برزخ در احادیث

برزخ

امام زين العابدين عليه السلام ـ در تفسير آيه «و پشت سرشان برزخى است تا روزى كه برانگيخته شوند» ـ فرمود :

هو القَبرُ ، و إنَّ لَهُم فيهِ لَمَعيشَةً ضَنْكا . و اللّه ِ ، إنّ القَبرَ لَرَوضَةٌ مِن رِياضِ الجنّةِ ، أو حُفْرةٌ مِن حُفَرِ النّارِ .
 آن برزخ همان گور است و آنان در گور، زندگى تنگ و سختى دارند . به خدا سوگند كه گور، يا باغى از باغهاى بهشت است، و يا گودالى از گودالهاى دوزخ.

امام على عليه السلام :

سَلَكُوا في بُطونِ البَرْزخِ سَبيلاً ، سُلِّطَتِ الأرضُ علَيهِم فيهِ فأكَلَتْ مِن لُحومِهِم .
[مردگان] به راهى در اندرونهاى برزخ قدم نهادند و زمين، در آن جا، بر آنان چيره گشت و گوشتهايشان را خورد.

امام صادق عليه السلام :

البَرْزخُ القَبرُ ، و فيه الثَّوابُ و العِقابُ بينَ الدُّنيا و الآخِرَةِ .
برزخ، همان گور است و در آن سزاى [انسان] در فاصله ميان دنيا و آخرت است.

تفسير القمّى:امام صادق عليه السلام فرمود :

البَرْزَخُ القبر و فيه الثَّوابُ و العِقابُ بين الدُّنيا و الآخِرَةِ . و الدليل على ذلك أيضا قول العالم عليه السلام : و اللّه ِ ، ما نخاف علَيكُم إلاّ البَرْزخَ .
 «برزخ، ميانه دو چيز است؛ پاداش و كيفرى است كه در فاصله ميان دنيا و آخرت به انسان مى رسد». دليل بر اين مطلب سخن داناى اهل بيت عليهم السلام است كه فرمود: به خدا سوگند! من براى شما، جز از برزخ نمى ترسم.

الكافى ـ به نقل از عمرو بن يزيد ـ :امام صادق عليه السلام فرمود :

 و اللّه ، أتَخَوَّفُ علَيكُم في البَرزَخِ ! قلتُ : و ما البَرْزخُ ؟ قالَ : القَبرُ ، مُنذُ حينِ مَوتِهِ إلى يومِ القيامةِ .
به خدا سوگند از برزخ بر شما مى ترسم. عرض كردم: برزخ چيست؟ فرمود: گور، از زمان مرگ تا روز رستاخيز.

نادرستى گفته هايى كه جان مؤمنان را در چينه دان پرندگانى سبز رنگ مى داند

امام صادق عليه السلام ـ در نقد اين روايت كه ارواح مؤمنان در چينه دانهاى پرندگانى سبز رنگ است كه بر گرد عرش مى چرخند ـ فرمود :

لا ، المؤمنُ أكرَمُ علَى اللّه ِ مِن أنْ يَجعلَ رُوحَهُ في حَوصَلَةِ طَيرٍ ، لكنْ في أبْدانٍ كأبْدانِهِم .
خير، مؤمن در پيشگاه خداوند گرامى تر از آن است كه روح او را در چينه دان مرغى قرار دهد، بلكه روح آنان در پيكرهايى همچون پيكر خود آنان قرار دارد.

امام صادق عليه السلام :

فإذا قَبضَهُ اللّه ُ عزّ و جلّ صَيّرَ تلكَ الرُّوحَ في قالَبٍ كقالَبِهِ في الدُّنيا ، فيَأكُلونَ و يَشْرَبونَ ، فإذا قَدِمَ علَيهِمُ القادِمُ عَرَفوهُ بتِلكَ الصُّورةِ الّتي كانتْ في الدُّنيا .
چون خداوند عزّ و جلّ جان مؤمن را بستاند، روحش را به كالبدى همچون كالبد وى در دنيا مى برد و مى خورند و مى آشامند و هرگاه كسى بر ايشان وارد شود او را با همان چهره اى كه در دنيا داشته، مى شناسند.

ارواح مؤمنان در برزخ

امام على عليه السلام :

يا بنَ نُباتةَ ، إنَّ في هذا الظَّهْرِ ـ يعني النَّجفَ ـ أرواحَ كلِّ مؤمنٍ و مؤمنةٍ في قوالِبَ مِن نورٍ على منابِرَ مِن نورٍ .
اى پسر نُباته! در همين پشت (نجف) جانهاى تمام مردان و زنان مؤمن در كالبدهايى نورانى و بر فراز منبرهايى از نور قرار دارد.

امام على عليه السلام :

يا بنَ نُباتةَ ، لو كُشِفَ لَكُم لَرأيتُم أرواحَ المؤمنينَ في هذا الظَّهرِ حَلَقا يَتَزاوَرونَ و يَتَحدَّثونَ ، إنَّ في هذا الظَّهرِ رُوحَ كلِّ مؤمنٍ ، و بِوادي بَرَهوتَ نَسَمَةُ كُلِّ كافرٍ .
اى پسر نباته! اگر پرده ها كنار زده شود، هر آينه ارواح مؤمنان را در اين پشت خواهيد ديد كه حلقه زده اند و با هم ديدار مى كنند و با يكديگر سخن مى گويند. در اين پشت، روح هر مؤمنى هست و در وادى برهوت، جان هر كافرى.

