نامگذاری فرزندان

نوشته زیر برگرفته از کتاب «نسیم مهر» (متن پیاده شده برنامه پرسش و پاسخ رادیویی استاد حسین دهنوی) می باشد.رسول اعظم (صلّی الله علیه وآله) فرمودند: «حقُ الوَلد على والده أن یُحسّنَ اسمَه...»؛ حق فرزند بر پدرش این است كه بر او نام نیك نهد.

جواب:سؤال 1ـ آیا از نظر دین مقدس اسلام، معیار خاصى براى نامگذارى كودك وجود دارد؟

بله. با توجه به اهمیت نام و اثر آن بر شخصیت كودك امامان معصوم (علیهم السلام) به این مسأله توجه جدى داشته‏‌اند؛ به گونه‏‌اى كه حتى پیش از تولد فرزند، براى او نامى بر مى‏‌گزیده، و به پیروان خود نیز چنین توصیه كرده‏‌اند.
در روایتى از امام صادق (علیه السلام) آمده است كه «فرزندان خود را پیش از تولد نامگذارى كنید»؛ همان گونه كه پیامبر گرامى (صلی الله علیه وآله)، فرزند فاطمه (علیها السلام) را پیش از تولد، محسن نام نهاد.
در انتخاب نام فرزند خود، نكات ذیل را در نظر بگیرید:
1. به محتوا و معناى نام كودك توجه داشته باشید. ممكن است نامى از جهت لفظ و آهنگ زیبا باشد؛ اما معنایى نداشته باشد. به طور قطع فرزند شما در آینده از معناى نام خود سؤال خواهد كرد و دیگران نیز از او مى‏‌پرسند و اگر بى‏‌معنا باشد، از والدین خود شكوه خواهد كرد.
مشكل هنگامى دو چندان مى‏‌شود كه نام فرزند معناى زشتى داشته باشد كه به طور قطع احساس حقارت خواهد كرد؛ به همین دلیل، رسول گرامى اسلام (صلی الله علیه وآله)، نام‏‌هاى با معناى زشت را تغییر مى‏‌داد.
آن بزرگوار با نام‏‌هایى چون حجر (سنگ)، ذئب (گرگ)، كلب (سگ)، كلیب (توله سگ)، هیثم (بچه كركس)، عنتر (خرمگس) و... موافق نبود و آن‏‌ها را تغییر مى‏‌داد.
حضرت نام قلیل (كم) را به كثیر (فراوان)، عاصیه (گناهكار) را به جمیله (زیبا)، عبدالعزى (بنده بت) را به عبدالله (بنده خدا)، و عبدالشمس (بنده خورشید) را به عبدالوهاب (بنده بخشنده) تبدیل كرد.
ممكن است خود نام و معناى آن مشكلى نداشته باشد؛ اما مانند اسكندر و چنگیز و تیمور یادآور جنایت و خونریزى باشد.
2. دست كم یكى از فرزندان خود را با نام زیباى «محمد» بنامید. حضرت فرمود:  كسى كه 4 فرزند داشته باشد و یکى از آن‏‌ها را به نام من ننامد، در حق من جفا كرده است. [1]
نهادن نام امامان و معصومان (علیهم السلام) بر فرزند، باعث بركت زندگى مى‏‌شود. براساس روایات، «در خانه‏‌اى كه نام محمد، احمد، على، حسن، حسین، جعفر، طالب، عبدالله و فاطمه باشد، فقر داخل نمى‏‌شود». [2]
3. بكوشید نام‏‌هاى ارزشى و منطبق با فرهنگ ملى ـ اسلامى را بر فرزند خود بگذارید؛ البته مقصود از فرهنگ ملى، اسامى ایرانى الاصل عجیب، و فرهنگ اسلامى، نام‏‌هاى پیچیده و غیر متداول نیست.
انتخاب نام‏‌هاى غربى و ناسازگار با فرهنگ خودى، نشانه خودكم‏‌بینى و در واقع براى پر كردن چاله‏‌هاى شخصیتى است. گر چه خودباختگان، این گونه نام‏‌ها را بیشتر مى‏‌پسندند. توجه داشته باشید كه در جامعه و بین نزدیكان شما افرادى ارزش مدار نیز وجود دارند كه این گونه نام‏‌ها را نمى‏‌پسندند و ممكن است در برخورد آنان با فرزند شما تأثیرگذار باشد.
نام فرزندان ما باید آنان را به سمت بندگى خداوند بكشاند. شخصى درباره نام فرزند خود با امام صادق (علیه السلام) مشورت كرد، حضرت فرمود: «سَمّه بأسماء من العبودیه». [3]
4. بر فرزندتان نام زیبا بنهید. امام كاظم (علیه السلام) فرمود: «نخستین نیكى پدر این است كه براى فرزندش نام زیبایى را برگزیند». [4]
5. به تناسب نام و نام خانوادگى توجه داشته باشید و در صورت امكان، نام را بر فرزند خود بگذارید كه با فامیل، تركیب زیبا و پر محتوایى را بسازند؛ مانند كیمیاى معرفت، ریحانه بهشتى، مائده آسمانى، نسیم بهارى، جواد بخشنده، كوثر محمدى و... .
براى فامیل دو جزئى، نام یك جزئى و براى فامیل یك جزئى، نام دو جزئى مناسب‏‌تر است.
6. در انتخاب اسم به این نكته نیز توجه كنید كه تا حد امكان، زمینه تبدیل و تحریف و دم بریده كردن آن وجود نداشته باشد.
7. از قرار دادن نام‏‌هاى دشوار و طولانى كه ممكن است به چند صورت نوشته یا خوانده شوند، بپرهیزید.

