دین  از نظر  احادیث

دین از نظر احادیث

۱۹ اسفند ۱۳۹۳ 0 اهل بیت علیهم السلام

اهمّيت دين

امام على عليه السلام :

إنّي إذا استَحكَمتُ في الرَّجُلِ خَصلةً مِن خِصالِ الخيرِ احتَمَلتُهُ لها و اغتَفَرتُ لَهُ فَقْدَ ما سِواها ، و لا أغتَفِرُ له فَقْد عقلٍ و لا عَدَمَ دِينٍ ، لأنَّ مُفارَقَةَ الدِّينِ مُفارَقَةُ الأمنِ ، و لا تَهنَأُ حياةٌ مَع مَخافَةٍ ، و عدمُ العقلِ عدمُ الحياةِ ، و لا تُعاشَرُ الأمواتُ .
 هرگاه در كسى خصلتى از خصلتهاى خوب را استوار ديدم، او را به سبب داشتن آن تحمّل مى كنم و بى بهرگىِ او از ديگر خصلتهاى نيك را ناديده مى گيرم ، امّا نابخردى و بى دينى او را نمى توانم ناديده بگيرم ؛ زيرا جدا شدن از دين، جدا شدن از امنيّت است و زندگى توأم با ترس، گوارا نيست . نابخردى نيز مُردن است و كسى با مردگان معاشرت نمى كند .

امام على عليه السلام :

لا حياةَ إلاّ بالدِّينِ ، و لا مَوتَ إلاّ بجُحُودِ اليقينِ
 زندگى، جز با دين (ديندارى) نيست و مرگ جز با انكار يقين .

امام على عليه السلام :

إعلَموا أنّ مِلاكَ أمرِكُمُ الدِّينُ ، و عِصمَتَكُمُ التَّقوى .
بدانيد كه پايه و اساس كار شما دين است و نگهبان شما [از گناهان ]تقوا .

امام على عليه السلام :

 مَن دَقَّ في الدِّينِ نَظَرُهُ جَلَّ يومَ القِيامَةِ خَطَرُهُ .
 هر كه در دين (ديندارى) ريز بين و دقيق باشد، در روز قيامت مقام بلندى يابد .

امام على عليه السلام :

التَّيَقُّظُ في الدِّينُ نِعمَةٌ على مَن رُزِقَهُ .
 هوشيارى در دين ، نعمتى است كه روزى آدمى مى شود .

امام على عليه السلام :

 الدِّينُ عِزٌّ ، و العِلمُ كَنزٌ ، و الصَّمتُ نورٌ .
دين، عزّت است و دانش، گنج، و سكوت ، روشنايى .

امام على عليه السلام :

 الدِّينُ أشرَفُ النَّسَبَينِ .
 دين، شريفترين نسب هاست .

امام على عليه السلام :

الدِّينُ نورٌ .
 دين، روشنايى است .

امام على عليه السلام :

 إذا استَخلَصَ اللّه ُ عَبداً ألهَمَهُ الدِّيانَةَ .
هر گاه خداوند بنده اى را برگزيند ، ديندارى را در دل او اندازد .

امام صادق عليه السلام :

ثلاثُ خِلالٍ يقولُ كلُّ إنسانٍ إنّهُ عَلى صَوابٍ مِنها : دِينُهُ الذي يَعتقِدُهُ ، و هَواهُ الذي يَستَعلِي علَيهِ ، و تَدبيرُهُ في اُمورِهِ .
 سه چيز است كه هر انسانى خود را در آنها بر حق مى داند : دينى كه بدان عقيده دارد ، هوى و گرايشى كه بر او چيره است، و تدبير او در كارهايش

امام صادق عليه السلام :

كانَ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام كثيراً مّا يقولُ في خُطبتِهِ : يا أيّها الناسُ ، دِينَكُم دِينَكم !! فإنّ السيّئةَ فيهِ خيرٌ مِن الحَسَنةِ في غَيرِهِ ، و السيّئةَ فيهِ تُغفَرُ ، و الحَسَنةَ في غيرِهِ لا تُقبَلُ .
امير المؤمنين عليه السلام در سخنرانى هاى خود اين جمله را بسيار مى فرمود : اى مردم! ديندار باشيد ، ديندار! اگر گناه كنيد و ديندار باشيد بهتر است از اين كه نيكى كنيد و بى دين باشيد ؛ زيرا گناه، در آن آمرزيده مى شود و نيكى در بى دينى پذيرفته نمى شود .

آغاز و فرجامِ دين

امام على عليه السلام :

أوّلُ الدِّيـنِ مَعرِفَتُـهُ ، و كمالُ مَعرفتِـهِ التَّصديـقُ بِهِ ، و كمـالُ التَّصديـقِ بهِ تَوحيدُهُ .
 آغازِ دين، شناخت خداست و كمال شناخت او، تصديق اوست و كمال تصديق و اقرار به او، يگانه دانستن اوست .

امام على عليه السلام :

 اِعلَم أنَّ أوَّلَ الدِّينِ التَّسليمُ، و آخِرَهُ الإخلاصُ .
بدان كه آغازِ دين، تسليم [در برابر خدا] است و فرجامش، اخلاص .

امام على عليه السلام :

 غايةُ الدِّينِ الأمرُ بالمَعروفِ ، و النهيُ عنِ المنكَرِ ، و إقامَةُ الحُدودِ .
 نهايت دين ، امر به معروف و نهى از منكر و برپا داشتن حدود است .

امام على عليه السلام :

 غايةُ الدِّينِ الإيمانُ .
 غايت دين ، ايمان است .

ريشه دين

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أصلُ الدِّينِ الوَرَعُ ، و رَأسُهُ الطاعةُ .
 ريشه دين، پارسايى است و رأس آن، طاعت .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : دوستم جبرئيل گفت :

 إنَّ مَثَلَ هذا الدِّينِ كَمَثَلِ شَجَرَةٍ ثابِتَةٍ ، الإيمانُ أصلُها ، و الصلاةُ عُروقُها ، و الزكاةُ ماؤها ، و الصومُ سَعَفُها ، و حُسنُ الخُلُقِ وَرَقُها ، و الكَفُّ عَنِ المحارِمِ ثَمَرُها ، فلا تَكمُلُ شَجَرةٌ إلاّ بالثَّمَرِ ، كَذلِكَ الإيمانُ لا يَكمُلُ إلاّ بالكَفِّ عنِ المَحارِمِ .
 مَثَل اين دين، مَثَل درخت استوارى است كه ريشه اش ايمان است و آوندهايش نماز، و آبش زكات، و شاخه هايش روزه، و برگهايش خوش خويى، و ميوه اش خويشتندارى از كارهاى حرام . هيچ درختى جز با داشتن ميوه به كمال نرسد . ايمان نيز چنين است ، جز با خويشتندارى از محرّمات كامل نمى گردد .

امام على عليه السلام :

الدِّينُ شَجَرةٌ أصلُها التَّسليمُ و الرِّضا .
دين، درختى است كه ريشه اش تسليم و رضاست .

امام على عليه السلام :

أصلُ الدِّينِ أداءُ الأمانةِ و الوَفاءُ بالعُهودِ .
 ريشه دين، امانتدارى و پايبندى به پيمانهاست .

امام على عليه السلام :

إنّ الدِينَ لَشجَرةٌ أصلُها اليقينُ باللّه ِ ، و ثَمرُها المُـوالاةُ فـي اللّه ِ ، و المُعـاداةُ فـي اللّه ِ سبحانَهُ .
دين، درختى است كه ريشه آن يقين به خداست و ميوه اش، دوستى كردن و دشمنى ورزيدن براى خدا .

امام على عليه السلام :

 أصلُ الاُمورِ في الدِّينِ أن يُعتَمَدَ على الصَّلَواتِ ، و يُجتَنَبَ الكبائرُ ، و الزَم ذلكَ لُزومَ ما لا غِنَى عنهُ طَرفَةَ عَينٍ ، و إنَّ حُرمَتَهُ هُلكٌ ، فإن جاوَزتَهُ إلى الفقهِ و العبادَةِ فهُو الحَظُّ .
 اصل كارها در دين ، تكيه كردن به نمازها و دورى نمودن از گناهان كبيره است ، از اين امور لحظه اى بى نياز نيستى . پس ، از آن ها غفلت مكن، كه محروميت از اينها مايه هلاكت است. و اگر پيشتر رفتى و به فقه (دين فهمى) و عبادت پرداختى ، اين همان كمالِ بهره مندى [تو ]است .

