مقایسه کوتاه جهان بینی مادی وجهان بینی الهی

---

جهان ‏بينى، عبارت است از برداشت كلى نسبت به جهان و انسان؛ و هر انسانى، به ناچار داراى نوعى برداشت ونگرش از جهان است.

طرز تلقى و برداشت انسان از جهان و حوادث آن، تأثير گسترده و عميقى بر رفتار وى مى‏ گذارد. اگر آدمى دنيا را جاى خواب و خوراك بداند و مسكن و خوراك و پوشاك، شعار و آرمانش، و در نهايت، رفاه مادى مقصدش باشد، امورى برايش ارزش مى ‏يابد كه او را بدان مقاصد برساند و همه تلاش و همت او، صرف يافتن خوراك و پوشاك مى‏گردد. معيار سنجش ارزش وجودى و انسانى هر فردى، هدف او در زندگى است، از اين رو حضرت على عليه السلام مى ‏فرمايد:

اگر آدمى جهان را عرصه آزمايش براى رشد و تكامل و رسيدن به درجه انسان كامل و مقام لقاى پروردگار بداند، مسائل ديگرى برايش ارزشمند مى ‏شود و تلاش و كوشش او نيز متوجه آن هدف والا مى‏ گردد. بنابراين، نوع برداشت انسان از جهان و انسان، تأثير مستقيمى بر رفتار او دارد.

الف- جهان ‏بينى مادى: بعضى از افراد در تفكر خويش، وجود را مساوى با ماده مى ‏دانند و بر اين پندارند كه در جهان، غير از مادّه و حاصل از مادّه چيزى وجود ندارد و در پيدايش جهان، طرح قبلى، هدف، نقشه و حسابى در كار نبوده است و نيازى به آفريننده هم ندارد. تفسير و برداشت اين گروه را از جهان، «جهان‏بينى مادى» مى‏ گويند.

مقایسه ای کوتاه

ب- جهان‏بينى الهى: بعضى ديگر، جهان را تركيبى از ماده و غير ماده مى‏ يابند كه هدفدار و همراه با طرح و نقشه است كه پديده‏هاى آن، نيازمند به پديد آورنده بوده و پديد آورنده‏اش خداوند بى‏ نياز است، كه از ويژگى‏هاى ماده پيراسته است. اين نوع برداشت از جهان را، «جهان‏بينى الهى» مى‏ گويند.

الف- در جهان‏بينى مادى، جهان آغاز و انجام مشخص و روشنى ندارد و در پيدايش آن، طرح و نقشه‏اى در كار نبوده است. از ديدگاه اين گروه آگاهى، شعور و اراده‏اى بر هستى حاكميت ندارد و جهان هستى دستخوش تصادفات بى‏شعور ماده است.

 

ب- انسان چون پرِ كاهى، اسير تندباد حوادث طبيعت و جامعه است و كمترين اراده‏اى از خود ندارد. سرآغاز خود را در گذشته تاريك مى ‏بيند و هدفى ارزشمند در پهنه گيتى به چشم وى نمى ‏خورد.

                      

ج- جهان آغاز و فرجامى تاريك دارد كه در ميانه آن هم فروغى وجود ندارد. انسان، سرزده و بدون هدف، از ماده به وجود آمده و در اين پهنه تاريك قدم نهاده و ديگر بار بدان باز خواهد گشت. تلاش و كوشش او از مرز ماده فراتر نخواهد رفت و انسان و فرايند زندگى او با همه سعى و تلاشش در محدوده ماده بى‏شعور و بى‏اراده گم خواهد شد. برتراند راسل فيلسوف مادى مى‏گويد:

الف- جهان از سرچشمه‏اى پر فيض منشأ گرفته و پوچ و بى‏ هدف به وجود نيامده است. بلكه با نظم و حسابى دقيق به سوى هدفى روشن روان است . و آفريدگار جهان با علم و دانش بيكرانش سراسر آن را زير نظر دارد.

ب- انسان الهى، خود را مخلوق قدرت و اراده بى ‏نهايت خداوند مى ‏داند كه مسؤوليت امانت الهى را بر عهده دارد و از مقام «خليفةاللَّهى» بهره‏ مند است. 

ج- انسان الهى، دنيا را گذرگاه خود مى ‏داند كه به دنبال هدفى والا و ارزشمند، از آن عبور مى‏ كند و مى‏ خواهد در پهنه گسترده دنيا توشه راه درازى را كه تا مقصد در پيش روى دارد، تهيه ببيند تا با توشه تقوا و عمل صالح به سوى خداوند حركت كند. انسان الهى در تلاشى پيگير، از هر امرى در جهت رشد خويش بهره گرفته و نعمت و بلا را نردبان رشد خود مى‏سازد.

 

 

اصول پنجگانه اعتقادی, جمعی از نویسندگان, از آثار پژوهشکده تحقیقات اسلامی, نرم افزار زمزم 5