روزی در احادیث

روزى رسان :

بحار الأنوار: در وحىِ گذشته ( به انبياى پيشين ) آمده است :

يا بنَ آدَمَ، خَلَقتُكَ مِن تُرابٍ ثُمّ مِن نُطفَةٍ فلَم أعيَ بِخَلقِكَ أ وَ يُعيِينِي رَغيفٌ أسُوقُهُ إلَيكَ في حِينِهِ ؟!
اى آدمى زاده! من تو را از خاك و سپس از نطفه بيافريدم و در آفرينش تو ناتوان نماندم . آيا رساندنِ به موقعِ گرده نانى به تو، مرا درمانده مى سازد؟

( بحار الأنوار : ۱۰۳/۲۱/۱۲ )                

كانَ فيما وَعَظَ بهِ لقمانُ ابنَهُ أن قالَ لَهُ :يا بُنَيَّ، لِيَعتَبِرْ مَن قَصُرَ يَقِينُهُ و ضَعُفَت نِيَّتُهُ في طَلَبِ الرِّزقِ أنّ اللّه َ تباركَ و تعالى خَلَقَهُ في ثلاثةِ أحوالٍ مِن أمرِهِ ، و آتاهُ رِزقَهُ و لَم يَكُن لَهُ في واحِدَةٍ مِنها كَسبٌ و لا حِيلَةٌ ، إنّ اللّه َ تباركَ و تعالى سَيَرزُقُهُ في الحالِ الرابِعَةِ ··· في رَحِمِ اُمِّهِ ··· مِن لَبَنِ اُمِّهِ ··· مِن كَسبِ أبَوَيهِ ··· حتّى إذا كَبِرَ و عَقَلَ و اكتَسَبَ لِنفسِهِ ضاقَ بهِ أمرُهُ و ظَنَّ الظُّنونَ بِربِّهِ ، و جَحَدَ الحُقوقَ في مالِهِ و قَتَرَ عَلى نفسِهِ و عِيالِهِ ، مَخافَةَ إقتارِ رِزقٍ و سُوءِ يَقينٍ بالخَلَفِ مِنَ اللّه ِ تباركَ و تَعالى .

 از جمله اندرزهاى لقمان به فرزندش اين بود كه :فرزندم! كسى كه در به دست آوردن روزى، يقينش [ به خدا ] اندك و نيّتش [ به روزى رسان ] سست است، بايد از اين نكته عبرت آموزد كه خداوند تبارك و تعالى او را در سه مرحله از خلقتش روزى داد، بدون آن كه خودش در آنها تلاش و تدبيرى داشته باشد. پس، خداوند تبارك و تعالى در مرحله چهارم نيز روزى او را خواهد داد . . .[ مرحله اول ] در رحم مادرش . . . و [ مرحله دوم  ] از شير مادرش [ بود ] . . . و [مرحله سوم ] از درآمد والدينش روزى او را داد . . . تا آن كه بزرگ و فهميده شد و مستقلاً به كسب درآمد پرداخت . در اين هنگام ، بر خود سخت گرفت و به پروردگارش بدگمان شد و از ترس تنگدستى و يقين نداشتن به جايگزين كردن نعمت از سوى خداوند تبارك و تعالى ، حقوق [ خدا و مردم ] در مال خود را ناديده گرفت و خود و خانواده اش را در سختى و تنگنا قرار داد .

( الخصال : ۱۲۲/۱۱۴ )  

امام صادق عليه السلام :

 الذي تَرجُوهُ لِتَضعِيفِ حَسَناتِكَ و مَحوِ سَيِّئاتِكَ فَارجُهُ لإِصلاحِ حالِ بَناتِكَ .
 خدايى كه براى چند برابر شدن [ پاداش ] نيكى ها و پاك شدن بدى هايت به او اميد بسته اى ، براى بهبود حال و روز دخترانت نيز به همو اميد بند .

