لجبازی در کودکان
۱۰ شهریور ۱۳۹۵ 0 فرهنگ و اجتماعلجبازی در امور مختلف حتی در موقعيتهای خاص یا مشابه خصلتی فراگير در کودکان است. اغلب والدین در تقابل لجبازی کودک در دوره‌های مختلف زندگی وی که به اشکال مختلف مشاهده می‌شود به مشکلات جدی برمی‌خورند و گاه به درماندگی می‌رسند.
با این حال کارشناسان علوم تربيتی لجبازی را خصلتی طبيعی و ضروری می‌دانند که از تمایل کودک به کسب درجاتی از استقلال شخصيتی ناشی می‌شود و باید پذیرفته و کنترل شود.
بر این اساس لجبازی نکردن کودک در هيچ زمينه ای می‌تواند نشانه یک عارضه حاد روانی باشد که باید برای درمانش اقدام کرد. در مقابل٬ لجبازی شدید و کنترل نشده نيز از رفتارهای نامناسب والدین حکایت دارد. در حقيقت لجبازی مهارگسيخته نتيجه رفتارهای والدین و شرایط محيطی است که کودک را به لجبازی بيشتر وادار می‌سازد. اگر کودکی لجبازی را از حد می‌گذراند باید ریشه این رفتار را در نحوه برخورد والدین و اطرافيان و تنبيه‌ها و تشویق‌های آنان جستجو کرد.
لجبازی و استقلال شخصيتی کودکان
- از چه سنی و چرا شروع به لجبازی می‌کنند؟
پاسخ دکتر حسين شرفی٬ متخصص علوم رفتاری به این پرسش چنين است: کودک از 2 تا 3 سالگی لجبازی را شروع یا بهتر بگویيم کشف می‌کند. وی به درجه‌ای از خودآگاهی و شناخت محيط و اطرافيان می‌رسد که می‌فهمد رفتارش روی دیگران تاثير می‌گذارد و واکنشها را برمی‌انگيزد. از این رو در برخی امور و هنگامی که از وی کاری خواسته می‌شود لجبازی را به کار می‌گيرد تا واکنشها را مشاهده کند و کنجکاوی‌اش ارضا شود.
این کنجکاوی می‌تواند به همان رفتار یا خواسته مربوط باشد یا به شخص درخواست‌کننده. کودک بدون آن که درباره لجبازی قضاوتی داشته باشد یا آن را خوب یا بد بداند تنها لجبازی را به عنوان وسيله‌ای برای محک زدن واکنش دیگران به کار می‌گيرد.یادگيری نه گفتن و توانایی امتناع کردن قدرت لجبازی را در کودک بالا می‌برد و به او در کشف دنيایی که پيش رو دارد کمک می‌کند.
- پس چطور می‌شود که این لجبازی به صورت معضلی حاد درمی‌آید و مایه دردسر والدین و حتی خود کودک می‌شود؟
پاسخ به این پرسش نيز حقایقی دیگر را آشکار می‌سازد. دکتر شرفی توضيح می‌دهد: واکنش اطرافيان بویژه والدین که کودک از نظر عاطفی به آنان وابسته است تعيين‌کننده ضعيف یا قوی شدن لجبازی در کودک است. واکنشهای هيجانی٬ عصبی و تنبيه‌گونه در برابر لجبازی می‌تواند ابعاد آن را گسترده کند و لجبازی را به عادتی دائمی برای کودک تبدیل سازد. از سوی دیگر ممکن است این رفتارهای نادرست از سوی والدین نياز کودک به امتناع و ارضای کنجکاوی را سرکوب کند. در چنين شرایطی دیگر نباید انتظار داشت استقلال شخصيتی کودک در سنين بالاتر رشد کند و شکل بگيرد.
والدین باید بدانند لجبازی کودک خصلتی طبيعی است که باید پذیرفته شود. گاهی کودک به لجبازی به چشم یک بازی نگاه می‌کند و می‌خواهد والدین را در این بازی شریک سازد. معلوم است کودکانی چنين رفتاری از خود نشان می‌دهند که نياز آنها به بازی و لذت بردن در کنار والدین و همچنين تماس فيزیکی با بدن والدین در آنها ارضا نمیشود.
ممکن است کودک لجبازی را به نشانه قهر انجام دهد و بخواهد به والدین بفهماند دلخور یا مخالف است. در حقيقت لجبازی کودک در هر زمينه‌ای معنای خاص دارد که باید درک و شناسایی شده و سپس مشکل برطرف گردد. بدترین حالت آن است که کودکی لجبازی را از حد بگذراند و والدین گمان کنند این کودک ذاتا لجباز است. چيزی به نام لجبازی یا پرخاشگری و ناسازگاری ذاتی وجود ندارد٬ بلکه هر معلولی در کودکان علتی دارد که باید برطرف شود.
