شرح زیارت امین الله؛ « عِدَاتِكَ لِعِبَادِكَ مُنْجَزَةٌ »؛ برآورده شدن وعده های خداوند
۰۷ بهمن ۱۳۹۵ 0 اهل بیت علیهم السلام
تفضل خداوند نسبت به اطاعت کنندگان
خداوند متعال لطفهای مختلفی به بندگانش دارد . از طرفی به ایشان نعمتهای غیر قابل شمارش (1) عنایت فرموده است و به این جهت عقل حکم می کند که باید از او اطاعت کنی و فرامینش را دقیقاً مراعات کرده و اموری را که نهی کرده است مرتکب نشوی که اگر او را مخالفت کنی مستحق عقوبت می باشی و از طرف دیگر برای رساندن ایشان به نعمتهای دیگرش دستوراتی به آنها داده است و این دستورات نیز از نعمتهای اوست (2) که مطابق با مصالح وجودی آنها می باشد و در عین حال برای ترغیب ایشان به انجام دستورات وعده های بی شماری از ثواب برای مطیعین داده است . به گونه ای که هیچ گاه از نظر عقل بنده طلبکار از خداوند نمی باشد بلکه این لطف خاصی است به ایشان که آن از کرم وجود بی پایان خدا سرچشمه می گیرد .
همان طور که امام علی علیه السلام می فرماید:
لکنه سبحانه جعل حقه علی العباد ان یطیعوه و جعل جزاءهم علیه مضاعفة الثواب تفضلا منه : لکن خداوند سبحان حقش را بر بندگان اطاعتش قرار داده و جزای ایشان را بر خویش زیاد شدن ثواب به سبب تفضلی از طرف خویش مقرر فرموده است . (3)
حتی به این مقدار نیز اکتفا نکرده است . بلکه می فرماید:
من جاء بالحسنة فله عشر امثالها : کسی که کار نیکی انجام دهد پس برای او ده برابرش می باشد . (4)
همچنین در بعضی از آیات می فرماید:
من جاء بالحسنة فله خیر منها: کسی که حسنه ای انجام دهد برای او بهتر از آن خواهد بود .(5)
ولی در طرف معصیت فرموده است:
و من جاء بالسیئة فلا یجزی الا مثلها و هم لا یظلمون: کسی که کار بدی انجام دهد جز به مانند آن جزا داده نمی شود در حالی که به اوظلم نمی شود . (6)
در فرمایشات مفسرین کلامش (7) آمده است که کسی که قصد کار نیک کند یک حسنه برایش نوشته می شود و کسی که قصد کار بد کند برایش نوشته نمی شود و همچنین نوشتن معصیت تا هفت ساعت به تأخیر می افتد تا شاید توبه کند و پس از نوشتن نیز جای برطرف کردنش به واسطه توبه باقی می باشد که بحث آن گذشت.
با این بیانات اگر وعده ثواب و پاداش دهد آن جز تفضل و عنایت خاص او نمی باشد نه اینکه انسان مستحق آن باشد یا مستحق آن بشود. همچنین امام صادق علیه السلام می فرماید:
کسی که خداوند بر عملی به او وعده ثواب دهد آن را می دهد و کسی که خداوند بر عملی به او وعده عقابی دهد خداوند نسبت به آن مخیر است . (8)
این یک بحثی است که در علم کلام(9) علمای عقاید به آن پرداخته اند.
وعده ثوابهای بی شمار
یکی از مباحثی که نوعاً به ذهن می آید و مطرح نیز می شود و برای اذهان عادی قابل هضم نمی باشد آن است که چطور می شود برای اعمال محدود و کمی که انسان انجام می دهد این همه ثواب و پاداش مترتب شود و انسان چه قدر به آنها نیاز دارد؟
جوابش این است که:
اولاً - تفضل خداوند و کرمش بی پایان است و با توجه به اوصاف کمالیه او این استبعاد بی مورد است .
ثانیاً - انسان پس از این عالم زندگی ابدی برایش مقرر شده است که در این زندگانی نیاز بی پایان نسبت به تفضل و عنایات الهی دارد
ثالثاً - تمامی این ثوابها برای نوع انسانها باقی نمی ماند بلکه با ارتکاب معصیت آنها را از دست می دهند .
بنابراین نه تنها چنین وعده هایی لغو نیست بلکه در جایگاه خودش متحقق می شود.
در اینجا متذکر مناجاتی از امام سجاد علیه السلام می شویم:
و لو کافات المطیع علی ما انت تولیته لا و شک ان یفقد ثوابک و ان تزول عنه نعمتک و لکنک بکرمک جازیته علی المدة القصیرة الفانیة بالمدة الطویلة الخالدة، و علی الغایة القریبة الزائلة بالغایة المدیدة الباقیة :
و اگر مطیع را بر آنچه (عملش که) تو او را بر آن موافق کردی پاداش می دادی نزدیک بود که پاداشت را نیاید و نعمتت از او زایل شود (چون عمل انسان چیزی نیست تا پاداش در برابرش قرار گیرد.) ولی تو به کرم و بزرگواریت او را بر عمل در مدت کوتاه از بین رفتنی به پاداشی طولانی و جاودانی و بر غایت نزدیک نابود شدنی به غایت مدت دار باقی پاداش می دهی . (10)
پی نوشت :
1- ابراهیم : 34، نحل : 18.
2- نحل : 73 و 72.
3- نهج البلاغه : خطبه 216.
4- انعام : 160.
5- نمل : 89، قصص : 84.
6- انعام : 160، قصص : 84.
7- همان ، ج 5، ص 327، روایت 20 و 17 و 15.
8- همان ، ص 334، روایت 1.
9- همان ، ص 337 - 335.
10- صحیفه سجادیه ، دعای 37.