( بحار الأنوار : ۵/۱۴۶/۲ )  

گشايش و تنگى در روزى :

امام على عليه السلام :

إنّ الأمرَ يَنزِلُ مِنَ السماءِ إلى الأرضِ كَقَطَراتِ المَطَرِ إلى كُلِّ نَفسٍ بما قُسِمَ لَها مِن زِيادَةٍ أو نُقصانٍ ، فإن رَأى أحَدُكُم لأخِيهِ غَفِيرَةً في أهلٍ ، أو مالٍ ، أو نفسٍ ، فلا تَكُونَنَّ لَهُ فِتنَةً .
 فرمان [ الهى به آنچه مقدّر است ] همچون قطره هاى باران، از آسمان به زمين فرود مى آيد ، به هر كس كم و بيش، آنچه سهم اوست مى رسد . پس ، اگر يكى از شما در خانواده يا مال يا جان و توان برادرش، اندك فزونى ديد، اين نبايد مايه فتنه (  فساد )  او شود .

( نهج البلاغة: الخطبة ۲۳ ) 

امام على عليه السلام :

 لا يَملِكُ إمساكَ الأرزاقِ و إدرارَها إلاّ الرَّزَّاقُ .
 اختيار كم و زياد شدن روزى ها جز در دست روزى رسان نيست .

(غرر الحكم : ۱۰۸۳۸ )

امام على عليه السلام :

 قَسَمَ أرزاقَهُم ، و أحصى آثارَهُم و أعمالَهُم ، و عَدَدَ أنفُسِهِم .
 روزى هاى آنان را تقسيم كرد و آثار و اعمال و تعدادشان را شماره كرد .

( نهج البلاغة: الخطبة ۹۰ )

حكمت تنگى و گشايش روزى :

امام على عليه السلام :

و قَدَّرَ الأرزاقَ فَكَثَّرَها و قَلَّلَها ، و قَسَّمَها على الضِّيقِ و السَّعَةِ ، فَعَـدَلَ فيها لِيَبتَلِيَ مَن أرادَ ، بِمَيسورِها و مَعسورِها ، و لِيَختَبِرَ بذلكَ الشُّكرَ و الصَّبرَ مِن غَنِيِّها و فَقيرِها .
 روزى ها را مقدّر فرمود و آن گاه، آنها را زياد و كم و به تنگى و فراخى عادلانه تقسيم كرد ، تا هر كه را بخواهد به وسعت روزى و يا تنگى آن بيازمايد و از اين طريق سپاسگزارى و شكيبايى توانگر و تهيدست را به آزمايش گذارد .

( نهج البلاغة : الخطبة ۹۱ )

امام على عليه السلام ـ درباره آيه « بدانيد كه دارايى ها و فرزندان شما مايه آزمايش است» ( الأنفال : ۲۸ ) ـ فرمود :

و معنى ذلكَ أنّهُ يَختَبِرُهُم بالأموالِ و الأولادِ لِيَتَبَيَّنَ الساخِطُ لِرِزقِهِ، و الراضِي بِقسمِهِ .
 يعنى، خداوند به وسيله دارايى ها و فرزندان مردم را مى آزمايد، تا معلوم شود چه كسى از روزى خود ناخشنود است و چه كسى به قسمت خويش خشنود .

( نهج البلاغة : الحكمة ۹۳ )

تضمين روزى :

امام على عليه السلام :

لِكُلِّ ذِي رَمَقٍ قُوتٌ .
هر جاندارى، روزى خود را دارد .

( الأمالي للصدوق : ۳۹۹/۵۱۵ )

امام على عليه السلام :

اُنظُرُوا إِلى النَّملَةِ في صِغَرِ جُثَّتِها ، و لَطافَةِ هَيئَتِها ، لا تَكادُ تُنالُ بلَحظِ البَصَرِ (النَّظَرِ) ··· مَكفُولٌ برِزقِها ، مَرزوقةٌ بوَفقِها ، لا يَغفُلُها المَنَّانُ ، و لا يَحرِمُها الدَيَّانُ، و لَو في الصَّفا اليابِسِ، و الحَجَرِ الجامِسِ
 اين مورچه[ها] را بنگريد كه با آن همه كوچكى و ظرافت اندام، كه تقريباً به چشم نمى آيد . . . روزى اش تضمين شده و به او روزىِ فراخورِ حالش مى رسد ؛ [ خداوند ] منّان از او غافل نيست و [ پروردگار ] حسابگر محرومش نساخته است ، اگر چه در دل تخته سنگى صاف و خشك و يا در ميان صخره اى سخت باشد .