سؤال 2ـ همسر من بر انتخاب نامى نامناسب براى فرزندمان اصرار دارد. نام كودك تا چه حد مى‏‌تواند بر شخصیت او در آینده اثرگذار باشد؟

جواب:
نام كودك به طور قطع و بدون تردید بر شخصیت آینده او اثر خواهد گذاشت؛ یعنى اگر خوب باشد، عامل تعالى اخلاقى، و اگر بد باشد، مایه حقارت او خواهد بود.
نام مهم‏‌ترین مشخصه انسان به شمار مى‏‌رود كه تا آخر عمر همراه او است و بخشى از هویت او را تعیین و ترسیم مى‏‌كند.
در صورتى كه نام فرزند شما نامناسب باشد مى‏‌تواند امنیت روحى و روانى‏‌اش را در آینده به خطر اندازد و او را با مشكلاتى عاطفى مواجه سازد؛ به همین دلیل، براساس روایات اسلامى، یكى از مهم‏‌ترین حقوق فرزند بر پدر، انتخاب نام نیكو است.
رسول گرامى اسلام (صلی الله علیه وآله) فرمود: «حقُ الولد على والده... أن یُحسّن اسمَه...». [5] حق فرزند بر پدرش این است كه بر او نام نیك نهد.
مردى از حضرت پرسید: اى رسول خدا! حق این فرزند بر من چیست؟
فرمود: «أن تُحسّن اسمَه». [6] این كه بر او نام نیكو بگذارى.

سؤال 3- دختر 5 ساله ام نام خودش (اعظم) را دوست ندارد و دوست دارد، او را با اسم های دیگری چون «سپیده» صدا بزنیم. با این مشکل چگونه برخورد کنم؟

جواب:
به خانواده های عزیز توصیه می کنم در نامگذاری کودک خود دقت کنید. یکی از حقوق فرزند بر والدین، انتخاب نام زیبا و دارای مفهوم خوب است.
چنانکه رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: «حقُ الولد علی والده أن یُحسّن اسمَه». حق فرزند بر پدرش این است که بر او نام نیک نهد.
نام های نامأنوس و بدگویش خودی و نام های غربی و ناسازگار با فرهنگ خودی، آثار روانی منفی دارد و کودک را در آینده دچار مشکلاتی خواهد کرد.
در انتخاب نام برای فرزند خود، از اسم های زیبا و ارزشی استفاده کنید. نام زیبا و خوب، حس ارزشمندی و شخصیت را در کودک بارور می سازد؛ بدین سبب، رسول خدا (صلی الله علیه وآله) نام های زشت کودکان را تغییر می داد.
درباره ی فرزند شما (اعظم) با توجه به زیبایی و ارزشمندی مفهوم آن (به معنای بزرگ و از صفات الهی)، باید در پی ریشه یابی این بی علاقگی باشید.
ممکن است نام هایی چون سپیده را از تلویزیون آموخته، می خواهد همانند سازی کند یا از هم اسم خود، خاطره ی بد و ناخوشایندی دارد و یا تمسخر برخی از همسالان سبب این بی علاقگی شده است.
این مسأله در این سن، مشکل چندانی نیست؛ اما اگر ادامه یابد، ناشی از ضعف اعتماد به نفس و عدم حس ارزشمندی است که باید اعتماد به نفس او را تقویت کنید.
در حال حاضر، درباره ی مفهوم نام او و این که از صفات الهی است، توضیح دهید.
او را با شخصیت های هم نامش در عرصه علم، صنعت، هنر و ورزش آشنا کنید.
صدا زدن او با پسوند جان (اعظم جان) یا خانم (اعظم خانم)، به ویژه در حضور دیگران می تواند در علاقه مندی وی به نامش مؤثر باشد.
____________________________
پی نوشت:
[1] ـ حسین نورى، مستدرك الوسائل، ج 15، ص 129.
[2] ـ كلینى، فروع كافى، ج 6، ص 19.
[3] ـ همان.
[4] ـ حر عاملى، وسائل الشیعه، ج 15، ص 122 .
[5] ـ كلینى، فروع كافى، ج 6، ص 48.
[6] ـ حر عاملى، وسائل الشیعه، ج 21، ص 389.
 

منبع:
نسیم مهر جلد 3، پرسش و پاسخ تربیت کودک و نوجوان؛ حسین دهنوی