ریا در احادیث

نكوهش رياكارى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يا أبا ذَرٍّ ، اِتَّقِ اللّه َ و لا تُرِ الناسَ أنَّكَ تَخشَى اللّه َ فَيُكرِمُوكَ و قَلبُكَ فاجِرٌ .
 اى ابوذر! از خدا بترس و در حالى كه دلى تبهكار دارى ، براى جلب احترام مردم، نزد آنان خود را خدا ترس وانمود مكن .

( مكارم الأخلاق : ۲/۳۷۰/۲۶۶۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 يا بنَ مسعودٍ ، إيّاك أن تُظهِرَ مِن نفسِكَ الخُشوعَ و التواضُعَ للآدَمِيِّينَ و أنتَ فيما بَينَكَ و بَينَ ربِّكَ مُصِرٌّ على المَعاصِي و الذُّنوبِ  .

يقولُ اللّه ُ تعالى : « يَعْلَمُ خائِنةَ الأَعْيُنِ و ما تُخْفِي الصدورُ » .

اى پسر مسعود! مبادا خود را براى مردم ، خدا ترس و فروتن نشان دهى ، در حالى كه ميان خود و پروردگارت بر نا فرمانى ها و گناهان پاى مى فشارى ؛

خداوند متعال مى فرمايد : « خداوند نگاههاى دزدانه و آنچه را سينه ها پنهان مى دارند، مى داند » (غافر : ۱۹)

( مكارم الأخلاق : ۲/۳۶۰/۲۶۶۰ ) 

امام على عليه السلام :

 ما أقبَحَ بِالإنسانِ باطِنا عَليلاً و ظاهِرا جَميلاً ! .
چه زشت است كه آدمى باطنى بيمار و ظاهرى زيبا داشته باشد!

( غرر الحكم : ۹۶۶۱ ) 

امام على عليه السلام :

المُرائي ظاهِرُهُ جَميلٌ و باطِنُهُ عَليلٌ
 رياكار ، ظاهرش زيبا و باطنش بيمار است .

( غرر الحكم : ۱۵۷۷ ) 

امام على عليه السلام :

اللّهُمّ إنّي أعوذُ بكَ مِن أن تَحسُنَ في لامِعَةِ العُيونِ عَلاَنِيَتِي ، و تَقبُحَ فيما اُبطِنُ لكَ سَرِيرَتي ، مُحافِظا على رئاءِ الناسِ مِن نَفسِي بجَميعِ ما أنتَ مُطَّلِعٌ علَيهِ مِنّي ، فَاُبدِيَ لِلناسِ حُسنَ ظاهري و اُفضِيَ إليكَ بِسُوءِ عَمَلِي ، تَقَرُّبا إلى عِبادِكَ و تَباعُدا مِن مَرضاتِكَ .
خداوندا! به تو پناه مى برم از اين كه ظاهرم در نگاه مردم نيكو باشد و باطنم كه بر تو آشكار است زشت، و خود را رياكارانه نزد مردم بيارايم به چيزى كه تو بهتر از من بدان دانايى ، پس ظاهر نكويم را براى مردم آشكار دارم و بدى كردارم را نزد تو آورم و بدين سان به بندگان تو نزديك شوم و از خشنودى تو به دور مانم.

( نهج البلاغة : الحكمة ۲۷۶ و في شرح نهج البلاغة : ۱۹ / ۱۶۷ / ۲۸۲ «  رئاء » بدل « رثاء » ) 

امام باقر عليه السلام :

 مَن كانَ ظاهِرُهُ أرجَحَ مِن باطِنِهِ خَفَّ مِيزانُهُ .
 هر كه [ كفه ] ظاهرش سنگينتر از باطنش باشد، ترازوى [ اعمال ] او سبك است .

( الأمالي للصدوق : ۵۸۰/۷۹۸ ) 

بر حذر داشتن از رياكارى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 ويلٌ للذينَ يَجتَلِبُونَ الدنيا بالدِّينِ ، يَلبَسُونَ للناسِ جُلودَ الضَّأنِ مِن لِينِ ألسِنَتِهِم ، كلامُهُم أحلى مِن العَسَلِ و قُلوبُهُم قُلوبُ الذِئابِ ، يقولُ اللّه ُ تعالى : أبي يَغتَرُّونَ ؟!
 واى بر كسانى كه دين را وسيله كسب دنيا مى كنند و با زبان نرم خود در برابر مردم به لباس ميش در مى آيند ، گفتارشان از عسل شيرين تر است و دلهايشان دل گرگ است . خداوند متعال مى فرمايد : آيا به [ رحمت ] من غرّه مى شوند؟ !

( أعلام الدين : ۲۹۵ ) 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 أبغَضُ العِبادِ إلى اللّه ِ تعالى مَن كانَ ثَوباهُ خَيرا مِن عَمَلِهِ ، أن تكونَ ثِيابُـهُ ثِيابَ الأنبياءِ و عَمَلُهُ عَمَلَ الجَبّارينَ .
 مبغوض ترين بنده نزد خداوند كسى است كه جامه هايش بهتر از كردارش باشد ، جامه اش جامه پيامبران باشد و كردارش كردار جبّاران .

( كنز العمّال : ۷۴۸۳ ) 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 أشَدُّ الناسِ عَذابا يومَ القِيامةِ مَن يَرى الناسُ أنَّ فيهِ خَيرا و لا خَيرَ فيهِ .
سخت ترين عذاب را در روز قيامت كسى دارد كه مردم او را آدم خوبى بدانند ، اما هيچ خوبى و خيرى در وجود او نباشد .