( نهج البلاغة: الخطبة۱۸۵ )

امام على عليه السلام :

فهذا غُرابٌ و هذا عُقابٌ ، و هذا حَمامٌ و هذا نَعامٌ ، دَعا كُلَّ طائرٍ باسمِهِ ، و كَفَلَ لَهُ برزقِهِ
 اين كلاغ است و آن يكى عقاب ، اين كبوتر است و آن ديگرى شترمرغ . هر مرغى را به نامى خوانده و روزى او را ضمانت كرده است .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۸۵ )

امام على عليه السلام :

عِيالُهُ الخَلائقُ ، ضَمِنَ أَرزاقَهُم، و قَدَّرَ أَقْواتَهُم .
خلايق نان خورهاى خدايند . خداوند روزهاى آنها را ضمانت و خوراكشان را مقدّر كرده است .

( نهج البلاغة : الخطبة ۹۱ )

امام زين العابدين عليه السلام ـ در حمد و ستايش خداوند عزّ و جلّ ـ فرمود :

و جَعَلَ لِكُلِّ رُوحٍ مِنهُم قُوتا مَعلوما مَقسوما مِن رِزقِهِ ، لا يَنقُصُ مَن زادَهُ ناقِصٌ ، و لا يَزِيدُ مَن نَقَصَ مِنهُم زائدٌ .
 و از رزقى كه عطا فرموده براى هر جاندارى بهره مشخصى از روزى قرار داده است و به هر كس روزى بيشتر دهد، كسى نمى تواند از آن بكاهد و به هر كس روزى كمتر دهد، كسى نمى تواند بر آن بيفزايد .

( الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۱ )

تضمين روزى براى جوينده روزى :

امام على عليه السلام :

اُطلُبُوا الرِّزقَ فإنّهُ مَضمونٌ لِطالِـبِهِ .
 روزى را بجوييد ؛ زيرا روزى براى جوينده آن ضمانت شده است .

(  الإرشاد : ۱/۳۰۳ )

امام صادق عليه السلام ـ وقتى ابو عبيده به ايشان عرض كرد:

 اُدعُ اللّه َ لِي أن لا يَجعَلَ رِزقي على أيدِي العِبادِ ـ : أبَى اللّه ُ علَيكَ ذلكَ إلاّ أن يَجعَلَ أرزاقَ العِبادِ بعضِهم مِن بعضٍ ، و لكنِ ادْعُ اللّه َ أن يَجعَلَ رِزقَكَ على أيدِي خِيارِ خَلقِهِ ، فإنّهُ مِنَ السَّعادَةِ .
 دعا كن كه خداوند روزى مرا در دست بندگانش قرار ندهد ـ فرمود : خداوند چنين كارى نمى كند . او روزى بندگان را در دست يكديگر قرار داده است ؛ اما از خدا بخواه كه روزى ات را در دست بندگان خوبش قرار دهد ، كه اين از خوشبختى است .

( تحف العقول : ۳۶۱ )

امام صادق عليه السلام :

 لا تَدَع طَلَبَ الرِّزقِ مِن حِلِّهِ فإنّهُ عَونٌ لَكَ عَلى دِينِكَ ، و اعقِل راحِلَتَكَ و تَوَكَّل .
 از طلب روزىِ حلال دست مكش ؛ زيرا طلب روزى حلال تو را در دينت يارى مى رساند . و با توكّل زانوى اُشتر ببند .

( الأمالي للمفيد : ۱۷۲/۱ )

مشغول شدن به روزى تضمين شده،شما را از انجام دادن فرايض باز ندارد .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا تَتَشاغَلْ عمّا فُرِضَ علَيكَ بِما قد ضُمِنَ لَكَ فإنّهُ لَيسَ بفائتِكَ ما قد قُسِّمَ لَكَ ، و لَستَ بِلاحِقٍ ما قد زُوِيَ عنكَ .
 مبادا با پرداختن به كسب روزى تضمين شده، از آنچه بر تو واجب شده است بازمانى ؛ زيرا قسمت تو از روزى مى رسد و آنچه قسمت تو نباشد به آن دست نمى يابى ..

