دعای کمیل در شب نیمه شعبان (زاد المعاد)

اعمال ماه شعبان؛ در شب نیمه شعبان، دعاى كميل بن زياد بهترين دعاهاست (چون خود کمیل از خواص اصحاب امير المؤمنين عليه السّلام است) و از دعاهاى اين شب است و ديگر اوقات نيز مى‌توان خواند با ترجمه در اين‌جا ايراد مى‌نمايم كه در وقت خواندن متذكّر معانى آن باشند تا فايده‌اش تمام‌تر و ثوابش عظيم‌تر باشد.

بدان كه سيّد جليل ابن طاووس در كتاب اقبال روايت كرده است كه كميل بن زياد گفت: روزى با مولاى خود حضرت امير المؤمنين عليه السّلام در مسجد بصره نشسته بودم، شب نيمه شعبان مذكور شد، حضرت فرمود كه هربنده كه آن شب را احيا كند به عبادت و دعاى حضرت خضر عليه السّلام در آن شب بخواند البته دعاى او مستجاب گردد و چون حضرت به منزل خود مراجعت نمود، شب به خدمت او رفتم، چون مرا ديد پرسيد كه به چه كار آمده‌اى كميل؟ گفتم: يا امير المؤمنين! به طلب دعاى خضر عليه السّلام آمده‌ام. فرمود كه بنشين اى كميل. چون اين دعا را حفظ نمايى در هرشب جمعه يا در هرماهى يك مرتبه يا در سالى يك مرتبه يا در عمرى يك مرتبه بخوان تا كفايت شرّ دشمنان از تو بشود و يارى كرده شوى و روزى داده شوى و البته آمرزيده شوى. اى كميل! طول صحبت تو و خدمت تو موجب آن شد كه تو را به چنين نعمتى و كرامتى سرافراز گردانم. پس گفت: بنويس و دعا را تلقين من نمود. دعاى مباركه‌ى كميل بن زياد از كلام امير المؤمنين عليه السّلام.

  بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

به نام خداوند بخشنده مهربان

اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ الَّتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْ‏ءٍ،

خدايا از تو درخواست مى‌كنم به آن رحمت بى‌انتهايت كه همه‌ى موجودات را فراگرفته است

وَ بِقُوَّتِكَ الَّتِي قَهَرْتَ بِهَا كُلَّ شَيْ‏ءٍ، وَ خَضَعَ لَهَا كُلُّ شَيْ‏ءٍ، وَ ذَلَّ لَهَا كُلُّ شَيْ‏ءٍ،

و بتوانايى بى‌حدّت كه بر هرچيز مسلط و قاهر است و همه‌ى اشيا خاضع و مطيع اوست و تمام عزت‌ها در مقابلش ذليل و زبون است

وَ بِجَبَرُوتِكَ الَّتِي غَلَبْتَ بِهَا كُلَّ شَيْ‏ءٍ،

و به مقام جبروت و بزرگى‌ات كه همه‌ى قدرت‌ها برابر او مغلوب است

وَ بِعِزَّتِكَ الَّتِي لَا يَقُومُ لَهَا شَيْ‏ءٌ،

و به عزت و اقتدارت كه هرمقتدرى از مقاومتش عاجز است

وَ بِعَظَمَتِكَ الَّتِي مَلَأَتْ كُلَّ شَيْ‏ءٍ،

و به عظمت و بزرگى‌ات كه سراسر عالم را مشحون كرده است

وَ بِسُلْطَانِكَ الَّذِي عَلَا كُلَّ شَيْ‏ءٍ،

 و به سلطنت و پادشاهى‌ات كه بر تمام قواى عالم برترى دارد

وَ بِوَجْهِكَ الْبَاقِي بَعْدَ فَنَاءِ كُلِّ شَيْ‏ءٍ،

و به ذات پاكت كه پس از فناى همه‌ى موجودات باقى ابدى است

وَ بِأَسْمَائِكَ الَّتِي مَلَأَتْ [غلبت] أَرْكَانَ كُلِّ شَيْ‏ءٍ،

و به نام‌هاى مباركت كه در همه‌ى اركان عالم هستى تجلى كرده است

وَ بِعِلْمِكَ الَّذِي أَحَاطَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ،

و به علم ازلى‌ات كه بر تمام موجودات محيط است

وَ بِنُورِ وَجْهِكَ الَّذِي أَضَاءَ لَهُ كُلُّ شَيْ‏ءٍ،

و به نور تجلى ذاتت كه همه‌ى عالم را روشن ساخته است؛

يَا نُورُ يَا قُدُّوسُ، يَا أَوَّلَ الْأَوَّلِينَ، وَ يَا آخِرَ الْآخِرِينَ.

 اى نور حقيقى و اى منزه از توصيف! اى پيش از همه سلسله و بعد از همه‌ى موجودات پسين!

اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تَهْتِكُ الْعِصَمَ،

خدايا! ببخشاى آن گناهانى را كه پردۀ عصمتم را مى‌درد؛

اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُنْزِلُ النِّقَمَ،

خدايا! ببخشاى آن گناهانى را كه بر من كيفر عذاب نازل مى‌كند؛

اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُغَيِّرُ النِّعَم‏،

خدايا! ببخشاى آن گناهانى را كه در نعمتت را به روى من مى‌بندد؛

اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تَحْبِسُ الدُّعَاءَ،

 خدايا! ببخشاى آن گناهانى را كه مانع قبول دعاهايم مى‌شود؛

اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُنْزِلُ الْبَلَاءَ،

خدايا! ببخشاى آن گناهانى را كه بر من بلا مى‌فرستد؛

اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي كُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ، وَ كُلَّ خَطِيئَةٍ أَخْطَأْتُهَا

خدايا! هرگناهى كه مرتكب شده‌ام و هرخطايى از من سر زده همه را ببخشا.