( كنز العمّال : ۷۴۸۵ ) 

امام على عليه السلام :

و مِنهُم ـ أي مِن الناسِ ـ مَن يَطلُبُ الدنيا بعَمَـلِ الآخِـرَةِ ، و لا يَطلُبُ الآخِـرَةَ بعَمَـلِ الدنيا ، قد طامَنَ مِن شَخصِـهِ و قارَبَ مِن خَطوِهِ و شَمَّرَ مِن ثَوبِهِ ، و زَخرَفَ مِن نفسِـهِ للأمانَـةِ و اتَّخَـذَ سِترَ اللّه ِ ذَرِيعَـةً إلى المَعصيَـةِ .
و برخى از مردم، با كارِ آخرت، دنيا را مى طلبند و با كارِ دنيا، آخرت را نمى جويند . خود را با وقار نشان مى دهند و با گامهاى نزديك به هم (سنگين) راه مى روند ، دامن جامه خود را بالا مى زنند و خود را امين مردم وانمود مى كنند و پرده پوشى خدا را وسيله گناه قرار مى دهند .

( نهج البلاغة : الخطبة ۳۲ ) 

امام باقر عليه السلام :

يا ذَوِي الهيئةِ المُعجِبَةِ و الهِيمِ المُعطَنَةِ ، ما لِي أرى أجسامَكُم عامِرَةً و قلوبَكُم دامِرَةً ؟!

أما و اللّه ِ لو عايَنتُم ما أنتُم مُلاقُوهُ و ما أنتُم إلَيهِ صائرُونَ  لَقُلتُم :

« يا لَيْتَنا نُرَدُّ و لا نُكَذِّبَ بآياتِ رَبِّنا و نكونَ من المؤمنينَ » 

 اى كسانى كه ظاهرى آراسته و خوشايند داريد و چون شترانى تشنه گرد آب زانو زده ايد! چه شده است كه ظاهر شما را آباد و دلهايتان را ويران مى بينم ؛

هان! به خدا سوگند اگر آنچه را ديدار خواهيد كرد و به سويش رهسپار هستيد مى ديديد ، هر آينه مى گفتيد :

« كاش برگردانده مى شديم و آيات پروردگار خود را دروغ نمى شمرديم و از مؤمنان بوديم » .( الأنعام : ۲۷ )

( تحف العقول : ۲۹۲) 

عمل رياكار بالا نمى رود .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنّ المَلَكَ لَيَصعَدُ بعَملِ العَبدِ مُبتَهِجا بهِ ، فإذا صَعِدَ بحَسَناتِهِ يقولُ اللّه ُ عزّ و جلّ : اجعَلُوها في سِجِّينٍ إنّهُ لَيسَ إيّايَ أرادَ بِها .
فرشته با خوشحالى عمل بنده را بالا مى برد و چون كارهاى نيكش را بالا برد ، خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد : آنها را در سجّين .حديث گذاريد ؛ اين كارها براى من انجام نشده است .

( الكافي : ۲/۲۹۵/۷ ) 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

و تَصعَدُ الحَفَظَةُ بعَملِ العَبدِ مبتَهِجا بهِ ··· فَيَطَؤونَ الحُجُبَ كُلَّها حتّى يَقُومُوا بَينَ يَدَيِ اللّه ِ سبحانَهُ فَيَشهَدُوا لَهُ بِعَمَلٍ صالِحٍ و دُعاءٍ ، فيقولُ اللّه ُ تعالى : أنتُم حَفَظَةُ عَمَلِ عَبدِي، و أنا رَقيبٌ على ما في نَفسِهِ ، إنّهُ لم يُرِدني بهذا العَملِ ، علَيهِ لَعنَتِي .
 فرشتگانِ نگهبان [ اعمال ] با خوشحالى عمل بنده را بالا مى برند . . . حجابها را يكى پس از ديگرى طى مى كنند، تا آن كه در برابر خداى سبحان مى ايستند و مى گويند: عملى صالح و دعايى آورده اند . خداوند متعال مى فرمايد : شما نگهبانان عمل [ ظاهرى ] بنده من هستيد و من ناظر درون اويم . او اين عمل را براى من انجام نداده است ؛ لعنت من بر او باد .

( مستدرك الوسائل : ۱/۱۱۲/۱۲۱ ) 

هر كس كارى را براى غير خدا كند ،خداوند وى را به همو وا گذارد .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ المُرائيَ يُنادى يَومَ القِيامَةِ : يا فاجِرُ ! يا غادِرُ ! يا مُرائي ! ضَلَّ عَمَلُكَ ، و بَطَلَ أجرُكَ ، اذهَبْ فَخُذْ أجرَكَ مِمَّن كُنتَ تَعمَلُ لَهُ .
روز قيامت به رياكار ندا مى شود : اى نابكار ! اى فريبكار ! اى رياكار ! عملت بر باد شد و مزدت از بين رفت ؛ برو و مزد خود را از همان بگير كه به خاطر او كار مى كردى .

( منية المريد : ۳۱۸ ) 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يقولُ اللّه ُ سبحانَهُ : إنّي أغنَى الشُّرَكاءِ فَمَن عَمِلَ عَمَلاً ثُمّ أشرَكَ فيهِ غَيرِي فأنا مِنهُ بَرِيءٌ ، و هو لِلَّذِي أشرَكَ بهِ دُوني
خداى سبحان مى فرمايد : همانا من بى نيازترين شريكم . پس، هر كه كارى بكند و كسى جز مرا در آن شريك گرداند من از آن كار بيزارم و از آنِ كسى باشد كه او را شريك من قرار داده است.

(عدّة الداعي : ۲۰۳ ) 

امام صادق عليه السلام :

 إيّاك و الرياءَ؛ فإنّهُ مَن عَمِلَ لِغَيرِ اللّه ِ وَكَلَهُ اللّه ُ إلى مَن عَمِلَ لَهُ.
از رياكارى بپرهيز ؛ زيرا هر كه براى غير خدا كارى كند ، خدا او را به همان كسى كه برايش كار كرده است وا گذارد .

