نادانی در احادیث

نادانی :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ما أعَزَّ اللّه ُ بجَهلٍ قَطُّ .

خداوند هرگز [كسى را ] به واسطه نادانى ارجمند نساخته است .

( كنز العمّال : ۵۸۳۰ )

امام على عليه السلام :

الجَهلُ مَوتٌ، التَّواني فَوتٌ .

نادانى، مرگ است و سستى [ موجب ] دست نيافتن .

(غرر الحكم : ۴۷ - ۴۸ )

امام على عليه السلام :

الجَهلُ في الإنسانِ أضَرُّ من الآكِلَةِ في البَدَنِ

نادانى در انسان، زيان بارتر است از بيمارى خوره در بدن.

(غرر الحكم : ۱۸۳۰ )

امام على عليه السلام :

الجَهلُ داءٌ و عَياءٌ .

نادانى درد است و ناتوانى .

(غرر الحكم : ۶۸۹ )

.امام على عليه السلام :

الجَهلُ أدْوَأُ الدّاءِ .

نادانى، بدترين درد است.

(غرر الحكم : ۸۲۰ )

امام على عليه السلام :

الجَهلُ مَطِيَّةٌ شَموسٌ ، مَن رَكِبَها زَلَّ و من صَحِبَها ضَلَّ .

( غرر الحكم : ۱۹۶۹)

امام على عليه السلام :

الجَهلُ يُزِلُّ القَدَمَ .

نادانى، گام را مى لغزاند.

(غرر الحكم : ۴۸۵ )

امام على عليه السلام :

الجَهلُ مُمِيتُ الأحْياءِ و مُخَلِّدُ الشَّقاءِ .

نادانى مايه مرگ زندگان و جاودانى رنج و بدبختى است.

(غرر الحكم : ۱۴۶۴ )

امام على عليه السلام :

الجَهلُ يُفسِدُ المَعادَ .

نادانى، آخرت را تباه مى كند.

( غرر الحكم : ۸۴۸ )

امام على عليه السلام :

الجَهلُ فَسادُ كُلِّ أمْرٍ .

نادانى، مايه تباهى همه چيز است.

 

(غرر الحكم : ۹۳۰ )

امام على عليه السلام :

الجَهلُ أصْلُ كُلِّ شَرٍّ .

نادانى، ريشه همه بديهاست.

( غرر الحكم : ۸۱۹ )

امام على عليه السلام :

الجَهلُ مَعْدِنُ الشَّرِّ .

نادانى، معدن بدى است.

(غرر الحكم : ۶۵۸ )

امام على عليه السلام :

الحِرْصُ و الشَّرَهُ و البُخْلُ نَتيجَةُ الجَهلِ .

آزمندى و سيرى ناپذيرى و بخل نتيجه نادانى است.

(غرر الحكم : ۱۶۹۴ )

امام على عليه السلام ـ در دعاى خود ـ گفت :

أنا الجاهِلُ ، عَصَيتُكَ بجَهْلي ، و ارْتَكَبتُ الذُّنوبَ بجَهْلي ،

و ألْهَتْني الدُّنيا بجَهْلي، و سَهَوْتُ عن ذِكرِكَ بجَهْلي ، و رَكَنْتُ (إلى) الدُّنيا بجَهْلي .

من نادانم ، به سبب نادانيم، تو را نافرمانى كردم و به سبب نادانيم، مرتكب گناهان شدم

و به سبب نادانيم، دنيا مرا به خود مشغول داشت و به سبب نادانيم، از ياد تو غافل گشتم و به سبب نادانيم، به دنيا ميل كردم.

( غرر الحكم : ۲۴۹ )

امام على عليه السلام :

إنَّ الزُّهدَ في الجَهْلِ بقَدْرِ الرَّغبَةِ في العَقلِ .

بى رغبتى به نادانى به اندازه رغبت به دانايى است.

(غرر الحكم : ۳۴۴۴ )

امام على عليه السلام :

لا يَرْدَعُ الجَهولَ إلاّ حَدُّ الحُسامِ .

نادان را، جز تيزى شمشير باز نمى دارد.

