هوس از نظر احادیث

هوى را بدان سبب هوى ناميده اند كه صاحب خود را فرو مى افكند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 از هوى و هوس به خدا پناه بريد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : ابليس گفت:  إنّ إبليسَ قالَ :

من آنان را با گناهان به هلاكت افكندم و آنان مرا با استغفار هلاك كردند. پس، چون چنين ديدم، آنان را به واسطه هواها (فرقه ها و عقايد گوناگون) به هلاكت انداختم؛ زيرا [در اين صورت ]خيال مى كنند رهيافته اند و از اين رو ديگر استغفار نمى كنند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 آزار خود را از نَفْسَت باز دار و در معصيت خدا از هوس هاى آن پيروى مكن؛زيرا در اين صورت، روز قيامت نفْس تو با تو به مخاصمه برمى خيزد و يكديگر را لعن و نفرين مى كنيد، مگر اينكه خداوند متعال به رحمت خود بيامرزد و پرده پوشى كند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 چه بد بنده اى است، آن بنده كه او را هوسى گمراه كننده و نفسى خوار كننده باشد .

امام على عليه السلام : 

هوس، شالوده محنت هاست.

امام على عليه السلام : 

فرمانبرى از نفْس و پيروى از هوس هاى آن، شالوده هر رنج و سرچشمه هر گمراهى است.

امام على عليه السلام : 

هوس، مركب فتنه است.

امام على عليه السلام : 

در حقيقت نقطه آغاز فتنه ها هوس هايى است كه پيروى مى شود و احكامى است كه بدعت نهاده مى شود··· .

امام على عليه السلام : 

هوس، فرو افتادن در پست ترين پستى هاست.

امام على عليه السلام : 

هوس، بزرگترينِ دو دشمن است.

امام على عليه السلام ـ در پاسخ به اين سؤال كه: چيره ترين و نيرومندترين سلاطين كيست؟ ـ فرمود: 

هوس.

امام على عليه السلام :

 هوس، همدمى مُهلك است.

امام على عليه السلام :

 هوس، جهالت جوانى است.

امام على عليه السلام :

 هوس، به نابودى مى افكند.

 

امام على عليه السلام : 

آفتِ خرد، هوس است.

امام على عليه السلام : 

مهلك ترين چيز، هوس است.

خطر شهوت ها

امام على عليه السلام : 

لذّت ها، تباه كننده اند.

امام على عليه السلام :

 لذّت، باعث غفلت [از ياد خدا و آخرت ]است.

امام على عليه السلام : 

رأس آفت ها، شيفتگى به لذّت هاست.

امام على عليه السلام : 

كمتر پيش مى آيد كه كسى آزمند لذّت ها شود و به واسطه آنها نابود نشود.

امام على عليه السلام :

 به اندازه هر لذّتى، اندوهى است.

امام على عليه السلام :

 بسا لذّتى كه در آن مرگ است.

امام على عليه السلام : 

هر كه از معصيت هاى خدا لذّت بَرَد، خداوند او را خوار گرداند.

هوس ، الهه اى است پرستيده

امام على عليه السلام :

 شما را به دورى گزيدن از هوس سفارش مى كنم؛ زيرا هوس به كوردلى فرا مى خواند و آن [باعث ]گمراهى در آخرت و دنياست.

امام على عليه السلام : 

هوس، شريك كوردلى است.

امام على عليه السلام : 

اگر از هوس خود پيروى كنى تو را كر و كوردل مى كند و آخرتت را تباه مى گرداند و تو را به نابودى مى افكند.

امام على عليه السلام : 

اگر هوس را بر خود فرمانروا كنيد، شما را كر و كور باطن مى سازد و نابودتان مى گرداند.

امام على عليه السلام : 

هر كه از هوس خود پيروى كند، هوس او را كوردل و كر باطن و خوار و گمراه مى سازد.

امام على عليه السلام : 

اى بندگان خدا! از محبوبترين بندگان خدا نزد او بنده اى است كه خداوند او را در برابر نَفْسش يارى كرده است··· جامه هاى شهوت ها را بركَنده و [جانش ]از هر خواسته اى تهى گشته، مگر يك خواسته، كه خود را وقف آن كرده است. بدين سبب از كورى [باطنى] و مشاركت با هوسرانان بيرون آمده است.