ناگفته نماند که نوعی از لجبازی نيز وجود دارد که با استقبال والدین همراه است و از همين طریق تقویت می‌شود. در این حالت که به لوس شدن تعبير می‌شود کودک امتناعها و اصرارهای بيجا را به بازیچه‌ای برای جلب توجه و بلکه رضایت والدین تبدیل می‌کند و از همين طریق تاثيری عاطفی بر والدین می‌گذارد تا به خواسته‌اش برسد.
چه باید کرد؟
ممکن است لجبازی کودک امتناع طبيعی وی از درخواست های مکرر و آمرانه والدین باشد که براساس استقلال شخصيتی صورت می‌گيرد. برخی امتناعها نيز دلایل مشخص جسمی و روانی دارد. دکتر شرفی ضمن ارائه این توضيحات در ادامه به والدین چنين توصيه می‌کند: کودک باید حق انتخاب داشته باشد و این انتخاب فقط به لباس٬ وسایل شخصی و... محدود نمیشود. هر کودکی با توجه به سن و ميزان درکش به درجه‌ای از استقلال شخصيتی و اعمال نظراتش در انتخابهای گوناگون تمایل دارد.
کودکان از طریق لجبازی و پافشاری بر آنچه می‌خواهند شخصيت خود به عنوان یک فرد مستقل را می‌سازند و تقویت می‌کنند. والدین باید به لجبازیهای کودکان برای مثال هنگام امتناع از خوردن یک نوع غذا٬ انجام ندادن برخی امور روزمره مانند تعویض لباس یا نظافت شخصی و... احترام بگذارند و در صورت ضرورت به جای برخورد قاطع و احتمالا مقابله به مثل کودک را متقاعد کنند٬ ناز او را بکشند٬ دليلش را برای امتناع جویا شوند٬ اگر مشکلی هست برطرف کنند و در نهایت از موقعيتی که کودک در آن به لجبازی می‌پردازد برای ایجاد ارتباط عاطفی و کلامی قویتر با وی استفاده کنند.
گاهی کودک به دليل استفاده از انواع تنقلات چرب و شور اشتها ندارد و غذا نخوردن را به دستاویزی برای لجبازی و تاثيرگذاری بر والدین به کار می‌گيرد. بدغذایی مشکلی رایج ميان کودکان امروزی است و بسياری از والدین آن را به لجبازی و ناسازگاری کودک برای همراهی در غذا خوردن با خانواده یا والدین نسبت می‌دهند. در حالی که مهمترین دليل بروز بدغذایی بیاشتهایی ناشی از مصرف تنقلات به مقدار زیاد یا در زمان نامناسب برای مثال ساعتی پيش از وعده اصلی غذایی است.
تنبيه بدنی ممنوع
مشارکت دادن کودک در انجام امور٬ مشورت خواستن از وی بویژه در اموری که مستقيم به کودک مربوط می‌شود٬ برای مثال در چيدمان اتاقش٬ احترام گذاشتن به خواست و سليقه کودک٬ تشویق مناسب و به اندازه در صورت انجام کارهای خوب و درست٬ شناختن هدف وی از لجبازی و توجه کافی به کودک به نظر کارشناس علوم تربيتی مهمترین روشهای کاهش لجبازی در کودک است.
فراموش نشود لجبازی کودک یکروزه شکل نمی‌گيرد و یکروزه هم برطرف نمیشود. لجبازی برای کودک به مرور به یک عادت و خصلت رفتاری و همچنين روشی برای پيشبرد کار٬ جلب توجه و اظهار وجود تبدیل می‌شود و رفع آن نيازمند زمان و توجه است.
نکته اصلی درباره لجبازی کودک اجتناب از تنبيه وی است. لجبازی یک خصلت بد و پليد نيست و برای کودک هدف محسوب نمیشود. بر این اساس در مقابل لجبازی وی نباید از حربه تنبيه استفاده کرد.
تنبيه بدنی هم به کلی مطرود است و از نظر کارشناسان حتی نيشگون یا سيلی آرام نيز تنبيه‌ی مخرب برای روان کودک محسوب می‌شود. تنبيه بدنی به جای جسم٬ روان کودک را نشانه می‌رود و تاثيری بسيار مخرب برجا می‌گذارد. تنبيه بدنی به مدت طولانی و حتی برای هميشه در یاد کودک می‌ماند و همين فراموش نکردن بخوبی گویای تاثير مخرب آن بر روان کودک است.
منبع: جام جم
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
