَّةِ رابِطِ الجَأشِ 

و أيمُ اللّه ِ ! ما أظُنُّ ذلكَ اليومَ يُبقِي مِنهُم و لا مِنّا إلاّ الرُّذالَ  .

فقالَ عبدُ اللّه ِ بنُ بُديلٍ : أنا وَ اللّه ِ  ! أظُنُّ ذلكَ .

فَبَلَغَ كلامُهُما عليّا عليه السلام .

فقالَ لَهُما : لِيَكُن هذا الكلامُ مَخزونا في صُدُورِكُما لا تُظهِراهُ و لا يَسمَعْهُ مِنكُما سامِعٌ . 

إنّ اللّه َ كَتَبَ القَتلَ على قَومٍ و المَوتَ على آخَرِينَ 

و كُلٌّ آتِيهِ مَنِيَّتَهُ كما كَتَبَ اللّه ُ لَهُ . 

فَطوبى للمُجاهِدِينَ في سبيلِهِ  و المَقتولِينَ في طاعَتِهِ .

ـ زياد بن نصر حارثى ـ در روز صِفّين به عبد اللّه بن بُديل ـ گفت : 

امروز روز سختى است و جز افراد نيرومندِ دلير و پاك نيّت و ثابت قدم پايدارى نورزند .

به خدا سوگند! گمان نمى كنم كه در امروز از آنها و از ما جز اندكى باقى بمانند .

عبد اللّه بن بُديل گفت : به خدا قسم  كه ! من نيز همين گمان را مى برم .

سخن اين دو به گوش على عليه السلام رسيد .

حضرت به آنان فرمود : اين سخن را در سينه هاى خود مخفى نگه داريد و آشكار نسازيد و كسى آن را از شما نشنود .

همانا خداوند براى گروهى كشته شدن را رقم زده است و براى گروهى مُردن [ طبيعى ] را

و مرگ هر كس  همچنان كه خداوند مقدّر فرموده  فرا مى رسد ؛ 

پس خوشا به حال مجاهدان در راه او و كشتگانِ راه طاعت وى .

( شرح نهج البلاغة : ۳/۱۸۳. انظر نهج السعادة: ۲/۱۰۷ )

شهادت دوستى : 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لَوَدِدتُ أنّي أغزُو في سَبيلِ اللّه ِ فَأُقتَلُ  ؛ ثُمّ أغزُو فَأُقتَلُ ؛ ثُمّ أغزُو فَأُقتَلُ .

 دوست دارم كه در راه خدا بجنگم و كشته شوم و باز بجنگم و كشته شوم و باز هم بجنگم و كشته شوم .

( صحيح مسلم : ۳/۱۴۹۶/۱۰۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

و الذي نَفسِي بِيَدِهِ ! لَوَدِدتُ أنّي اُقتَلُ في سَبيلِ اللّه ؛ ثُمّ اُحيا  ثُمّ اُقتَلُ  ؛ ثُمّ اُحيا  ثُمّ اُقتَلُ

سوگند به آن كه جانم در دست اوست ! دوست دارم كه در راه خدا كشته شوم و سپس زنده گردم و باز كشته شوم و بار ديگر زنده گردم و باز كشته شوم .

( كنز العمّال : ۱۰۵۶۴ )

شوق به شهادت : 

امام على عليه السلام :

قلتُ : يا رسولَ اللّه ِ··· ! أ وَ لَيسَ قد قُلتَ لي يَومَ اُحُدٍ  حيثُ استُشهِدَ مَنِ استُشهِدَ مِن المسلمينَ  و حِيزَتْ عنِّي الشهادَةُ  فَشَقَّ ذلكَ عَلَيَّ  ، 

فقلتَ لي : أبشِرْ فإنَّ الشهادَةَ مِن وَرائكَ  ؟

فقالَ لي : إنَّ ذلكَ لكذلكَ . فكيفَ صَبرُكَ إذا ؟

فقلتُ : يا رسولَ اللّه ِ !  ليسَ هذا مِن مَواطِنِ الصَّبرِ ؛ و لكنْ مِن مَواطِنِ البُشرى و الشُّكرِ !

عرض كردم : اى رسول خدا ···  ! مگر در روز اُحد كه تعدادى از مسلمانان شهيد شدند و من از شهادت محروم ماندم و اين امر بر من گران آمد ،

به من نفرمودى : مژده بادا تو را كه شهادت پيش روى توست ؟

رسول خدا به من فرمود : به راستى كه همين طور است ، حال در آن صورت صبر تو چگونه خواهد بود؟ 

عرض كردم : اى رسول خدا ! اين جا  جاى صبر نيست ؛ بلكه جاى شادى و شكر است !

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۵۶ )

امام على عليه السلام : 

فإن أقُلْ ، يَقولوا : حَرَصَ عَلَى المُلْكِ و إن أسكُتْ ، يقولوا : جَزِعَ مِنَ المَوتِ .

هَيهاتَ ! بعدَ اللَّتَيا و الَّتي و اللّه ِ  لاَبنُ أبي طالِبٍ آنَسُ بِالمَوتِ مِن الطِّفلِ بِثَديِ اُمِّهِ .