(غرر الحكم : ۱۰۸۱۶ )

امام عسكرى عليه السلام :

الجَهلُ خَصْمٌ .

نادانى دشمن [ انسان ] است.

( الدرّة الباهرة : ۴۴ )

نادانى و كفر:

امام على عليه السلام :

لَو أنَّ العِبادَ حِينَ جَهِلوا وَقَفُوا لَم يَكْفُروا ، و لَم يَضِلّوا .

اگر بندگان، به گاه ندانستن، [ از اظهار نظر] باز مى ايستادند، كافر و گمراه نمى شدند.

(غرر الحكم : ۷۵۸۲ )

امام باقر عليه السلام :

لَو أنَّ العِبادَ إذا جَهِلوا وَقَفوا لَم يَجْحَدوا ، و لَم يَكْفُروا .

اگر بندگان، آن گاه كه نمى دانستند درنگ مى كردند، گرفتار انكار و كفر نمى شدند.

( المحاسن:۱/۳۴۰/۷۰۰)

دانش و ايمان :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

العِلُم حَياةُ الإسلامِ و عِمادُ الإيمانِ .

دانش، [ مايه ] زندگى اسلام و ستون ايمان است .

( كنز العمّال : ۲۸۹۴۴ )

امام على عليه السلام :

الإيمانُ و العَملُ أخَوَانِ تَوْأَمانِ و رَفيقانِ لا يَفْتَرِقانِ .

ايمان و عمل دو برادر همزادند و دو رفيق جدا ناشدنى.

(غرر الحكم : ۲۰۹۴ )

نادان :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ الجاهِلَ مَن عَصى اللّه َ و إنْ كانَ جَميلَ المَنظَرِ عَظيمَ الخَطَرِ .

نادان كسى است كه خدا را نافرمانى كند هر چند خوش سيما و بلند پايه باشد.

( بحار الأنوار:۱/۱۶۰/۳۹)

امام على عليه السلام :

الجاهِلُ لا يَعْرِفُ تَقْصيرَهُ و لا يَقبلُ مِن النَّصيحِ لَهُ .

نادان ، به تقصير (عيب ) خود آگاه نيست و نصيحت خير خواهِ خود را [ هم ] نمى پذيرد.

(غرر الحكم: ۱۸۰۹ )

امام على عليه السلام :

الجاهِلُ مَيِّتٌ و إنْ كانَ حَيّا .

نادان مرده است هر چند به ظاهر زنده باشد.

(غرر الحكم: ۱۱۲۵ )

امام على عليه السلام :

الجاهِلُ لا يَرْتَدِعُ ، و بالمَواعِظِ لا يَنْتَفِعُ .

نادان، نصيحت بردار نيست و پند و اندرز در او كارگر نمى افتد .

( غرر الحكم : ۱۷۲۹ )

امام على عليه السلام :

لجاهِلُ كَزَلَّةِ العالِمِ صَوابُهُ .

كارِ درستِ نادان، مانند لغزش دانشمند است.

(غرر الحكم : ۱۱۶۲ )

امام على عليه السلام :

الجاهِلُ يَسْتَوحِشُ مِمّا يَأنَسُ بهِ الحكيمُ .

نادان از آنچه خردمند با آن انس مى گيرد، مى گريزد.

(غرر الحكم: ۱۷۷۲ )

امام على عليه السلام :

الجاهِلُ صَخْرَةٌ لا يَنْفَجِرُ ماؤها ، و شَجَرةٌ لا يَخْضَرُّ عُودُها ، و أرضٌ لا يَظْهَرُ عُشْبُها .

نادان صخره اى است كه چشمه اى از آن نمى جوشد، درختى است كه شاخه اش سبز نمى شود و زمينى است كه گياهش نمى رويد.

(غرر الحكم: ۲۰۸۱ )

امام على عليه السلام :

الجاهِلُ مَن خَدَعَتْهُ المَطالِبُ .

نادان، كسى است كه خواسته ها [ ى نفسانى ] او را فريب دهد.

(غرر الحكم : ۱۱۹۰ )

امام على عليه السلام :

العالِمُ مَن عَرفَ قَدْرَهُ ، الجاهِلُ مَن جَهِلَ أمْرَهُ .

