صراط در احادیث

لغزشگاه صراط :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ الصِّراطَ بينَ أظهُرِ جَهَنَّمَ دَحضُ مَزَلَّةٍ

 همانا صراط بر روى جهنّم كشيده شده و لغزنده است .

( كنز العمّال : ۳۹۰۳۴ )

امام على عليه السلام :

وَ اعلَمُوا أنَّ مَجازَكُم على الصِّراطِ و مَزالِقِ دَحضِهِ و أهاوِيلِ زَلَلِهِ و تاراتِ أهوالِهِ .

بدانيد كه گذر شما از صراط است و از لغزشگاههاى آن و هراسهاى لغزيدنهايش و وحشتهاى متناوبش .

( نهج البلاغة : الخطبة ۸۳ )

صراط مستقيم :

امام على عليه السلام :

اليَمينُ و الشِّمالُ مَضَلَّةٌ و الطَّريقُ الوُسطى هِي الجادَّةُ .

علَيها باقي الكتابِ و آثارُ النبوَّةِ

 و مِنها مَنفَذُ السُّنَّةِ و إلَيها مَصِيرُ العاقِبَةِ .

 راست و چپ گمراهى است و راه وسط همان راه اصلى است .

 كتاب خدا و سنّت پيامبر به آن راهنماست

و رسيدن به سنّت و عاقبت نيكو از اين راه ميسّر است .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۶ )

امام على عليه السلام :

و أخَذُوا يَمينا و شِمالاً ظَعنا في مَسالِكِ الغَيِّ و تَركا لِمَذاهِبِ الرُّشدِ .

 از راست و چپ، راههاى گمراهى را پيش گرفتند و راههاى مستقيم ( هدايت ) را رها كردند .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۵۰ )

امام على عليه السلام ـ در توصيف ائمّه عليهم السلام ـ فرمود :

بمَنزِلَةِ الأدِلَّةِ في الفَلَواتِ .  

مَن أخَذَ القَصدَ حَمِدُوا إلَيهِ طريقَهُ و بَشَّرُوهُ بِالنَّجاةِ

 و مَن أخَذَ يَمينا و شِمالاً ذَمُّوا إلَيهِ الطَّريقَ و حَذَّرُوهُ مِنَ الهَلَكَةِ .

 آنان به منزله راهنمايان بيابانها هستند .

هركه راه راست را در پيش گيرد، او را به رفتن آن راه تشويق و ستايش مى كنند و نويد نجات به وى مى دهند

و هركه را به راست و چپ منحرف شود ، از كج راهه اى كه در پيش گرفته  نكوهش مى كنند و او را از هلاكت بر حذر مى دارند .

( نهج البلاغة : الخطبة ۲۲۲ )

امام صادق عليه السلام :

إنّ الناسَ أخَذُوا يَمينا و شِمالاً، و إنّا و شيعَتُنا هُدِينا الصِّراطَ المُستَقيمَ .

مردم به چپ و راست منحرف شدند ، امّا ما و شيعيانمان به صراط مستقيم هدايت شديم .

( الكافي : ۲/۲۴۶/۵ )

معناى صراط مستقيم :

 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ درباره آيه « ما را به صراط مستقيم هدايت فرما » ( الفاتحة : ۶، ۷ ) ـ فرمود :

« إهدِنا»  أرشِدْنا   ،  « الصِّراطَ المُستَقيمَ »  يَعنِي  دِينَ الإسلامِ؛

لأنَّ كُلَّ دِينٍ غيرَ الإسلامِ فَلَيسَ بِمُستَقيمٍ  ؛الذي ليسَ فيهِ التَّوحيدُ  .

« صِراطَ الذينَ أنْعَمْتَ علَيهِم » يَعنِي بهِ النَبِيِّينَ و المُؤمِنِينَ الذينَ أنعَمَ اللّه ُ علَيهِم بِالإسلامِ و النبوَّةِ ،

« غَيرِ المَغْضوبِ علَيهِم »  يقولُ : أرشِدْنا غَيرَ دِينِ هؤلاءِ الذينَ غَضِبتَ علَيهِم و هُمُ اليَهودُ  « و لا الضّالِّينَ » و هُمُ النَّصارى .

 « اهدنا » يعنى ما را رهنمون شو   « صراط مستقيم » يعنى دين اسلام ؛

زيرا هيچ دينى جز اسلام راست و مستقيم نيست ؛  چون توحيد و يگانه پرستى در آن نيست.