اگر سخن بگويم ، مى گويند : براى حكومت حرص مى زند و اگر خاموش مانم ، مى گويند : از مرگ مى ترسد .

هيهات ! به خدا سوگند كه  اُنس پسر ابو طالب با مرگ بيشتر از اُنس كودك با پستان مادرش مى باشد .

( نهج البلاغة : الخطبة ۵ )

امام على عليه السلام ـ آن جا كه ياران خود را به دليل سستى در امر جهاد توبيخ كرد ـ فرمود :

إنّ أحَبَّ ما أنا لاقٍ إلَيَّ ، المَوتُ .

 براى من محبوبترين چيزى كه ملاقاتش كنم، مرگ است .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۸۰ )

امام على عليه السلام :

فو اللّه ِ ! إنّي لَعَلَى الحَقِّ  و إنّي للشهادَةِ لَمُحِبٌّ .

 و به خدا سوگند كه ! من بر حق هستم و عاشق شهادتم .

( شرح نهج البلاغة : ۶/۱۰۰ )

امام على عليه السلام :

و اللّه ِ! لولا رَجائي الشهادَةَ عِند لِقائي العَدُوَّ ـ و لَو قد حُمَّ لي لقاؤهُ ـ ، 

لَقَرَّبتُ رِكابي ، ثُمّ شَخَصتُ عَنكُم فلا أطلُبُكُم ، ما اختَلَفَ جَنوبٌ و شِمالٌ

 به خدا سوگند ! اگر نبود اميد من به شهادت در ميدان جنگ با دشمن ـ البته اگر چنين مقدّر باشد ـ ،

هر آينه بر مركب خويش مى نشستم و تا باد شمال و جنوب مى وزد، به سراغ شما نمى آمدم .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۱۹ )

امام على عليه السلام ـ پس از ضربت خوردن به دست ابن ملجم ـ فرمود :

فُزتُ و رَبِّ الكَعبَةِ !
 

به خداوند كعبه سوگند كه رستگار شدم !

( بحار الأنوار : ۴۲/۲۳۹/۴۵ )

امام على عليه السلام ـ بعد از ضربت خوردن به دست ابن ملجم ـ فرمود : 

و اللّه ِ! ما فَجَأني مِن المَوتِ وارِدٌ كَرِهتُهُ و لا طالِعٌ أنكَرتُهُ 

و ما كُنتُ إلاّ كَقارِبٍ وَرَدَ و طالِبٍ وَجَدَ .

به خدا سوگند ! نه وارد شونده اى از سوى مرگ ناگهانى بر من وارد شد كه آن را ناخوش داشته باشم و نه آينده اى كه آن را نشناخته ( نخواسته ) باشم 

و [ در علاقه مندى به مرگ ] نيستم ،مگر همچون جوياى آبى كه به آب رسد و همانند جوينده اى كه [ مطلوب خود را ] دريابد .

( نهج البلاغة: الكتاب۲۳ )

امام على عليه السلام :

مَن الرائِحُ إلى اللّه ِ ، كالظَّمآنِ يَرِدُ الماءَ ؟!

الجَنَّةُ تَحتَ أطرافِ العَوالي .

اليومَ تُبلَى الأخبارُ

و اللّه ِ! لأَنا أشوَقُ إلى لِقائهِم مِنهُم إلى دِيارِهِم .

 كيست كه به سوى خدا رهسپار شود ، همانند تشنه اى كه به آب مى رسد ؟!

بهشت در زير لبه نيزه هاست .

امروز خبرها [ى پيش گفته ] آزموده و معلوم مى شود .

سوگند به خدا كه ! اشتياق من به رويارويى با آنها ( دشمنان )  بيشتر از اشتياق آنان به خانه و كاشانه شان است .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۲۴ )

ارجمندى مقام شهادت : 

امام على عليه السلام ـ در ترغيب به جنگ ـ فرمود :

 أيّها الناسُ ! إنَّ المَوتَ لا يَفُوتُهُ المُقِيمُ  و لا يُعجِزُهُ الهارِبُ .

ليسَ عَنِ المَوتِ مَحِيدٌ و لا مَحِيصٌ . مَن لَم يُقتَلْ ، ماتَ. إنّ أفضَلَ المَوتِ  ، القَتلُ

و الذي نفسُ عَليٍّ بِيَدِهِ  ! لَألفُ ضَربَةٍ بالسَّيفِ أهوَنُ مِن مَوتَةٍ واحِدَةٍ عَلَى الفِراشِ .

هلا مردم ! كسى كه بايستد ، از چنگ مرگ نرهد و كسى كه از مرگ بگريزد، آن را عاجز نكند .

از مرگ گريز و گزيرى نيست . كسى كه كشته نشود ، مى ميرد . همانا برترين مرگ، كشته شدن است .

سوگند به آن كه جان على در دست اوست ! هزار ضربت شمشير آسانتر است از يك بار مردن در بستر.

( شرح نهج البلاغة : ۱/۳۰۶ )

امام على عليه السلام :

إنّ أكرَمَ المَوتِ القَتلُ 

و الذي نَفسُ ابنِ أبي طالبٍ بِيَدِهِ !