امام صادق عليه السلام :

 نَهَى اللّه ُ أهلَ النَّصْرِ بالحقِّ أن يَتَّخِذُوا مِن أعداءِ اللّه ِ وَليّاً و لا نَصيراً ··· لا يَحِلُّ لكم أن تُظهِرُوهُم عَلى اُصولِ دِينِ اللّه ِ ، فإنّهم إن سَمِعوا مِنكُم فيهِ شيئاً عادُوكُم علَيهِ .
 خداوند ياوران حق را از اين نهى كرده است كه دشمنان خدا را دوست و ياور خود برگيرند . . . بر شما روا نيست كه دشمنان خدا را از اصول دين خدا آگاه كنيد ؛ زيرا اگر در اين باره از شما چيزى بشنوند، بر سر آن با شما به دشمنى برخيزند .

رأس دين

امام على عليه السلام :

رَأسُ الدِّينِ صِدقُ اليقينِ .
رأسِ دين، يقين راستين است .

امام على عليه السلام :

رأسُ الدِّينِ صُحبَةُ المُتّقينَ .
رأسِ دين، همنشينى با پرهيزگاران است .

امام على عليه السلام :

الصِّدقُ رأسُ الدِّينِ .
 صدق و راستى ، رأسِ دين است .

امام على عليه السلام :

رأسُ الدِّينِ صِحّةُ اليقينِ .
رأسِ دين ، درست بودن يقين است .

امام على عليه السلام :

رأسُ الدِّينِ اكتِسابُ الحَسَناتِ .
رأس دين ، انجام كارهاى نيك است .

امام على عليه السلام :

رأسُ الدِّينِ مُخالَفَةُ الهوى .
رأس دين ، مخالفت كردن با هوس است .

نظام دين

امام على عليه السلام :

نِظامُ الدِّينِ مُخالَفَةُ الهوى و التنزُّهُ عنِ الدنيا
نظامِ دين، مخالفت با هواى نفس و دورى كردن از دنياست .

امام على عليه السلام :

نظامُ الدِّين خَصلَتانِ : إنصافُكَ مِن نفسِكَ ، و مواساةُ إخوانِك .
نظام دين دو چيز است : منصف بودن ، و كمك مالى كردن به برادران .

امام باقر عليه السلام :

حُبُّنا أهلَ البيتِ نِظامُ الدِّينِ .
محبّت ما اهل بيت ، نظام دين است .

مجمع دين

امام على عليه السلام :

علَيكَ بالتَّقوى و الصِّدقِ ، فَهُما جِماعُ الدِّينِ .
 بر تقوا و راستى مواظبت كن ، كه دين در اين دو جمع است .

امام على عليه السلام :

 جِماعُ الدِّينِ في إخلاصِ العَمَلِ و تَقصيرِ الأمَلِ و بَذْلِ الإحسانِ و الكَفِّ عن القَبيحِ .
خالص كردن عمل ، كوتاه گردانيدن آرزو ، نيكى كردن و خويشتندارى از كار زشت ، مجمع و عصاره دين هستند .

امام على عليه السلام :

 ثلاثٌ هُنَّ جِماعُ الدِّينِ : العِفّةُ ، و الوَرَعُ ، و الحَياءُ .
دين در سه چيز ، جمع است : خويشتندارى، و پارسايى و شرم .

ملاك دين

امام على عليه السلام :

شيئانِ هُما مِلاكُ الدِّينِ : الصِّدقُ ، و اليَقينُ
 دو چيز پايه و ملاك دين است : راستى و يقين .

امام على عليه السلام :

مِلاكُ الإسلامِ صِدقُ اللِّسانِ .
پايه و ملاك اسلام ، راستگويى است .

ستون دين

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 لِكُلِّ شَيْءٍ عِمادٌ ، و عِمادُ الدِّينِ الفِقهُ
هر چيزى ستونى دارد و ستون دين ، فهم دين است .

امام على عليه السلام ـ در عهدنامه خود به مالك اشتر ـ نوشت :

و إنّما عِمادُ الدِّينِ و جِماعُ المسلمينَ و العُدَّةُ للأعداءِ العامَّةُ مِنَ الاُمَّةِ ، فليَكُن صَغْوُكَ لَهُم ، و مَيلُكَ مَعَهُم .
 ستون دين و جماعت مسلمانان و ساز و برگ در برابر دشمنان ، توده مردم اند ؛ پس ، بايد توجّه و عنايت تو به آنان باشد .

امام باقر عليه السلام :

الرُّوحُ عِمادُ الدِّينِ ، و العِلمُ عِمادُ الرُّوحِ ، و البَيانُ عِمادُ العِلمِ .
روح ، ستون دين است و دانش ، ستون روح و بيان ستون دانش .

نصف دين

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 التوحيدُ نِصفُ الدِّينِ .
 توحيد، نصف دين است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

حُسنُ الخُلُقِ نِصفُ الدِّينِ .
 خوش خويى، نصف دين است .

بهترين ديندارى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أفضَلُ دِينِكُم الوَرَعُ .
 برترين ديندارى شما، پارسايى است .

امام على عليه السلام :

 أفضَلُ الدِّينِ قَصرُ الأمَلِ .
 بهترين ديندارى، كوتاه كردن آرزوست .

امام على عليه السلام :

 إنَّ أفضَلَ الدِّينِ الحُبُّ في اللّه ِ و البُغضُ في اللّه ِ .
همانا برترين ديندارى، دوستى و دشمنى در راه خداست .

امام على عليه السلام :

سَنامُ الدِّينِ الصبرُ و اليقينُ و مُجاهَدَةُ الهَوى
 اوجِ ديندارى، صبر و يقين و مبارزه با خواهشهاى نفس است .

امام على عليه السلام :

أديَنُ الناسِ مَن لم تُفسِدِ الشَهوَةُ دِينَهُ .
دين دارترين مردم كسى است كه شهوت، دينش را تباه نكند .

پايه هاى دين

امام على عليه السلام :

سِتٌّ مِن قواعِدِ الدِّينِ : إخلاصُ اليقينِ ، و نُصحُ المسلمينَ ، و إقامَةُ الصلاةِ ، و إيتاءُ الزكاةِ ، و حجُّ البيتِ ، و الزهدُ في الدنيا
شش چيز از پايه هاى دين است : يقينِ ناب ، خير خواهى براى مسلمانان ، بر پاداشتن نماز ، پرداختن زكات ، حجّ خانه خدا، و بى رغبتى به دنيا .

امام صادق عليه السلام ـدر پاسخ مردى كه به ايشان عرض كرد : اساس دين، توحيد و عدل است و دامنه دانش آن گسترده است و خردمندى بايد كه آن را درك كند ، پس ، آن (توحيد و عدل) را به گونه اى برايم بيان داريد كه فهم آن آسان و حفظش راحت باشد ـ فرمود : 

 إنَّ أساسَ الدِّينِ التوحيدُ و العدلُ ، و عِلْمُهُ كثيرٌ و لا بدَّ لعاقلٍ مِنهُ ، فاذكُرْ ما يَسهُلُ الوقوفُ علَيهِ و يَتَهيَّأُ حِفظُهُ ـ : أمّا التوحيدُ فأن لا تُجَوِّزَ على رَبِّكَ ما جازَ عَليكَ ، و أمّا العدلُ فأن لا تَنسُبَ إلى خالِقِكَ ما لامَكَ علَيهِ .
توحيد، آن است كه آنچه را درباره خودت جايز و رواست، نسبت به پروردگارت روا ندانى و عدل، آن است كه آنچه را آفريدگارت تو را بدان سبب نكوهيده است، به او نسبت ندهى .

امام صادق عليه السلام :

 أحسِنُوا النَّظَرَ فيما لا يَسَعُكُم جَهلُهُ و انصَحُوا لأنفسِكُم،و جاهِدُوها في طلَبِ معرِفَةِ ما لا عُذرَ لكُم في جَهلِهِ ، فإنَّ لِدِينِ اللّه ِ أركاناً لا يَنفَعُ مَن جَهِلَها شدّةُ اجتِهادِهِ في طَلَبِ ظاهِرِ عبادَتِهِ ، و لا يَضُرُّ مَن عَرَفَها فَدانَ بها حُسنُ اقتِصادِهِ
درباره آنچه سزاوار نيست از آن ناآگاه باشيد، نيكو بينديشيد و خيرخواه خود باشيد . و در راه شناخت آنچه در ندانستنش هيچ عذرى از شما پذيرفته نيست، بكوشيد ؛ همانا دين خدا را اركانى است، كه هر كس آنها را نشناسد، سخت كوشى او در عبادتِ ظاهرى اش، سودى به حالش نداشته باشد و هر كس آنها را بشناسد و بدانها اعتقاد داشته باشد، ميانه روى درستش [در عبادت] به او زيانى نرساند

ثمره دين

امام على عليه السلام :

ثَمرَةُ الدِّينِ الأمانَةُ .
 ميوه دين ، امانتدارى است .

