سوگند خوردن در احادیث

نهى از سوگند خوردن به خداوند سبحان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 يا عليُّ ، لا تَحْلِفْ باللّه ِ كاذِبا و لا صادِقا مِن غَيرِ ضَرورَةٍ ، و لا تَجْعَلِ اللّه َ عُرْضَةً ليَمينِكَ ؛ فإنّ اللّه َ لا يَرحَمُ و لا يَرعى مَن حَلفَ باسمِهِ كاذِبا .
اى على ! چنانچه ضرورتى در ميان نباشد، نه به راست و نه به دروغ، به خدا سوگند مخور و خدا را دستاويز سوگند خود قرار مده ؛ زيرا خداوند به كسى كه سوگند دروغ به نام او ياد كند، رحم نمى كند و از او مراقبت نمى نمايد .

( بحار الأنوار : ۷۷/۶۷/۶)

بحار الأنوار :

 قالَ الحَوارِيّونَ لعيسى بنِ مريمَ: أوْصِنا، فقالَ: قالَ موسى عليه السلام لقَومِهِ: لا تَحْلِفوا باللّه ِ كاذِبينَ ، و أنا آمُرُكُم أنْ لا تَحْلِفوا باللّه ِ صادِقينَ و لا كاذِبينَ .
حواريان، به عيسى بن مريم عرض كردند: ما را سفارشى كن . فرمود : موسى عليه السلام به قوم خود فرمود: به خدا، سوگندِ دروغ مخوريد . و من به شما دستور مى دهم كه نه راست و نه دروغ، به خدا، سوگند مخوريد . 

(  بحار الأنوار : ۱۰۴/۲۱۲/۱ )

امام صادق عليه السلام :

لا تَحْلِفوا باللّه ِ صادِقينَ و لا كاذِبينَ ؛ فإنّهُ عزّ و جلّ يقولُ : «و لا تَجْعَلوا اللّه َ عُرْضَةً لأيْمانِكُم» .
 راست يا دروغ، به خدا سوگند مخوريد ؛ زيرا خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد : «و خدا را دستاويز سوگندهاى خود قرار مدهيد» . 

( الكافي : ۷ / ۴۳۴ / ۱ -  البقرة : ۲۲۴ )

پرهيز از سوگند دروغ

ثواب الأعمال : خداوند عزّ و جلّ فرموده است :

لا اُنيلُ رَحْمَتي مَن تَعرَّضَ للأيمانِ الكاذِبَةِ .
من رحمت خود را شامل حال كسى كه سوگند دروغ بخورد، نمى گردانم .

(  ثواب الأعمال : ۲۶۱/۲ )

امام على عليه السلام :

 كيفَ يَسْلَمُ مِن عَذابِ اللّه ِ المُتَسَرِّعُ إلى اليمينِ الفاجِرَةِ ؟!
 چگونه از عذاب خدا در امان مانَد، كسى كه بى محابا سوگند دروغ مى خورد؟!

( غرر الحكم : ۶۹۸۸ )

امام صادق عليه السلام :

مَن حَلفَ على يَمينٍ و هُو يَعلمُ أنّهُ كاذِبٌ فقَد بارَزَ اللّه َ عزّ و جلّ .
 هركه سوگندى خورد و بداند كه دروغ مى گويد به جنگ خدا رفته است .

( ثواب الأعمال : ۲۶۹/۱ )

امام صادق عليه السلام :

مَن حَلفَ باللّه ِ فلْيَصْدُقْ ، و مَن لَم يَصْدُقْ فلَيس مِن اللّه ِ عزّ و جلّ في شيءٍ .
هر كس به خدا، سوگند مى خورد، بايد راست بگويد و اگر راست نگويد، نزد خداوند عزّ و جلّ هيچ جايگاه و ارزشى ندارد . 

(  بحار الأنوار : ۱۰۴/۲۱۱/۲۷ )

پيامدهاى سوگند دروغ

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إيّاكُم و اليَمينَ الفاجِرَةَ ؛ فإنَّها تَدَعُ الدِّيارَ بَلاقِعَ مِن أهلِها .
از سوگند دروغ بپرهيزيد، كه آن، خانه ها را از ساكنانش خالى مى كند .

(  ثواب الأعمال : ۲۷۰/۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

اليَمينُ الصَّبْرُ الفاجِرَةُ تَدَعُ الدِّيارَ بَلاقِعَ .
 سوگندِ اجبارىِ دروغ، خانه ها را تهى [از سكنه] مى سازد .

(  ثواب الأعمال : ۲۷۰/۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

اليَمينُ الكاذِبَةُ مَنْفَقَةٌ للسِّلْعَةِ مَمْحَقَةٌ للكَسْبِ .
سوگند دروغ، كالا را رونق مى دهد امّا بركت را از كسب مى برد .

( كنز العمّال : ۴۶۳۸۱ )

امام صادق عليه السلام :

اليَمينُ الصَّبرُ الكاذِبَةُ تُورِثُ العَقِبَ الفَقْرَ .
سوگند اجبارى دروغ، براى بازماندگان فقر به بار مى آورد .

( بحار الأنوار : ۱۰۴/۲۰۹/۱۹)

کسانى كه شكستن سوگندشان گناه و كفّاره ندارد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 لا يَمينَ في قَطيعةِ رَحِمٍ .
قسم خوردن براى بريدن پيوند خويشاوندى ، صحيح و قابل اعتنا نيست . 

( الكافي : ۷/۴۴۰/۴)

امام صادق عليه السلام :

لا حِنْثَ و لا كَفّارَةَ على مَن حَلَفَ تَقيّةً يَدفَعُ بذلكَ ظُلما عَن نَفْسِهِ .
 كسى كه براى دور كردن ستمى از خود و از روى تقيّه، سوگند ياد كند، در شكستن آن مرتكب گناه نشده و كفّاره اى به عهده اش نيست .