لَألفُ ضَربَةٍ بالسَّيفِ أهوَنُ عَلَيَّ مِن مِيتَةٍ عَلَى الفِراشِ في غَيرِ طاعَةِ اللّه ِ

 همانا ارجمندترين مرگ ، كشته شدن است.

سوگند به آن كه جان پسر ابى طالب در دست اوست !

هزار ضربت شمشير بر من آسانتر است از جان دادن در بستر كه با طاعت خدا همراه نباشد .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۲۳ )

امام على عليه السلام :

إنّكُم إن لا تُقتَلُوا  ، تَمُوتُوا 

و الذي نَفسُ عَلِيٍّ بيدِهِ !

لَألفُ ضَربَةٍ بالسَّيفِ عَلَى الرَّأسِ أيسَرُ مِن مَوتٍ على فِراشٍ .

 شما اگر هم كشته نشويد ، مى ميريد .

سوگند به آن كه جان على در دست اوست !

فرود آمدن هزار ضربت شمشير بر سر آسانتر است از مردن در بستر .

( الإرشاد : ۱/۲۳۸ )

 

امام رضا عليه السلام ـ در توضيح اين فرموده امير المؤمنين عليه السلام  - كه ضربت شمشير آسانتر از مردن در بستر است ـ فرمود :

 لَضَربَةٌ بِالسَّيفِ أهوَنُ مِن مَوتٍ على فِراشٍ ـ :

في سبيلِ اللّه ِ

منظور [ ضربت شمشير خوردن ] در راه خداست .

( مشكاة الأنوار : ۵۲۴/۱۷۵۹ )

شهادت و پاك شدن گناهان : 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الشهادَةُ تُكَفِّرُ كُلَّ شَيءٍ ،  إلاّ الدَّينَ

شهادت، هر چيزى را پاك مى كند ، مگر قرض را .

( كنز العمّال : ۱۱۰۹۸ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أوَّلُ ما يُهَراقُ مِن دمِ الشَّهيدِ ، يُغفَرُ لَهُ ذَنبُهُ كُلُّهُ ، إلاّ الدَّينَ

 [ با ] نخستين قطره خونى كه از شهيد ريخته مى شود ، همه گناهان او بخشوده مى شود ، مگر قرض .

( كنز العمّال : ۱۱۱۰۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يُغفَرُ للشَّهيدِ كُلُّ ذَنبٍ ، إلاّ الدَّينَ .

 همه گناهان شهيد بخشوده مى شود، مگر قرض .

( كنز العمّال : ۱۱۱۱۰ )

امام باقر عليه السلام : 

كُلُّ ذَنبٍ ، يُكَفِّرُهُ القَتلُ في سَبيلِ اللّه ِ عزّ و جلّ  ، إلاّ الدَّينَ

؛  لا كَفّارَةَ لَهُ إلاّ أداؤهُ .

أو يَقضِي صاحِبُهُ  أو يَعفُو الذي لَهُ الحَقُّ .

كشته شدن در راه خدا، هر گناهى جز قرض را ،  پاك مى كند ؛

زيرا قرض جز با ادا شدن پاك نشود .

يا بايد وام دار وام خود را بپردازد و يا طلبكار از حقّ خود بگذرد .

(  الكافي : ۵/۹۴/۶ )

امام صادق عليه السلام : 

مَن قُتِلَ في سَبيلِ اللّه ِ،  لَم يُعَرِّفهُ اللّه ُ شيئا مِن سَيِّئاتِهِ .

هركه در راه خدا كشته شود ، خداوند چيزى از گناهانش را به او نشان نمى دهد .

( وسائل الشيعة : ۱۱/۹/۱۹ )

معذّب نبودن شهيد در قبر : 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن لَقِيَ العَدُوَّ فَصَبَرَ حتّى يُقتَلَ أو يَغلِبَ ، لَم يُفتَنْ في قَبرِهِ .

 كسى كه با دشمن رو به رو شود و پايدارى ورزد تا كشته شود يا پيروز گردد ، در قبر خود معذّب نشود .

( كنز العمّال : ۱۰۶۶۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به سؤال درباره گرفتار نبودن شهيد در قبر ـ فرمود :

كَفى بِبارِقَةِ السُّيوفِ على رَأسِهِ فِتنَةً .

 درخشش برق شمشيرها بر فراز سر او براى عذاب وى كافى است .

( كنز العمّال : ۱۱۱۳۸ و ۱۱۷۴۱ )

آرزوى شهيد : 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ما مِن نفسٍ تَموتُ لها عندَ اللّه ِ خَيرٌ

يَسُرُّها أنّها تَرجِعُ إلَى الدنيا و لا أنَّ لَهَا الدنيا و ما فيها ،

إلاّ الشهيدَ ؛ فإنّهُ يَتَمَنّى أن يَرجِعَ فَيُقتَلَ فِي الدنيا ؛ لِما يَرى مِن فَضلِ الشهادَةِ .
 

هيچ كس نيست كه پس از مرگ نزد خداوند از خير بهره مند باشد

و در عين حال خوش داشته باشد كه به دنيا برگردد ، گر چه همه دنيا به او داده شود ،

مگر شهيد كه  ؛ چون فضيلت شهادت را مى داند ؛ آرزو مى كند بر گردد تا در دنيا كشته شود .