( الكافي : ۲/۲۹۳/۱ ) 

امام صادق عليه السلام :

 ما عَلَى عَبدٍ إذا عَرَفَهُ اللّه ُ ألاّ يَعرِفَهُ الناسُ ، إنّهُ مَن عَمِلَ للناسِ كانَ ثَوابُهُ على الناسِ و مَن عَمِلَ للّه ِِ كانَ ثوابُهُ على اللّه ِ ، و إنّ كُلَّ رياءٍ شِركٌ .
 بنده را چه زيان كه هرگاه خدا او را بشناسد ، مردم نشناسندش ؟! هر كه براى چشم مردم كار كند، پاداشش به عهده مردم است و هر كه براى خدا كار كند، پاداشش با خداست . و بى گمان هر گونه ريايى، شرك است .

( الاُصول الستّة عشر : ۷۸ ) 

عمل رياكار پذيرفته نمى شود .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ اللّه َ لا يَقبَلُ عَملاً فيهِ مِثقالُ ذَرَّةٍ مِن رياءٍ .
خداوند عملى را كه در آن به وزن ذرّه اى ريا باشد نمى پذيرد .

( تنبيه الخواطر : ۱/۱۸۷ ) 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يا بنَ مسعودٍ ، إذا عَمِلتَ عَملاً مِن البِرِّ و أنتَ تُريدُ بذلكَ غَيرَ اللّه ِ فلا تَرجُ بذلكَ مِنهُ ثَوابا .

فإنّهُ يقولُ : « فلا نُقِيمُ لَهُم يَومَ القِيامَةِ وَزْنا » .

اى پسر مسعود! اگر كار خوبى كردى و در آن نيّتى جز خدا داشتى، اميدِ پاداش از خداوند نداشته باش ؛

زيرا او مى فرمايد : « در روز قيامت ما براى آنان قدر و ارزشى قائل نيستيم » .( الكهف : ۱۰۵ )

( مكارم الأخلاق : ۲/۳۵۳/۲۶۶ ) 

امام صادق عليه السلام : خداوند عزّ و جلّ فرموده است :

 قالَ اللّه ُ عزّ و جلّ : أنا خَيرُ شَريكٍ ، مَن أشرَكَ معي غَيرِي في عَمَلٍ عَمِلَهُ لَم أقبَلْهُ إلاّ ما كانَ لي خالِصا .
 من بهترين شريك هستم . هر كس در كارى كه مى كند، شريكى براى من قرار دهد، آن كار را نپذيرم، جز عملى كه خالص براى من باشد .

( الكافي : ۲/۲۹۵/۹) 

امام صادق عليه السلام :

 قالَ اللّه ُ عزّ و جلّ : مَن عَمِلَ لي و لغَيرِي فهُو لِمَن عَمِلَ لَهُ .
خداوند عزّ و جلّ فرموده است : هر كه براى من و غير من كار كند، آن كار، براى كسى باشد كه از بهر او انجام داده است .

( ثواب الأعمال : ۲/۲۸۹ ) 

راه نجات :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به مردى كه پرسيد: اى رسول خدا ! نجات در چيست؟ ـ فرمود :

أن لا يَعمَلَ العَبدُ بطاعَةِ اللّه ِ يُريدُ بها الناسَ .
 در اين كه بنده طاعت خدا را به خاطر مردم انجام ندهد .

( تنبيه الخواطر : ۱/۱۸۶) 

امام باقر عليه السلام :

انّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله سُئلَ : فيما النجاةُ غَدا ؟ فقالَ : إنّما النجاةُ في أن لا تُخادِعُوا اللّه َ فَيَخدَعَكُم ، فإنَّه مَن يُخادِعِ اللّه َ يَخدَعْهُ و يَخلَعْ مِنهُ الإيمانَ و نَفسَهُ يَخدَعُ لو يَشعُرُ . فقيلَ لَهُ : و كيفَ يُخادِعُ اللّه َ؟! قالَ : يَعمَلُ بِما أمَرَهُ اللّه ُ ، ثُمّ يُرِيدُ بهِ غَيرَهُ .
از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله سؤال شد كه فردا[ى قيامت] نجات در چيست؟ فرمود : راه نجات فقط اين است كه با خدا از در نيرنگ در نياييد، كه در اين صورت با شما از در خدعه در آيد ؛ زيرا هر كه بخواهد خدا را گول زند، خداوند نيز با او خدعه كند و ايمانش را بگيرد . او اگر فهم داشته باشد در حقيقت خود را گول زده است . عرض شد : چگونه با خداوند خدعه مى كند؟ فرمود : به فرمان خدا عمل كند ، امّا نيّتش غيرِ خدا باشد .

( الأمالي للصدوق : ۶۷۷/۹۲۱ ) 

ريا و شرك :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به شدّاد بن اوس كه ايشان را در حال گريه ديد و علّت را جويا شد ـ فرمود :

 إنّي تَخَوَّفتُ على اُمَّتِي الشِّركَ ، أما إنّهُم لا يَعبُدُونَ صَنَما و لا شَمسا و لا قَمَرا و لكنّهُم يُراؤونَ بأعمالِهِم
براى امّتم از شرك مى ترسم . نه اين كه آنان بت و خورشيد و ماه را بپرستند، بلكه اعمال خود را رياكارانه انجام دهند .

( شرح نهج البلاغة : ۲/۱۷۹ ) 

عدّة الداعى : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود :

إنّ أخوَفَ ما أخافُ علَيكُمُ الشِّركَ الأصغرَ . قالوا : و ما الشِّركُ الأصغَرُ يا رسولَ اللّه ِ ؟ قالَ : الرياءُ .
 بيشترين نگرانى من براى شما شرك كوچك است. عرض كردند: اى رسول خدا ! شرك كوچك چيست؟ فرمود : ريا .