« صراط كسانى كه نعمتشان دادى » يعنى  پيامبران و مؤمنان  كه خداوند نعمت اسلام و نبوّت را ارزانيشان داشت  ،

« نه غضب شدگان » مى فرمايد : مارا به غير دين آنان كه بر ايشان خشم گرفته اى يعنى يهود  راهنمايى فرما   « و نه گمراهان »  يعنى نصارا .

( الدرّ المنثور : ۱/۲۵ ) 

امام على عليه السلام :

أنا صِراطُ اللّه ِ المُستَقيمُ  و عُروَتُهُ الوُثقى التي لا انفِصامَ لها .

 منم صراط مستقيم خدا و محكمترين دستگيره او كه ناگسستنى است .

( بحار الأنوار : ۸/۷۰/۱۹  )

امام زين العابدين عليه السلام :

نَحنُ الصِّراطُ المُستَقيمُ  و نحنُ عَيبَةُ عِلمِهِ .

ماييم صراط مستقيم و ما صندوق علم او هستيم .

(  معاني الأخبار : ۳۵/۵ )

امام صادق عليه السلام ـ درباره معناى صراط ـ فرمود :

هُو الطَّريقُ إلى مَعرِفَةِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ

و هُما صِراطانِ : صِراطٌ في الدُّنيا و صِراطٌ في الآخِرَةِ .

 فأمّا الصِّراطُ الذي في الدُّنيا فهُو الإمامُ المَفروضُ الطاعَةِ.

مَن عَرَفَهُ في الدُّنيا و اقتَدى بِهُداهُ ،  مَرَّ على الصِّراطِ الذي هو جِسرُ جَهَنَّمَ في الآخرةِ .

 آن راه شناخت خداوند عزّ و جلّ است

 و دو صراط وجود دارد : صراطى در دنياست و صراطى در آخرت .

صراط دنيا همان امامى است كه اطاعتش واجب است .

هركه در دنيا او را بشناسد و از راهنماييهايش پيروى كند ،  از صراط آخرت كه پلى است بر روى دوزخ  بگذرد .

( بحار الأنوار : ۲۴/ ۱۱/۳ )

امام صادق عليه السلام :

الصِّراطُ المُستَقيمُ ،  أميرُ المؤمنينَ عَلِيٌّ عليه السلام .

 صراط مستقيم ، امير المؤمنين على عليه السلام است .

( معاني الأخبار : ۳۲/۲ )

امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه « ما را به صراط مستقيم هدايت فرما » ( الفاتحة : ۶ ) ـ فرمود :

أرشِدْنا الصِّراطَ المُستَقيمَ ،

 أرشِدْنا لِلُزُومِ الطَّريقِ المُؤَدِّي إلى مَحَبَّتِكَ و المُبَلِّغِ إلى جَنَّتِكَ ،

 مِن أن نَتَّبِعَ أهواءَنا فَنَعطَبَ .

يعنى ما را به راه راست رهنمون شو،

مارا به پيمودن راهى كه به محبّت تو مى انجامد و به بهشتت مى رساند  رهنمون شو؛

تا از هواهاى نفْس خود پيروى نكنيم و به هلاكت نيفتيم .

( بحار الأنوار : ۴۷/۲۳۸/۲۳ )

التفسير المنسوب إلى الإمام العسكرى عليه السلام ـ درباره آيه « ما را به صراط مستقيم هدايت فرما » (  الفاتحة : ۶ )  ـ فرمود : آدمى مى گويد :

أدِمْ لَنا تَوفِيقَكَ الذي بهِ أطَعناكَ في ماضِي أيّامِنا حتّى نُطِيعَكَ كذلكَ في مُستَقبَلِ أعمارِنا .  

الصِّراطُ المُستَقيمُ هُو صِراطانِ : صِراطٌ في الدُّنيا و صِراطٌ في الآخِرَةِ.

 فأمّا الصِّراطُ المُستَقيمُ في الدُّنيا ،  فهُو ما قَصُرَ عنِ الغُلُوِّ  و ارتَفَعَ عنِ التَّقصيرِ و استَقامَ فلَم يَعدِلْ إلى شَيءٍ مِنَ الباطِلِ

 و أمّا الطَّريقُ الآخَرُ ،  فهُو طريقُ المُؤمنينَ إلى الجَنَّةِ الذي هو مُستَقيمٌ .

