مقام محمود و شفاعت

یکی از آداب زیارت آن است که انسان با الفاظ و عباراتی زیبا و عمیق  اولیای طاهرین را خطاب قرار دهد از این رو شایسته است اهلبیت علیهم السلام  را با کلماتی که از خود ایشان آموخته ایم  زیارت نماییم. این زیارتنامه ها هم بلیغ هستند و هم محتوایی عمیق دارند؛ از این رو پرداختن به آن  خود درهایی  از معرفت  را در برابر انسان می گشاید.
یکی از این زیارات, زیارت شریف عاشورا است. در روایات از این زیارت به عظمت یاد شده و بهره های فراوانی برای خواننده آن ذکر شده است. بی تردید با آشنا شدن با معارف نهفته در این زیارت بهرمندی انسان از آن بیشتر خواهد شد.      
در این مقاله به اختصار به شرح یکی از عبارات این زیارت نورانی خواهیم پرداخت تا یک قدم در راه معرفت این زیارت برداریم.
در این زیارت آمده است:  (وَ اَسَئلهُ اَن یُبَلغَنیَ المَقامَ الَمحمودَ لَکُمُ عِنْدَ الله)  یعنی از خدا می خواهم که من را به جایگاه ستوده ای که شما نزد خداوند دارید برساند.

مقام محمود  به چه معناست ؟

مقام به معنای جایگاه و محمود یعنی ستوده پس مقام محمود یعنی جایگاهی که در آن کسی حمد و ستایش می شود. این عبارت در قران کریم نیز به کار رفته است. در آیه 79 از سوره سوره مبارکه اسراء آمده است:
(وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَى أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا محمودا) بخشى از شب را بيدار باش كه تكليف اضافى براى توست.  باشد كه پروردگارت تو را به مقامى شايسته برگزيند.
مفسران  شیعه و اهل سنت مقام محمود در آیه را شفاعت رسول خدا ص در قیامت دانسته اند. در روایات فراوان   نیز به این تفسیر اشاره شده است؛  به عنوان نمونه رسول خدا ص به امیر المومنین علی علیه السلام فرمودند: يا علي، أنا الشفيع لشيعتك غدا إذا قمت المقام المحمود فبشرهم بذلك (1) یا على من فرداى قیامت، وقتى بر مقام محمود قرار گیرم، شفیع شیعه تو هستم پس آنها را به این بشارت ده!

آیا مقام محمود اختصاص به رسول خدا ص دارد؟

پاسخ منفی است.  در روایات اشاره شده که اهلبیت علیهم السلام  نیز در مقام محمود با رسول خدا همراه خواهند بود.
رسول خدا به فاطمه زهرا س فرمودند: (يَا فَاطِمَةُ! أَبْشِرِي فَلَكِ عِنْدَ اللَّهِ مَقَامٌ‏ مَحْمُودٌ تَشْفَعِينَ فِيهِ لِمُحِبِّيكِ وَ شِيعَتِكِ فَتُشَفَّعِينَ) ای فاطمه بشارت باد که برای تو نزد خدا مقام محمود است. شفاعت می کنی برای شیعیان و دوستدارانت  و شفاعتت پذیرفته می شود.(2)
و خطاب به امیر المومنین علی علیه السلام نیز فرمودند: (وَ أَنْتَ صَاحِبِي فِي الْمَقَامِ‏ الْمَحْمُودِ) تو در مقام محمود در کنار من هستی.(3)
همچنین مومنین نیز هر کدام به قدر ایمان  وعملشان در این جایگاه قرار خواهند گرفت . امام باقرعلیه السلام پس از بیان مقام شفاعت برای  رسول خدا صلی الله علیه و آله و امیر المومنین علی علیه السلام فرمودند: يَشْفَعُ الرَّجُلُ فِي الْقَبِيلَةِ وَ يَشْفَعُ الرَّجُلُ لِأَهْلِ الْبَيْتِ وَ يَشْفَعُ الرَّجُلُ لِلرَّجُلَيْنِ عَلَى قَدْرِ عَمَلِهِ فَذَلِكَ الْمَقَامُ‏ الْمَحْمُودُ. گاهی شخصی برای قبیله ای شفاعت می کند و گاه برای اهل خانه ای و گاه برای دو نفر به اندازه عملش و این همان مقام محمود است.(4)
همچنین در دعا  عرضه می داریم : (اللَّهُمَّ أَحْيِنِي عَلَى الْإِسْلَامِ وَ أَنْتَ عَنِّي رَاضٍ غَيْرُ غَضْبَانَ وَ اجْمَعِ اللَّهُمَّ بَيْنِي وَ بَيْنَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ص فِي الْمَقَامِ‏ الْمَحْمُودِ) پروردگارا مرا بر اسلام زنده بدار در حالی که از من راضی هستی نه خشمگین و من را با محمد و آل محمد در مقام محمود همراه فرما .(5)
در دعایی دیگر عرضه می داریم: الْمَقَامَ‏ الْمَحْمُودَ فَابْعَثْنِي وَ سُلْطَاناً نَصِيراً فَاجْعَلْ لِي خداوندا مرا در مقام محمود مبعوث فرما و برای من نیرویی  یاری دهنده قرار ده .(6)
بنابراین بالاترین درجه از مقا م محمود اختصاص به رسول خدا صلی الله علیه و آله دارد و اهلبیت طاهرین علیهم السلام دارد  و سپس مومنان به اندازه ایمان و عملشان در این جایگاه قرار گرفته  و  همچنانکه رسول خدا از ایشان دستگیری می نمایند  خود برای دیگران شفاعت می نمایند. امیر المومنین علیه السلام  فرمودند: (مَحْمُوداً فَطُوبَى لِمَنْ كَانَ لَهُ فِي ذَلِكَ الْمَقَامِ حَظٌّ وَ نَصِيبٌ وَ وَيْلٌ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ فِي ذَلِكَ الْمَقَامِ حَظٌّ وَ لَا نَصِيبٌ) خوشا به حال کسی که ازمقام محمود بهره ای داشته باشد و وای به حال کسی بهره ای از آن نداشته باشد (7)

چگونه می توان به این جایگاه ستوده نائل شد؟

قرآن می فرماید: وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحينَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفيقاً (69) و كسانى كه از خدا و پيامبر اطاعت كنند،  همراه با كسانى از پيامبران و صدّيقان و شهيدان و شايستگان خواهند بود كه خدا به آنان نعمت داده و اينان نيكو رفيقانى هستند.
مقام معیت با اولیاء خدا با اطاعت از خدا و رسولش صلی الله علیه و آله ممکن خواهد بود. بی تردید  یکی از جایگاههایی که این معیت و همراهی جلوه می‌نماید در مقام محمود است.  
بنابراین معنای (وَ اَسَئلهُ اَن یُبَلغَنیَ المَقامَ الَمحمودَ لَکُمُ عِنْدَ الله) آن است که از خداوند تقاضا دارم که من را به ایمان و عمل صالح  و اطاعت از شما اهلبیت موفق بدارد تا در جایگاهی ستوده که نزد خداوند دارید با شما همراه گردم.

پی نوشت:

(1)البرهان في تفسير القرآن، ج‏3، ص571

(2) بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏29، ص: 346

(3) امالی شیخ صدوق ، ص: 332

(4)مناقب آل أبي طالب عليهم السلام  از ابن شهر آشوب، ج‏2، ص: 165

(5) البلد الأمين و الدرع الحصين، النص، ص: 423

(6) امالی شیخ مفید  ص: 243

(7)توحید شیخ صدوق ص: 261

نویسنده: سید مهدی خدایی