 اللَّهُمَّ إِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِذِكْرِكَ، وَ أَسْتَشْفِعُ بِكَ إِلَى نَفْسِكَ،

اى خدا! من به ياد تو به سوى تو تقرب مى‌جويم و تو را سوى تو شفيع مى‌آورم 

وَ أَسْأَلُكَ بِجُودِكَ أَنْ تُدْنِيَنِي مِنْ قُرْبِكَ، وَ أَنْ تُوزِعَنِي شُكْرَكَ، وَ أَنْ تُلْهِمَنِي ذِكْرَكَ.

و از درگاه جود و كرمت مسئلت مى‌كنم كه مرا به مقام قرب خود نزديك سازى و شكر و سپاست را به من بياموزى و ذكر و توجه‌ى حضرتت را بر من الهام كنى.

اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ سُؤَالَ خَاضِعٍ مُتَذَلِّلٍ خَاشِعٍ،

خدايا از تو مسئلت مى‌كنم با سؤالى از روى خضوع و ذلت و خشوع و مسكنت

أَنْ تُسَامِحَنِي وَ تَرْحَمَنِي، وَ تَجْعَلَنِي بِقَسْمِكَ رَاضِياً قَانِعاً، وَ فِي جَمِيعِ الْأَحْوَالِ مُتَوَاضِعاً.

كه كار بر من آسان گيرى و به حالم ترحم كنى و مرا به قسمت مقدر خود خوشنود و قانع سازى و در هرحال مرا متواضع گردانى.

اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُكَ سُؤَالَ مَنِ اشْتَدَّتْ فَاقَتُهُ، وَ أَنْزَلَ بِكَ عِنْدَ الشَّدَائِدِ حَاجَتَهُ، وَ عَظُمَ فِيمَا عِنْدَكَ رَغْبَتُهُ،

خدايا! من از تو مانند سائلى درخواست مى‌كنم كه در شدت فقر و بيچارگى است و تنها به درگاه تو در سختى‌هاى عالم عرض حاجت مى‌كند و شوق و رغبتش به نعمت‌هاى ابدى است كه حضور توست؛

اللَّهُمَّ عَظُمَ سُلْطَانُكَ وَ عَلَا مَكَانُكَ، وَ خَفِيَ مَكْرُكَ

اى خدا! پادشاهى تو بسيار باعظمت است و مقامت بسى بلند است و مكر و تدبيرت در امور پنهان است

وَ ظَهَرَ أَمْرُكَ، وَ غَلَبَ قَهْرُكَ وَ جَرَتْ قُدْرَتُكَ، وَ لَا يُمْكِنُ الْفِرَارُ مِنْ حُكُومَتِكَ،

و فرمانت در جهان هويداست و قهرت بر همه غالب است و قدرتت در همۀ عالم نافذ است و كسى از قلمرو حكومت تو فرار نتواند كرد.

اللَّهُمَّ لَا أَجِدُ لِذُنُوبِي غَافِراً وَ لَا لِقَبَائِحِي سَاتِراً، وَ لَا لِشَيْ‏ءٍ مِنْ عَمَلِيَ الْقَبِيحِ بِالْحَسَنِ مُبَدِّلًا غَيْرَكَ،

خدايا! من كسى جز تو را نمى‌يابم كه گناهانم را ببخشايد و بر اعمال زشتم پرده بگذارد و كارهاى بدم را (از لطف و كرم) به كار نيك بدل كند (كه خدا اين تواند) .

لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ وَ بِحَمْدِكَ ظَلَمْتُ نَفْسِي، وَ تَجَرَّأْتُ بِجَهْلِي،

خدايى جز تو نيست، اى ذات پاك و منزه و به حمد تو مشغولم ستم نمودم به خودم و دليرى كردم به نادانى خود

وَ سَكَنْتُ إِلَى قَدِيمِ ذِكْرِكَ لِي وَ مَنِّكَ عَلَيَّ،

و خاطرم آسوده به اين بود كه هميشه مرا ياد كردى و بر من لطف و احسان فرمودى.

اللَّهُمَّ مَوْلَايَ كَمْ مِنْ قَبِيحٍ سَتَرْتَهُ،

اى خدا! اى مولاى من! چه بسيار كارهاى زشتم مستور كردى

وَ كَمْ مِنْ فَادِحٍ مِنَ الْبَلَاءِ أَقَلْتَهُ [أملته]، وَ كَمْ مِنْ عِثَارٍ وَقَيْتَهُ،

 و چه بسيار بلاهاى سخت از من بگردانيدى و چه بسيار از لغزش‌ها كه مرا نگاه داشتى

وَ كَمْ مِنْ مَكْرُوهٍ دَفَعْتَهُ، وَ كَمْ مِنْ ثَنَاءٍ جَمِيلٍ لَسْتُ أَهْلًا لَهُ نَشَرْتَهُ،

و چه بسيار ناپسندها كه از من دور كردى و چه بسيار ثناى نيكو كه من لايق آن نبودم و تو از من بر زبانها منتشر ساختى.

 اللَّهُمَّ عَظُمَ بَلَائِي وَ أَفْرَطَ بِي سُوءُ حَالِي، وَ قَصُرَتْ [قصّرت] بِي أَعْمَالِي،

اى خدا! غمى بزرگ در دل دارم و حالى بسيار ناخوش و اعمالى نارسا

وَ قَعَدَتْ بِي أَغْلَالِي، وَ حَبَسَنِي عَنْ نَفْعِي بُعْدُ أملي [آمَالِي]

و زنجيرهاى علايق مرا در بند كشيده و آرزوهاى دور و دراز دنيوى از هرسودى مرا بازداشته

وَ خَدَعَتْنِي الدُّنْيَا بِغُرُورِهَا، وَ نَفْسِي بِجِنَايَتِهَا [بِخِيَانَتِهَا]، وَ مِطَالِي

و دنيا به خدعه و غرور و نفسم به جنايت مرا فريب داده است.‏

يَا سَيِّدِي فَأَسْأَلُكَ بِعِزَّتِكَ أَنْ لَا يَحْجُبَ عَنْكَ دُعَائِي سُوءُ عَمَلِي وَ فِعَالِي،

اى مولاى من به عزت و جلالت قسم كه عمل بد و افعال زشت من دعاى مرا از اجابتت منع نكند

وَ لَا تَفْضَحْنِي بِخَفِيِّ مَا اطَّلَعْتَ عَلَيْهِ مِنْ سِرِّي، وَ لَا تُعَاجِلْنِي بِالْعُقُوبَةِ عَلَى مَا عَمِلْتُهُ فِي خَلَوَاتِي

و به قبايح پنهانم كه تنها تو بر آن آگاهى مرا مفتضح و رسوا نگردان و بر آنچه از اعمال بد و ناشايسته در خلوت به جا آورده‌ام

مِنْ سُوءِ فِعْلِي وَ إِسَاءَتِي، وَ دَوَامِ تَفْرِيطِي وَ جَهَالَتِي، وَ كَثْرَةِ شَهَوَاتِي وَ غَفْلَتِي،

و تقصير و نادانى و كثرت غفلت و شهوتم (كرم كن و) زود به عقوبتم مگير.