( صحيح مسلم : ۳/۱۴۹۸/۱۰۸ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ما مِن أحَدٍ يَدخُلُ الجَنَّةَ

يُحِبُّ أن يَرجِعَ إلَى الدنيا  و أنّ لَهُ ما عَلَى الأرضِ مِن شَيءٍ ،

غيرَ الشهيدِ ؛ فإنّهُ يَتَمَنّى أن يَرجِعَ فَيُقتَلَ عَشرَ مَرّاتٍ ، لِما يَرى مِنَ الكَرامَةِ .

هيچ كس نيست كه به بهشت رود و

[ در عين حال ] دوست داشته باشد به دنيا برگردد و از آنچه بر روى زمين است برخوردار شود ،

مگر شهيد ؛ كه بر اثر مشاهده كرامت ( شهادت ) ؛ آرزو مى كند برگردد و ده بار كشته شود .

( صحيح مسلم : ۳/۱۴۹۸/۱۰۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ما مِن نفسٍ تَموتُ لها عندَ اللّه ِ خَيرٌ

يَسُرُّها أن تَرجِعَ إلَى الدنيا ، و أنّ لَها الدنيا و ما فيها ،

إلاّ الشهيدَ ؛ فإنّهُ يَتَمَنّى أن يَرجِعَ إلَى الدنيا  فَيُقتَلَ مَرَّةً اُخرى ؛ لِما يَرى مِن فَضلِ الشهادَةِ .

هيچ كس نيست كه بميرد و نزد خداوند از خيرى كه بدان خشنود است برخوردار باشد

و [ با اين حال ] دوست داشته باشد به دنيا برگردد ، گر چه دنيا و هرچه در آن است از آنِ او باشد ،

مگر شهيد ، كه بر اثر مشاهده فضيلت شهادت ، آرزو مى كند به دنيا برگردد تا يك بار ديگر كشته شود .

( كنز العمّال : ۱۰۵۴۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ به جابر بن عبد اللّه انصارى ـ فرمود :

 إنّ اللّه َ لَم يُكَلِّمْ أحَدا إلاّ مِن وراءِ حِجابٍ ، و كَلَّمَ أباكَ مُواجِها .

فقالَ لَهُ : سَلْني اُعطِكَ !

قالَ : أسألُكَ أن تَرُدَّني إلَى الدنيا  ، حتّى اُجاهِدَ مَرَّةً اُخرى فَاُقتَلَ .

فقال : أنا لا أردّ أحدا إلى الدنيا ،  سلني غيرها.

قال : أخبِرِ الأحياءَ بما نحن فيه مِنَ الثوابِ، حَتّى يجتهدوا فِي الجهاد لعلّهم يقتلون فيجيئون إلينا. 

فقال تعالى : أنا رسولك إلَى المؤمنين ؛ 

فانزل : « و لا تحسبنّ الذين قتلوا في سبيل اللّه أمواتا »  . ( آل عمران : ۱۶۹ )

خداوند با هيچ كس جز از وراى حجاب سخن نگفت ، اما با پدر تو روى در روى سخن گفت و به او فرمود  :

از من بخواه تا عطايت كنم !

پدرت گفت : از تو مى خواهم كه مرا به دنيا باز گردانى ، تا بار ديگر جهاد كنم و كشته شوم .

خداوند فرمود : نه ! من كسى را به دنيا باز نمى گردانم ، از من چيز ديگرى بخواه.

او گفت: زندگان را از ثوابى كه شامل حال ماست با خبر ساز تا در جهاد بكوشند، باشد كه كشته شوند و به سوى ما آيند.

خداوند متعال فرمود: من رساننده پيام تو به مؤمنان هستم ؛

آنگاه آيه « و لا تحسبنّ الذين قتلوا فى سبيل اللّه أمواتا » را نازل فرمود .

( مستدرك الوسائل:۱۱/۱۲/۱۲۲۹۰ )

مرگ بهتر از خوارى است : 

امام على عليه السلام ـ در نكوهش اصحاب خود ـ فرمود :

 ما ذا تَنتَظِرُونَ ،  بِنَصرِكُم  و الجِهادِ على حَقِّكُم ؟!

المَوتُ خَيرٌ مِن الذُّلَّ في هذهِ الدنيا لغَيرِ الحَقِّ .

براى يارى دادن و جهاد در راه حقّ خود ، منتظر چه هستيد؟!

مرگ بهتر از آن است كه در اين دنيا تن به خوارى در برابر ناحق دهيد .

( شرح نهج البلاغة : ۶/۹۰ )

امام حسين عليه السلام ـ در مسير خود به كربلا ـ فرمود :

 إنّي لا أرَى المَوتَ  ، إلاّ سعادَةً ، و لاَ الحياةَ مَع الظالِمينَ ، إلاّ بَرَما .

 من  ،  مرگ را  ، چيزى جز سعادت و زندگى در كنار ستمگران را ،  چيزى جز ملالت ، نمى دانم .