دانشمند كسى است كه قدر و اندازه خويش را بشناسد و نادان كسى است كه شأن خود را نشناسد.

(غرر الحكم : ۱۲۳۸ - ۱۲۳۹ )

امام على عليه السلام :

العاقِلُ مَن أحْرَزَ أمرَهُ ، الجاهِلُ مَن جَهِلَ قَدْرَهُ .

خردمند كسى است كه شأن خود را نگه دارد و نادان كسى است كه قدر خويش را نشناسد.

(غرر الحكم : ۱۱۱۳ - ۱۱۱۴ )

امام على عليه السلام :

العاقِلُ يَعْتَمِدُ على عَملهِ ، الجاهِلُ يَعْتَمِدُ على أمَلهِ .

خردمند به عمل خود تكيه مى كند و نادان به آرزوهايش.

(غرر الحكم : ۱۲۴۰ )

امام على عليه السلام :

العالِمُ يَنْظُرُ بقَلبِهِ و خاطرِهِ ، الجاهِلُ يَنْظُرُ بعَيْنِهِ و ناظرِهِ .

دانشمند با دل و انديشه خود مى نگرد و نادان با چشم و ديده خود.

( غرر الحكم : ۱۲۴۱ )

امام على عليه السلام :

الجاهِلُ مَنِ انْخَدَعَ لِهَواهُ و غُرورِهِ .

نادان كسى است كه فريب هوى و هوس و انديشه هاى باطل خود را بخورد .

(غرر الحكم : ۱۲۸۵ )

امام على عليه السلام :

الجاهِلُ يَميلُ إلى شَكْلِهِ

نادان به همتاى خود گرايش دارد.

(غرر الحكم : ۳۲۷ )

امام على عليه السلام :

الجاهِلُ لَن يُلْفى أبدا إلاّ مُفْرِطا أو مُفَرِّطا .

هرگز نادانى پيدا نمى شود، مگر آن كه در كارهايش يا افراط مى كند يا تفريط.

(غرر الحكم : ۱۷۱۶ )

امام على عليه السلام :

لا تَرى الجاهِلَ إلاّ مُفْرِطا أو مُفَرِّطا .

نادان را هميشه در حال افراط يا تفريط مى بينى.

( نهج البلاغة  : الحكمة۷۰ )

امام على عليه السلام :

إنَّما الجاهِلُ مَنِ اسْتَعْبَدتْهُ المَطالِبُ .

نادان، در حقيقت، كسى است كه خواهشها او را برده خود كرده باشند.

(غرر الحكم : ۳۸۶۴ )

امام على عليه السلام :

الجاهِلُ عَبدُ شَهْوتِه .

نادان، بنده خواسته هاى نفسانى خود است .

(غرر الحكم : ۴۴۹ )

امام على عليه السلام :

الجاهِلُ إذا جَمَدَ (جَحَد) وَجدَ ، و إذا وَجدَ ألْحَدَ .

نادان هرگاه بخل ورزد ( انكار كند ) صاحب مال شود و هرگاه صاحب مال شود كجروى كند.

(غرر الحكم : ۱۵۳۴ )

امام على عليه السلام :

طاعَةُ الجَهولِ تَدُلُّ على الجَهلِ .

فرمان بردن از نادان، نشانگر نادانى است.

(غرر الحكم : ۵۹۸۸ )

 

امام على عليه السلام :

مَن جَهِلَ قَدْرَهُ عَدا طَوْرَهُ .

هر كه قدر خود را نشناسد پا از حدّ خويش فراتر نهد.

( غرر الحكم : ۷۹۶۴ )

 امام على عليه السلام :

كار نادان مايه زيان است و دانش او مايه گمراهى .

( غرر الحكم : ۶۳۲۷ )

 امام على عليه السلام :

   نعمت و دارايى نادان، مانند بوستانى است در كنار زباله دان.

( تنبيه الخواطر : ۲/۱۷ )

 امام على عليه السلام :

 توانگرىِ نادان به دارايى اوست.