وَ كُنِ اللَّهُمَّ بِعِزَّتِكَ لِي فِي كُلِّ الْأَحْوَالِ [في الأحوال كلّها] رَءُوفاً، وَ عَلَيَّ فِي جَمِيعِ الْأُمُورِ عَطُوفاً،

و اى خدا! به عزت و جلالت سوگند كه با من در همه حال رأفت و رحمت فرما و در جميع امور مهربانى كن.

إِلَهِي وَ رَبِّي مَنْ لِي غَيْرُكَ أَسْأَلُهُ كَشْفَ ضُرِّي وَ النَّظَرَ فِي أَمْرِي،

اى خدا، اى پروردگار! جز تو من كه را دارم تا از او درخواست كنم كه غم و رنجم را برطرف سازد و به امورم از لطف توجه كند؟

إِلَهِي وَ مَوْلَايَ أَجْرَيْتَ عَلَيَّ حُكْماً اتَّبَعْتُ فِيهِ هَوَى نَفْسِي

اى خدا، اى مولاى من، تو بر من حكم و دستورى مقرر فرمودى و من در آن به نافرمانى پيرو هواى نفس گرديدم

وَ لَمْ أَحْتَرِسْ فِيهِ مِنْ تَزْيِينِ عَدُوِّي، فَغَرَّنِي بِمَا أَهْوَى وَ أَسْعَدَهُ عَلَى ذَلِكَ الْقَضَاءُ

و خود را از وسوسه‌ى دشمن (نفس و شيطان) كه معصيت‌ها را در نظرم جلوه‌گر ساخته و فريبم داد خود را حفظ نكردم و قضاى آسمانى نيز مساعدت كرد

فَتَجَاوَزْتُ بِمَا جَرَى عَلَيَّ مِنْ ذَلِكَ بَعْضَ [من نقض] حُدُودِكَ، وَ خَالَفْت‏ بَعْضَ أَوَامِرِكَ،

تا آن‌كه من در اين رفتار از بعض حدود و احكامت قدم بيرون نهادم و در بعضى اوامرت راه مخالفت پيمودم.

فَلَكَ الْحَمْدُ [الحجّة] عَلَيَّ فِي جَمِيعِ ذَلِكَ، وَ لَا حُجَّةَ لِي فِيمَا جَرَى عَلَيَّ فِيهِ قَضَاؤُكَ، وَ أَلْزَمَنِي حُكْمُكَ وَ بَلَاؤُكَ،

حال در تمام اين امور تو را ستايش مى‌كنم و مرا در آنچه رفته است بر تو هيچ حجتى نخواهد بود با آن‌كه قضاى تو در او بوده و حكم (تكوينى) و امتحان و آزمايش تو مرا بر آن ملزم ساخته بود.

وَ قَدْ أَتَيْتُكَ يَا إِلَهِي بَعْدَ تَقْصِيرِي وَ إِسْرَافِي عَلَى نَفْسِي مُعْتَذِراً نَادِماً

و با اين حال، بار خدايا! پس از تقصير و ستم بر نفس خود با عذرخواهى و پشيمانى

مُنْكَسِراً مُسْتَقِيلًا مُسْتَغْفِراً مُنِيباً مُقِرّاً مُذْعِناً مُعْتَرِفاً، لَا أَجِدُ مَفَرّاً مِمَّا كَانَ مِنِّي وَ لَا مَفْزَعاً أَتَوَجَّهُ إِلَيْهِ فِي أَمْرِي،

و شكسته‌دلى و تقاضاى عفو و آمرزش و توبه و زارى و تصديق و اعتراف بر گناه خود به درگاهت بازآمده‌ام نه از آنچه كرده‌ام مفرى دارم و نه جايى كه براى اصلاح كارم بدانجا روى كنم و پناه برم

غَيْرَ قَبُولِكَ عُذْرِي وَ إِدْخَالِكَ إِيَّايَ فِي سَعَةِ [سَعَةٍ مِنْ] رَحْمَتِكَ،

مگر آن‌كه تو باز عذرم را بپذيرى و مرا در پناه رحمت بى‌منت‌هايت داخل كنى.

اللَّهُمَّ [إلهي] فَاقْبَلْ عُذْرِي وَ ارْحَمْ شِدَّةَ ضُرِّي، وَ فُكَّنِي مِنْ شَدِّ وَثَاقِي،

اى خدا! عذرم را بپذير و بر اين حال پريشانم ترحم فرما و از بند سخت گناهانم رهايى بخش.

يَا رَبِّ ارْحَمْ ضَعْفَ بَدَنِي وَ رِقَّةَ جِلْدِي وَ دِقَّةَ عَظْمِي،

اى پروردگار من! بر تن ضعيف و پوست رقيق و استخوان بى‌طاقتم ترحم كن.

يَا مَنْ بَدَأَ خَلْقِي وَ ذِكْرِي وَ تَرْبِيَتِي وَ بِرِّيِ وَ تَغْذِيَتِي، هَبْنِي لِابْتِدَاءِ كَرَمِكَ وَ سَالِفِ بِرِّكَ بِي،

اى خدايى كه در اول به خلعت وجودم سرافراز كردى و به لطف ياد فرمودى و به تربيت و نيكى پرورش دادى و به غذا عنايت داشتى، اينك به همان سابقه‌ى كرم و احسانى كه از اين پيش با من بودت بر من ببخشاى.