آغاز و فرجام هوس

امام على عليه السلام : 

كسى كه شهوت پرست باشد، جانش بيمار دل و ناقص عقل است.

امام على عليه السلام : 

كسى كه شهوت خود را با ترك آن درمان نكند، پيوسته بيمار باشد.

امام على عليه السلام : 

شهوت ها، بيمارى هايى كشنده اند و بهترين داروى آنها، پايدارى در برابر آنهاست.

امام على عليه السلام :

 فرمانبرى از شهوت بدترين درد است.

پرهيز از بندگى شهوت

از شهوت نهانى بپرهيزيد؛ [مانند اينكه ]دانشمند دوست داشته باشد در مجلس او بنشينند (او جلوس كند و مردم به حضورش رسند).

امام على عليه السلام : 

بار خدايا! اشاره هاى نيم نگاه ها، و بيهوده گويى ها، و شهوت هاى دل، و لغزش هاى زبان مرا بر من ببخشاى.

پيروى از هوس

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 خوشا به حال كسى كه شهوت نقد را به خاطر و عده اى (بهشتى) كه آن را نديده است رها كند.

 

امام على عليه السلام : 

مخالفتِ با هوس، شفاىِ خرد است.

امام على عليه السلام : 

هر كه با هوس خود مخالفت كند، از دانش فرمان بُرده است.

امام على عليه السلام :

 نگهدارى از خرد، در گرو مخالفت با هوس و روى برتافتن از دنياست.

امام على عليه السلام : 

مخالفت با هوس، رأس دين است.

 

امام على عليه السلام :

 اساس دين، مخالفت با هواى نفْس است.

امام على عليه السلام :

 مبارزه با هوس، رأس خرد است.

 

امام على عليه السلام :

 با هوس مخالفت كن، تا به سلامت مانى.

امام على عليه السلام :

 با نفْس خود مخالفت كن، تا در راه راست قرار گيرى.

امام على عليه السلام : 

از خرد راهنمايى بخواه و با هوس مخالفت كن تا كامياب شوى.

امام على عليه السلام :

 بازداشتن نفْس از هوس، جهاد اكبر است.

امام على عليه السلام : 

خدا رحمت كند كسى را كه از شهوت خود باز ايستد و هواى نفْسش را سركوب كند؛ زيرا كه اين نفْس خيلى دير [از شهوت و نافرمانى] باز مى ايستد و همواره مشتاق نافرمانى و هوس است.

امام على عليه السلام ـ در وصف برادرى دينى كه داشت ـ فرمود :

 ··· و هرگاه ناگهان در برابر دو عمل قرار مى گرفت، نگاه مى كرد كدام يك به هواى نفْس نزديكتر است، با همان مخالفت مى كرد.

امام على عليه السلام : 

خردمند كسى است كه شهوت خود را بميراند.

امام على عليه السلام ـ در وصف پرهيزگاران ـ فرمود: 

شهوت در وجود او مرده است.

امام على عليه السلام :

 برترين مردم در پيشگاه خداوند، كسى است كه خردش را زنده كند و شهوت خود را بميراند و براى آباد كردن آخرتش نفْس خود را به رنج افكند.

امام على عليه السلام ـ در وصف رهرو راه خداوند سبحان ـ فرمود : 

خرد خويش را زنده كرده و نَفْسش را ميرانده است، چندان كه پيكر درشت و ستبر او زار و نزار گشته است.

امام على عليه السلام : 

چگونه به حقيقت زهد رسد، كسى كه شهوت خود را نميرانده است؟!

امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعا ـ گفت : 

خدايا! بر محمّد و آل محمّد درود فرست و ما را از كسانى قرار ده كه دَرِ شهوت را به روى دل هايشان بستند و خود را از غفلت رهانيدند و تلخى زندگى را به كام خود شيرين كردند و زمين را بستر نرم خود گرفتند و به ريسمان نجات و دستگيره سلامت دست يازيدند.