( تحف العقول : ۲۴۵ )

ثواب شهادت طلبى : 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن طَلَبَ الشهادَةَ صادِقا ، اُعطِيَها  و لَو لَم تُصِبْهُ .

هركه به راستى خواهان شهادت باشد ، [ ثواب آن ] به او داده مى شود ، هر چند به شهادت نرسد .

( صحيح مسلم : ۳/۱۵۱۷/۱۵۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن سَألَ اللّه َ الشهادَةَ بصِدقٍ ، بَلَّغَهُ اللّه ُ مَنازِلَ الشُّهَداءِ و إن ماتَ على فِراشِهِ .

هركه صادقانه از خداوند شهادت را مسألت كند ، خداوند او را به منزلتهاى شهيدان برساند ، هر چند در بستر خود بميرد .

( صحيح مسلم : ۳/۱۵۱۷/۱۵۷ )

نقش نيّت در شهادت : 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

كَم مِمَّن أصابَهُ السِّلاحُ  ، ليسَ بشَهيدٍ و لا حَميدٍ 

و كَم مِمَّن قد ماتَ على فِراشِهِ  ، حَتفَ أنفِهِ عندَ اللّه ِ صِدِّيقٌ شَهيدٌ ! .
 

بسا كسانى كه با جنگ افزار كشته شوند ، امّا نه شهيد باشند و نه قابل ستايش 

و بسا كسانى كه در بستر خود به مرگ طبيعى بميرند ، اما نزد خداوند صدّيق و شهيد به شمار آيند .

( كنز العمّال : ۱۱۲۰۰ )

نخستين شهيد اسلام : 

امام على عليه السلام :

أوَّلُ مَن هَشَمَ مِن العَرَبِ جَميعا ، جَدُّنا هاشِمٌ 

و أوَّلُ مَن عَرقَبَ ، جعفرُ بنُ أبي طالبٍ ذُو الجَناحَينِ يَومَ مُؤتَةَ 

و أوَّلُ مَنِ ارتَبَطَ فَرَسا في سَبيلِ اللّه ِ تباركَ و تعالى ، المِقدادُ بنُ الأسوَدِ الكِنْديُّ 

و أوَّلُ مَن رَمى سَهما في سَبيلِ اللّه ِ تباركَ و تعالى  ، سعدُ بنُ أبي وَقّاصٍ 

و أوّلُ شَهيدٍ في الإسلامِ  ، مهجعٌ .

 نخستين عربى كه به مردم خود تريد آبگوشت داد، جدّ ما هاشم است

و نخستين كسى كه اسبش را پى نمود، جعفر بن ابى طالب ذو الجناحين (صاحب دو بال) است كه در جنگ موته اين كار را كرد

و نخستين كسى كه در راه خداوند تبارك و تعالى اسبى را مجهّز و آماده كرد، مقداد بن اسود كِندى است

 و نخستين كسى كه در راه خداوند تبارك و تعالى تيرى رها كرد سعد بن ابى وقّاص است

و نخستين شهيد اسلام مهجع است .

( الجعفريّات : ۲۴۰ )

آنچه حكم شهادت دارد :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن اُرِيدَ مالُهُ بغَيرِ حَقٍّ فَقاتَلَ فقُتِلَ ؛ فهُو شَهيدٌ .

چنانچه بخواهند مال كسى را به ناحق بگيرند و او [ در راه دفاع از آن ] بجنگد و كشته شود ؛ شهيد است .

( كنز العمّال : ۱۱۲۰۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن قُتِلَ دُونَ أهلِهِ ظُلما  ؛  فهُو شَهيدٌ 

و مَن قُتِلَ دُونَ مالِهِ ظُلما  ؛  فهُو شَهيدٌ 

و مَن قُتِلَ دُونَ جارِهِ ظُلما  ؛ فهُو شَهيدٌ

و مَن قُتِلَ في ذاتِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ ؛  فهُو شَهيدٌ

هركه در راه دفاع از خانواده خود به ستم كشته شود ؛ شهيد است

و هركه در راه دفاع از مال خود مظلومانه كشته شود ؛ شهيد است

و هركه در راه دفاع از همسايه خود به ستم كشته شود ؛ شهيد است

و هركه به خاطر خداوند عزّ و جلّ كشته شود ؛ شهيد است .

( كنز العمّال : ۱۱۲۳۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن قاتَلَ دُونَ نفسِهِ حتّى يُقتَلَ ؛ فهُو شَهيدٌ .

 هركه در راه دفاع از جان خود بجنگد و كشته شود ؛ شهيد است .

( كنز العمّال : ۱۱۲۳۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن قُتِلَ دُونَ مَظلِمَتِهِ ؛ فهُو شَهيدٌ .

هركه در راه دفع ستم از خود كشته شود ؛ شهيد است .

( كنز العمّال : ۱۱۲۰۵ )

 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

مَن قُتِلَ دُونَ مالِهِ  ؛ فهُو شَهيدٌ

هركه در راه دفاع از مالِ خود كشته شود ؛ شهيد است .

( كنز العمّال : ۱۱۱۹۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

قاتِلْ دُونَ مالِكَ حتّى تَحُوزَ مالَكَ أو تُقتَلَ ؛

فَتَكُونَ مِن شُهَداءِ الآخِرَةِ .