 آن توفيقى را كه عطايمان كردى تا در ايّام گذشته عمرِ خود طاعتت كنيم بر ما ادامه بده تا در ايّام مانده عمر خود نيز طاعتت كنيم .

صراط مستقيم دو گونه است : صراطى در دنيا و صراطى در آخرت .

صراطِ مستقيمِ در دنيا  ، همان راهى است كه از افراط و تفريط به دور است . راه ميانه است و به سوى باطل كمترين انحرافى ندارد

 و صراط آخرت ، همان راه مؤمنان به سوى بهشت است كه راهى است مستقيم .

(  التفسير المنسوب إلى الإمام العسكريّ عليه السلام : ۴۴ / ۲۰ )

ويژگى صراط :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الصِّراطُ  ، أدَقُّ مِن الشَّعرَةِ و أحَدُّ مِنَ السَّيفِ .

صراط ، باريك تر از مو و تيزتر از شمشير است .

( بحار الأنوار : ۸/ ۶۵/۲  )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ عَلى جَهَنَّمَ ،  جِسرا أدَقَّ مِن الشَّعرِ و أحَدَّ مِنَ السَّيفِ .

 بر روى جهنّم ، پلى است كه از مو باريك تر و از شمشير تيزتر است .

( كنز العمّال : ۳۹۰۳۶ )

امام صادق عليه السلام :

الصِّراطُ  ، أدَقُّ مِن الشَّعرِ و مِن حَدِّ السَّيفِ .

 صراط ، از مو و از لبه شمشير باريك تر است .

( بحار الأنوار : ۸/۶۴/۱ )

آنچه موجب پايدارى بر صراط است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أثبَتُكُم قَدَما على الصِّراطِ ،  أشَدُّكُم حُبّا لأِهلِ بَيتي .

 پايدارترين شما بر صراط ، كسى است كه محبّتش به اهل بيت من بيشتر باشد .

( فضائل الشيعة : ۴۸/۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يا عَلِيُّ !  إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ أقعُدُ أنا و أنتَ و جَبرَئيلُ على الصِّراطِ

فلا يَجوزُ على الصِّراطِ ،  إلاّ مَن كانَت مَعهُ بَراءةٌ بِوَلايَتِكَ .

 اى على! چون روز قيامت شود ، من و تو و جبرئيل بر صراط مى نشينيم

و هيچ كس از صراط نخواهد گذشت، مگر اين كه جواز ولايت تو را با خود داشته باشد .

( بحار الأنوار : ۸/۷۰/۱۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ به على عليه السلام ـ فرمود :

 ما ثَبَتَ حُبُّكَ في قَلبِ امرِئٍ مُؤمِنٍ؛

 فَزَلَّت بهِ قَدَمُهُ على الصِّراطِ، إلاّ ثَبَتَ لَهُ قَدَمٌ ؛

حتّى أدخَلَهُ اللّه ُ بِحُبِّكَ الجَنَّةَ .

 

محبّت تو در دل هيچ مؤمنى جاى نگرفت ؛

مگر اين كه هرگاه پايش بر صراط بلغزد ، گام ديگرش استوار شود،

تا آن كه [ سرانجام ] خداوند به سبب محبّتش به تو  او را به بهشت در آورَد .

( فضائل الشيعة : ۴۸/۴  )

پلهاى صراط :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

. . . ثُمّ يُوضَعُ علَيها [ أي عَلى جَهَنَّمَ  ]الصِّراطُ···

علَيها ثلاثُ قَناطِرَ:

 فأمّا واحِدَةٌ فعَلَيها الأمانَةُ و الرَّحِمُ  و أمّا ثانيها فعلَيها الصلاةُ  و أمّا الثالثةُ فعلَيها عَدلُ رَبِّ العالَمِينَ لا إلهَ غَيرُهُ .

··· آن گاه، صراط [ بر روى جهنّم ] گذاشته مى شود . . .

روى آن سه پل قرار دارد :

روى يكى از آن ها امانتدارى و خويشاوندى جاى دارد ،  روى دومى نماز و روى سومى عدالتِ پروردگارِ جهانيان كه خدايى جز او نيست .

( بحار الأنوار : ۸/۶۵/۲ )

امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه « همانا پروردگار تو سخت در كمين است » ( الفجر : ۱۴ ) ـ فرمود :

قَنطَرَةٌ على الصِّراطِ لا يَجُوزُها عبدٌ بِمَظلِمَةٍ .