( بحار الأنوار: ۷۷/۱۸۷/۱۰ )

امام على عليه السلام :

 قد تُكُفِّلَ لَكُم بالرِّزقِ و اُمِرتُم بالعَمَلِ ، فلا يَكونَنَّ المَضمونُ لَكُم طَلَبُهُ أولى بِكُم مِن المَفروضِ علَيكُم عَمَلُهُ ، مَع أنّهُ و اللّه ِ لَقَدِ اعتَرَضَ الشَّكُّ ، و دَخِلَ اليَقينُ ، حتّى كَأنَّ الذي ضُمِنَ لَكُم قد فُرِضَ علَيكُم ، و كَأنَّ الذي قد فُرِضَ علَيكُم قد وُضِعَ عنكُم .
 خداوند روزىِ شما را تضمين كرده و به عمل (انجام واجبات) فرمان يافته ايد . پس ، طلبِ روزىِ تضمين شده، نبايد براى شما مقدّم بر اعمال واجب باشد ؛ ولى به خدا سوگند، كه شك بر شما عارض شده و اوهام نادرست، با يقين درآميخته است ، چندان كه آنچه براى شما تضمين شده، گويى به صورت امرى واجب در آمده و گويى آنچه واجب شده، از دوش شما برداشته شده است .

( نهج البلاغة: الخطبة۱۱۴ )

امام عسكرى عليه السلام :

لا يَشغَلْكَ رِزقٌ مَضمونٌ عن عَمَلٍ مَفروضٍ .
مبادا [ سرگرم شدن به ] روزى ضمانت شده ، تو را از كار واجبى باز دارد .

( بحار الأنوار: ۷۸/۳۷۴/۲۲ )

حرص زدن و افزايش روزى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

إنّ الرِّزقَ لا يَجُرُّهُ حِرصُ حَريصٍ و لا يَصرِفُهُ كَراهِيَةُ كارِهٍ .
نه حرص زدن حريص ، روزى را به سوى او مى كشاند و نه ناخوش داشتن كسى، آن را از او باز مى دارد.

( بحار الأنوار: ۷۷/۶۸/۷ )

امام على عليه السلام :

كَم مِن مُتعِبٍ نفسَهُ مُقَتَّرٌ علَيهِ ، و مُقتَصِدٍ في الطَّلَبِ قد ساعَدَتهُ المَقاديرُ .
بسا انسانهايى كه [ در طلبِ روزى ] خود را به رنج مى افكنند ، اما در سختى و تنگدستى به سر مى برند و بسا كسانى كه در طلبِ روزى ميانه روى مى كنند و دست تقدير، آنان را يارى مى رساند.

( بحار الأنوار : ۱۰۳/۳۵/۶۹ )

امام على عليه السلام :

امام على عليه السلام :

اِعلَمُوا أنَّ عَبدا و إن ضَعُفَتْ حِيلَتُهُ ، و وَهَنَتْ مَكِيدَتُهُ أنَّهُ لَن يُنقَصَ مِمّا قَدَّرَ اللّه ُ لَهُ ، و إن قَوِيَ عَبدٌ في شِدَّةِ الحِيلَةِ و قُوَّةِ المَكِيدَة أنّهُ لن يُزادَ عَلى ما قَدَّرَ اللّه ُ لَهُ .
 بدانيد كه آنچه خداوند براى بنده مقدّر كرده است ، بى كم و كاست، به او برسد هر چند در چاره انديشى و پيدا كردن راههاى كسب روزى ناتوان باشد و نيز بيش از آنچه خداوند برايش مقدّر كرده به او نرسد ، هر چند بسيار زرنگ و چاره انديش باشد .

( الأمالي للمفيد: ۲۰۷/۳۹ )

امام على عليه السلام :

 مَن لَم يُعْطَ قاعِدا لَم يُعطَ قائما .
 آن رزقى كه بى كوشش، به كسى عطا نشود ، با كوشش هم به او داده نخواهد شد .