( غرر الحكم : ۶۳۸۲ )
 

 امام على عليه السلام :

ثروتِ نادان، در دارايى و آرزوى اوست.

(غرر الحكم : ۴۷۰۹ )

 امام على عليه السلام :

گمشده نادان، ناياب است.

( غرر الحكم : ۵۸۹۸ )

امام على عليه السلام :

للجاهِلِ في كُلِّ حالةٍ خُسْرانٌ .

نادان در همه حال بازنده و زيانكار است.

(غرر الحكم : ۷۳۲۹ )

امام كاظم عليه السلام :

تَعَجُّبُ الجاهِلِ مِن العاقِلِ أكْثَرُ مِن تَعَجُّبِ العاقِلِ مِن الجاهِلِ .

شگفتىِ نادان از خردمند، بيشتر از شگفتىِ خردمند از نادان است.

( بحار الأنوار : ۷۸/۳۲۶/۳۳ )

امام هادى عليه السلام :

الجاهِلُ أسِيرُ لِسانِهِ .

نادان ، اسير زبان خود است.

( الدرّة الباهرة : ۴۱ )

امام عسكرى عليه السلام :

رِياضَةُ الجاهِلِ وَ رَدُّ المُعْتادِ عَن عادَتِهِ كالمُعْجِزِ .

 پروراندنِ نادان و تَرك دادن كسى از عادتش، كارى معجزه آساست.

( تحف العقول : ۴۸۹ )

اخلاق نادان :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به پرسش از نشانه هاى نادان ـ فرمود :

إنْ صَحِبتَهُ عَنّاكَ ، و إنِ اعْتَزَلْتَهُ شَتَمكَ ،

و إنْ أعطاكَ مَنّ علَيكَ ، و إنْ أعطَيْتَهُ كَفرَكَ ،

و إنْ أ سَرَرْتَ إلَيهِ خانَكَ .

اگر با او بنشينى، تو را به رنج افكند و اگر از او كناره گيرى، دشنامت دهد ،

چون چيزى به تو دهد، منّت گذارد و چون چيزى به او بدهى، ناسپاسى كند ،

و اگر رازى را بدو سپارى، به تو خيانت ورزد.

( تحف العقول : ۱۸ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أنْ يَظلِمَ مَن خالَطَهُ ،و يَتَعدّى على منَ هُو دُونَهُ ،

و يَتطاوَلَ على مَن هُو فَوقَهُ ، كلامُهُ بغَيرِ تَدَبُّرٍ··· .

خصوصيت نادان اين است كه درباره هر كس كه با او رفت و آمد مى كند ستم روا دارد، به فرو دستش دراز دستى كند،

بر زبر دستش گردن فرازى نمايد، و ناسنجيده زبان به گفتار گشايد··· .

( تحف العقول : ۲۹ )

امام على عليه السلام :

إنَّ الجاهِلَ مَن عَدّ نَفسَهُ ـ بما جَهِلَ مِن مَعرفَةِ العِلمِ ـ عالِما ، و بِرَأيهِ مُكْتَفيا ،

فمَا يَزالُ للعُلماءِ مُباعِدا و عَلَيهِم زارِيا ، و لِمَن خَالفَهُ مُخَطِّئا ، و لِمَا لَم يَعْرِفْ مِن الاُمورِ مُضَلِّلاً .

فإذا وَردَ علَيهِ مِن الاُمورِ ما لَم يَعْرِفْهُ أنْكَرَهُ و كَذّبَ بهِ و قالَ بجَهالَتِهِ :

ما أعْرِفُ هذا ! و ما أراهُ كانَ ! و ما أظُنُّ أنْ يَكونَ ! و أنّى كانَ ؟!

و ذلكَ لِثِقَتِهِ بِرَأْيِه و قِلَّةِ مَعْرِفَتِهِ بجَهالَتِهِ !

فمَا يَنْفَكُّ بما يَرى مِمّا يَلْتَبِسُ علَيهِ رأيُهُ مِمّا لا يَعْرِفُ للجَهلِ مُسْتَفيدا ، و للحقِّ مُنكِرا ، و في الجَهالَةِ مُتَحيِّرا ، و عن طَلَبِ العِلمِ مُسْتَكبِرا .

