شرح زیارت اربعین؛ سلام بر کشته ی اشک ها

«کروب» جمع «کرب» به معني اندوه و غم و اضطراب شديد ناشي از گرفتاري‌ها و حوادث است و «کربات» منتهاي آن غم و اندوه و اضطراب را مي‌رساند. هيچ قلبي قادر نيست حزن و اندوهي که عارض امام شده بود را درک کند و هيچ قلمي قادر نيست آن را به تحرير درآورد. اندوهي که ناشي از سقوط انسان‌ها به پست‌ترين درجه ممکن خود بود. اضطرابي که مي‌ديد گروه گروه از مردمان به قعر جهنم سقوط مي‌کنند و او نمي‌تواند کاري براي‌شان انجام دهد. آن هم براي کسي‌که آمده است تا همين‌ها را به والاترين مقام انساني خودشان هدايت کند. به‌راستي کدام اندوه مي‌تواند بالاتر از اين باشد؟ اسير چنين حزن و اندوهي بودن، با شاهد آن بودن فرق مي‌کند. هم‌چنان‌که «اسير» از همه ‌سو در احاطه مخالفين خود قرار دارد، اسير کربات نيز از همه‌ سو در احاطه ناراحتي و حزن حاصله از سقوط انسان‌ها قرار دارد. شخص اندوهگين ممکن است پس از مدتي بر اثر حوادث ديگر اندوه خود را فراموش کرده يا به شادي بدل نمايد، اما اسير غم و اندوه لحظه‌اي نمي‌تواند غم خود را فراموش نمايد. غم سقوط انسانيتِ انسان‌نماهايي که فقط به‌خاطر چند ريال بيشتر، حاضر شده‌اند اطاعت خبيثاني هم‌چون يزيد و امثال او را بپذيرند و دست خود را به خون کسي بيالايند که خداوند او را برگزيده و طاهر نموده است.

اشک ريختن براي حسين عليه السلام فيض است.

«عَبر» از ماده عبور به‌معني تغيير در حالت و رفتن از حالي به حال ديگر است. يا تغيير در مکان و رفتن از جايي به جاي ديگر است. به اشک از آن جهت «عبر» گفته مي‌شود که با آمدن آن حالت انسان تغيير مي‌کند و از حالت شادي يا معمولي به حالت غم و اندوه مي‌رود. اشک شادي هم همين‌گونه است که انسان را از حالت معمولي خارج و به حالت شادي مي‌برد. «عَبَر» يعني غمگين شد و اشکش جاري گرديد که نشان مي‌دهد اين نوع اشک فقط در حالت غم و اندوه جاري مي‌گردد.

«دمع» و دموع نيز به‌معني اشک است و به مطلق اشک گفته مي‌شود، خواه تغيير در حالت به‌ وجود ‌آيد يا خير. مثلاً در اثر بيماري، آب از چشم ريزش مي‌کند که اشک است، يا به‌ واسطه گرد و غبار،غده‌هاي اشکي تحريک شده و اشک از چشم فرو مي‌ريزد. «دمع» در قرآن و دعاها در موضوعات معنوي و عاطفي و آخرتي به کار برده شده‌اند. اما مي‌تواند ناظر به موضوعات دنيايي هم باشد. مثل کسي‌که خانه‌اش آتش گرفته باشد يا اموال‌اش به سرقت رفته باشد و در حسرت و فقدان آن گريه کند و اشک بريزد. جمله «امرأة دَمِعَه» يعني زني که زود اشکش جاري مي‌شود. هر اتفاق ناگوار دنيايي يا عاطفي, يا آخرتي و معنوي برايش حادث شود، گريه مي‌کند.

اما «عبر» فقط در موضوعات معنوي و عاطفي و آخرتي به‌کار مي‌رود.

ترجمه دومي که از جمله «قَتِيلَ الْعَبَرَاتِ» شد اين سؤال را پيش مي‌آورد که چرا؟ مگر اين اشک ريختن‌ها چه نفعي براي او يا براي ما دارد؟ خود را اسير کربات کرد تا ما براي او گريه کنيم که چه بشود؟

خداوند اشک را مايه‌ نرمي دل و دوري از شقاوت و سختي آن قرار داده است هر اشکي که در مظلوميت حسين عليه‌السلام ريخته شود با برکت است. از مهم‌ترين برکات‌اش اين است که دل را نرم کرده و از سنگ شدن و قساوت و شقاوت دور مي‌کند. قلب انساني به يک‌باره سخت و سنگ نمي‌شود. بلکه ابتدا ميل به سخت شدن مي‌کند. مثل خاک نرمي که ابتدا ميل به سخت شدن کرده و تبديل به کلوخ مي‌شود که اگر ريزش باران آن را نرم نکند، به‌سوي سنگ شدن مي‌رود. اشک نيز همين‌‌گونه است که با ريزش خود کلوخ جان‌ها و دل‌ها را نرم کرده و مانع مي‌شود تا سخت و سنگ شوند.

اگر گفته‌اند اشک بر مصيبت حسين ثواب دارد، مهم‌ترين علت آن مي‌تواند همين باشد، زيرا دل نرم هم‌چون خاک نرم، زمينه مساعد براي شکفتن و رويش استعدادهاي فطري انسان است. در دل‌هاي نرم است که آيات خدا شکوفا مي‌شوند و با اشک مجدد، نهال تازه شکفته آبياري مي‌شود.

ملاحظه مي‌شود که در اين آيه از ريختن اشک به «تفيض» ياد کرده يعني اشک ريختن، فيضي است که نصيب آنان گرديده است. در اثر همين فيض است که دل او نرم شده و حقانيت آيات خدا را درک مي‌کند. فيض در لغت به معني پر شدن- جاري شدن و بخشش و عطا آمده است. چشمي که پر از اشک مي‌شود به‌خاطر آن است که خداوند دل نرم و قلب رئوفي به او عطا کرده است که با شنيدن و يا ديدن آيات خدا، قلب‌اش متأثر شده و چشم‌اش گريان مي‌شود.

اشک ريختن بر حسين عليه‌السلام به‌واسطه مظلوميتي که بر او رفته و مصائبي که در راه خدا و دين خدا متحمل شده نيز همين خاصيت را دارد و فيضي است که خداوند نصيب دل‌هاي اندوهگين از مصيبت وارده بر او نموده است. چشم‌هاي گريان در مظلوميت حسين در حقيقت دارند نشان مي‌دهند که تا چه حد از عمل ظالمين متنفر بوده و تا چه‌ قدر با آن مظلومين احساس هم‌دردي مي‌کنند. به‌عبارت ديگر مي‌توان گفت: ريختن اشک، همان نمايش برائت و موالات است.

منبع:

سفری از عاشورا تا اربعین، عبدالله مستحسن، صفحات 299 تا 302