در راه دفاع از مال و دارايى خود بجنگ تا آن را به دست آورى يا كشته شوى ؛

  در اين صورت از شهيدان آخرت خواهى بود .

( كنز العمّال : ۱۱۱۷۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

نِعمَ المِيتَةُ ، أن يَمُوتَ الرَّجُلُ دُونَ حَقِّهِ .

چه خوب مرگى است ، مُردن مَرد در راه دفاع از حقّ خويش .

( كنز العمّال : ۱۱۲۰۹ - وسائل الشيعة : ۱۱ / ۹۱ باب ۴۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن عَشِقَ فَكَتَمَ و عَفَّ فَماتَ ؛ فهُو شَهيدٌ .

هركه عاشق شود و عشق خود را بپوشاند و پاكدامنى ورزد و [ از اندوه آن]  بميرد ؛  شهيد است .

( كنز العمّال : ۱۱۲۰۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الشُّهَداءُ ، خَمسَةٌ :

المَطعُونُ و المَبطونُ و الغَرِقُ  و صاحِبُ الهَدْمِ و الشَّهيدُ في سَبيلِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ .

 شهدا ، پنج دسته اند :

كسى كه به بيمارى طاعون درگذرد و كسى كه بر اثر قولنج بميرد و كسى كه زير آوار رود و كسى كه غرق شود يا در راه خداوند عزّ و جلّ به شهادت رسد .

( صحيح مسلم : ۳/۱۵۲۱/۱۶۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الطاعونُ ، شَهادَةٌ لِكُلِّ مُسلمٍ .

 [مرگ با] طاعون ، براى هر مسلمانى شهادت است.

( صحيح مسلم : ۳/۱۵۲۲/۱۶۶ )

امام على عليه السلام :

عن رسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آلهـ في حديثِ عِيادَتِهِ مَع أصحابِهِ لِعبدِ اللّهِ بنِ رَواحَةَ ـ: مَنِ الشهيدُ مِن اُمَّتي ؟

فقالوا : أ ليسَ هُو الذي يُقتَلُ في سَبيلِ اللّه ِ مُقبِلاً غَيرَ مُدبِرٍ ؟

فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : إنَّ شُهَداءَ اُمَّتي إذا لَقليلٌ !

الشهيدُ : الذي ذَكَرتُم  و الطَّعِينُ و المَبطونُ  و صاحِبُ الهَدْمِ و الغَرِقُ  و المَرأةُ تَموتُ جَمْعا .

قالوا : و كيفَ تَموتُ جَمعا  ، يا رسولَ اللّه ِ ؟!

قالَ : يَعتَرِضُ وَلَدُها في بَطنِها .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ هنگام عيادت به همراه اصحابش از عبد اللّه بن رواحه ـ فرمود :  شهيد امّت من كيست ؟ 

اصحاب عرض كردند : همان كسى نيست كه در راه خدا مى جنگد و به دشمن پشت نمى كند تا كشته شود؟

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : در اين صورت شهداى امّت من اندكند !

شهيد كسى است كه شما گفتيد و نيز كسى كه بر اثر طاعون در گذرد و كسى كه بر اثر قولنج بميرد و كسى كه زير آوار رَوَد يا غرق شود و زنى كه جمعا بميرد .

عرض كردند : اى رسول خدا ! يعنى چه جمعا بميرد ؟ 

فرمود بچه اش در شكم او گير كند [ و بميرد ] .

( بحار الأنوار : ۸۱/۲۴۵/۳۰ )

امام على عليه السلام :

ما المُجاهِدُ الشَّهيدُ في سَبيلِ اللّه ِ بِأعظَمَ أجرا مِمَّن قَدَرَ فَعَفَّ .

مجاهدى كه در راه خدا به شهادت رسيده باشد ، پاداشش بيشتر از كسى نيست كه بتواند [ گناه كند ] و پاكدامنى ورزد .

( نهج البلاغة : الحكمة ۴۷۴ )

مؤمن در هر حالى شهيد است : 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن ماتَ على حُبِّ آلِ محمّدٍ ، ماتَ شَهيدا .

 هركه بر دوستى آل محمّد بميرد ، شهيد مرده است .

( بحار الأنوار : ۶۸/۱۳۷/۷۶ )

امام على عليه السلام :

المؤمنُ على أيِّ حالٍ ماتَ  و في أيِّ ساعَةٍ قُبِضَ ؛ فهُو شَهيدٌ .

مؤمن در هر حالى كه بميرد و در هر لحظه و ساعتى كه جانش گرفته شود ؛ شهيد است .

( بحار الأنوار : ۶۸/۱۴۰/۸۲ )

امام على عليه السلام :

 مَن ماتَ مِنكُم على فِراشِهِ و هُو على مَعرِفَةِ حَقِّ رَبِّهِ و حَقِّ رَسولِهِ و أهلِ بَيتِهِ  ؛ ماتَ شَهيدا 

و وَقَعَ أجرُهُ عَلَى اللّه ِ و استَوجَبَ ثَوابَ ما نَوى مِن صالِحِ عَمَلِهِ

و قامَتِ النِّيَّةُ مَقامَ إصلاتِهِ .لِسَيفِهِ 

هركه در بستر خود بميرد ، در حالى كه به حق پروردگارش و حق رسول او و اهل بيت رسولش معرفت داشته باشد ، شهيد مُرده است

و اجرش با خداست و سزاوار پاداشِ كِردار نيكويى است كه [ انجام آن را ] در نيّت داشته

و اين نيّت جاى شمشير كشيدن او را مى گيرد .