امام على عليه السلام :

 اِجعَلِ الدِّينَ كَهفَكَ و العَدلَ سَيفَكَ ، تَنجُ مِن كلِّ سوءٍ و تَظفَرْ عَلى كُلِّ عَدُوٍّ
 دين را پناهگاه خود گردان و عدالت را شمشير خود، تا از هر بدى و گزندى رهايى يابى و بر دشمنت پيروز شوى .
 

امام على عليه السلام :

الدِّينُ يَعصِمُ .
 دين ، مصونيت مى بخشد .

امام على عليه السلام :

الدِّينُ أقوَى عِمادٍ .
 دين ، محكم ترين تكيه گاه است .

امام صادق عليه السلام :

 إنَّ صاحِبَ الدِّينِ فَكَّرَ فَعَلَتهُ السَّكِينَةُ ، و استَكانَ فَتَواضَعَ ، و قَنِعَ فَاستَغنى و رَضِيَ بما اُعطِيَ ، و انفَرَدَ فَكُفِيَ الإخوانَ ، و رَفَضَ الشَّهَواتِ فَصارَ حُرّاً ، و خَلَعَ الدنيا فَتَحامَى الشُّرورَ ، و اطَّرَحَ الحَسَدَ فظَهَرَتِ المَحَبَّةُ ، و لَم يُخِفِ الناسَ فلم يَخَفْهُم ، و لَم يُذنِبْ إلَيهِم فَسَلِمَ مِنهُم ، وسَخَتْ نفسُهُ عن كُلِّ شيءٍ ففازَ و استَكمَلَ الفَضلَ ، و أبصَرَ العافِيَةَ فَأمِنَ النَّدامَةَ .
 آدمِ ديندار مى انديشد، و در نتيجه، آرامش او را فرا مى گيرد و خود را كوچك و خوار مى شمارد پس به فروتنى مى گرايد ، قناعت مى ورزد و به سبب آن [از مردم] بى نياز مى شود و به آنچه او را داده شده خشنود است ، گوشه تنهايى بر مى گزيند و از دوستان بى نياز مى گردد ، قيد شهوتها و خواهشهاى نفس را مى زند و بدين سان آزاد مى شود ، دنيا را كنار مى گذارد و در نتيجه خود را از بديها و گزندهاى آن حفظ مى كند ، حسادت را به دور مى افكند پس دوستى و محبّت آشكار مى شود ، مردم را نمى ترساند از اين رو از آنان هم نمى ترسد ، به آنان تعدّى نمى كند، بنا بر اين از گزند ايشان در امان است ، به هيچ چيز دل نمى بندد و در نتيجه به رستگارى و كمال فضيلت دست مى يابد ، عافيت را به ديده بصيرت مى بيند و از اين رو، كارش به پشيمانى نمى كشد .

آفات دين

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 آفَةُ الدِّينِ ثلاثةٌ : فقيهٌ فاجِرٌ ، و إمامٌ جائرٌ ، و مُجتَهِدٌ جاهِلٌ .
 سه كس آفت دينند : فقيه بدكار ، پيشواى ستمگر ، عابد نادان .

امام على عليه السلام :

 آفَةُ الدِّينِ سُوءُ الظنِّ .
 آفتِ دين، بدگمانى است .

امام على عليه السلام :

 فَسادُ الدِّينِ الطَّمَعُ .
 تباهىِ دين، طمع است .

امام على عليه السلام :

بِئسَ قَرينُ الدِّينِ الطَّمَعُ .
 طمع، همنشين بدى براى دين است .

امام على عليه السلام :

فسادُ الدِّينِ الدنيا .
تباهىِ دين ، دنيا[طلبى ]است .

امام صادق عليه السلام : 

آفَةُ الدِّينِ : الحَسَدُ و العُجبُ و الفَخرُ .
آفت دين ، حسادت است و خودپسندى و فخر فروشى .

ترغيب به محافظت از دين

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إن عَرَضَ لكَ بلاءٌ فاجعَل مالَكَ دونَ دَمِكَ ، فإن تَجاوَزَكَ البلاءُ فاجعَلْ مالَكَ و دَمَكَ دونَ دِينِكَ ، فإنَّ المَسلوبَ مَن سُلِبَ دِينُهُ ، و المَخروبَ مَن خَرِبَ دِينُهُ .
 اگر بلايى برايت پيش آمد، مالت را فداى جانت كن و اگر بلا از تو فراتر رفت [و خواست به دينت صدمه زند] مال و جانت را فداى دينت كن ؛ زيرا غارت شده[ى واقعى] كسى است كه دينش به غارت رفته باشد و دزد زده[ى حقيقى] كسى است كه دينش مورد دستبرد واقع شده باشد .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در سفارشهاى خود به على عليه السلام ـ فرمود :

··· و الخامِسةُ بَذلُكَ مالَكَ و دَمَكَ دُونَ دِينِكَ .
··· سفارش پنجم اين كه جان و مال خود را فداى دينت كنى .

امام على عليه السلام :

إذا حَضَرَت بَلِيَّةٌ فاجعَلُوا أموالَكُم دونَ أنفسِكُم ، و إذا نَزَلَت نازلةٌ فاجعَلُوا أنفسَكُم دونَ دِينِكُم ، و اعلَمُوا أنَّ الهالِكَ مَن هَلَكَ دِينُهُ ، و الحَريبَ مَن حُرِبَ دِينُهُ .
چون بلايى [براى جانتان ]فرا رسد مالهاى خود را سپر جانهايتان كنيد و چون حادثه اى [براى دينتان ]پيش آيد جانهايتان را فداى دينتان كنيد و بدانيد كه هلاك گشته كسى است كه دينش هلاك شده باشد و غارت شده كسى است كه دينش به غارت رفته باشد .

امام على عليه السلام :

المُصيبةُ بِالدِّينِ أعظَمُ المَصائبِ .
 مصيبتِ دينى، بزرگترين مصيبت است .

امام على عليه السلام :

فاقِدُ الدِّينِ مُتَرَدٍّ في الكُفرِ و الضلالِ .
 آن كه دين را از دست دهد، در ورطه كفر و گمراهى افتد .

امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه: «پس خداوند او را از گزند نيرنگهاى آنان حفظ كرد»(غافر،45) ـ فرمود :

 يَعنِي مُؤمِنَ آلِ فِرعونَ ، و اللّه ِ لقد قَطَّعُوهُ إرباً إرباً ، و لكنْ وَقاهُ اللّه ُ أن يَفتِنُوهُ في دِينِهِ .
منظور، مؤمن آل فرعون است . به خدا سوگند او را قطعه قطعه كردند، اما خداوند او را از اينكه به دينش آسيب رسانند ، حفظ كرد .

امام صادق عليه السلام ـ به هنگام مصيبت ـ مى فرمود :

الحمدُ للّه ِِ الذي لم يَجعَلْ مُصِيبَتِي في دِينِي .
 خدا را سپاس و ستايش كه مصيبت مرا در دينم قرار نداد .

ويژگى هاى كسى كه دين ندارد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :


 إنّما يُدرَكُ الخيرُ كُلُّهُ بالعقلِ ، و لا دِينَ لِمَن لا عَقلَ له .
 همانا با خِردمندى، به همه خوبيها مى توان رسيد و كسى را كه خِرد نيست، دين نيست .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 مَن أرضى سُلطاناً بما يُسخِطُ اللّه َ خَرَجَ مِن دِينِ اللّه ِ عزّ و جلّ
 كسى كه براى خشنود كردن حكمرانى ، كارى كند كه خداوند به خشم آيد، از دين خداوند عزّ و جلّ خارج شده است .

امام على عليه السلام :

 المُرتابُ لا دِينَ لَهُ
كسى كه شك دارد، دين ندارد .