(عدّة الداعي : ۲۱۴ ) 

امام على عليه السلام :

 اِعلَمُوا أنَّ يَسِيرَ الرياءِ شِركٌ .
 بدانيد كه اندكى ريا هم ، شرك است .

( تحف العقول : ۱۵۱ ) 

امام باقر عليه السلام :

سُئلَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله عن تفسيرِ قَولِ اللّه ِ:

« فَمَنْ كانَ يَرْجُو لِقاءَ رَبِّهِ فَلْيَعمَلْ عَمَلاً صَالِحا وَ لاَ يُشْرِكْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَدا » .

فقال : مَن صَلَّى مُراءاةَ الناسِ فهُو مُشرِكٌ ··· و مَن عَمِلَ عَملاً مِمّا أمَرَ اللّه ُ بهِ مُراءاةَ الناسِ فهُو مُشرِكٌ .

از رسول خدا صلى الله عليه و آله درباره آيه

« پس هر كه اميد ديدار پروردگارش را دارد بايد كارى شايسته كند و هيچ كس را شريك پروردگارش قرار ندهد » ( الكهف : ۱۱۰ ) . سؤال شد ،

حضرت فرمود : هر كه براى خودنمايى به مردم نماز گزارد مشرك است . . . و هر كه يكى از فرمان هاى خدا را براى خودنمايى به مردم به جاى آورد مشرك است .

( تفسير القمّي : ۲/۴۷ ) 

امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه « هركه اميد ديدار پروردگارش را دارد . . .» ( الكهف : ۱۱۰ ) ـ فرمود :

 الرَّجُلُ يَعمَلُ شيئا مِن الثوابِ لا يَطلُبُ به وَجهَ اللّه ِ إنّما يَطلُبُ تَزكِيَةَ الناسِ ، يَشتَهي أن يَسمَعَ بهِ الناسُ، فهذا الّذي أشرَكَ بعِبادَةِ ربِّهِ .
 آدمى كار ثوابى مى كند، امّا خدا را در نظر ندارد ، بلكه ستايش مردم در نظر اوست و مشتاق است كه آن را به گوش مردم برساند . چنين كسى در پرستش پروردگار خود شرك آورده است

( الكافي : ۲/۲۹۴/۴) 

امام صادق عليه السلام ـ در تفسير همان آيه ـ فرمود :

 فهذا الشِّركُ شِركُ رِياءٍ .
 اين شرك ، شركِ ريايى است .

( تفسير القمّي : ۲/۴۷ ) 

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال علاء بن فضيل از تفسير اين آيه « پس هر كه اميد ديدار پروردگارش را دارد » ( الكهف : ۱۱۰ )  ـ فرمود :

مَن صَلّى أو صامَ أو أعتَقَ أو حَجَّ يُرِيدُ مَحْمَدَةَ الناسِ فقد أشرَكَ في عَمَلِهِ و هو شِركٌ مَغفورٌ .
هر كه به خاطر تعريف مردم نماز بخواند يا روزه گيرد يا بنده آزاد كند يا حج رود ، در كار خود شرك آورده است، گر چه شركى است كه آمرزيده مى شود .

( بحار الأنوار : ۷۲/۳۰۱/۴۰ ) 

امام صادق عليه السلام :

كُلُّ رياءٍ شِركٌ ، إنّهُ مَن عَمِلَ للناسِ كانَ ثوابُهُ على الناسِ
هر گونه ريايى شرك است . هر كه به خاطر مردم كار كند، پاداشش به عهده مردم باشد .

( الكافي : ۲/۲۹۳/۳ ) 

فرجامِ بدِ رياكاران :

مستدرك الوسائل :

قال رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : إنّ النارَ و أهلَها يَعِجُّونَ مِن أهلِ الرياءِ ، 

فقيلَ : يا رسولَ اللّه ِ ، و كيفَ تَعِجُّ النارُ ؟!

قالَ : مِن حَرِّ النارِ التي يُعَذَّبُونَ بها .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود : دوزخ و دوزخيان از دست رياكاران فرياد بر مى آورند .

عرض شد : اى رسول خدا! دوزخ ديگر چرا فرياد برمى آورد؟!

فرمود : از گرماى آتشى كه [ رياكاران ] با آن عذاب مى شوند .

( مستدرك الوسائل : ۱/۱۰۷/۱۰۹ ) 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

و مَن قَرَأَ القرآنَ يُرِيدُ بهِ السُّمعَةَ و التِماسَ شَيءٍ لَقِيَ اللّه َ عزّ و جلّ يَومَ القِيامَةِ و وَجهُهُ عَظمٌ لَيسَ علَيهِ لَحمٌ ، و زَجَّ القرآنُ في قَفاهُ حتّى يُدخِلَهُ النارَ و يَهوِي فيها مَع مَن يَهوِي .
هر كه براى شهرت طلبى و به دست آوردن چيزى قرآن بخواند، در روز قيامت با چهره اى از اسكلت بدون گوشت ، خداوند عزّ و جلّ را ديدار كند و قرآن همواره در پس گردنش زند، تا آن كه به دوزخش در آورَد و با ديگر دوزخيان در آن سقوط كند .