( إصْلاتُ السيف : سَلّه - نهج البلاغة : الخطبة ۱۹۰ )

بحار الأنوار ـ به نقل از زيد بن اَرقم ـ :

قال الحسينُ بنُ عليٍّ عليه السلام :  ما مِن شِيعَتِنا ، إلاّ صِدِّيقٌ شَهيدٌ  .

قلتُ : أنّى يكونُ ذلكَ و هُم يَمُوتُونَ على فُرُشِهِم ؟!

فقالَ : أ ما تَتلُو كتابَ اللّه ِ :

« الذينَ آمَنُوا بِاللّه ِ و رُسُلِهِ أُولئكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ و الشُّهَداءُ عِندَ رَبِّهِم »  ؟! 

ثُمّ قالَ عليه السلام : لَو لَم تَكُنِ الشهادَةُ  إلاّ لِمَن قُتِلَ بِالسَّيفِ  ؛ لأَقَلَّ اللّه ُ الشُّهَداءَ .

امام حسين عليه السلام فرمود : هيچ يك از شيعيان ما نيست ، مگر اين كه صدّيق و شهيد است . 

عرض كردم : چگونه چنين چيزى ممكن است ، در حالى كه آنان در بسترهاى خود مى ميرند؟!

حضرت فرمود : مگر كتاب خدا را نخوانده اى :

« كسانى كه به خدا و فرستادگان او ايمان آورده اند ، همانان صدّيقان و شهيدان در نزد پروردگارشان هستند »؟! ( الحديد : ۱۹ )

سپس فرمود : اگر شهادت فقط اختصاص به كسانى داشت كه با شمشير كشته شوند ؛ در آن صورت خداوند شهدا را تقليل داده بود.

( بحار الأنوار : ۸۲/۱۷۳/۶ )

امام زين العابدين عليه السلام :

مَن ماتَ على مُوالاتِنا في غَيبةِ قائمِنا ، أعطاهُ اللّه ُ أجرَ ألفِ شَهيدٍ مِثلِ شُهَداءِ بَدرٍ واُحُدٍ .

هركه در زمان غيبت قائم ما بر موالات و دوستى ما بميرد ، خداوند پاداش هزار شهيد ، مانند شهيدان بدر و اُحد، به او عطا كند .

( بحار الأنوار : ۸۲/۱۷۳/۶ )

امام صادق عليه السلام :

مَن ماتَ منكُم على هذا الأمرِ ، شهيدٌ بِمَنزِلَةِ الضارِبِ بِسَيفِهِ في سَبيلِ اللّه ِ .

هركه از شما با اعتقاد به اين امر (ولايت ) بميرد  ، شهيد است و به منزله كسى است كه در راه خدا شمشير زند .

( فضائل الشيعة : ۷۳/۳۷ )

بحار الأنوار ـ به نقل از ابو بصير ـ :

امام صادق عليه السلام به من فرمود :

يا أبا محمّدٍ !  إنّ المَيِّتَ على هذا الأمرِ ، شَهيدٌ .

قلتُ : جُعِلتُ فِداكَ ، و إن ماتَ على فِراشِهِ ؟

قالَ : و إن ماتَ على فِراشِهِ ، فإنّهُ حَيٌّ يُرزَقُ .

 اى ابو محمّد! هركه با اعتقاد به اين امر (امامت و ولايت ) بميرد ، شهيد است .

عرض كردم : فدايت شوم ، حتى اگر در بسترش بميرد؟

فرمود : حتى اگر در بسترش بميرد . او زنده است و [ نزد خدا ] روزى مى خورد .

( بحار الأنوار : ۶۸/۱۴۲/۸۶ )

مجمع البيان ـ به نقل از منهال قصّاب ـ : 

فقالَ : إنّ المؤمنَ شَهيدٌ  

وَ قَرأ هذهِ الآيةَ  :

« و الذينَ آمَنُوا بِاللّه ِ و رُسُلِهِ ، اُولئكَ همُ الصِّدِّيقُونَ و الشُّهَداءُ عِندَ رَبِّهِم » .

به امام صادق عليه السلام عرض كردم : دعا كنيد كه خداوند شهادت را روزى من كند . 

حضرت فرمود : همانا مؤمن، شهيد است 

و سپس اين آيه را تلاوت فرمود :

« و كسانى كه به خدا و فرستادگان او ايمان آورده اند ، همانان صدّيقان و شهيدان در نزد پروردگارشان هستند » . ( الحديد : ۱۹ )

( مجمع البيان : ۹/۳۵۹ )

برترين شهيدان :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أفضَلُ الشُّهَداءِ  ، الذين يُقاتِلُونَ في الصفِّ الأوَّلِ . فلا يَلفِتُونَ وُجوهَهُم حتّى يُقتَلُوا .