امام باقر عليه السلام :

 لا دِينَ لِمَن دانَ بطاعةِ مَن عَصَى اللّه َ ، و لا دِينَ لِمَن دانَ بِفِريَةِ باطلٍ على اللّه ِ ، و لا دِينَ لِمَن دانَ بجُحُودِ شَيءٍ مِن آياتِ اللّه ِ
هر كه ملتزم به اطاعت از معصيت كار شود ، دين ندارد ، هر كه ملتزم به نسبت دروغ و باطلى به خدا شود ، دين ندارد ، هركه ملتزم به انكار آيه اى از آيات خدا شود دين ندارد .

امام باقر عليه السلام يا امام صادق عليه السلام :

لا دِينَ لِمَن دانَ اللّه َ بتَقويَةِ باطِلٍ ، و لا دِينَ لِمَن دانَ اللّه َ بطاعةِ الظالِمِ .
 كسى كه تقويت باطل را، دين خدا داند ، دين ندارد و كسى كه اطاعت از ستمگر را جزء دين خدا داند، دين ندارد .

امام باقر عليه السلام يا امام صادق عليه السلام :

 لا دِينَ لِمَن لا يَدِينُ اللّه َ بِالأمرِ بالمَعروفِ و النهيِ عن المُنكَـرِ .
كسى كه با امر به معروف و نهى از منكر از خدا اطاعت نكند، دين ندارد .

امام صادق عليه السلام :

 لا دِينَ لِمَن دانَ بولايةِ إمامٍ جائرٍ لَيسَ مِنَ اللّه ِ .
 كسى كه خود را به ولايت (حاكميت) پيشواى ستمگر غير خدايى ملتزم كند ، دين ندارد .

امام صادق عليه السلام :

 لا دِينَ لِمَن لا عَهدَ له .
 كسى كه پايبند عهد و پيمان نيست دين ندارد .

امام صادق عليه السلام :

 كُلُّ مَن لم يُحِبَّ على الدِّينِ و لم يُبغِضْ على الدِّينِ فلا دينَ لَهُ .
هر كه به خاطر دين ، حبّ و بغض نداشته باشد ، دين ندارد .

امام كاظم عليه السلام :

 لا دِينَ لِمَن لا مُرُوَّةَ لَهُ .
 كسى كه مردانگى و انسانيّت ندارد دين ندارد .

امام رضا عليه السلام :

 لا دِينَ لِمَن لا وَرَعَ لَهُ .
كسى كه پارسايى ندارد، دين ندارد .

پرهيز از تحقيرِ دين و دين داران

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّي أخافُ علَيكُم استِخفافاً بالدِّينِ و بَيعَ الحُكْمِ .
نگرانى من براى شما ، از جهت سبك شمردن دين و فروختن حكم و داورى است .

امام على عليه السلام :

 صارَ دِينُ أحدِكُم لُعقَةً على لسانِهِ ، صَنيعُ مَن قد فَرَغَ مِن عَمَلِهِ ، و أحرَزَ رِضا سَيِّدِهِ !
دين براى هر يك از شما لقلقه زبانتان شده است؛ مانند كسى كه كارش را انجام داده و رضايت سرورش را فراهم آورده باشد !

امام صادق عليه السلام :

 إيّاكم و التَّهاوُنَ بأمرِ اللّه ِ عزّ و جلّ ، فإنّه مَن تَهاوَنَ بَأمرِ اللّه ِ أهانَهُ اللّه ُ يومَ القيامةِ .
 مبادا فرمان خداوند عزّ و جلّ را خوار شماريد، كه هر كس فرمان خدا را خوار شمارد، خداوند در روز رستاخيز او را خوار گرداند .

امام صادق عليه السلام ـ به ابو بصير ـ فرمود :

يا أبا محمّدٍ ، لقد ذَكَرَكُم اللّه ُ إذ حَكى عن عَدُوِّكم في النارِ بقولِهِ : «و قالُوا ما لَنا لا نَرَى رِجالاً كنّا نَعُدُّهُم مِنَ الأَشْرارِ ···» و اللّه ِ ما عَنى و لا أرادَ بهذا غَيرَكُم ، صِرتُم عندَ أهلِ هذا العالَمِ شِرارَ الناسِ ، و أنتُم و اللّه ِ في الجَنَّةِ تُحبَرُونَ ، و في النارِ تُطلَبُونَ .
 اى ابو محمد! خداوند از شما ياد كرده، آن جا كه از زبان دشمنان دوزخى شما مى گويد : «و گويند : چرا مردانى را كه از اشرار مى شمرديم، اكنون نمى بينيم؟···»به خدا قسم، منظور از اين آيه كسى جز شما نيست و شما در نظرِ مردم اين جهان، بدترين مردم هستيد، در حالى كه به خدا سوگند، در بهشت شادمان خواهيد بود و آنان در دوزخ جستجويتان مى كنند [چون به نظرشان شما دوزخى بوده ايد].

سرانجام تحقير دين

امام على عليه السلام :

مَنِ اتَّخَذَ دِينَ اللّه ِ لَهواً و لَعِباً أدخَلَهُ اللّه ُ سبحانَهُ النارَ مُخَلَّداً فيها .
 هر كه دين خدا را بيهوده و بازى بگيرد، خداى سبحان او را در دوزخ جاويدان گرداند .

امام صادق عليه السلام ـ در سفارش به عبد اللّه بن جندب ـ فرمود :

 يا بنَ جُندَبٍ قديماً عُمِرَ الجهلُ و قَوِيَ أساسُهُ ، و ذلك لاِتِّخاذِهِم دِينَ اللّه ِ لَعباً حتّى لقد كانَ المُتَقرِّبُ مِنهُم إلى اللّه ِ بعَمَلِهِ يُريدُ سِواه، اُولئكَ هُمُ الظالِمونَ .
 اى پسر جندب! ديرى است كه نادانى آباد شده و بنيادش نيرومند گشته است و اين از آن روست كه دين خدا را به بازى گرفتند چندان كه اگر كسى از آنان با عمل خود به خدا تقرّب مى جويد، منظور [واقعى او ]غير اوست ؛ اينان همان ستمگرانند .

دين حقّ

امام حسين عليه السلام :

 مِنّا اثنا عَشَرَ مَهديّاً ، أوّلُهُم أميرُ المؤمنينَ عليُّ بنُ أبي طالبٍ عليه السلام ، و آخِرُهم التاسعُ مِن وُلدِي ، و هو الإمامُ القائمُ بالحقِّ ، يُحْيِي اللّه ُ بهِ الأرضَ بَعد مَوتِها ، و يُظهِرُ بهِ دِينَ الحقِّ على الدِّينِ كُلِّهِ و لو كَرِهَ المُشرِكونَ .
 دوازده هدايت شده از ما خاندان هستند؛ نخستين آنها امير المؤمنين على بن ابى طالب عليه السلام است و آخرينشان ، نهمين [امام] از نسل من . اوست امام و قيام كننده به حق ، خداوند به وسيله او زمين مرده را زنده مى كند و به سبب او دين حق را بر هر دينى پيروز مى گرداند گر چه مشركان را ناخوش آيد .

دين استوار

امام على عليه السلام :

حُمِّلَ كلُّ امرئٍ مِنكُم مَجهودَهُ ، و خُفِّفَ عَنِ الجَهَلَةِ ، رَبٌّ رحيمٌ ، و دِينٌ قَويمٌ ، و إمامٌ عَليمٌ .
 هر كس به اندازه توانش تكليف شده و به نادانان تخفيف داده شده است . پروردگار[تان ]مهربان است و دين [شما] استوار و پيشوايتان دانا .

دين حنيف

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أحَبُّ الأديانِ إلى اللّه ِ الحَنيفِيَّةُ فإذا رَأيتَ اُمَّتِي لا يَقولونَ للظالمِ: أنتَ ظالمٌ، فقد تُوُدِّعَ مِنهُم .
محبوبترين دينها نزد خدا ، آيين حنيف است ؛ پس هرگاه ديدى كه امّت من به ستمگر نمى گويند: تو ستمگرى، بى ترديد از دست رفته اند .

امام باقر عليه السلام ـ در پاسخ به زراره كه از آيه: «حنيفانى براى خدا باشيد نه شريك گيرندگانى براى او»(حج،31) سؤال كرد ـ فرمود :

 الحَنيفِيَّةُ مِنَ الفِطرةِ التي فَطَرَ اللّه ُ الناسَ علَيها ، «لا تَبدِيلَ لِخَلْقِ اللّه ِ» فَطَرَهُم عَلَى المعرِفَةِ بِهِ .
 آيين حنيف، همان سرشتى است كه خداوند مردم را بر آن آفريده است «و آفرينش خدا تغيير ناپذير است». خداوند ، مردم را بر خداشناسى سرشته است .