امام زين العابدين عليه السلام ـ در مناجات ـ گفت :

 خدايا! دل و زبانم از آنِ توست و رهايى و امانم به دست توست و تويى دانا به نهان و آشكار من. پس دشمنى و كينه را در دلم بميران و زبانم را از زشت گويى خاموش گردان و نهادم را از تعلّقات هوس ها بپيراى و مرا با امان خود از گزندها و ناملايمات نگه دار و درون مرا بر مراقبت از خودت بگمار و بيرونم را با فرمانبرى از خودت سازگار نما و مرا پيكرى روحانى و دلى آسمانى و همّتى پيوسته به خودت عطا فرما.

تحف العقول : 

به امام صادق عليه السلام گفته شد : راه آسايش در چيست؟ حضرت فرمود: در مخالفت با هوس. عرض شد: پس، آدمى كى به آسايش دست مى يابد؟ فرمود: در نخستين روزى كه به بهشت مى رود.

جنگيدن با هواىِ نَفْس

امام على عليه السلام : 

با پشت كردن به نفْس خود، به آن روى آور.

امام على عليه السلام :

 خدمت كردن به نفْس با نگهداشتن آن از لذّت هاست و پروردن آن با دانش ها و حكمت ها و كار كشيدن از آن به عبادت ها و طاعت هاست و اين كارها باعث نجات نفْس است.

امام على عليه السلام : 

هر كه شهوت خود را برآورده نسازد، به هدايت خود دست يافته است.

 

امام على عليه السلام : 

هدايت، در مخالفت با شهوت است.

امام على عليه السلام : 

هدايت نفْس، در مخالفت كردن با آن است.

 امام كاظم عليه السلام : 

هرگاه دو كار برايت پيش آمد كه ندانستى كدام يك بهتر و درست تر است، بنگر كه كدام يك از آنها به هوس تو نزديكتر است، با همان مخالفت كن؛ زيرا درست هاى بسيارى در مخالفت كردن با هواى نَفْست نهفته است.

چيرگى هوس بر خرد

امام على عليه السلام :

 بردبارى، پرده اى پوشان است و خرد، شمشيرى برّان. پس عيب هاى خود را با بردبارى بپوشان و با خردِ خود با هَوَست بجنگ.

 امام على عليه السلام :

 رستگار شد آنكه بر هوسش چيره گشت و انگيزه هاى نفسانى خود را مهار كرد.

امام على عليه السلام : 

هر كه دوستدار رسيدن به درجات بلند است، بايد بر هوس خويش چيره آيد.

امام على عليه السلام : 

بنده هرگز حقيقت ايمان را كامل نگرداند، مگر آنگاه كه دينش را بر هوس خود ترجيح دهد و هرگز به هلاكت نيفتد، مگر آنگاه كه شهوت خود را بر دينش برگزيند.

امام على عليه السلام :

 پس، برحذر باشيد، ـ اى بندگان خدا ـ همچون حذر كردن كسى كه بر نفْس خويش چيره است و شهوت خود را جلوگير است و با ديده خردش مى نگرد.

امام على عليه السلام : 

ولى هيهات كه هوا و هوسِ من بر من چيره آيد و حرص شديد مرا به برگزيدن غذاهاى لذيذ بكشاند.

امام على عليه السلام :

اى بندگان خدا! از محبوبترين بندگان خداوند در پيشگاه او كسى است كه خدا او را در برابر نفْسش يارى رساند··· او از معدن هاى دين خدا و پايه هاى استوار زمين است، خويشتن را ملزم به پيروى از عدالت كرده و نخستين گام عدل او، زدودن هوا و هوس از نفْس خود است.

 امام باقر عليه السلام :

 با راهنمايى عقل، خودت را از خطر هوس نگه دار و به گاه چيرگى هواى نفْس با ره جويى از دانش ايستادگى كن.

قويترين مردم كسى است كه بر هوس خود پيروز شود

امام على عليه السلام :

 با سركوب كردن نفْس در برابر آن ايستادگى كن، تا پيروز شوى.