( ثواب الأعمال : ۳۳۷ / ۱ ) 

بحار الأنوار : روايت شده است كه:

 أنَّهُ يَأمُرُ اللّه ُ عزّ و جلّ برِجالٍ إلى النارِ فيقولُ لمالِكٍ : قُلْ لِلنّارِ : لا تُحرِقي لَهُم أقداما فقد كانوا يَمشُونَ إلى المَساجدِ ، و لا تُحرِقي لَهُم أيْدِيا ، فقد كانوا يَرفَعُونَها إليَّ بالدعاءِ ، ··· فيقولُ مالكٌ : يا أشقِياءُ ، فما كانَ حالُكُم ؟ فيقولونَ : كنّا نَعمَلُ لِغَيرِ اللّه ِ ، فقيلَ لَنا : خُذُوا ثَوابَكُم مِمَّن عَمِلتُم لَهُ .
 خداوند عزّ و جلّ دستور مى دهد افرادى را به آتش افكنند ؛ پس به مالك (فرشته مأمور دوزخ) فرمايد : به آتش بگو پاهاى آنها را نسوزاند ؛ زيرا با آنها به مساجد مى رفتند و دستهايشان را نسوزاند ؛ زيرا آنها را براى دعا به سوى من بالا مى آوردند . . . مالك گويد : اى تيره بختان! پس چه گناهى كرده بوديد؟ گويند : ما براى غير خدا كار مى كرديم ؛ بنا بر اين به ما گفته شد : پاداش خود را از همانان بگيريد كه برايشان كار مى كرديد .

( بحار الأنوار : ۸/۳۲۵/۱۰۲ ) 

حسابرسىِ رياكار:

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ أوَّلَ مَن يُدعى يَومَ القِيامةِ رَجُلٌ جَمَعَ القرآنَ و رَجُلٌ قُتِلَ في سبيلِ اللّه ِ و رجلٌ كثيرُ المالِ ، فيقولُ اللّه ُ عزّ و جلّ للقارِي : أ لَم اُعَلِّمْكَ ما أنزَلتُ عَلى رَسُولي؟ فيقولُ : بَلى يا ربِّ ، فيقولُ : ما عَمِلتَ فيما عَلِمتَ ؟ فيقولُ : يا ربِّ قُمتُ به في آناءِ الليلِ و أطرافِ النهارِ ، فيقولُ اللّه ُ : كَذَبتَ و تقولُ الملائكةُ : كَذَبتَ ، و يقولُ اللّه ُ تعالى : إنّما أرَدتَ أن يُقالَ : فُلانٌ قارِئٌ ، فقد قيلَ ذلكَ .
نخستين كسى كه در روز قيامت فرا خوانده مى شود مردى است كه [آيات ]قرآن را در سينه خود گرد آورده و مردى كه در راه خدا كشته شده است و مرد ثروتمند . پس خداوند عزّ و جلّ به قارى قرآن فرمايد : آيا آنچه را بر فرستاده خود نازل كردم به تو نياموختم؟ عرض كند : چرا ، اى پروردگار من . فرمايد : با آنچه آموختى ، چه عملى كردى؟ عرض كند: پروردگارا! در نيمه هاى شب و اوقات روز آن را تلاوت مى كردم . پس خداوند فرمايد : دروغ مى گويى . فرشتگان نيز گويند : دروغ مى گويى . و خداوند متعال فرمايد : هدف تو اين بود كه گفته شود : فلانى قارى قرآن است و اين هم گفته شد .

( بحار الأنوار : ۷۲/۳۰۵/۵۲ ) 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ أوَّلَ الناسِ يُقضى يومَ القِيامةِ علَيهِ رَجُلٌ اُستُشْهِدَ فَاُتِيَ بهِ فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ فَعَرَفَها ، قالَ : فما عَمِلتَ فيها ؟ قال : قاتَلتُ فيكَ حتّى استُشْهِدْتُ ، قالَ : كَذَبتَ ، و لكنّكَ قاتَلتَ لِيُقالَ جَرِيءٌ ! فقد قيلَ ذلكَ ، ثُمّ اُمِرَ بهِ فسُحِبَ على وَجهِهِ حتّى اُلقِيَ في النارِ .
در روز رستاخيز نخستين كسى كه محاكمه مى شود مردى است كه به شهادت رسيده است . او را مى آورند و خداوند او را از نعمتهايى كه عطايش كرده بود آگاه مى كند و او آگاه مى شود . سپس مى فرمايد : با اين نعمتها چه كردى؟ عرض مى كند : در راه تو جنگيدم تا به شهادت رسيدم. خداوند مى فرمايد: دروغ مى گويى . بلكه جنگيدى تا گفته شود چه دلير است، و اين هم گفته شد . سپس دستور مى رسد او را در حالى كه به رو افتاده است بكِشند تا در آتش افكنده شود .

( منية المريد : ۱۳۴ ) 

امام صادق عليه السلام :

 يُجاءُ بعَبدٍ يَومَ القِيامَةِ قد صَلّى فيقولُ : يا ربِّ صَلَّيتُ ابتِغاءَ وَجهِكَ فيُقالُ لَهُ : بل صَلَّيتَ لِيُقالَ ما أحسَنَ صلاةَ (فلانٍ) .حديث ، اِذهَبُوا بِهِ إلى النارِ
 در روز رستاخيز بنده اى را كه نماز خوانده ، مى آورند . او مى گويد : پروردگارا! من براى رضاى تو نماز خواندم ؛ امّا به او گفته شود : نه ، بلكه براى آن نماز خواندى كه گفته شود چه نماز خوبى مى خواند . او را به دوزخ بريد .

( ما بين الهلالين أثبتناه من بحار الأنوار : ۷۲/۳۰۱/۴۴ - الزهد للحسين بن سعيد : ۶۳/۱۶۶ ) 

نشانه هاى رياكار:

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 أمّا علامةُ المُرائِي فَأربَعةٌ :

يَحرِصُ في العَمَلِ للّه ِِ إذا كانَ عِندَهُ أحَدٌ و يَكسَلُ إذا كانَ وَحدَهُ ،

و يَحرِصُ في كُلِّ أمرِهِ على المَحمَدَةِ ، و يُحسِّنُ سَمتَهُ بِجُهدِهِ .