امام باقر عليه السلام :

ما أبقَتِ الحنيفيّةُ شيئاً، حتّى أنّ مِنها قَصَّ الأظفارِ ، و أخْذَ الشارِبِ ، و الخِتانَ .
آيين حنيف چيزى را فرو نگذاشته است ، تا جايى كه كوتاه كردن ناخنها و گرفتن شارب و ختنه كردن از اين آيين است .

آسانى دين

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يا أيّها الناسُ ، إنَّ دِينَ اللّه ِ يُسرٌ .
 اى مردم! همانا دين خدا آسان است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يَسِّرُوا و لا تُعَسِّرُوا ، و سَكِّنُوا و لا تُنفِّرُوا .
آسان گيريد و سخت مگيريد، و رام كنيد و رم ندهيد .
 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 أحَبُّ الأديانِ إلى اللّه ِ الحنيفيّةُ السَّمحَةُ .
محبوبترين دينها نزد خدا، آيين راستين و آسان (اسلام) است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

بُعِثتُ بِالحَنِيفِيَّةِ السَّمْحَةِ ، و مَن خالَفَ سُنَّتِي فلَيسَ مِنّي .
من براى آوردن دين راستين و آسان برگزيده شده ام و هركه با سنّت و روش من مخالفت كند، از من نيست .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ اللّه َ لم يَبعَثْنِي بالرَّهبانِيَّةِ ، و إنّ خيرَ الدِينِ عندَ اللّه ِ الحنيفيّةُ السَّمْحَةُ .
خداوند مرا براى [تبليغ ]رهبانيت برنينگيخت ، بلكه بهترين دين نزد خدا، آيين راستين و آسان (اسلام) است .

الدرّ المنثور ـ به نقل از ابن ادرع ـ :رسول خدا صلى الله عليه و آله مردى را در حال نماز خواندن ديد، لحظاتى به او نگاه كرد و سپس فرمود : آيا فكر مى كنى كه او نماز را صادقانه مى خواند؟ عرض كردم: اى رسول خدا! او از همه مردم مدينه بيشتر نماز مى خواند . فرمود : اين حرف را به خود او مگو كه نابودش مى كنى . سپس فرمود : 

 إنّ اللّه َ إنّما أرادَ بهذهِ الاُمَّةِ اليُسرَ و لا يُريدُ بِهِمُ العُسرَ
همانا خداوند براى اين امّت آسانى خواسته است و خواهان در سختى افتادن آنها نيست

در دين ، تنگنا نيست

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 مِمّا أعطَى اللّه ُ اُمَّتي و فَضَّلَهُم بهِ على سائرِ الاُمَمِ أعطاهُم ثلاثَ خِصالٍ لم يُعطَها إلاّ نَبيٌّ ، و ذلكَ أنَّ اللّه َ تَبارَكَ وَ تعالى كانَ إذا بَعَثَ نبيّاً قالَ لَهُ : اجتَهِدْ في دِينِكَ و لا حَرَجَ علَيكَ ، و أنّ اللّه َ تبارَك وَ تَعالى أعطى ذلكَ اُمَّتِي حيثُ يقولُ : «و ما جَعَلَ عَلَيْكُم في الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ »(حج،78)يقول : مِن ضِيقٍ
 از جمله چيزهايى كه خداوند به امّت من ارزانى داشته و با اين كار آنها را بر ديگر امّتها برترى بخشيده است، سه چيز است؛ كه آنها را جز به پيامبران نداده است ؛ زيرا خداوند تبارك و تعالى هرگاه پيامبرى را مبعوث مى كرد به او مى فرمود : در دينت كوشا باش و خود را در تنگنا قرار مده . خداوند تبارك و تعالى اين نعمت را به امّت من ارزانى داشته است آن جا كه مى فرمايد : «و براى شما در دين، هيچ تنگنايى قرار نداد» .

الكافى ـ به نقل از عبد الاعلى ، از بستگان آل سام ـ :به امام صادق عليه السلام عرض كردم : پايم لغزيده و ناخنم كنده شده و روى انگشتم ضماد گذاشته ام؛ حالا چگونه وضو بگيرم؟ حضرت فرمود :

 يُعرَفُ هذا و أشباهُهُ مِن كتابِ اللّه ِ عزّ و جلّ «مَا جَعَلَ عَلَيْكُم في الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ» اِمسَحْ علَيهِ .
 [حكم ]اين موضوع و امثال آن از كتاب خداوند عزّ و جلّ دانسته مى شود . خداوند فرموده است : «و براى شما در دين، هيچ تنگنايى قرار نداده است». روى همان [ضماد ]مسح كن .

كمال دين

امام على عليه السلام :

ثلاثٌ هُنَّ كمالُ الدِّينِ : الإخلاصُ ، و اليقينُ ، و التَقَنُّعُ .
سه چيز كمال دين است: اخلاص ، يقين و قناعت پيشگى .

امام على عليه السلام :

اِعلَمُوا أنَّ كمالَ الدِينِ طَلَبُ العِلمِ و العَملُ بهِ .
بدانيد كه كمال دين در كسب علم و عمل كردن به آن است .

امام على عليه السلام :

 إذا اتَّقَيتَ المُحرَّماتِ و تَوَرَّعتَ عنِ الشُّبُهاتِ و أدَّيتَ المَفروضاتِ و تَنَفَّلتَ بالنوافِلِ فقد أكمَلْتَ في الدِّينِ الفَضائلَ .
هر گاه از محرّمات دورى جستى و از شبهات پرهيز كردى و واجبات را به جا آوردى و مستحبات را انجام دادى ، فضايل دينى را به كمال رسانده اى .

كامل كردن دين

امام على عليه السلام :

 القرآنُ آمِرٌ زاجِرٌ ، و صامِتٌ ناطقٌ ، حُجَّةُ اللّه ِ على خَلقِهِ ، أخَذَ علَيهِ مِيثاقَهُم ، و ارتَهَنَ علَيهِم أنفُسَهم ، أتَمَّ نورَهُ ، و أكمَلَ بهِ دِينَهُ .
قرآن امر كننده [به كار نيك ]و باز دارنده [ از زشتيها] است ، خاموشى گوياست ، حجّت خدا بر خلق اوست . خداوند از آنان نسبت به قرآن پيمان گرفت و جانهايشان را در گرو اين قرآن نهاد . نور آن را تمام و دين خويش را بدان به كمال رساند .

امام على عليه السلام :

و أنزَلَ عَليكُمُ الكتابَ تِبياناً لِكُلِّ شيءٍ ، و عَمَّرَ فيكُم نبيَّهُ أزماناً ، حتّى أكمَلَ لَهُ و لَكُم ـ فيما أنزَلَ مِن كتابِهِ ـ دِينَهُ الذي رَضِيَ لِنفسِهِ .
 و كتاب (قرآن) را كه در آن هر چيزى بيان شده است، براى شما فرو فرستاد و پيامبرش را مدّتى در ميان شما زنده نگه داشت ، تا دين خويش را ـ كه در كتابش آورده است ـ و مورد پسند و خشنودى اوست، براى او و شما كامل كند .

دينى كه اعمال، جز با اعتقاد به آن پذيرفته نمى شود

امام باقر عليه السلام ـ وقتى ابو جارود عرض كرد :مرا از دينى كه خود و خانواده ات به وسيله آن، خدا را ديندارى و عبادت مى كنيد آگاه ساز ، تا من نيز به وسيله همان خدا را ديندارى كنم ـ فرمود :

إن كُنتَ أقصَرْتَ الخُطبَةَ فقد أعظَمْتَ المَسألَةَ، أخبِرْنِي بدِينِكَ الذي تَدِينُ اللّه َ عزّ و جلّ بهِ أنتَ و أهلُ بَيتِكَ لِأدِينَ اللّه َ عزّ و جلّ بهِ ـ : إن كُنتَ أقصَرْتَ الخُطبَةَ فقد أعظَمْتَ المَسألَةَ، و اللّه ِ لاَُعطِيَنَّكَ دِينِي و دِينَ آبائي الذي نَدِينُ اللّه َ عزّ و جلّ بهِ : شهادةُ أن لا إلهَ إلاّ اللّه ُ ، و أنَّ محمّداً رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله و الإقرارُ بما جاءَ بهِ مِن عندِ اللّه ِ ، و الوَلايةُ لِوَلِيِّنا ، و البَراءةُ مِن عَدُوِّنا ، و التسليمُ لِأمرِنا ، و انتِظارُ قائمِنا ، و الاجتِهادُ ، و الوَرَعُ .
سؤالى كوتاه اما بسيار مهم كردى . به خدا سوگند ، دين خود و دين پدران خود را كه با آن خداوند عزّ و جلّ را طاعت و عبادت مى كنيم، به تو مى گويم : گواهى دادن به يگانگى خداوند است و پيامبرى محمّد صلى الله عليه و آله و اقرار به آنچه او از جانب پروردگار آورده است و دوستى با دوست ما و بيزارى از دشمنان ما و گردن نهادن به فرمان ما و انتظار قائم ما و كوشش [در عبادت و بندگى خدا] و پرهيزگارى .

