علل ناخن جویدن فرزندان چیست؟

نوشته زیر برگرفته از کتاب «نسیم مهر» (متن پیاده شده برنامه پرسش و پاسخ رادیویی استاد حسین دهنوی) می باشد.

سؤال 1 ـ پسر 12 ساله‏‌ام ناخن می‏‌جود، علل و راه‏‌های درمان آن چیست؟

جواب:
ناخن جویدن، معمول‏‌ترین عادت عصبی است که به سبب ایجاد آلودگی در روده و خراب شدن انگشتان دست، باید درمان شود. این رفتار در نوجوانان عصبی و پرخاشگر بیشتر است که به محض احساس تشویش و هر گونه فشار روحی، ناخن می‏‌جوند.
مهم‏‌ترین عوامل ناخن جویدن برای این سن عبارتند از:
1. اختلافات خانوادگی:
نوجوان با توجه به ویژگی غرور، ممکن است در برابر درگیری پدر و مادر و مجادله‏‌های آنان، بازخوردی نداشته باشد؛ اما از درون التهاب خواهد داشت و این التهاب به شکل ناخن جویدن، خود را نشان می‏‌دهد؛ پس اختلافات را از بین ببرید.
2. انتظار بیش از حد:
توقع بیش از حد توان نوجوان به ویژه در درس، او را پیش از امتحان دچار اضطراب می‏‌کند و این اضطراب، سبب جویدن ناخن می‏‌شود. توقعتان را منطقی کنید و در حد هوش نوجوانتان از او انتظار داشته باشید. برایش روشن سازید که او مأمور به وظیفه است و مسؤول نتیجه نیست و اگر در حد توان به وظیفه‏‌ی خود عمل کرده باشد، نگران چیزی نباید باشد.
3. مشکلات مربوط به همسالان:
گاهی درگیری با همسالان در مدرسه و محله و رقابت‏‌های شدید، اضطراب می‏‌آورد. برای تخفیف این اضطراب، گفت و گوی پدر با نوجوان در قالب خاطره‏‌های دوران نوجوانی و القای رقابت مثبت و عدم درگیری با همسالان مؤثر است.

چـنـد توصیـه:
الف. در برابر این رفتار، واکنش و حساسیت شدید نشان ندهید. با توجه به نیاز نوجوان به جلب توجه، چه بسا توجه شما، مشکل را بیشتر کند.
ب. برای رفع مشکل، از توبیخ، سرزنش، تهدید یا تنبیه بپرهیزید. این گونه برخوردها فشار روحی او را بیشتر می‏‌کند و بر مشکل می‏‌افزاید.
ج. زمینه‏‌ی فعالیت‏‌های دستی او (رایانه، نقاشی، طراحی و...) را فراهم سازید.
د. راه‏‌های کسب آرامش (RELAXATION) را به او بیاموزید. به او بیاموزید که هنگام نیاز به جویدن، دست‏‌های خود را محکم مشت کرده، تا 15 شماره بفشارد و یک باره آن‏‌ها را باز کند؛ لب‏‌ها و دندان‏‌ها را روی هم قرار داده، لبخند بزند و نفس عمیق بکشد؛ دهان را حدود 2 سانتیمتر بگشاید؛ چند لحظه روی دست‏‌هایش بنشیند و فشار بدن را احساس کند؛ اگر در مدرسه یا اتاق مطالعه قرار دارد، دسته‏‌های صندلی را برای 3 دقیقه بفشارد و یک باره رها کند.

سؤال 2ـ پسر 5 ساله‏‌ام ناخن می‏‌جود. این مشکل را چگونه برطرف کنم؟

جواب:
فرزند شما دچار فشارهای روحی است. بررسی کرده، منشأ این فشارها را بیابید و از بین ببرید.
سرچشمه‏‌ی فشارهای روحی فرزند شما می‏‌تواند عوامل ذیل باشد:
1. درگیری پدر و مادر:
اختلاف والدین، یکی از مهم‏‌ترین عوامل فشار روحی کودکان است. برخی گمان می‏‌کنند مقصود از اختلاف والدین، درگیری فیزیکی است؛ در حالی که هرگونه مجادله‏‌ی لفظی نیز از دید کودک، اختلاف است و در موارد بسیاری، با التماس همراه با دلهره، از پدر و مادر می‏‌خواهد که دعوا نکنند. اگر به سعادت فرزند خود علاقه‏‌مند هستید، به اختلافات پایان دهید.
2. حسادت به برادر یا خواهر کوچک ‏‌تر:
یکی از مهم‏‌ترین عوامل فشار روحی کودکان، تولد برادر یا خواهر است که به جهت عدم آمادگی او قبل از تولد نوزاد و رفتارهای نسنجیده‏‌ی والدین و نزدیکان، دچار فشار روحی شدید می‏‌شود.
3. نگرانی ناشی از عدم مشارکت:
وقتی کودک، گروه همسالان را در حال بازی یا فعالیت‏‌های گروهی می‏‌بیند و به جهت کمرویی یا عدم آشنایی با آنان، در آن فعالیت‏‌ها مشارکت نمی‏‌کند، ناخن می‏‌جود. شما می‏‌توانید زمینه‏‌های این مشارکت را با آشنا کردن کودکان با هم فراهم سازید.
4. ترس از سرزنش و تنبیه:
تهدید دائم به تنبیه، و سرزنش کودک، آرامش روحی او را به هم می‏‌زند.
5. فیلم‏‌های ترسناک:
کودک خود را از دیدن فیلم‏‌های ترسناک و عاطفی منع کنید.

چـنـد توصیـه:
الف. از پیچاندن انگشتان با پارچه و امثال آن و زدن فلفل به انگشتان کودک بپرهیزید.
ب. زمینه‏‌ی فعالیت‏‌های دستی او (جورچین یا پازل، خمیر بازی، توپ، نقاشی و...) را فراهم سازید.
ج. او را از سیمای زشت این رفتار با قرار گرفتن جلو آینه آگاه کنید.
د. دست خود را با دست‏‌های او و انگشتان خرابش مقایسه کنید تا متوجه خرابی انگشتان خود شود.
ه. لبه‏‌های خشن ناخن‏‌ها را هموار کنید. این لبه‏‌های خشن، وسوسه انگیزند.
و. در صورت تخفیف این رفتار، او را تحسین و تشویق کنید.
_____________________________
منبع:
نسیم مهر جلد 1، پرسش و پاسخ تربیت کودک و نوجوان؛ حسین دهنوی