[ كمينگاه ] پلى است بر روى صراط كه هر بنده اى مظلمه اى به گردن داشته باشد ، نمى تواند از آن بگذرد .

( ثواب الأعمال : ۳۲۱/۲ )

گروههاى مردم در گذشتن از صراط :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

و الناسُ على الصِّراطِ ، فَمُتَعَلِّقٌ بِيَدٍ و تَزُولُ قَدَمٌ  و يَستَمسِكُ بِقَدَمٍ .

 و مردم بر صراط ، برخى با دست آويزانند ، بعضى پاىْ لغزان  و برخى پابرجا .

( بحار الأنوار : ۸/۶۵/۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

و الناسُ عليهِ كالبَرقِ و كَطَرفَةِ العَينِ و كَأجاوِدِ الخَيلِ و الرِّكابِ و شَدّا على الأقدامِ .

فَناجٍ مُسَلَّمٌ و مَخدوشٌ مُرسَلٌ  و مَطروحٌ فيها .

 در عبور از صراط ، برخى از مردم چون برق مى گذرند ، برخى چون چشم به هم زدنى ، برخى مانند اسبان و شتران تندرو و برخى مانند افراد پاى بسته .

پس عدّه اى حتماً نجات مى يابند و عدّه اى زخمى و خونى به آهستگى مى گذرند و عدّه اى در آن ( دوزخ ) مى افتند .

( كنز العمّال : ۳۹۰۳۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

فمِنهُم مَن يَمضِي علَيهِ كَلَمحِ البَرقِ و مِنهُم مَن يَمضِي علَيهِ كَمَرِّ الرِّيحِ

 و مِنهُم مَن يُعْطى نُورا إلى مَوضِعِ قَدَميهِ و مِنهُم مَن يَحبُو حَبوا 

 و تَأخُذُ النارُ مِنهُ بِذُنوبٍ أصابَها .

 عدّه اى از صراط همچون برق مى گذرند و عده اى همچون باد

و به عدّه اى نورى داده مى شود كه جلوى پايشان را روشن مى بينند

و عدّه اى چهار دست و پا مى گذرند و به سبب گناهانى كه كرده اند ، آتش قسمتى از آنها را فرا مى گيرد .

( كنز العمّال : ۳۹۰۳۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أسبِغِ الوُضُوءَ ؛ تَمُرَّ على الصِّراطِ مَرَّ السَّحابِ .

 وضو را كامل بگير ؛ تا از صراط همچون ابر بگذرى .

 

( بحار الأنوار : ۷۶/۴/۸ )

موسى عليه السلام ـ در مناجات ـ گفت :

إلهي ! ما جَزاءُ مَن تلا حِكمَتَكَ سِرّا و جَهرا ؟

قالَ : يا موسى !  يَمُرُّ على الصِّراطِ كالبَرقِ .

 بار خدايا ! پاداش كسى كه حكمت تو را آشكارا و پنهانى تلاوت كند چيست؟

فرمود : اى موسى ! از صراط همچون برق مى گذرد .

( بحار الأنوار : ۹۲/۱۹۷/۳ )

امام صادق عليه السلام :

 الناسُ يَمُرُّونَ على الصِّراطِ طَبَقاتٍ :

··· فَمِنهُم مَن يَمُرُّ مِثلَ البَرقِ و مِنهُم مَن يَمُرُّ مِثلَ عَدْوِ الفَرَسِ

و مِنهُم مَن يَمُرُّ حَبْوا  و مِنهُم مَن يَمُرُّ مَشْيا

 و مِنهُم مَن يَمُرُّ مُتَعَلِّقا  قد تَأخُذُ النارُ مِنهُ شَيئا و تَترُكُ شيئا .

 مردم در گذشتن از صراط به چند گروه تقسيم مى شوند :

··· برخى مانند برق مى گذرند ، برخى مانند اسب به تاخت مى روند 

برخى با سينه خيز مى گذرند و برخى پياده مى روند

و بعضى هم در حالى مى گذرند كه خود را به آن آويخته اند و آتش قسمتى از بدن آنها را گرفته و قسمتى را نگرفته است .

( الأمالي للصدوق : ۲۴۲/۲۵۷ )

میزان الحکمه،جلد ششم.