الكافى ـ به نقل از على بن ابى حمزه ـ : شنيدم كه ابو بصير از امام صادق عليه السلام سؤال كرد : فدايت شوم ، مرا آگاه ساز از آن دينى كه خداوند عزّ و جلّ بر بندگانش واجب كرده است و وظيفه دارند آن را بشناسند و جز آن ، دين ديگرى از ايشان پذيرفته نيست، حضرت فرمود :

 شهادةُ أن لا إلهَ إلاّ اللّه ُ ، و أنّ محمّداً رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، و إقامُ الصلاةِ ، و إيتاءُ الزكاةِ ، و حجُّ البيتِ مَنِ استَطاعَ إلَيهِ سبيلاً ، و صومُ شَهرِ رمضانَ . ثُمّ سَكَتَ قليلاً ثُمّ قالَ : و الوَلايةُ ـ مَرّتَينِ ـ .
گواهى دادن به يگانگى خداوند و پيامبرى محمّد صلى الله عليه و آله و گزاردن نماز و پرداخت زكات و حجّ خانه خدا براى افراد مستطيع و روزه ماه رمضان . در اين جا امام اندكى سكوت كرد و سپس دوبار فرمود : و ولايت.

بحار الأنوار ـ به نقل از عبد العظيم حسنى ـ :خدمت سرورم امام هادى عليه السلام رسيدم ؛ چشمش كه به من افتاد فرمود : خوش آمدى اى ابو القاسم ! تو براستى دوستدار ما هستى . عرض كردم : يا بن رسول اللّه ! مى خواهم دين خود را بر شما عرضه كنم، كه اگر درست و پسنديده بود، تا زنده هستم بر آن پايدارى ورزم . حضرت فرمود : بگو اى ابو القاسم . عرض كردم : من معتقدم كه خداوند تبارك و تعالى يكى است . . . و معتقدم كه فريضه هاى واجب ، بعد از ولايت ، عبارتند از : نماز ، زكات ، روزه ، حج ، جهاد ، امر به معروف و نهى از منكر . پس ، امام هادى عليه السلام فرمود :

 يا أبا القاسمِ ، هذا و اللّه دِينُ اللّه ِ الذي ارتَضاهُ لِعِبادِهِ ، فاثبُتْ علَيهِ ، ثَبَّتَكَ اللّه ُ بالقَولِ الثابتِ في الحياةِ الدنيا و في الآخِرةِ .
اى ابو القاسم! به خدا سوگند اين همان دينى است كه خداوند براى بندگانش برگزيده و پسنديده است . بر آن پايدار بمان . خداوند در دنيا و آخرت ، تو را بر اين عقيده حق و ثابت، استوار بدارد .

الأمالى للطوسى ـ به نقل از ابراهيم مُخارقى ـ :براى ابو عبد اللّه جعفر بن محمّد عليهما السلام دين خود را توصيف كرده، گفتم: گواهى مى دهم كه خدايى جز اللّه نيست. يگانه است و بى انباز و [گواهى مى دهم كه] محمّد رسول خدا و على امام عادل پس از اوست، و سپس حسن و حسين و بعد على بن الحسين و سپس محمّد بن على و آنگاه شما،حضرت فرمود:

 رَحِمَكَ اللّه ُ ، ثُمّ قالَ : اتّقوا اللّه َ ، اتَّقوا اللّه َ ، اتّقوا اللّه َ ، عَلَيكُم بِالوَرَعِ و صِدقِ الحَديثِ ، و أداءِ الأمانَةِ ، و عِفّةِ البَطنِ و الفَرْجِ ، تَكونُوا مَعَنا بالرَّفيقِ الأعلى .

خدايت رحمت كناد، آنگاه فرمود : از خدا بترسيد ، از خدا بترسيد، از خدا بترسيد، بر شما باد به [در پيش گرفتن] پارسايى و راستگويى و امانت پردازى، و پاك نگه داشتن شكم و شهوت تا در رفيق اعلى (نزد خدا) با ما باشيد .

بحار الأنوار ـ به نقل از عمرو بن حُريث ـ : به امام صادق عليه السلام عرض كردم : قربانت گردم ، آيا اجازه مى دهى دين خود را، كه به وسيله آن خدا را مى پرستم ، برايتان باز گويم ؟ فرمود :

 بگو . عرض كردم: من خدا را اين گونه پرستش مى كنم كه گواهى مى دهم معبودى جز خدا نيست و محمّد بنده و فرستاده اوست و قيامت بدون شك آمدنى است و خداوند مردگان را از گورهايشان بر مى انگيزد و [گواهى مى دهم كه] بر پا داشتن نماز، پرداخت زكات، روزه ماه رمضان و زيارت خانه خدا، براى كسى كه توانايى داشته باشد، واجب است. بعد از رسول خدا صلى الله عليه و آله ولايت (امامت) از آنِ على بن ابى طالب است و سپس از حسن و حسين و على بن حسين و بعد از او از آنِ محمّد بن على است ، و شما امامان من هستيد، بر اين عقيده زندگى مى كنم و بر اين مى ميرم و بر اين آيين، خدا را مى پرستم.حضرت فرمود:

يا عَمرو! هذا و اللّه ِ دِيني و دِينُ آبائي الذي نَدينُ اللّه َ بهِ، في السِّرِّ و العَلانيةِ .
اى عمرو! به خدا سوگند، كه اين همان دين من و دين پدران من است كه با آن خدا را در نهان و آشكار پرستش مى كنيم و بدان پايبنديم .

بحار الأنوار ـ به نقل از يوسف ـ : به امام صادق عليه السلام عرض كردم : مى خواهم دين خود را، كه با آن خدا را ديندارى و عبادت مى كنم، بر شما عرضه دارم؛ كه اگر درست بود، بفرمايى تا بر آن پايدارى كنم و اگر درست نبود، مرا به راه حق برگردانى . فرمود : بگو . عرض كردم: گواهى مى دهم كه معبودى جز خداى يگانه و بى شريك نيست و محمّد، بنده و فرستاده اوست و على، امام من است و حسن، امام من است و حسين، امام من است و على بن الحسين، امام من است و محمّد بن على، امام من است، و شما نيز ـ قربانت گردم ـ ادامه دهنده راه پدران خود هستيددر اين هنگام حضرت چند مرتبه فرمود:

 و أنتَ جُعِلتُ فداكَ على مِنهاجِ آبائكَ. قالَ: فقالَ عِندَ ذلكَ مِراراً: رَحِمَكَ اللّه ُ، ثُمّ قالَ: هذا و اللّه ِ دِينُ اللّه ِ و دِينُ ملائكتهِ و دِيني و دِينُ آبائي الذي لا يَقبَلُ اللّه ُ غَيرَهُ .
رحمت خدا بر تو باد، آن گاه فرمود: به خدا سوگند، كه اين، همان دين خدا و دين فرشتگان او و دين من و دين پدران من است و خداوند دينى جز آن را [از كسى ]نمى پذيرد.