نادان كسى است كه خود را ـ به آنچه نمى داند ـ دانا شمارد و به رأى و نظر خود بسنده كند ،

و پيوسته از دانشمندان دورى كند و از آنان عيب و ايراد گيرد و مخالفان خود را بر خطا داند و آنچه را نفهميده گمراه كننده شمارد.

هرگاه به مطلبى برخورَد كه آن را نمى داند منكرش شود و آن را دروغ شمارد و از روى نادانى خود گويد:

من چنين چيزى را نمى شناسم و فكر نمى كنم كه وجود داشته باشد و گمان نمى كنم وجود داشته باشد و كجا چنين چيزى هست؟!

و اين از آن روست كه به نظر خود اعتماد دارد و از نادانى خويش بى خبر است!

از اين رو به سبب نادانى خويش پيوسته از جهل بهره مند شود و حقّ را انكار كند و در نادانى سرگشته ماند و از طلب دانش تكبر ورزد.

( تحف العقول : ۷۳ )

امام على عليه السلام :

إنّ قُلوبَ الجُهّالِ تَسْتَفِزُّها الأطْماعُ ، و تَرْهَنُها المُنى ، و تَسْتَعْلِقُها الخَدائعُ .

دلهاى مردمان نادان را طمعها از جا بر كنَند و آرزوها به گروگان گيرند و فريبها به بند كشند.

( تحف العقول : ۲۱۹ )

امام حسن عليه السلام ـ در وصف يكى از برادرانِ دينى خود ـ فرمود :

 كانَ خارجا مِن سُلطانِ الجَهالَةِ ، فلا يَمُدُّ يدَهُ إلاّ على ثِقَةٍ لِمَنفَعةٍ .

از حاكميت نادانى بيرون بود و دست سوى كارى دراز نمى كرد، مگر آن كه مطمئن مى شد سودى در بر دارد.

( الكافي : ۲/۲۳۷/۲۶، انظر تمام الحديث في باب ۵۴ )

امام صادق عليه السلام :

مِن أخلاقِ الجاهِلِ الإجابَةُ قَبلَ أنْ يَسمَعَ ، و المُعارَضَةُ قَبلَ أنْ يَفْهَمَ ، و الحُكْمُ بما لا يَعْلَمُ .

يكى از خويهاى نادان اين است كه قبل از شنيدن [ مطلب ] پاسخ مى دهد و پيش از آن كه [ مقصود گوينده را ] بفهمد به مخالفت بر مى خيزد و ندانسته حكم مى كند.

( أعلام الدين : ۳۰۳ )

نادانترينِ مردم :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أعقَلُ النّاسِ مُحسنٌ خائفٌ ، و أجهَلُهُم مُسيءٌ آمِنٌ .

خردمندترين مردم، نيكوكارِ ترسان [ از كيفر خدا ] است و نادانترين آن ها، بد كارِ آسوده خاطر [ از عذاب خدا ].

( عوالي اللآلي : ۱/۲۹۲/۱۷۱ )

امام على عليه السلام :

أجْهلُ النّاسِ المُغَترُّ بقَولِ مادِحٍ مُتَملِّقٍ، يُحسِّنُ لَهُ القَبيحَ و يُبغِّضُ إلَيهِ النَّصيحَ .

نادانترينِ مردم كسى است كه فريفته سخنان ستاينده چاپلوسى شود كه زشت را در نظر او زيبا جلوه مى دهد و خير خواه را دشمن او معرفى مى كند.

( غرر الحكم : ۳۲۶۲ )

امام على عليه السلام :

غايةُ الجَهلِ تَبَجُّحُ المَرءِ بِجَهْلِهِ .

اوج نادانى اين است كه آدمى به نادانى خود ببالد.

( غرر الحكم : ۶۳۷۱ )

امام على عليه السلام :

أعظَمُ الجَهلِ جَهلُ الإنسانِ أمرَ نَفْسِهِ .

بزرگترين نادانى، ناآگاهى انسان از شأن و منزلت خويش است.

