آشنایی با کوه ابوقبیس

آشنایی با کوه ابوقبیس

۱۱ مرداد ۱۳۹۴ 0 فرهنگ و اجتماع
 
از كوه‏هاى مهم مكه «ابوقبيس» است كه به سبب سكونت فردى به نام ابوقبيس، به اين نام معروف شده است. اين كوه در دل سختِ خود، خاطره ‏هاى مهمی از تاريخ نهفته دارد. هر چند امروزه در پس ساختمان‏هاى بلند، از جمله دار الضيافه سعودى، از چشم‏ها پنهان گرديده و بخشى از آن تخريب شده است. بنا بر روايات زيادى، ابوقبيس برترين كوه‏هاى مكه است.

 کوههای مهم مکه:

مكه در ميان درّه واقع شده و اطراف آن را كوه‏هايى چند در برگرفته است، به‏ طورى كه تنها چند راه خروجى به سمت يمن، درياى سرخ و شام در آن وجود دارد.
مهم‏ترين كوه‏هاى مكه عبارتند از:
1- ابوقبيس، با ارتفاع 420 متر كه در شرق مسجد الحرام واقع است. در حال حاضر قصر ملك بر بالاى آن بنا شده و بخشى از آن در فضاى باز جلوى مسعى افتاده و در واقع، بخشى از كوه از جاى برداشته شده است. اين كوه را به دليل همسايگى با كعبه، از كوه‏هاى مقدس دانسته‏ اند. همچنين گفته‏ اند كه در جريان طوفان نوح، امانت دار حجرالأسود بوده است. كوه صفا كه سرآغاز و مبدأ سعى است، در دامنه اين كوه واقع شده است.
2- قُعَيْقعان يا جبل هندى، با ارتفاع 430 متر در غرب مكه است. فاصله اين دو كوه، حد قديم مكه است. از دوران‏هاى دور، در اطراف و بر فراز اين كوه، بناهاى مسكونى می‏ ساخته ‏اند.
3- جبل النور يا حِرا با ارتفاع 634 متر در شمال شرق مكه است و اوّلين آيات قرآنى در آنجا بر رسول خدا صلى الله عليه و آله نازل شد.
4- ثور، با ارتفاع 759 متر در جنوب بر سر پاست؛ جايى كه پيامبر صلى الله عليه و آله به هنگام هجرت در آنجا مخفى شد.
5- خَنْدمه، در پشت كوه ابوقبيس است.
6- عُمَر، كه در غرب مكه واقع است.
7- ثبير، در شرق مكه است.(آثار اسلامی مكه و مدينه ،ص37 )

قدمت تاریخی کوه

«ابوقبيس» افضل «جبال مكه» است، و اول كوهى است كه خداوند در زمين قرار داد، «حجرالاسود» در او بود از زمان طوفان «نوح»، تا اين كه «جبرئيل» او را به «حضرت خليل الرحمن» داد، كه در موضع خود نصب كند، موافق اخبار و احاديث عامه و خاصه، اول كسى كه بنيان خانه «كعبه» كرد، «حضرت آدم صفى اللَّه» بود، و بود تا «طوفان نوح» او را فرو گرفته و مدتها تلّى سرخ  می‏ نمود، تا آن گه كه «حضرت خليل الرحمن» آن خانه را بنيان فرمود، و در «طوافِ» آن، سنت‏ها مقرر فرمود، و مردم به جاى می‏ آورند.(سفر نامه ميرزا داوود وزير وظايف، ص121 ) گفتنی است جنازه حضرت آدم در كوه ابو قبيس كه در مكّه است مدفون شد(ترجمه إثبات الوصية،ص20)

موقعیت جغرافیایی کوه:

 اين كوه در شمال شرقى مسجدالحرام و مشرف بر صفا است و 420 متر از سطح دريا و 120 متر از سطح دامنه فاصله دارد. بعضى گفته ‏اند قبر شيث بن آدم و به روايتى قبر حَوّا در دل اين كوه واقع است و گويند چند پيامبر نيز در آن مدفون شده‏اند، واللَّه العالم.

نامیدن کوه به امین:

خداوند، حجرالأسود را از بهشت به ابراهيم عليه السلام رسانيد و اين سنگ از زمان طوفان نوح عليه السلام در امانت ابوقبيس بود، لذا اين كوه را به همين مناسبت «امين» خوانده ‏اند. 

اتفاق افتادن حادثه شق القمر:

پس از اسلام، اين كوه شاهد حادثه شق‏القمر بود كه بعدها مسجدى به همين نام در اين مكان ساخته شد( تاريخ و آثار اسلامی، ص: 95)

واقع شدن صفا ومروه در دامنه کوه:

صفا و مروه دو كوه كوچكى است كه در دامن كوه ابوقبيس و كوه قعيقعان قرار دارد و امروزه خيابان‏ها و بناهاى جديد آنها را از يكديگر جدا كرده است. كوه صفا در قسمت جنوبى مسجدالحرام و كوه مروه در ناحيه شمال شرقى آن قرار دارد.(آثار اسلامی مكه و مدينه ،105)

شهادت امام علی علیه السلام و قطعه قطعه شدن کوه:

 و همچنین روایت شده است که  ابن عباس گفت: در آن شبى كه در صبح آن على عليه السّلام شهيد شد من در خواب ديدم كه گويا: كوه أبو قبيس شكسته و قطعه ‏قطعه شد و در أطراف كعبه فرو ريخت، خانه كعبه با شهر مكه و أطراف آن بطورى از گرد و غبار كوه أبو قبيس تاريك شد كه مردم يكديگر را نميديدند. من گفتم: إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ  من چقدر خوف دارم از اينكه نكند أمير المؤمنين عليه السّلام شهيد شود. ابن عباس ميگويد:خبر قتل على عليه السّلام در همان شبى كه من آن خواب را ديد بمن رسيد.(ترجمه إثبات الوصية،ص20-283)

برتر بودن حج از انفاقی معادل کوه ابوقبیس

 رسول خدا صلى الله عليه و آله از منا كوچ می ‏كرد كه باديه نشينى از منطقه «ابطح» با آن حضرت روبه رو شد و از ايشان سئوالى كرد. گفت: من به قصد حج از خانه‏ام خارج شدم، اما مانعى مرا از حج بازداشت. من مرد پولدار و ثروتمندى هستم، دستور بفرما با مالم كارى كنم تا به پاداش حاجيان نائل شوم. رسول خدا صلى الله عليه و آله رو به كوه ابوقبيس كرد و فرمود:
«اگر به اندازه كوه ابوقبيس طلاى سرخ داشته باشى و آن را در راه خدا انفاق‏ کنى، هرگز به پاداشى نمی‏رسى كه حج‏ گزار می‏رسد».( فروع كافى، ج 4، ص 258، روايت 25،اسرار عرفانى حج، ص: 219)

منابع:

(1) ترجمه إثبات الوصية،نويسنده: مسعودى، على بن حسين- نجفى، محمد جواد، تهران‏:اسلامیه،1362.
(2) آثار اسلامى مكه و مدينه‏،رسول جعفريان‏
(3) تاريخ و آثار اسلامى مكه مكرمه و مدينه منوره‏،اصغر قائدان‏
(4) اسرار عرفانى حج‏،محمد تقى فعالى‏
 
نویسنده: فرزانه صفائی
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام
کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام
تلگرام قرآن و حدیث
کانال قرآن و حدیث در ایتا
کانال قرآن و حدیث در گپ
پیام رسان سروش _ کانال قرآن و حدیث