يَا إِلَهِي وَ سَيِّدِي وَ رَبِّي، أَ تُرَاكَ مُعَذِّبِي بِنَارِكَ بَعْدَ تَوْحِيدِكَ،

 اى خداى من، اى سيد و مولاى من! آيا باور كنم كه مرا در آتش مى‌سوزانى با وجود آن‌كه به توحيد و يكتايى‌ات گرويدم

وَ بَعْدَ مَا انْطَوَى عَلَيْهِ قَلْبِي مِنْ مَعْرِفَتِكَ،

و با آن‌كه دلم به نور معرفتت روشن گرديد

وَ لَهِجَ بِهِ لِسَانِي مِنْ ذِكْرِكَ، وَ اعْتَقَدَهُ ضَمِيرِي مِنْ حُبِّكَ،

و زبانم به ذكرت گويا شد و در باطنم عقد محبت استوار گرديد

وَ بَعْدَ صِدْقِ اعْتِرَافِي وَ دُعَائِي خَاضِعاً لِرُبُوبِيَّتِكَ،

و بعد از آن‌كه از روى صدق و خضوع و مسكنت به مقام ربوبيتت اعتراف كردم؟ !

هَيْهَاتَ أَنْتَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ تُضَيِّعَ مَنْ رَبَّيْتَهُ، أَوْ تُبْعِدَ [تُبَعِّدَ] مَنْ أَدْنَيْتَهُ،

بسيار دور است كه تو كريم‌ترى از اين‌كه از نظر بيندازى كسى را كه پرورش داده‌اى آن را يا آن‌كه دور كنى كسى را كه نزد خود كشيده‌اى

أَوْ تُشَرِّدَ مَنْ آوَيْتَهُ، أَوْ تُسَلِّمَ إِلَى الْبَلَاءِ مَنْ كَفَيْتَهُ وَ رَحِمْتَهُ،

يا برانى آن را كه به او جا داده‌اى يا بسپارى به سوى بلا آن را كه به او كفايت كرده‌اى و رحم نموده‌اى؛

وَ لَيْتَ شِعْرِي يَا سَيِّدِي وَ إِلَهِي وَ مَوْلَايَ، أَتُسَلِّطُ النَّارَ عَلَى وُجُوهٍ خَرَّتْ لِعَظَمَتِكَ سَاجِدَةً،

و اى كاش اى خداى من و سيد و مولاى من مى‌دانستم كه آيا تو آتش قهرت را مسلط مى‌كنى بر آن رخساره‌ها كه در پيشگاه عظمتت سر به سجده‌ى عبوديت تو نهاده‌اند

وَ عَلَى أَلْسُنٍ نَطَقَتْ بِتَوْحِيدِكَ صَادِقَةً، وَ بِشُكْرِكَ مَادِحَةً،

يا بر آن زبان‌ها كه از روى حقيقت و راستى ناطق به توحيد تو و گويا به حمد و سپاس تواند

وَ عَلَى قُلُوبٍ اعْتَرَفَتْ بِإِلَهِيَّتِكَ مُحَقِّقَةً، وَ عَلَى ضَمَائِرَ حَوَتْ مِنَ الْعِلْمِ بِكَ حَتَّى صَارَتْ خَاشِعَةً،

يا بر آن دل‌ها كه از روى صدق و يقين به خدايى تو معترف‌اند يا بر آن جان‌ها كه از علم و معرفت در پيشگاه جلالت خاضع و خاشع‌اند

وَ عَلَى جَوَارِحَ سَعَتْ إِلَى أَوْطَانِ تَعَبُّدِكَ طَائِعَةً، وَ أَشَارَتْ بِاسْتِغْفَارِكَ مُذْعِنَةً،

 يا بر آن اعضايى كه مشتاقانه به مكان‌هاى عبادت و جايگاه طاعتت مى‌شتابند و به اعتقاد كامل از درگاه كرمت آمرزش مى‌طلبند؟

مَا هَكَذَا الظَّنُّ بِكَ وَ لَا أُخْبِرْنَا بِفَضْلِكَ عَنْكَ يَا كَرِيم‏ يَا رَبِّ

هيچ‌كس به تو اين گمان نمى‌برد و چنين خبرى از تو اى خداى با فضل و كرم به ما بندگان نرسيده است،

  وَ أَنْتَ تَعْلَمُ ضَعْفِي عَنْ قَلِيلٍ مِنْ بَلَاءِ الدُّنْيَا وَ عُقُوبَاتِهَا،

در صورتى كه تو خود بى‌طاقتى‌ام را بر اندك رنج و عذاب دنيا و آلامش مى‌دانى

وَ مَا يَجْرِي فِيهَا مِنَ الْمَكَارِهِ عَلَى أَهْلِهَا، عَلَى أَنَّ ذَلِكَ بَلَاءٌ وَ مَكْرُوهٌ، قَلِيلٌ مَكْثُهُ، يَسِيرٌ بَقَاؤُهُ، قَصِيرٌ مُدَّتُهُ،

و آنچه جارى شود در آن از بد آمدنى‌هاى آن بر اهل آن با آن‌كه رنج و الم دنيا اندك است و زمانش كم است و دوامش ناچيز است و مدتش كوتاه است؛

فَكَيْفَ احْتِمَالِي لِبَلَاءِ الْآخِرَةِ وَ جَلِيلِ [حلول] وُقُوعِ الْمَكَارِهِ فِيهَا،

 پس من چگونه طاقت آورم و عذاب عالم آخرت و آلام سخت آن عالم را تحمل كنم

وَ هُوَ بَلَاءٌ تَطُولُ مُدَّتُهُ، وَ يَدُومُ مَقَامُهُ، وَ لَا يُخَفَّفُ عَنْ أَهْلِهِ،

و حال آن‌كه مدت آن عذاب طولانى است و ماندن در آن هميشگى است و هيچ بر اهل عذاب در آنجا تخفيفى نيست

لِأَنَّهُ لَا يَكُونُ إِلَّا عَنْ غَضَبِكَ وَ انْتِقَامِكَ وَ سَخَطِكَ،

چندان‌كه آن عذاب تنها از قهر و غضب و انتقام توست

وَ هَذَا مَا لَا تَقُومُ لَهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ،

كه هيچكس از اهل آسمان و زمين تاب و طاقت آن ندارد؛

يَا سَيِّدِي فَكَيْفَ لي [بِي] وَ أَنَا عَبْدُكَ الضَّعِيفُ الذَّلِيلُ، الْحَقِيرُ الْمِسْكِينُ الْمُسْتَكِينُ،

اى سيد من! پس من بنده‌ى ناتوان ذليل و حقير و فقير و دورمانده‌ى تو چگونه تاب آن عذاب دارم!