( غرر الحكم : ۲۹۳۶ )

امام على عليه السلام :

تَكَثُّركَ بما لا يَبقى لكَ و لا تبقى لَهُ مِن أعظَمِ الجَهلِ .

بزرگترين نادانى اين است كه آنچه را براى تو نمى ماند و تو براى آن نمى مانى، زياد جمع كنى.

( غرر الحكم : ۴۵۷۶ )

امام على عليه السلام :

رأسُ الجَهلِ الجَورُ .

ستمگرى، اوج نادانى است .

(غرر الحكم : ۵۲۳۸ )

امام على عليه السلام :

رأسُ الجَهلِ مُعاداةُ النّاسِ .

دشمنى با مردم، اوج نادانى است.

( غرر الحكم : ۵۲۴۷ )

در نادانى  همين بس  ...

امام على عليه السلام :

لا تَتَكلّمْ بكُلِّ ما تَعلَمُ فكَفى بذلكَ جَهلاً .

هر چه مى دانى به زبان مياور كه در نادانى همين بس است.

(غرر الحكم : ۱۰۱۸۷ )

امام على عليه السلام :

كفى بالعالِمِ جَهلاً أنْ يُنافيَ علْمَهُ عَمَلُهُ .

در نادانى دانشمند همين بس كه دانشش با كردارش ناسازگار باشد.

(غرر الحكم : ۷۰۶۳ )

امام على عليه السلام :

كَفى بالمرءِ جَهلاً أنْ يَرتَكِبَ ما نَهى عَنهُ .

در نادانى مرد همين بس كه آنچه را از آن نهى شده است انجام دهد.

( مطالب السؤول : ۵۵ )

امام على عليه السلام :

حَسْبكَ مِن الجَهلِ أنْ تُعجَبَ بعِلْمِكَ .

در نادانى تو همين بس كه به دانش خود مغرور شوى.

( الأمالي للطوسي : ۵۶/۷۸ )

امام على عليه السلام :

كفى بالمرءِ جَهلاً أنْ يَجْهَلَ قَدْرَهُ .

در نادانى آدمى همين بس كه قدر و اندازه خود را نشناسد.

( غرر الحكم : ۷۰۵۴ )

امام على عليه السلام :

لا تَرُدَّ على النّاسِ كُلَّ ما حَدّثوكَ بهِ ، فكفى بذلكَ جَهْلاً .

هر چه را مردم به تو گويند، به نادرستى نسبت مده، كه در نادانى همين بس است.

( نهج البلاغة : الكتاب ۶۹ )

كفى بخَشيَةِ اللّه ِ عِلْما ، و كفى بالاغْتِرارِ باللّه ِ جَهْلاً .

دانايى را همين بس كه از خدا بترسى و نادانى را همين بس كه از [عذاب] خدا غافل شوى.

( بحار الأنوار : ۷۰/۳۷۹/۲۶ )

معناى نادانى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مِن الجَهل أنْ تُظهِرَ كلَّ ما عَلِمْتَ .

از نادانى است كه هر چه مى دانى فاش سازى.

( تنبيه الخواطر : ۲/۱۲۲ )

امام على عليه السلام :

الرُّكونُ إلى الدُّنيا مَع ما تُعايِنُ مِنها جَهلٌ .

دل بستن به دنيا، با وجود آن همه رنجهايى كه از او مى بينى، نادانى است.

( نهج البلاغة: الحكمة ۳۸۴ )

امام على عليه السلام :

رَغْبتُكَ في المُستَحيلِ جَهلٌ .

آرزوى محال داشتن نادانى است.

( غرر الحكم : ۵۳۸۴ )

امام حسن عليه السلام ـ در پاسخ به پرسش پدرش از تفسير نادانى ـ فرمود :

سُرعةُ الوُثوبِ علَى الفُرْصةِ قبلَ الاسْتِمْكانِ مِنها ، و الامْتِناعُ عنِ الجَوابِ .

استفاده كردن زود هنگام از فرصت پيش از آن كه آن را كاملاً به دست آورى، و خوددارى كردن از جواب.