رياكار را چهار نشانه است :

در حضور ديگرى خود را بر طاعت خدا حريص نشان مى دهد ، در تنهايى سستى و تنبلى مى ورزد ،

در هر كارى شيفته ستايش است و در ظاهرسازى مى كوشد .

( تحف العقول : ۲۲ ) 

امام على عليه السلام :

 لِلمُرائي أربَعُ علاماتٍ :

يَكسَلُ إذا كانَ وَحدَهُ ، و يَنشَطُ إذا كانَ في الناسِ ،

و يَزِيدُ في العَمَلِ إذا اُثنِيَ علَيهِ ، و يَنقُصُ مِنهُ إذا لَم يُثْنَ علَيهِ .

رياكار چهار نشانه دارد :

در تنهايى تنبل است ، در ميان مردم كوشا ،

اگر در كارى از او ستايش كنند ، آن را بيشتر انجام مى دهد، و اگر ستايشش نكنند از كار كم مى گذارد .

( شرح نهج البلاغة : ۲/۱۸۰ ) 

امام على عليه السلام :

 ثلاثُ علاماتٍ لِلمُرائي : يَنشَطُ إذا رَأى الناسَ ، و يَكسَلُ إذا كانَ وَحدَهُ ، و يُحِبُّ أن يُحمَدَ في جَميعِ اُمُورِهِ 

 رياكار را سه نشانه است : وقتى چشمش به مردم مى افتد كوشا مى شود ، وقتى تنهاست سستى و تنبلى مى ورزد، و دوست دارد كه در هر كارى ستايش شود .

( الكافي : ۲/۲۹۵/۸ ) 

امام صادق عليه السلام :

قالَ لقمانُ لابنِهِ : لِلمُرائي ثلاثُ علاماتٍ : يَكسَلُ إذا كانَ وَحدَهُ ، و يَنشَـطُ إذا كانَ الناسُ عِندَهُ، و يَتَعَرَّضُ في كُلِّ أمرٍ لِلمَحمَدَةِ .

لقمان به فرزندش گفت: رياكار سه علامت دارد : وقتى تنهاست تنبل است ، وقتى مردم نزدش هستند كوشاست، و هر كارى را براى اينكه ستايش شود انجام مى دهد .

( الخصال : ۱۲۱/۱۱۳ )

پرسش هايى درباره ريا :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ آنگاه كه به ايشان عرض شد : كسى كار خوبى انجام مى دهد و مردم او را به سبب آن مى ستايند ـ فرمود :

 تلكَ عاجِلُ بُشرَى المؤمنِ ، يَعنِي البُشرى المُعَجَّلَةَ لَهُ في الدنيا ، و البُشرَى الاُخرى قولُهُ سبحانَهُ : « بُشراكُمُ اليومَ جَنّاتٌ تَجْرِي من تَحْتِهَا الأنهارُ » .

اين نويد زودرس مؤمن است ؛ يعنى، نويدى كه زودتر در دنيا بدو دهند  و

نويد ديگر، اين سخن خداى سبحان است كه : « در آن روز بشارتتان به بهشتهايى است كه در آن نهرها روان است » . ( الحديد : ۱۲ )

(  2.بحار الأنوار : ۷۲/۲۹۴/۱۸ )

عدّة الداعى :

 جاءَ رجلٌ إلى النبيِّ صلى الله عليه و آله فقالَ :

 إنّي أتَصَدَّقُ و أصِلُ الرَّحِمَ و لا أصنَعُ ذلكَ إلاّ للّه ِِ فَيُذكَرُ مِنّي و اُحمَدُ علَيهِ فَيَسُرُّني ذلكَ و اُعجَبُ بهِ .

فَسَكَتَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله و لم يَقُلْ شيئا ،

فَنَزَلَ قوله تعالى: «··· فَمَنْ كانَ يَرجُو لقاءَ رَبِّهِ فَلْيَعمَلْ عَمَلاً صالحا و لا يُشرِكْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أحَدا » ( الكهف : ۱۱۰ )

 مردى خدمت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آمد و عرض كرد :

من صدقه مى دهم و صله رحم به جا مى آورم و اين كارها را جز براى خدا نمى كنم ، اما مردم به سبب اين اعمال مرا مى ستايند و من خوشم مى آيد و خوشحال مى شوم .

رسول خدا صلى الله عليه و آله سكوت كرد و چيزى نفرمود ؛

پس اين آيه نازل شد : « هركه اميد ديدار پروردگارش را دارد بايد كار شايسته كند و در عبادت پروردگارش هيچ كس را شريك نكند » .

(عدّة الداعي : ۲۰۹ )

عدّة الداعى :

امام باقر عليه السلام ـ

لمّا سَألَهُ زرارةُ عن الرَّجُلِ يَعمَلُ الشيءَ مِن الخَيرِ فَيَراهُ إنسانٌ فَيَسُرُّهُ ذلكَ ـ : لا بَأسَ ما مِن أحدٍ إلاّ و هُـو يُحِبُّ أن يَظهَرَ لَهُ في الناسِ الخَيرُ ، إذا لَـم يَكُـن صَنَعَ ذلكَ لذلكَ .
در پاسخ زراره كه درباره شخصى پرسيد كه كار خوبى انجام مى دهد و انسانى او را مى بيند و او خوشحال مى شود ـ فرمود : اشكالى ندارد . همه دوست دارند كار نيكشان در ميان مردم نمايان شود، به شرط آن كه كار خوب را به اين منظور انجام نداده باشد .