يَا إِلَهِي وَ رَبِّي وَ سَيِّدِي وَ مَوْلَايَ، لِأَيِّ الْأُمُورِ إِلَيْكَ أَشْكُو، وَ لِمَا مِنْهَا أَضِجُّ وَ أَبْكِي،

اى خداى من، اى پروردگار من و سيد و مولاى من! از كدامين سختى‌هاى امورم به سويت شكايت كنم و از كدام يك به درگاهت بنالم و گريه كنم؟

لِأَلِيمِ الْعَذَابِ وَ شِدَّتِهِ أَمْ لِطُولِ الْبَلَاء وَ مُدَّتِهِ،

از دردناكى عذاب آخرت بنالم يا از طول مدت آن بلاى سخت زارى كنم؟

فَلَئِنْ صَيَّرْتَنِي لِلْعُقُوبَاتِ مَعَ أَعْدَائِكَ، وَ جَمَعْتَ بَيْنِي وَ بَيْنَ أَهْلِ بَلَائِكَ، وَ فَرَّقْتَ بَيْنِي وَ بَيْنَ أَحِبَّائِكَ وَ أَوْلِيَائِكَ،

پس اگر تو مرا به همراه دشمنانت اگر به انواع عقوبت معذّب گردانى و با اهل عذابت همراه كنى و از جمع دوستان و خاصانت جدا سازى،

فَهَبْنِي يَا إِلَهِي وَ سَيِّدِي وَ مَوْلَايَ وَ رَبِّي صَبَرْتُ عَلَى عَذَابِكَ، فَكَيْفَ أَصْبِرُ عَلَى فِرَاقِكَ،

در آن حال، گيرم كه بر آتش عذاب تو اى خداى من و سيد و مولاى من و پروردگار من صبورى كنم، چگونه بر فراق تو صبر توانم كرد؟

وَ هَبْنِي [يا إلهي] صَبَرْتُ عَلَى حَرِّ نَارِكَ، فَكَيْفَ أَصْبِرُ عَنِ النَّظَرِ إِلَى كَرَامَتِكَ،

و گيرم آن‌كه بر حرارت آتشت شكيبا باشم، چگونه چشم از لطف و كرمت توانم پوشيد؟

أَمْ كَيْفَ أَسْكُنُ فِي النَّارِ وَ رَجَائِي عَفْوُكَ،

يا چگونه در آتش دوزخ آرام گيرم با اين اميدوارى كه به عفو و رحمت بى‌منت‌هايت دارم؟

فَبِعِزَّتِكَ يَا سَيِّدِي وَ مَوْلَايَ أُقْسِمُ صَادِقاً، لَئِنْ تَرَكْتَنِي نَاطِقاً لَأَضِجَّنَّ إِلَيْكَ بَيْنَ أَهْلِهَا ضَجِيجَ [الآلمين] الْآمِلِينَ،

بارى اى سيد و مولاى من! به عزتت به راستى سوگند مى‌خورم كه اگر مرا با زبان گويا (به دوزخ) گذارى، من در ميان اهل آتش مانند دادخواهان ناله همى‌كنم

وَ لَأَصْرُخَنَّ إِلَيْكَ صُرَاخَ الْمُسْتَصْرِخِينَ،

و بسى فرياد مى‌زنم به سويت مانند شيون گريه‌كنندگان

وَ لَأَبْكِيَنَّ عَلَيْكَ بُكَاءَ الْفَاقِدِينَ، وَ لَأُنَادِيَنَّكَ أَيْنَ كُنْتَ يَا وَلِيَّ الْمُؤْمِنِينَ،

و بنالم به آستانت مانند عزيزگم‌كردگان و به صداى بلند تو را مى‌خوانم كه اى ياور اهل ايمان

يَا غَايَةَ آمَالِ الْعَارِفِينَ، يَا غِيَاثَ الْمُسْتَغِيثِينَ،

 و اى منت‌هاى آرزوى عارفان و اى فريادرس فريادخواهان

يَا حَبِيبَ قُلُوبِ الصَّادِقِينَ، وَ يَا إِلَهَ الْعَالَمِينَ،

و اى دوست دل‌هاى راست‌گويان و اى يكتا خداى عالميان!

أَ فَتُرَاكَ سُبْحَانَكَ يَا إِلَهِي وَ بِحَمْدِكَ تَسْمَعُ فِيهَا صَوْتَ عَبْدٍ مُسْلِمٍ سُجِنَ [يسجن] فِيهَا بِمُخَالَفَتِهِ،

آيا درباره‌ى تو اى خداى پاك و منزه و ستوده صفات! گمان مى‌توان كرد كه بشنوى در آتش فرياد بندۀ مسلمى را كه به نافرمانى در دوزخ زندانى شده

وَ ذَاقَ طَعْمَ عَذَابِهَا بِمَعْصِيَتِهِ، وَ حُبِسَ بَيْنَ أَطْبَاقِهَا بِجُرْمِهِ وَ جَرِيرَتِهِ،

و سختى عذابت را به كيفر گناه مى‌چشد و ميان طبقات جهنم به جرم و عصيان محبوس گرديده

وَ هُوَ يَضِجُّ إِلَيْكَ ضَجِيجَ مُؤَمِّلٍ لِرَحْمَتِكَ، وَ يُنَادِيكَ بِلِسَانِ أَهْلِ تَوْحِيدِكَ، وَ يَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِرُبُوبِيَّتِكَ،

و ضجه و ناله‌اش با چشم انتظار و اميدوارى به رحمت بى‌منت‌هايت به سوى تو بلند است و به زبان اهل توحيد تو را مى‌خواند و به ربوبيتت متوسل مى‌شود،

يَا مَوْلَايَ فَكَيْفَ يَبْقَى فِي الْعَذَابِ وَ هُوَ يَرْجُو مَا سَلَفَ مِنْ حِلْمِكَ،

 باز چگونه در آتش عذاب خواهد ماند در صورتى كه به سابقۀ حلم نامنت‌هايت چشم دارد؟

أَمْ كَيْفَ تُؤْلِمُهُ النَّارُ وَ هُوَ يَأْمُلُ فَضْلَكَ وَ رَحْمَتَكَ،

يا چگونه آتش به او الم رساند و حال آن‌كه به فضل و كرمت اميدوار است؟

أَمْ كَيْفَ يُحْرِقُهُ لَهِيبُهَا وَ أَنْتَ تَسْمَعُ صَوْتَهُ وَ تَرَى مَكَانَه‏

يا چگونه شراره‌هاى آتش او را مى‌سوزاند با آن‌كه تو خداى كريم ناله‌اش را مى‌شنوى و مكانش را مى‌بينى؟

 أَمْ كَيْفَ يَشْتَمِلُ عَلَيْهِ زَفِيرُهَا وَ أَنْتَ تَعْلَمُ ضَعْفَهُ،

 يا چگونه شعله‌هاى دوزخ بر او احاطه مى‌كند با آن‌كه ضعف و بى‌طاقتى‌اش را مى‌دانى؟

أَمْ كَيْفَ يَتَقَلْقَلُ بَيْنَ أَطْبَاقِهَا وَ أَنْتَ تَعْلَمُ صِدْقَهُ،

 يا چگونه به خود بپيچد و مضطرب بماند در طبقات آتش با آن‌كه تو به صدق (دعاى) او آگاهى؟

أَمْ كَيْفَ تَزْجُرُهُ زَبَانِيَتُهَا وَ هُوَ يُنَادِيكَ يَا رَبَّهُ،

يا چگونه مأموران دوزخ او را زجر كنند با آن‌كه به صداى يا رب يا رب تو را مى‌خواند؟

أَمْ كَيْفَ يَرْجُو فَضْلَكَ فِي عِتْقِهِ مِنْهَا فَتَتْرُكُهُ [فتتركه] فِيهَا،

يا چگونه به فضل تو اميد آزادى از آتش دوزخ داشته باشد و تو او را به دوزخ واگذارى؟

هَيْهَاتَ مَا ذَلِكَ الظَّنُّ بِكَ وَ لَا الْمَعْرُوفُ مِنْ فَضْلِكَ،

هيهات! كه هرگز چنين معروف نباشد و اين گمان نرود

وَ لَا مُشْبِهٌ لِمَا عَامَلْتَ بِهِ الْمُوَحِّدِينَ مِنْ بِرِّكَ وَ إِحْسَانِكَ،

و به رفتار با بندگان موحدت كه همه احسان و عطا بوده اين معامله شباهت ندارد،

فَبِالْيَقِينِ أَقْطَعُ، لَوْ لَا مَا حَكَمْتَ بِهِ مِنْ تَعْذِيبِ جَاحِدِيكَ، وَ قَضَيْتَ بِهِ مِنْ إِخْلَادِ مُعَانِدِيكَ،

پس من به يقين قاطع مى‌دانم كه اگر تو بر منكران خدايى‌ات حكم به آتش قهر خود نكرده و فرمان هميشگى عذاب دوزخ را به معاندان نداده بودى،

لَجَعَلْتَ النَّارَ كُلَّهَا بَرْداً وَ سَلَاماً،

محققا تمام آتش دوزخ را سرد و سالم مى‌كردى

وَ مَا كان [كَانَتْ] لِأَحَدٍ فِيهَا مَقَرّاً وَ لَا مُقَاماً [مقاما]،

و هيچ‌كس را در آتش جاى و منزل نمى‌دادى

لَكِنَّكَ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُكَ أَقْسَمْتَ أَنْ تَمْلَأَهَا مِنَ الْكَافِرِينَ،

و ليكن تو اى خدا! نام‌هاى مباركت مقدس است و قسم ياد كرده‌اى كه دوزخ را از جميع كافران

مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ، وَ أَنْ تُخَلِّدَ فِيهَا الْمُعَانِدِينَ،

جن و انس پر گردانى و معاندان را در آن عذاب مخلد سازى.

وَ أَنْتَ جَلَّ ثَنَاؤُكَ قُلْتَ مُبْتَدِئاً، وَ تَطَوَّلْتَ بِالْإِنْعَامِ مُتَكَرِّماً، (أَ فَمَنْ كَانَ مُؤْمِناً كَمَنْ كَانَ فَاسِقاً لَا يَسْتَوُونَ) ^[1]

و تو را ستايش بى‌حد سزاست كه با وجود آن‌كه خويش را ثنا گفتى و به همه انعام نمودى، در كتاب خود فرمودى آيا (در آخرت) اهل ايمان با فاسقان يكسان‌اند! هرگز يكسان نيستند.

إِلَهِي وَ سَيِّدِي، فَأَسْأَلُكَ بِالْقُدْرَةِ الَّتِي قَدَّرْتَهَا،

اى خداى من و سيد من! از تو درخواست مى‌كنم به مقام قدر (و آن قدرت ازلى) كه مقدرات عالم بدان كردى.