( معاني الأخبار:۴۰۱/۶۲ )

امام حسن عليه السلام ـ در پاسخ به پرسش پدرش از تفسير نادانى ـ فرمود :

الجَهلُ في ثلاثٍ : في تَبدُّلِ الإخْوانِ ، و المُنابَذَةِ بغَيرِ بَيانٍ ، و التَّجَسُّسِ عمّا لا يَعني .

امام صادق عليه السلام : نادانى در سه چيز است : دوست عوض كردن، مخالفت كردن بدون دليل و برهان، و پرس و جو از چيزهاى بيهوده.

( تحف العقول : ۳۱۷ )

امام حسن عليه السلام ـ در پاسخ به پرسش پدرش از تفسير نادانى ـ فرمود :

امام عسكرى عليه السلام :

مِن الجَهلِ الضّحكُ من غيرِ عَجَبٍ .

خنده اى كه از روى تعجب نباشد نشانه نادانى است.

( تحف العقول : ۴۸۷ )

دوست انسان نادان :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أحكَمُ حديث النّاسِ مَن فَرَّ مِن جُهّالِ النّاسِ .

حكيم ترين مردم كسى است كه از مردمان نادان بگريزد.

( في طبعة مؤسّسة الأعلمي : « أحكَم » بدل « أحلَم » - الأمالي للصدوق:۷۳/۴۱ )

امام على عليه السلام :

صَديقُ الجاهِلِ مَعرضٌ للعَطَبِ .

دوستِ آدم نادان، در معرض گزند و نابودى است.

( غرر الحكم : ۵۸۵۶ )

امام على عليه السلام :

قَطيعَةُ الجاهِلِ تَعْدِلُ صِلَةَ العاقِلِ .

بريدن از نادان برابر است با برقرارى ارتباط با خردمند.

( تحف العقول : ۸۵ )

امام على عليه السلام :

كُنْ بِعَدُوِّكَ العاقِلِ أوْثَقَ منكَ بِصَديقِكَ الجاهِلِ .

به دشمن داناى خود بيشتر اطمينان داشته باش تا به دوست نادانت.

( غرر الحكم : ۷۱۷۸ )

امام رضا عليه السلام :

صَديقُ الجاهِلِ في تَعَبٍ .

دوستِ انسانِ نادان در رنج و زحمت است.

( بحار الأنوار : ۷۸/۳۵۲/۹ )

امام عسكرى عليه السلام :

صَديقُ الجاهِلِ تَعِبٌ .

دوستِ فردِ نادان در ستوه است.

( تحف العقول : ۴۸۹ )

انسان دشمن آن چيزى است كه نمى داند .

امام على عليه السلام :

النّاسُ أعْداءُ ما جَهِلوهُ .

مردم دشمن آن چيزى هستند كه نمى دانند.

( مطالب السؤول : ۵۷ )

مَن جَهِلَ شيئا عابَهُ .

هر كس چيزى را نداند نكوهشش مى كند.

( كشف الغمّة : ۳/۱۳۷ )

امام على عليه السلام :

قلتُ أرْبَعاً أنزلَ اللّه ُ تعالى تَصديقي بها في كِتابِهِ···قُلتُ : مَن جَهِلَ شيئا عادَاهُ ،

فأنْزلَ اللّه ُ : « بَلْ كَذَّبوا بِما لَم يُحيطوا بِعلْمِهِ » (یونس،39).

من چهار سخن گفتم و خداوند متعال درستى آنها را در كتابش فرو فرستاد ··· گفتم : هر كه چيزى را نداند آن را دشمن دارد .

 پس خداوند متعال اين آيه را فرو فرستاد: « چيزى را دروغ شمردند كه به دانش آن دست نيافته بودند » ( يونس : ۳۹ )

( الأمالي للطوسي : ۴۹۴/۱۰۸۲ )

امام على عليه السلام :

لا تُعادوا ما تَجهَلونَ ؛ فإنَّ أكثرَ العِلمِ فيما لا تَعْرِفونَ .

با آنچه نمى دانيد دشمنى نكنيد؛ زيرا بيشتر دانش در چيزهايى است كه شما نمى دانيد.

( غرر الحكم : ۱۰۲۴۶ )

منبع: میزان الحکمه، جلد دوم.