( الكافي : ۲/۲۹۷/۱۸ )

امام صادق عليه السلام ـ

 لَمَّا سَألَهُ عُبيدٌ عن الرجُلِ يَدخُلُ في الصلاةِ فَيُجَوِّدُ صلاتَهُ و يُحَسِّنُها رجاءَ أن يَستَجِرَّ بعضَ مَن يَراهُ إلى هَواهُ ؟ ـ : لَيسَ هو مِن الرياءِ .
 آنگاه كه عبيد از ايشان درباره كسى كه نمازش را با قرائت زيبا و نيكو به جا مى آورد، به آن اميد كه بيننده را به اين كار ( نماز درست و با قرائت ) بكشاند، پرسيد ـ فرمود : اين كار ريا نيست .

( بحار الأنوار : ۷۲/۳۰۱/۳۹ )

وسوسه ريا داشتن :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إذا أتَى الشيطانُ أحَدَكُم و هُو في صلاتِهِ فقالَ : إنّكَ مُراءٍ فَليُطِلْ صلاتَهُ ما بَدا لَهُ ما لَم يَفُتهُ وَقتُ فَريضَةٍ ، و إذا كانَ على شيءٍ مِن أمرِ الآخِرَةِ فَلْيَتَمَكَّثْ ما بَدا لَهُ ، و إذا كانَ على شَيءٍ مِن أمرِ الدنيا فَلْيَبرَحْ .

 هرگاه يكى از شما مشغول نماز بود و شيطان به سراغش آمد و گفت : « تو رياكار هستى » ، تا جايى كه مى تواند نمازش را طول دهد، به شرط آن كه وقت فريضه فوت نشود و اگر مشغول به كارى آخرتى بود ، تا جايى كه مى تواند آن را به درازا كشاند و اگر سرگرم كارى دنيوى بود آن را رها كند .

( قرب الإسناد: ۸۶/۲۸۱ )

امام على عليه السلام :

 قُلنا : يا رسولَ اللّه ِ ، الرَّجُلُ مِنَّا يَصومُ و يُصَلِّي فَيَأتِيهِ الشيطانُ فيقولُ : إنّكَ مُراءٍ ! فقال رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : فَلْيَقُلْ أحَدُكُم عندَ ذلكَ : أعُوذُ بكَ أن اُشرِكَ بِكَ شَيئا ، و أنا أعلَمُ و أستَغفِرُكَ لِما لا أعلَمُ
 عرض كرديم : اى رسول خدا! كسى از ما با زبان روزه مشغول خواندن نماز مى شود و شيطان به سراغش مى آيد و مى گويد : تو رياكارى . رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : آن كس در چنين حالتى بگويد : خدايا! به تو پناه مى برم كه دانسته چيزى را شريك تو قرار دهم و اگر ندانسته چنين مى كنم ، از تو آمرزش مى خواهم .

( بحار الأنوار : ۷۲/۳۰۳/۴۸ )

ياد كردنِ كارهاى نيك و رياكارى :

الكافى : امام باقر عليه السلام فرمود :

 الإبقاءُ عَلى العَمَلِ أشَدُّ مِن العَمَلِ ، قالَ : و ما الإبقاءُ على العَمَلِ ؟ قالَ : يَصِلُ الرَّجُلُ بِصِلَةٍ و يُنفِقُ نَفَقَةً للّه ِِ وَحدَهُ لا شريكَ لهُ فَكُتِبَ لَهُ سِرّا ، ثُمّ يَذكُرُها فَتُمحى فَتُكتَبُ لَهُ عَلانِيَةً ، ثُمّ يَذكُرُها فَتُمحى و تُكتَبُ لَهُ رياءً
 نگهدارى عمل، از خود عمل دشوارتر است . عرض شد : منظور از نگهدارى عمل چيست؟ حضرت فرمود : آدمى براى خداى يگانه بى انباز بخشش و انفاقى مى كند و اين عمل پنهانى برايش نوشته مى شود، اما سپس كارش را به زبان مى آورد كه در نتيجه آن ، ثواب نهانى [كه بيشتر است] پاك مى شود و برايش [ثواب عملِ ]آشكار مى نويسند ، بار ديگر آن را به زبان مى آورد، كه در اين بار عملش پاك مى شود و عمل ريايى نوشته مى شود .

( الكافي : ۲/۲۹۶/۱۶ )

امام صادق عليه السلام :

 مَن عَمِلَ حَسَنَةً سِرّا كُتِبَت لَهُ سِرّا ، فإذا أقَرَّ بها مُحِيَتْ و كُتِبَت جَهرا ، فإذا أقَرَّ بها ثانيا مُحِيَت و كُتِبَت رياءً .
 هر كه در نهان كار نيك انجام دهد ، برايش نهانى نوشته مى شود و چون آن را به زبان آورد ، آن عمل نهانى پاك مى شود و عملى آشكار نوشته مى گردد و اگر براى دومين بار به زبان آورد عمل آشكار هم پاك مى شود و برايش عمل رياكارانه مى نويسند.

(عدّة الداعي : ۲۲۱ )

عظمت عبادت پنهانى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 أعظَمُ العِبادَةِ أجرا أخفاها .
عبادتى اجرش بزرگتر است كه مخفيانه تر باشد .

( قرب الإسناد: ۱۳۵/۴۷۵)

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 السِّرُّ أفضَلُ مِن العَلانِيَةِ ، و العلانِيَةُ لِمَن أرادَ الاقتِداءَ
 [ عبادت و حسنه ] نهانى بهتر از آشكار است . انجام آشكار [اين كارها ] براى كسى [خوب ] است كه بخواهد الگو قرار گيرد .

( كنز العمّال : ۵۲۷۳ )

امام على عليه السلام :

 مِن كُنُوزِ البِرِّ : إخفاءُ العَمَلِ ، و الصبرُ على الرَّزايا ، و كِتمانُ المَصائبِ .
مخفى داشتن عمل و شكيبايى در برابر ناملايمات و نهان داشتن مصيبتها و گرفتاريها، از گنجهاى نيكوكارى است .