اُولئكَ يَتَلَبَّطُونَ في الغُرَفِ العُلى مِنَ الجَنَّةِ .  يَضحَكُ إلَيهِم ربُّكَ .

فإذا ضَحِكَ رَبُّكَ إلى عَبدٍ في مَوطِنٍ ، فلا حِسابَ علَيهِ .
 

برترين شهيدان، كسانى هستند كه در صف مقدّم مى جنگند و [ از دشمن ] روى بر نمى گردانند تا آن كه كشته شوند .

اينان در بالا خانه هاى بهشت مى آرمند . پروردگارشان به روى آنان مى خندد

و هرگاه پروردگارت در جايى به بنده اى لبخند زند  ، حسابرسى ندارد .

( يَتَلَبَّطون : بفتح الياء والتاء و اللام و تشديد الباء، معناه يتمرّغون. (النهاية: ۴/۲۲۶) - كنز العمّال : ۱۱۱۲۰ )

امام على عليه السلام ـ در نامه خود به معاويه ـ نوشت: 

أ لا تَرى ـ غَيرَ مُخبِرٍ لكَ ، و لكنْ بِنِعمَةِ اللّه ِ اُحَدِّثُ .

أنّ قَوما استُشهِدُوا في سَبيلِ اللّه ِ تعالى مِن المُهاجِرِينَ و الأنصارِ و لِكُلٍّ فَضلٌ ،

حتّى إذَا استُشهِدَ شَهيدُنا ،  قِيلَ : سَيّدُ الشُّهَداءِ

و خَصَّهُ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ،  بِسَبعِينَ تَكبيرَةً  ، عندَ صلاتِهِ علَيهِ ؟! .

نه اين كه بخواهم به تو خبر دهم، بلكه به انگيزه ياد كردن نعمت خداوند مى گويم .

مگر نمى بينى كه گروهى از مهاجران و انصار در راه خداوند متعال شهيد شدند و هر يك از آنان را [ به جاى خود ] ارزش و فضيلتى است ،

اما وقتى شهيد ما ( حمزه ) به شهادت رسيد ، سيد الشهدا نام گرفت

و رسول خدا صلى الله عليه و آله  ، در هنگام نماز خواندن بر او ،  اختصاصا هفتاد تكبير گفت ؟!

( نهج البلاغة : الكتاب ۲۸ )

امام باقر عليه السلام :

على قائمةِ العَرشِ مَكتوبٌ :

حَمزةُ أسَدُ اللّه ِ و أسَدُ رسولِهِ و سَيّدُ الشُّهَداءِ .

 بر ستون عرش نوشته شده است :

حمزه، شير خدا و شير رسول خدا و سيّد شهيدان است .

( بحار الأنوار : ۲۲/۲۸۰/۳۵ )

ثواب مجروحِ در راه خدا : 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن جُرِحَ في سَبيلِ اللّه ِ ، جاءَ يَومَ القِيامَةِ

رِيحُهُ كَرِيحِ المِسكِ و لَونُهُ لَونُ الزَّعفَرانِ علَيهِ طابَعُ الشُّهَداءِ 

و مَن سَألَ اللّه َ الشهادَةَ مُخلِصا ،  أعطاهُ اللّه ُ أجرَ شَهيدٍ و إن ماتَ على فِراشِهِ .

هر كس در راه خدا مجروح شود ، در روز قيامت

بويش همچون بوى مشك باشد و رنگش مانند رنگ زعفران و نشان شهيدان بر اوست

و هر كس شهادت را خالصانه از خداوند بخواهد ، خداوند اجر شهيد به وى دهد ، هر چند در بسترش بميرد .

( كنز العمّال : ۱۱۱۴۴ )

شهيدان اهل بيت عليهم السلام : 

امام حسن عليه السلام :

لقد حَدَّثَني حَبِيبي جَدّي رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آلهأنّ الأمرَ

يَملِكُهُ اثنا عَشَرَ إماما مِن أهلِ بيتِهِ و صَفوَتِهِ .  

ما مِنّا ،  إلاّ مَقتولٌ أو مَسمومٌ .

جدّ محبوبم رسول خدا صلى الله عليه و آله به من فرمود كه 

امر امامت را دوازده امام از اهل بيت و برگزيدگان او به عهده خواهند گرفت .

هيچ يك از ما نيست ، مگر آن كه يا كشته مى شود يا مسموم .

( بحار الأنوار : ۲۷/۲۱۷/۱۸ )

امام صادق عليه السلام :

 و اللّه  ما مِنّا  ، إلاّ مَقتولٌ شَهيدٌ .

 به خدا سوگند كه هيچ يك از ما نيست  ، مگر اين كه كشته و شهيد مى شود .

( بحار الأنوار : ۲۷/۲۰۹/۷ )

امام رضا عليه السلام :

ما مِنّا  ، إلاّ مَقتولٌ

هيچ يك از ما نيست  ، مگر آن كه كشته مى شود .

(عيون أخبار الرِّضا : ۲/۲۰۳/۵ )

میزان الحکمه،جلد ششم.