امام صادق عليه السلام :

أرواحُ المؤمنينَ في حُجُراتٍ في الجنّةِ ، يأكُلونَ مِن طَعامِها ، و يَشْرَبونَ مِن شَرابِها ، و يَتَزاوَرونَ فيها ، و يقولونَ : ربَّنا ، أقِمْ لنا السّاعةَ لِتُنْجِزَ لنا ما وَعَدْتَنا .
ارواح مؤمنان در اتاقهايى در بهشت ساكنند، از غذاى بهشت مى خورند و از نوشيدنيهاى آن مى آشامند. به ديدار هم مى روند و مى گويند: پروردگارا! قيامت را برپا دار تا آنچه را به ما وعده داده اى تحقّق بخشى.

بحار الأنوار ـ به نقل از يكى از راويان ـ : امام صادق عليه السلام فرمود :

أمَا إنّهُ لا يَبقى مؤمنٌ في شرقِ الأرضِ و غربِها إلاّ حَشَرَ اللّه ُ رُوحَهُ إلى وادِي السَّلامِ . [ قالَ الراوي: ]فقلتُ لَهُ : و أينَ وادِي السَّلامِ ؟ قالَ : ظَهرُ الكوفةِ ، أمَا إنّي كأنّي بِهِم حَلَقٌ حَلَقٌ قُعودٌ يَتَحدَّثونَ .
خداوند ارواح مؤمنان را از شرق و غرب جهان در وادى السلام جمع مى كند. عرض كردم: وادى السلام كجاست؟ فرمود: پشت كوفه. گويى با آنان هستم كه دسته دسته نشسته اند و با هم صحبت مى كنند.

المحاسن ـ به نقل از ابو بصير ـ :

 عن أبي عبدِ اللّه ِ عليه السلام ـ :ذَكرَ الأرواحَ أرواحَ المؤمنينَ فقالَ : يَلْتَقونَ . قلتُ : يَلْتَقونَ ؟! فقالَ : نَعَم ، و يَتَساءَلونَ و يَتَعارَفونَ ، حتّى إذا رأيتَهُ قلتَ : فُلانٌ .
امام صادق عليه السلام از ارواح مؤمنان سخن به ميان آورد و فرمود: آنان با هم ديدار مى كنند. عرض كردم: ديدار مى كنند؟! فرمود: آرى و از يكديگر سؤال و جواب مى كنند و همديگر را مى شناسند، به طورى كه وقتى او را ببينى مى گويى: فلانى است.

ارواح كافران در برزخ

كنز العمّال :ـ پيامبر خدا هنگامى كه بر سر جنازه كشتگان بدر ايستاد ـ فرمود :

 ـ عندَ وقوفِه على قَتْلى بَدرٍ ـ : يا أبا جهلٍ يا عُتبةُ يا شَيبةُ يا اُميّةُ ، هل وجَدْتُم ما وَعَدَ ربُّكُم حَقّا ؟ فإنّي قد وَجَدْتُ ما وَعَدني ربّي حَقّا . فقالَ عمرُ : يا رسولُ اللّه ِ ، ما تُكَلِّمُ مِن أجسادٍ لا أرواحَ فيها ؟! فقالَ : و الّذي نَفْسي بِيَدِهِ ، ما أنتُم بأسْمَعَ لِما أقولُ مِنهُم ، غيرَ أنَّهُم لا يَسْتَطيعونَ جَوابا .
ابو جهل! عتبه! شيبه! اُميّه! آيا وعده پروردگار خود را راست يافتيد؟ من كه آنچه را خدايم به من وعده داده بود راست يافتم.عمر عرض كرد: اى پيامبر خدا! با پيكرهاى بى جان سخن مى گويى؟ فرمود: به خدايى كه جانم در دست اوست شما سخنان مرا بهتر از آنان نمى شنويد؛ فقط نمى توانند جواب بدهند.

امام صادق عليه السلام ـ درباره ارواح كافران ـ فرمود :

 في حُجُراتٍ في النّارِ ، يأكُلونَ مِن طَعامِها ، و يَشْرَبونَ مِن شَرابها ، و يَتَزاوَرونَ فيها ، و يقولونَ : ربَّنا ، لا تُقِمْ لنا السَّاعةَ لِتُنْجِزَ لنا ما وَعَدْتَنا !
در اتاقهايى درون آتش جاى دارند، از خوراك آن مى خورند و از نوشيدنيهاى آن مى نوشند، و در آن جا به ديدار هم مى روند و مى گويند: اى پروردگار ما! قيامت را براى ما بر پا مدار تا تهديدت را درباره ما اجرا كنى.

امام صادق عليه السلام :

إنّ أرواحَ الكُفّارِ في نارِ جَهنّمَ يُعْرَضونَ علَيها يقولونَ : ربَّنا ، لا تُقِمْ لنا السَّاعةَ ، و لا تُنْجِزْ لنا ما وَعَدْتَنا، و لا تُلْحِقْ آخِرَنا بأوَّلِنا!
جانهاى كافران در آتش دوزخ است و بر آن عرضه مى شوند و مى گويند: پروردگارا! قيامت را براى ما بر پا مدار و تهديدت را درباره ما اجرا مكن و آخر ما را به اوّل ما ملحق مكن.
 

منبع: میزان الحکمه، جلد اول