وَ بِالْقَضِيَّةِ الَّتِي حَتَمْتَهَا وَ حَكَمْتَهَا، وَ غَلَبْتَ مَنْ عَلَيْهِ أَجْرَيْتَهَا،

و به مقام قضاى مبرم كه بر هركه فرستادى غالب و قاهر شدى

أَنْ تَهَبَ لِي فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ وَ فِي هَذِهِ السَّاعَةِ، كُلَّ جُرْمٍ أَجْرَمْتُهُ، وَ كُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ،

 كه مرا ببخشى و درگذرى در همين شب و همين ساعت هرجرمى و هرگناهى كه كرده‌ام

وَ كُلَّ قَبِيحٍ أَسْرَرْتُهُ، وَ كُلَّ جَهْلٍ عَمِلْتُهُ، كَتَمْتُهُ أَوْ أَعْلَنْتُهُ، أَخْفَيْتُهُ أَوْ أَظْهَرْتُهُ،

و هركار زشتى پنهان داشته‌ام و هرعملى (مستور و عيان) آشكار يا پنهان به جهالت مرتكب شده‌ام

وَ كُلَّ سَيِّئَةٍ أَمَرْتَ بِإِثْبَاتِهَا الْكِرَامَ الْكَاتِبِينَ، الَّذِينَ وَكَّلْتَهُمْ بِحِفْظِ مَا يَكُونُ مِنِّي،

 و هربدكارى كه فرشتگان عالم پاك را مأمور نگارش آن نموده‌اى كه آن فرشتگان را به حفظ هرچه كرده‌ام موكل ساختى

وَ جَعَلْتَهُمْ شُهُوداً عَلَيَّ مَعَ جَوَارِحِي، وَ كُنْتَ أَنْتَ الرَّقِيبَ عَلَيَّ مِنْ وَرَائِهِمْ،

 و شاهد اعمالم با جوارح و اعضاى من گردانيدى و فوق آن فرشتگان تو خود مراقب من

وَ الشَّاهِدَ لِمَا خَفِيَ عَنْهُمْ وَ بِرَحْمَتِكَ أَخْفَيْتَهُ، وَ بِفَضْلِكَ سَتَرْتَهُ،

و شاهد و ناظر بر آن اعمال من بوده‌اى كه از فرشتگان هم به فضل و رحمتت پنهان داشته‌اى همه را ببخشى

وَ أَنْ تُوَفِّرَ حَظِّي مِنْ كُلِّ خَيْرٍ أَنْزَلْتَهُ [تنزله] أَوْ إِحْسَانٍ فَضَّلتُهُ [تُفْضِلُهُ]

و نيز درخواست مى‌كنم كه مرا حظّ وافر بخشى از هرخيرى كه مى‌فرستى و هراحسانى كه مى‌افزايى

أَوْ بِرٍّ نَشَرتُهُ [تَنْشُرُهُ]، أَوْ رِزْقٍ بَسَطتُهُ [تَبْسُطُهُ] ، أَوْ ذَنْبٍ تَغْفِرُهُ، أَوْ خَطَإٍ تَسْتُرُهُ يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا رَبِّ،

و هرنيكويى كه منتشر مى‌سازى و هررزق و روزى‌اى كه وسيع مى‌گردانى و هرگنهى كه مى‌بخشايى و هرخطايى كه بر آن پرده مى‌كشى.اى رب من، اى رب من، اى رب من!

يَا إِلَهِي وَ سَيِّدِي وَ مَوْلَايَ وَ مَالِكَ رِقِّي، يَا مَنْ بِيَدِهِ نَاصِيَتِي،

اى خداى من، اى سيد و مولاى من، اى كسى كه زمام اختيارم به دست اوست! اى واقف از حال زار و ناتوانم 

يَا عَلِيماً بِضُرِّي [بفقري] وَ مَسْكَنَتِي، يَا خَبِيراً بِفَقْرِي وَ فَاقَتِي، يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا رَبِّ،

اى آگه از بينوايى و وضع پريشانم اى آگاه به احتياجم و بى‌چيزى‌ام اى رب من، اى رب من، اى رب من!

أَسْأَلُكَ بِحَقِّكَ وَ قُدْسِكَ وَ أَعْظَمِ صِفَاتِكَ وَ أَسْمَائِكَ،

از تو درخواست مى‌كنم به حق حقيقتت و به ذات مقدست و بزرگ‌ترين صفات و اسماى مباركت

أَنْ تَجْعَلَ أَوْقَاتِي من [فِي] اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ بِذِكْرِكَ مَعْمُورَةً، وَ بِخِدْمَتِكَ مَوْصُولَةً، وَ أَعْمَالِي عِنْدَكَ مَقْبُولَةً،

كه اوقات مرا در شب‌وروز به ياد خود معمور گردانى و پيوسته به خدمت بندگى‌ات بگذرانى و اعمالم را مقبول حضرتت فرمايى

حَتَّى تَكُونَ أَعْمَالِي وَ أَوْرَادِي [إرادتي] كُلَّهَا وِرْداً وَاحِداً، وَ حَالِي فِي خِدْمَتِكَ سَرْمَداً،

  تا كردار و گفتارم همه يك جهت و خالص براى تو باشد و احوالم تا ابد به خدمت و طاعتت مصروف گردد.

يَا سَيِّدِي يَا مَنْ عَلَيْهِ مُعَوَّلِي، يَا مَنْ إِلَيْهِ شَكَوْتُ أَحْوَالِي، يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا رَبِّ،

اى سيد من، اى كسى كه تمام اعتماد و توكلم بر اوست و شكايت از احوال پريشانم به حضرت اوست، اى رب من، اى رب من، اى رب من!

قَوِّ عَلَى خِدْمَتِكَ جَوَارِحِي، وَ اشْدُدْ عَلَى الْعَزِيمَةِ جَوَانِحِي،

(لطفى كن) به اعضا و جوارحم در مقام بندگى‌ات قوت بخش و دلم را عزم ثابت بده

وَ هَبْ لِيَ الْجِدَّ فِي خَشْيَتِكَ، وَ الدَّوَامَ فِي الِاتِّصَالِ بِخِدْمَتِكَ،

و اركان وجودم را به خوف و خشيت سخت بنيان ساز و پيوسته به خدمت در حضرتت بدار

حَتَّى أَسْرَحَ إِلَيْكَ فِي مَيَادِينِ السَّابِقِينَ، وَ أُسْرِعَ إِلَيْكَ فِي البارزين [الْمُبَادِرِينَ]

تا آن‌كه من در ميدان طاعتت بر همۀ پيشينيان سبقت گيرم و از همۀ شتابندگان به درگاهت زودتر آيم

وَ أَشْتَاقَ إِلَى قُرْبِكَ فِي الْمُشْتَاقِينَ، وَ أَدْنُوَ مِنْكَ دُنُوَّ الْمُخْلِصِينَ،

و عاشقانه با مشتاقانت به مقام قرب حضرتت بشتابم و مانند اهل خلوص به تو نزديك گردم

وَ أَخَافَكَ مَخَافَةَ الْمُوقِنِينَ، وَ أَجْتَمِعَ فِي جِوَارِكَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ.

