احادیث امام هادی علیه السلام: تعامل استاد و شاگرد

امام هادی علیه السلام فرمودند:

اَلعالِمُ وَ المُتَعَلِّمُ شریکانِ فی الرُّشدِ، مأمورانِ بالنَّصیحَةِ، مَنهیّانِ عَنِ‌الغَشِّ؛
دانشمند و دانش آموزنده، در رشد و بالندگی شریکند، هر دو مأمور به خیرخواهی اند و هر دو از فریب نهی شده اند.
بحارالانوار، ج75، ص 367.

شرح حدیث:

• بزرگ ترین بخل، «بخل علمی» است؛ یعنی آنچه را کسی می داند، به دیگران یاد ندهد.
• بدترین تکبّر هم، «تکبّر علمی» است؛ یعنی کسی که داناست، خود را برتر ببیند و کبرفروشی کند. و کسی که نادان است، از پرسیدن شرم کند، یا عار داشته باشد.
• تعامل میان معلّم و شاگرد، ‌باید به صورت «سؤال و جواب» باشد. نه شاگرد از پرسیدن دوری کند، نه عالم از یاد دادن.
• رشد علمی در سایه ی این «مشارکت» است.
• در این مشارکت علمی، هم باید خیرخواهی و نصیحت وجود داشته باشد، هم صداقت و راستی، تا دانش بشری رشد یابد و در سطح علوم افزایش پدید آید.
• یا فایده ده، آنچه بدانی دگری را
• یا فایده گیر آنچه ندانی ز دگر کس
• و این کلام مشهور است که زکات دانش، نشر و گسترش آن است (غررالحکم، ج4، ص 104).
• اگر دانشمند، در آموختن علم خود به دیگران بخل بورزد، رشد علمی متوقف می شود و اگر دانشجو در آموختن و فراگیری، جدیّت و شوق نداشته باشد، به مراتب عالی نمی رسد. ما امروز، ریزه خوار دانش گذشتگانیم که سخاوتمندانه حاصل عمر خویش را در قالب کتابها و تألیفات به آیندگان سپردند. هم احترام پیشینیان لازم است، هم بهره وری از ذخایر علمی آنان.
• فریب و بی صداقتی در عرصه ی دانش هم، نکوهیده است. چون هم مانع کمال علم می شود، هم دانش را در استخدام سودجویان بی تعهّد قرار می دهد.

منبع: حکمت های نقوی(ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام هادی علیه السلام)، جواد محدثی، ‌انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول(1391).