( عيون أخبار الرِّضا : ۲/۳۸/۱۰۵ )

امام صادق عليه السلام :

 ما كانَ مِن الصَّدقةِ و الصلاةِ و الصومِ و أعمالِ البِرِّ كُلِّها تَطَـوُّعا فَأفضَلُهُ ما كان سِرّا ، و ما كانَ مِن ذلكَ واجبا مَفروضا فَأفضَلُهُ أن يُعلَنَ بهِ .
صدقه و نماز و روزه و همه كارهاى خوب، اگر مستحبى باشد، بهتر است پنهانى صورت گيرد و اگر واجب و فريضه باشد ، بهتر است كه آشكارا انجام پذيرد.

( دعائم الإسلام : ۱/۲۴۱)

امام صادق عليه السلام :

 إذا كانَ يومُ القيامةِ نَظَرَ رضوانُ خازِنُ الجِنانِ إلى قَومٍ لَم يَمُرُّوا بهِ فيقولُ : مَن أنتُم؟ و مِن أينَ دَخَلتُم ؟ ! قالَ : يقولونَ : إيّاكَ عنّا ، فإنَّا قَومٌ عَبَدنا اللّه َ سِرّا فَأدخَلَنا اللّه ُ الجَنَّةَ سِرّا .
 در روز رستاخيز ، رضوان ( فرشته نگهبان بهشت ) گروهى را [ در بهشت ] مى بيند كه از برابرش نگذشته بودند . به آنها مى گويد : شما كيستيد و از كجا وارد شديد؟! مى گويند : از ما دور شو كه ما گروهى هستيم كه خداوند را مخفيانه پرستيديم و او نيز ما را مخفيانه به بهشت در آورد .

( فلاح السائل : ۹۲/۲۷)

امام رضا عليه السلام :

المُستَتِرُ بالحَسَنةِ تَعدِلُ سَبعينَ حَسَنةً .
يك كار نيك پنهانى، با هفتاد كار نيك [ علنى ] برابرى مى كند .

( ثواب الأعمال : ۲۱۳/۱ )

عدّة الداعى :

 كانَ عيسى عليه السلام يقولُ لِلحَوارِيِّينَ : إذا صامَ صَوما أحَدُكُم فَلْيَدهُنْ رَأسَهُ و لِحيَتَهُ ، و يَمسَحْ شَفَتَيهِ بِالزَّيتِ لئلاَّ يَرَى الناسُ أنّهُ صائمٌ ، و إذا أعطى بيَمينِهِ فَلْيُخفِ عن شِمالِهِ ، و إذا صَلَّى فَلْيُرخِ سِترَ بابِهِ ، فإنّ اللّه َ يُقَسِّمُ الثناءَ كما يُقَسِّمُ الرِّزقَ  .
 عيسى عليه السلام به حواريان مى فرمود : هرگاه يكى از شما روزه گيرد، سر و ريش خود را خوش بو كند و لبهايش را روغن مالد تا مردم پى نبرند كه روزه دارد و هرگاه با دست راست خود بخشش كرد آن را از دست چپ خود مخفى بدارد ، و چون نماز خوانَد پرده درِ اتاقش را بيندازد ؛ زيرا خداوند است كه ستايش [ خلق از كسى ] را تقسيم مى كند ، چنانكه همو روزى را تقسيم مى كند .

(عدّة الداعي : ۲۲۰ )

گوناگون :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ تعالى حَرَّمَ الجَنَّةَ على كُلِّ مُراءٍ .
 خداوند متعال بهشت را بر هر رياكارى حرام كرده است .

( الجامع الصغير : ۱/۲۶۳/۱۷۲۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنّ الجَنَّةَ تَكَلَّمَتْ و قالَت : إنّي حَرامٌ على كُلِّ بَخيلٍ و مُراءٍ .
بهشت به سخن در آمد و گفت: من بر هر بخيل و رياكارى، حرام هستم .

( بحار الأنوار : ۷۲/۳۰۵/۵۲ )

امام على عليه السلام ـ در وصف مؤمن ـ فرمود :

لا يَعمَلُ شيئا مِن الخَيرِ رياءً ، و لا يَترُكُهُ حَياءً .
 هيچ كار خوبى را به خاطر ريا انجام نمى دهد و از روى شرم هم آن را فرو نمى گذارد .

( مطالب السؤول : ۵۳ )

امام على عليه السلام ـ آنگاه كه به ايشان عرض شد : كدام انسان كوردل است؟ ـ فرمود :

الذي عَمِلَ لِغَيرِ اللّه ِ يَطلُبُ بِعَمَلِهِ الثوابَ مِن عنـدِ اللّه ِ عزّ و جلّ .
كسى كه براى غير خدا كار كند و ثواب عمل خود را از خداوند عزّ و جلّ بخواهد .

( الأمالي للصدوق : ۴۷۹/۶۴۴ )

امام على عليه السلام :

 كُلُّ حَسَنَةٍ لا يُرادُ بها وجهُ اللّه ِ تعالى ، فعلَيها قُبحُ الرياءِ و ثَمَرَتُها قُبحُ الجَزاءِ
هر كار نيكويى كه براى رضاى خداوند متعال انجام نگيرد ، زشتى ريا بر آن است و ميوه اش، زشتى كيفر باشد .

(غرر الحكم : ۶۹۱۹ )

امام صادق عليه السلام :

الرياءُ معَ المُنافِقِ في دارِهِ عِبادَةٌ ، و مَع المؤمنِ شِركٌ
رياكارى با آدم منافق در خانه اش عبادت است و با مؤمن، شرك .

( بحار الأنوار : ۷۵/۴۲۱/۷۹ )

میزان الحکمه،جلد چهارم.