( الخصال : ۶۰۷/۹ )

امام صادق عليه السلام :

لا يَجوزُ يَمينٌ في تَحْليلِ حَرامٍ ، و لا تَحْريمِ حَلالٍ ، و لا قَطيعَةِ رَحِمٍ .
 قسم ياد كردن براى حلال كردن حرامى يا حرام كردن حلالى و براى قطع پيوند خويشاوندى ، جايز و معتبر نيست .

( الكافي : ۷/۴۳۹/۲ )

امام صادق عليه السلام :

 لا يَمينَ في مَعْصيَةِ اللّه ِ .
سوگند خوردن براى انجام گناه، ارزش و اعتبارى ندارد .

(  وسائل الشيعة : ۱۶/۱۳۲/۱۳)

امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه «خدا را دستاويز سوگندهاى خود قرار مدهيد»(بقره،224) ـ فرمود :

.يَعني الرّجُلَ يَحلِفُ أنْ لا يُكلِّمَ أخاهُ و ما أشْبَهَ ذلكَ، أو لا يُكلِّمَ اُمَّهُ .
 يعنى انسان سوگند بخورد با برادرش حرف نزند (و يا از اين قبيل) ، يا با مادرش سخن نگويد . 

( البقرة : ۲۲۴ -  تفسير العيّاشي : ۱/۱۱۲/۳۳۹ ، انظر : وسائل الشيعة : ۱۶/۱۲۹ باب۱۱)

امام صادق عليه السلام :

 لا يَمينَ في غَضبٍ ، و لا في قَطيعَةِ رَحِمٍ ، و لا في إجبَارٍ ، و لا في إكْراهٍ .
 سوگند در حال خشم ، يا براى قطع ارتباط با خويشان ، يا از روى اجبار و يا اكراه، اعتبار ندارد .

( الكافي : ۷/۴۴۲/۱۷ )

امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه «خدا شما را به سبب سوگندهاى لغوتان باز خواست نمى كند»(بقره،225) ـ فرمود :

اللَّغْوُ قَولُ الرّجُلِ : «لا و اللّه ِ» و «بلى و اللّه ِ» ، و لا يَعْقِدُ على شيءٍ .
لغو، اين است كه انسان بگويد : «نه، به خدا» ، «آرى، به خدا» و قصد سوگند خوردن نداشته باشد .

 ( البقرة : ۲۲۵ .   3.الكافي : ۷/۴۴۳/۱ )

بحار الأنوار ـ به نقل از ابو بكر حضرمى ـ :

قلت للإمامِ الصَّادقِ عليه السلام : نَحلِفُ لصاحِبِ العَشّارِ نُجيزُ بذلكَ مالَنا ؟ قالَ : نَعَم . و في الرّجُلِ يَحْلِفُ تَقيَّةً ، قالَ : إنْ خشِيتَ على دَمِكَ و مالِكَ فاحْلِفْ تَرُدَّهُ عنكَ بيَمينِكَ ، و إنْ رأيتَ أنّ يَمينَكَ لا يَرُدُّ عنكَ شَيئا فلا تَحْلِفْ لَهُم .
به امام صادق عليه السلام عرض كردم: آيا اجازه داريم براى رد كردن مال خود، در برابر باجگير سوگند بخوريم؟ حضرت فرمود: آرى ؛ انسان مى تواند از روى تقيّه قسم بخورد . فرمود : اگر بر جان و مال خود ترسيدى ، براى دفع شرّ او از خودت، سوگند بخور . ولى اگر ديدى سوگند تو هيچ تأثيرى در دفع او ندارد، سوگند ياد مكن . 

(  بحار الأنوار: ۷۵ / ۴۱۱ / ۵۹ . انظر : وسائل الشيعة : ۱۶ / ۱۳۴ باب ۱۲ )

نحوه سوگند دادن ستمگر

امام على عليه السلام :

أحْلِفوا الظّالِمَ إذا أرَدْتُم يَمينَهُ بأنّهُ بَريءٌ مِن حَولِ اللّه ِ و قُوَّتِهِ ، فإنَّهُ إذا حَلفَ بها كاذِبا عُوجِلَ العُقوبةَ ، و إذا حَلفَ باللّه ِ الّذي لا إلهَ إلاّ هُو لَم يُعاجَلْ ؛ لأنّهُ قد وَحّدَ اللّه َ تعالى .
 هرگاه خواستيد ستمگر را سوگند دهيد، چنين سوگندش دهيد كه بگويد: از حول و قوّه خدا بدور باشم . زيرا اگر به دروغ چنين سوگندى ياد كند بى درنگ سزايش را خواهد چشيد . اما اگر بگويد : سوگند به خدايى كه جز او خدايى نيست . در كيفر او درنگ خواهد شد ؛ زيرا خداوند متعال را به يگانگى ستوده است . 

( نهج البلاغة : الحكمة ۲۵۳ )

كسى كه به دروغ بگويد:«خدا مى داند»

امام صادق عليه السلام :

 إذا قالَ العبدُ : عَلِمَ اللّه ُ ، و كان كاذِبا قالَ اللّه ُ عزّ و جلّ : أ ما وَجَدْتَ أحَدا تَكذِبُ علَيهِ غَيري؟! .
 هرگاه بنده به دروغ بگويد: «خدا مى داند [كه اين حرف من راست است]» خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد : آيا كسى غير از من نيافتى كه به او دروغ بندى؟! 

( الكافي : ۷/۴۳۷/۲ ، الأمالي للصدوق : ۵۰۶/۶۹۹ )

میزان الحکمه،جلد سوم.