 و بترسم از تو مانند ترسيدن يقين‌كنندگان و با اهل ايمان در جوار رحمتت هم‌نشين باشم.

اللَّهُمَّ وَ مَنْ أَرَادَنِي بِسُوءٍ فَأَرِدْهُ، وَ مَنْ كَادَنِي فَكِدْهُ،

خدايا و هركه با من بد انديشد تو مجازاتش كن و هركه مكر ورزد به كيفرش برسان

وَ اجْعَلْنِي مِنْ أَحْسَنِ عَبيدِكَ نَصِيباً عِنْدَكَ، وَ أَقْرَبِهِمْ مَنْزِلَةً مِنْكَ،

و مرا به لطف و رحمتت نصيب بهترين بندگانت عطا كن و مقام مقرب‌ترين

وَ أَخَصِّهِمْ زُلْفَةً لَدَيْكَ، فَإِنَّهُ لَا يُنَالُ ذَلِكَ إِلَّا بِفَضْلِكَ، وَ جُدْ لِي بِجُودِكَ،

و مخصوص‌ترين خاصان حضرتت كرامت فرما كه هيچ‌كس جز به فضل و رحمتت اين مقام نخواهد يافت و باز جود و بخشش بى‌عوضت از من دريغ مدار،

وَ اعْطِفْ عَلَيَّ بِمَجْدِكَ، وَ احْفَظْنِي بِرَحْمَتِكَ،

 بزرگى و مهربانى كن و مرا به رحمت واسعه‌ات از شر دو عالم محفوظ بدار

وَ اجْعَلْ لِسَانِي بِذِكْرِكَ لَهِجاً، وَ قَلْبِي بِحُبِّكَ مُتَيَّماً،

و زبانم را به ذكر خود گويا ساز و دلم را از عشق و محبت بى‌تاب گردان

وَ مُنَّ عَلَيَّ بِحُسْنِ إِجَابَتِكَ، وَ أَقِلْنِي عَثْرَتِي وَ اغْفِرْ زَلَّتِي،

و بر من منت گذار و دعايم مستجاب فرما و از لغزشم بگذر و خطايم ببخشاى

فَإِنَّكَ قَضَيْتَ عَلَى عِبَادِكَ بِعِبَادَتِكَ، وَ أَمَرْتَهُمْ بِدُعَائِكَ، وَ ضَمِنْتَ لَهُمُ الْإِجَابَةَ،

كه تو خود به بندگان از لطف دستور عبادت داده‌اى و امر به دعا فرموده‌اى و اجابت را ضمانت كرده‌اى،

فَإِلَيْكَ يَا رَبِّ نَصَبْتُ وَجْهِي، وَ إِلَيْكَ يَا رَبِّ مَدَدْتُ يَدِي،

اينك من به دعا روبه سوى تو آورده‌ام و دست حاجت به درگاه تو دراز كرده‌ام؛

فَبِعِزَّتِكَ اسْتَجِبْ لِي دُعَائِي وَ بَلِّغْنِي مُنَايَ، وَ لَا تَقْطَعْ مِن‏ فَضْلِكَ رَجَائِي،

پس به عزت و جلالت قسم كه دعايم مستجاب گردان و مرا به آرزويم (كه وصال توست) برسان و اميدم را به فضل و كرمت نااميد مگردان

وَ اكْفِنِي شَرَّ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ مِنْ أَعْدَائِي،

و از شر دشمنانم از جن و انس كفايت فرما.

يَا سَرِيعَ الرِّضَا، اغْفِرْ لِمَنْ لَا يَمْلِكُ إِلَّا الدُّعَاءَ،

اى كه از بندگانت بسيار زود راضى مى‌شوى! ببخشا بر بنده‌اى كه به جز دعا و تضرّع به درگاهت مالك چيزى نيست

فَإِنَّكَ فَعَّالٌ لِمَا تَشَاءُ، يَا مَنِ اسْمُهُ دَوَاءٌ، وَ ذِكْرُهُ شِفَاءٌ، وَ طَاعَتُهُ غِنًى،

كه تو هرچه بخواهى مى‌كنى. اى كه نامت دواى دردمندان و يادت شفاى بيماران است و طاعتت بى‌نيازى از هرچه در جهان،

ارْحَمْ مَنْ رَأْسُ مَالِهِ الرَّجَاءُ، وَ سِلَاحُهُ الْبُكَاءُ،

 ترحم كن به كسى كه سرمايه‌اش اميد به توست و اسلحه‌اش گريه است،

يَا سَابِغَ النِّعَمِ، يَا دَافِعَ النِّقَمِ، يَا نُورَ الْمُسْتَوْحِشِينَ فِي الظُّلَمِ، يَا عَالِماً لَا يُعَلَّمُ،

اى بخشنده‌ى كامل‌ترين نعمت! اى دفع كننده‌ى هربلا و مصيبت! اى نور دل‌هاى وحشت‌زده در ظلمات (فراق) ! اى داناى علم ازل تا ابد بى‌آموختن!

صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ افْعَلْ بِي مَا أَنْتَ أَهْلُهُ،

درود فرست بر محمد و آل محمد و با من آن كن كه لايق حضرت توست

وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ وَ الْأَئِمَّةِ الْمَيَامِينَ مِنْ آلِهِ [أهله] وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً [كَثِيراً]. ^[2]

 و درود و رحمت خدا بر رسول گرامى‌اش و امامان بابركت از اهل بيتش و سلام و تحيت بسيار بر آن بزرگواران باد.

---

[1] ) سوره السجده، آیه 18.                       [2]) اقبال الأعمال ص 706؛ مفاتيح الجنان، ص 62.