رجال الكشّى ـ به نقل از حسن بن زياد عطّار ـ : به حضرت صادق عليه السلام عرض كردم : مى خواهم دينم (اصول اعتقادات دينى خود) را بر شما عرضه بدارم، گر چه، به گمان خود در اين باره از كسانى هستم كه مشكلى ندارند . فرمود: بگو. عرض كردم: شهادت مى دهم كه معبودى جز خداى يگانه بى انباز نيست و محمّد بنده و فرستاده اوست و به آنچه او از جانب خداوند آورده است اقرار مى كنم ـ حضرت نظير آنچه را من گفتم فرمود ـ

و أنّ عليّاً إمامٌ فَرَضَ اللّه ُ طاعَتَهُ ، من عَرَفَهُ كانَ مُؤمناً و مَن جَهِلَهُ كانَ ضالاًّ، و مَن رَدَّ علَيهِ كانَ كافِراً .
 و على امام من است و خداوند اطاعت از او را واجب فرموده و هر كه او را [به امامت ]بشناسد، مؤمن است و هركه [به امامت ]نشناسدش، گمراه است و هر كه با او مخالفت ورزد، كافر است.

در دين اجبار نيست

سنن أبى داوود ـ به نقل از ابن عباس ـ :

 كانَتِ المرأةُ تكونُ مِقْلاتاً فَتَجعَلُ على نفسِها إنْ عاشَ لَها ولدٌ أنْ تُهَوِّدَهُ ، فلمّا اُجلِيَت بَنُو النَّضيرِ كانَ فيهِم مِن أبناءِ الأنصارِ ، فقالوا : لا نَدَعُ أبناءَنا ، فَأنزَلَ اللّه ُ عزّ و جلّ: «لا إِكْراهَ في الدِّينِ قد تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الغَيِّ»
 [در ميان عرب رسم بود كه وقتى ]زنى برايش بچّه نمى ماند، با خود عهد مى كرد كه اگر بچّه اش زنده بماند، او را يهودى كند . هنگامى كه [يهوديان ]بنى نضير تبعيد شدند، تعدادى از فرزندان انصار در بين آنها بودند؛ انصار گفتند: ما از فرزندان خود دست بر نمى داريم. پس خداوند عزّ و جلّ اين آيه را فرو فرستاد: «در دين هيچ اجبارى نيست ، هدايت از گمراهى مشخص شده است» .

روش شناخت دين

امام صادق عليه السلام :

 مَن عَرَفَ دينَهُ مِن كتابِ اللّه ِ عزّ و جلّ زالَتِ الجِبالُ قبلَ أن يَزُولَ ، و مَن دَخَلَ فيأمرٍ بِجَهلٍ خَرَجَ منهُ بِجَهلٍ .
كسى كه دينش را از طريق كتاب خداوند عزّ و جلّ بشناسد، اگر كوهها از جاى خود بجنبند، او در دين خود متزلزل نشود و كسى كه ندانسته عقيده اى را بپذيرد ندانسته هم از آن خارج شود .

امام صادق عليه السلام :

مَن دَخَلَ في هذا الدِّينِ بالرِّجالِ أخرَجَهُ مِنهُ الرِّجالُ كما أدخَلُوهُ فيهِ ، و مَن دَخَلَ فيهِ بِالكِتابِ و السُّنَّةِ زالَتِ الجبالُ قَبلَ أن يَزولَ
هر كه از طريق [مجذوب شدن به شخصيت] اشخاص به اين دين در آيد همان اشخاص همچنان كه او را به آن در آورده اند از آن خارجش كنند و كسى كه از طريق كتاب و سنّت به اين دين وارد شود ، كوهها بجنبند و او نجنبد (در عقيده و دينش متزلزل نشود) .

دين داران

امام على عليه السلام :

 إنَّ لِأهلِ الدِينِ علاماتٍ يُعرَفُونَ بها : صِدقُ الحديثِ ، و أداءُ الأمانةِ ، و الوَفاءُ بالعَهدِ ، و صِلَةُ الرَّحِمِ ، و رَحمةُ الضُّعَفاءِ ، و قِلَّةُ المُؤاتاةِ للنساءِ ، و بذلُ المعروفِ ، و حُسنُ الخُلُقِ ، و سَعَةُ الخُلُقِ ، و اتّباعُ العِلمِ ، و ما يُقَرِّبُ إلى اللّه ِ عزّ و جلّ ، طوبى لَهُم و حُسنُ مَآبٍ .
 همانا دين داران را نشانه هايى است كه با آنها شناخته مى شوند : راستگويى ، امانتدارى ، پايبندى به عهد و پيمان ، به جا آوردن صله رحم ، ترحّم بر نا توانان ، كمتر موافقت كردن با زنان ، نيكى كردن ، خوش خويى ، صبر و حوصله داشتن ، پيروى از دانش، و آنچه به خداوند عزّ و جلّ نزديك مى كند. خوشا به حال اينان و فرجام نيكشان.

حفظ كردن دين با دنيا

امام على عليه السلام :

 صُن دِينَكَ بدُنياكَ تَربَحْهُما ، و لا تَصُنْ دنياكَ بِدِينِكَ فَتَخسَرَهُما .
دين خود را با دنيايت حفظ كن، تا هر دو را ببرى و دينت را وسيله حفظ دنيايت قرار مده كه هر دو را مى بازى .

امام على عليه السلام :

صُنِ الدِّينَ بالدنيا يُنجِكَ ، و لا تَصُنِ الدنيا بالدِّينِ فَتُردِيكَ .
با دنيا از دين محافظت كن، كه در اين صورت دين، تو را نجات مى دهد و با دين از دنيا حفاظت مكن ، كه تو را به نابودى مى كشاند.

امام على عليه السلام :

إن جَعَلتَ دينَكَ تَبَعاً لدُنياكَ ، أهلَكْتَ دِينَكَ و دُنياكَ ، و كنتَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الخاسرينَ ، إن جَعَلتَ دنياك تَبَعاً لِدِينِكَ أحرَزْتَ دينَكَ و دنياك و كُنتَ في الآخِرَةِ مِن الفائزينَ .
اگر دينت را تابع دنيايت گردانى، دين و دنيايت را تباه كنى و در آخرت از زيانكاران باشى ؛ اگر دنيايت را پيرو دينت كنى، هم دين و هم دنيايت را به دست آورى و در آخرت از رستگاران باشى .

امام على عليه السلام :

 مَن جَعَلَ مُلكَهُ خادماً لِدِينِهِ انقادَ لَهُ كُلُّ سُلطانٍ ، مَن جَعَلَ دِينَهُ خادماً لِمُلكِهِ طَمِعَ فيهِ كُلُّ إنسانٍ .
هر كه مُلك خود را در خدمت دينش قرار دهد، همه حاكمان فرمانبردار او شوند ، هركه دين خود را در خدمت مُلك خويش قرار دهد، هر انسانى در ملك او طمع كند .

امام على عليه السلام :

لا يَترُكُ الناسُ شيئاً مِن دِينِهِم لإِصلاحِ دُنياهُم إلاّ فَتَحَ اللّه ُ عَليهِم ما هُوَ أضَرُّ مِنهُ .
 مردم براى سود و آبادانى دنياى خود امرى از امور دين خود را فرو نگذارند مگر آن كه خداوند، كارى براى آنان پيش مى آورد كه زيانش از آن سود بيشتر است .

دعا براى استوارى دين در دل

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در دعاى خود ـ گفت :

يا مُثَبِّتَ القُلوبِ ثَبِّت قُلوبَنا على دِينِكَ .
 اى استوار دارنده دلها! دلهاى ما را بر دينت استوار بدار .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در دعا ـ گفت :

 يا مُقَلِّبَ القُلوبِ ثَبِّتْ قَلبي على دِينِكَ .
 اى دگرگون ساز دلها! دل مرا بر دينت استوار بدار .

كمال الدين ـ به نقل از عبد اللّه بن سنان ـ : امام صادق عليه السلام فرمود :

 سَتُصيبُكُم شُبهَةٌ فَتَبقُونَ بِلا عَلَمٍ يُرى و لا إمامٍ هدى ، و لا يَنجُو مِنها إلاّ مَن دَعا بدُعاءِ الغَريقِ. قلتُ : كيفَ دعاءُ الغَريقِ ؟ قالَ : يقولُ : «يا اللّه ُ يا رحمنُ يا رحيمُ يا مُقَلِّبَ القُلوبِ ثَبِّتْ قَلبِي على دِينِكَ»
زودا به شبهه اى گرفتار آييد كه نه نشانه اى براى پيدا كردن راه خواهيد ديد و نه پيشوايى كه هدايتتان كند ، از آن شبهه تنها آن كس رهايى يابد كه دعاى غريق را بخواند . عرض كردم : دعاى غريق چگونه است؟ فرمود : مى گويى : خدايا! بخشايشگرا! مهربانا! اى دگرگون كننده دلها! دل مرا بر دينت استوار و پابرجا بدار .