امام على عليه السلام ـ در سفارش به شريح بن هانى هنگامى كه او را سالار سپاه اعزامى خود به سوى شام كرد ـ فرمود: 

بدان كه اگر از ترسِ مواجه شدن با امرى ناخوشايند، نفْس خود را از بسيارى از آنچه دوست مى دارد باز ندارى، هوس ها تو را به سوى زيان هاى بسيارى مى كشانند. پس جلوى نفْس خود را بگير و آن را باز دار.

امام على عليه السلام : 

نَفْسَت را از خودت باز دار، تا فرمانبردار تو شود.

امام على عليه السلام : 

چگونه از شهوت باز ايستد كسى كه نگهدارى [لطف خداوند] او را يارى نكرده باشد؟!

برترين طاعت ها ترك شهوت هاست

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 هر كس علمش بر هواى نفْسش چيره آيد، اين علم سودمند است و هر كه شهوت خود را زير پايش نهد، شيطان از سايه او بگريزد.

امام على عليه السلام : 

هر كه بر شهوت خود غالب آيد، خردش آشكار گردد.

امام على عليه السلام :

 خرد را در برابر هوس يارى كن تا اختياردار عقل شوى.

امام على عليه السلام :

 كسى كه اختياردار شهوت خود نباشد، اختياردار خرد خود نخواهد بود.

امام على عليه السلام : 

بر شهوت چيره شو، تا حكمت برايت كامل شود.

امام على عليه السلام :

 با [بودن] شهوت، عقلى [در كار] نيست.

امام على عليه السلام :

 در هيچ دلى حكمت با شهوت، همنشين نمى شود.

امام على عليه السلام : 

شهوت و حكمت، با هم جمع نمى شوند.

چيره بر شهوت اختياردار نفْس خود است

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد:

 سوگند به عزّت و جلالم··· كه هيچ بنده اى دلخواه مرا بر دلخواه خودش ترجيح ندهد مگر اينكه فرشتگانم را به نگهبانى از او بگمارم و آسمان ها و زمين ها را ضامن روزى او گردانم و در پس تجارت هر تاجرى به فكر او باشم و دنيا به رغم ميل خود [ذليلانه ]سوى او آيد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خداوند متعال مى فرمايد : 

به عزّت و جلال و علوّ و شكوه و بلندى مقام خودم سوگند، كه هيچ بنده اى خواستِ مرا بر خواستِ خودش ترجيح ندهد، مگر اين كه اجل او را در جلو چشمش نگه دارم و آسمان و زمين را ضامن روزيش كنم و از پس تجارت هر تاجرى هواى او را داشته باشم .

امام على عليه السلام : خداوند متعال مى فرمايد: 

سوگند به عزّتم··· كه هيچ بنده اى دلخواه مرا بر دلخواه خودش برنگزيند، مگر اينكه همّ و غم او را متوجّه آخرت كنم و دلش را توانگر گردانم و آسمان ها و زمين را ضامن روزى او سازم و دنيا به رغم ميل خود [ذليلانه] سوى او آيد.

امام على عليه السلام : 

بازداشتن شهوت، براى برآوردنش مناسب تر است و برآوردنش آن را نيرومندتر مى كند.

امام باقر عليه السلام :

 خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: به عزّت و جلال و عظمت و شكوه و بلندى جايگاهم سوگند كه هيچ بنده مؤمنى در چيزى از امور دنيا خواست مرا بر خواست خودش مقدّم ندارد، مگر اينكه به او غناى نفْس بخشم و همّ و غمش را مصروف آخرت سازم و آسمان ها و زمين را ضامن روزى او قرار دهم و از پس تجارت هر تاجرى هواى او را داشته باشم.

امام كاظم عليه السلام ـ در پندهاى خويش به هشام بن حكم ـ فرمود:

 اى هشام! خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: سوگند به عزّت و جلالم··· كه هيچ بنده اى خواست مرا بر خواست خود برنگزيند، مگر اينكه به او غناى نفْس بخشم و همّ و غمش را متوجّه آخرت گردانم و كار و زندگى او را رو به راه كنم و آسمان ها و زمين را ضامن روزيش قرار دهم و از پس تجارت هر تاجرى هواى او را داشته باشم.

میزان الحکمه،جلد سیزدهم.