خصوصيت نگهبانان دين خدا

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 لا يَقومُ بِدِينِ اللّه ِ إلاّ مَن حاطَهُ مِن جَميعِ جَوانِبِهِ .
 تنها آن كس [تواند] دين خدا را نگه دارد كه از همه سو به آن احاطه داشته باشد .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنَّ دِينَ اللّه ِ تعالى لَن يَنصُرَهُ إلاّ مَن حاطَهُ مِن جميعِ جَوانِبِهِ .
دين خداوند متعال را هرگز يارى نرساند، مگر كسى كه از همه سو به آن احاطه داشته باشد.

امام على عليه السلام :

 إنّما المُستَحفِظُونَ لِدِينِ اللّه ِ هُمُ الذينَ أقامُوا الدِّينَ و نَصَرُوهُ ، و حاطُوهُ مِن جميعِ جَوانِبِهِ ، و حَفِظُوهُ على عِبادِ اللّه ِ و رَعَوهُ .
 نگهبانان دين خدا همانانند كه دين را بر پا داشتند و يارى اش كردند و از همه سو آن را در ميان گرفتند و آن را براى بندگان خدا نگه داشتند و آن را پاس داشتند و رعايت كردند .

تقويت دين، با افراد بى بهره از آن

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنَّ اللّه َ لَيُؤَيِّدُ هذا الدِّينَ بالرَّجُلِ الفاجِرِ .
 خداوند اين دين را به وسيله مرد بدكار تقويت مى كند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ اللّه َ تَبارَكَ وَ تَعالى يُؤَيِّدُ هذا الدِّينَ بِأقوامٍ لا خَلاَقَ لَهُم .
 خداوند تبارك و تعالى اين دين را به وسيله مردمانى بى بهره از خير و دين تقويت مى كند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنّ اللّه َ تَبارَكَ وَ تَعالى لَيُؤَيِّدُ الإسلامَ بِرجالٍ ما هُم مِن أهلِهِ .
خداوند تبارك و تعالى اسلام را به وسيله مردانى كه اهل دين و ديندارى نيستند، تأييد و يارى مى كند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

سَيُشَدُّ هذا الدِّينُ بِرِجالٍ لَيسَ لَهُم عِندَ اللّه ِ خَلاَقٌ .
بزودى اين دين به وسيله مردانى استوار خواهد شد كه نزد خداوند هيچ بهره اى ندارند .

گوناگون

امام على عليه السلام :

 ثَباتُ الدِّينِ بِقُوَّةِ اليَقينِ .
 پايدارى دين، به نيرومندى يقين بستگى دارد .

امام على عليه السلام :

 الدِّينُ لا يُصلِحُهُ إلاّ العَقلُ .
دين را جز خِرد اصلاح نمى كند .

امام على عليه السلام :

الدِّينُ و الأدَبُ نَتيجَةُ العَقلِ .
 دين و ادب، نتيجه خرد است .

امام على عليه السلام :

حِفظُ الدِّينِ ثَمَرَةُ المَعرِفَةِ و رَأْسُ الحِكمَةِ
 حفظ دين ، ثمره شناخت و سرآمد حكمت است .

امام على عليه السلام : 

سِياسَةُ الدِّينِ بِحُسنِ الوَرَعِ و اليقينِ .
اداره دين، با پارسايى و يقينِ نيكو ميسّر است .

امام صادق عليه السلام :

هَلِ الدِّينُ إلاّ الحُبُّ ؟! .
آيا دين چيزى جز محبّت است؟

امام كاظم عليه السلام :

جميعُ اُمورِ الأديانِ أربَعةٌ : أمرٌ لا اختِلافَ فيهِ ، و هو إجماعُ الاُمَّةِ على الضَّرورةِ التي يُضطَرُّونَ إليها، و الأخبارُ المُجمَعُ علَيها و هي الغايَةُ المَعروضُ علَيها كلُّ شُبهَةٍ و المُستَنبَطُ مِنها كلُّ حادِثَةٍ و هو إجماعُ الاُمّة ، و أمرٌ يَحتَمِلُ الشكَّ و الإنكارَ ، فسَبيلُهُ استِيضاحُ أهلِهِ لِمُنتَحِليهِ بحُجّةٍ مِن كتابِ اللّه ِ مُجمَعٍ على تأويلِها ، و سنّةٍ مُجمَعٍ عليها لا اختلافَ فيها ، أو قياسٍ تَعرِفُ العُقولُ عَدلَهُ و لا يَسَعُ خاصّةَ الاُمّةِ و عامَّتَها الشكُّ فيهِ و الإنكارُ لَهُو هذانِ الأمرانِ مِن أمر التوحيدِ فما دُونَهُ و أرشِ الخَدشِ فمّا فَوقَهُ : فهذا المَعروضُ الذي يُعرَضُ عَليهِ أمرُ الدِّينِ فما ثَبَتَ لكَ بُرهانُهُ اصطَفيتَهُ و ما غَمضَ علَيكَ صَوابُهُ نَفَيتَهُ، فمَن أورَدَ واحِدةً مِن هذهِ الثلاثِ فهي الحُجّةُ البالِغَةُ الّتي بَيّنَها اللّه ُ في قولهِ لِنبيّهِ: «قُلْ فللّهِ الحُجّةُ البالِغَةُ فَلَو شاءَ لَهداكم أجمَعينَ» .حديث يَبلُغُ الحُجّةُ البالغَةُ الجاهلَ فَيَعلَمُها بجَهلِهِ كما يَعلَمُهُ العالِمُ بِعلمِهِ، لأنّ اللّه َ عَدلٌ لا يَجورُ، يَحتَجُّ على خَلقِهِ بِما يَعلَمونَ و يَدعوهُم إلى ما يَعرِفونَ لا إلى ما يَجهَلونَ و يُنكِرونَ .
 همه امور اديان (مسائل مربوط به دين) چهار نوع است: [اول ]امرى كه در آن هيچ اختلافى نيست، و آن اجماع همه امّت است بر ضرورياتى كه به ناچار آن را پذيرفته اند؛ [دوم ]اخبارى كه مورد اجماع هستند و مرجعى كه هر شبهه اى را بايد بر آنها عرضه كرد و حكم هر حادثه اى را از آنها بيرون كشيد و مورد اجماع امّت مى باشند؛ [سوم ]امورى كه شك و انكار پذيرند و در آنها بايد از اهلش توضيح خواست و هر كه در اين امور اظهار نظر كند، بايد دليلى از كتاب خدا، كه تأويل (تفسير) آن مورد اتفاق باشد، و سنّتى كه مورد اجماع است و اختلافى در آن نيست بياورد؛ [چهارم] يا قياسى (قانونى) كه عقلها حقيقت آن را بشناسند و خاصّ و عامّ امّت نتوانند در آن ترديد و انكار روا دارنداين دو امر شامل مسئله توحيد و پايين تر از آن و ديه خراش و بالاتر از آن مى گرددپس ، آنچه از مسائل دين پيش آيد، اگر برهان ثابتى داشت بپذير، و اگر حقيقت و درستى آن بر تو مبهم و پوشيده بود آن را نپذير؛ پس، هر كه يكى از اين سه امر (مستنبط از كتاب خدا و سنّت متواتر و قياس عقلى و برهانى) را [براى اثبات مطلبى دينى] آورد، آن همان حجّت رسايى است كه خداوند در اين آيه براى پيامبرش توضيح داده است: «بگو: حجّت رسا از آنِ خداست، پس اگر او بخواهد ، همه شما را هدايت مى كند». اين حجّت رسا به جاهل مى رسد و جاهل، با وجود جهل خود آن را مى فهمد، همچنان كه عالم نيز آن را با دانش خود مى فهمد؛ زيرا خداوند عادل است و ستم روا نمى دارد، و بر خلق خويش با آنچه مى دانند حجّت مى آورد و با آنچه مى فهمند و مى شناسند دعوت مى كند، نه با چيزهايى كه نمى دانند و نمى شناسند.
 

میزان الحکمه،جلد چهارم.

برای مشاهده گزیده ای از احادیث و روایات با موضوع دین در قاب تصویری به (مجموعه حدیث تصویری دین)  مراجعه کنید.

کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام
کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام
تلگرام قرآن و حدیث
کانال قرآن و حدیث در ایتا
کانال قرآن و حدیث در گپ
پیام رسان سروش _ کانال قرآن و حدیث