( نهج البلاغة : الحكمة ۳۹۶ )

امام على عليه السلام ـ در نامه خود به عبد اللّه بن عباس ـ نوشت :

أمّا بعدُ ، فإنّك لَستَ بسابِقٍ أجَلَكَ ، و لا مَرزوقٍ ما لَيسَ لكَ .
 اما بعد ، بدان كه تو پيش از اَجَلت نخواهى مرد و آنچه روزىِ تو نيست، نصيبت نخواهد شد .

( نهج البلاغة: الكتاب۷۲ )

امام صادق عليه السلام : امير المؤمنين عليه السلام بارها مى فرمود :

كانَ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام كثيرا ما يقولُ : اعلَمُوا عِلما يَقينا أنَّ اللّه َ تعالى لَم يَجعَلْ للعَبدِ و إنِ اشتَدَّ جُهدُهُ و عَظُمَتْ حِيلَتُهُ و كَبُرَتْ مُكايَدَتُهُ أن يَسبِقَ ما سُمِّيَ لَهُ في الذِّكْرِ الحَكيمِ ··· أيُّها الناسُ إنّهُ لَن يَزدادَ امرُؤٌ تَغييرا بِحِذْقِهِ و لَن يَنقُصَ امرُؤٌ فَقيرٌ لخُرْقِهِ ، فالعالِمُ بهذا العامِلُ بهِ أعظَمُ الناسِ راحَةً في مَنفَعةٍ .
 به علم اليقين بدانيد كه خداوند متعال اجازه نمى دهد بنده بر آنچه در ذكر حكيم برايش مقدّر شده پيشى گيرد ، هر چند سخت بكوشد و با تمام توان چاره انديشد و ترفند زند ···. اى مردم! هيچ انسانى، با هوش و ذكاوت خود نمى تواند تغييرى در جهت افزايش روزىِ خود پديد آورد و از روزىِ هيچ فقيرى، به سبب كم هوشى او ، كم نمى شود . كسى كه اين نكته را بداند و به آن عمل كند، بيش از همه آسايش دارد و سود برده است .

( بحار الأنوار: ۱۰۳/۳۳/۶۳ )

ثمره ايمان به مقدّر بودن روزى :

امام على عليه السلام ـ در شعرى ـ فرمود:

امام حسين عليه السلام ـ پس از شنيدن خبر شهادت مسلم ـ خواند :

 

امام صادق عليه السلام :

 إن كانَ الرِّزقُ مَقسوما فالحِرصُ لِما ذا ؟! .
اگر روزى مقدّر است ، پس حرص زدن چرا؟!

( الأمالي للصدوق : ۵۶/ ۱۲ )

فراخى روزى و حماقت :

شرح نهج البلاغة :

أوحَى اللّه ُ تعالى إلى بعضِ أنبيائهِ : أ تَدرِي لِمَ رَزَقتُ الأحمَقَ ؟ قالَ : لا ، قال : لِيَعلَمَ العاقِلُ أنّ طَلَبَ الرِّزقِ لَيسَ بِالاحتِيالِ .
خداوند متعال به يكى از پيامبران خود وحى فرمود كه : آيا مى دانى چرا احمق را روزى مى دهم؟ عرض كرد : نه . فرمود : تا خردمند بفهمد كه روزى با چاره انديشى به دست نمى آيد .

( شرح نهج البلاغة : ۳/۱۶۰ )

امام على عليه السلام : 

وُكِّلَ الرِّزقُ بِالحُمقِ ، وَ وُكِّلَ الحِرمانُ بِالعَقلِ ، و وُكِّلَ البَلاءُ بِالصَّبرِ .
[گاه] روزى به حماقت وا نهاده است و محروميت به خردمندى و بلا به [ اندازه ] صبر ..

( بحار الأنوار : ۷۲/۵۰/۶۲ )

امام على عليه السلام :

 لو جَرَتِ الأرزاقُ بالألبابِ و العُقولِ ، لَم تَعِشِ البَهائمُ و الحَمقى .
 اگر روزى ها به سبب بهره مندى از عقل و خرد مى رسيد، ديگر بهايم و احمقان زنده نمى ماندند .

( غرر الحكم : ۷۶۰۷ )

امام صادق عليه السلام :

إنّ اللّه َ تعالى وَسَّعَ أرزاقَ الحَمقى لِيَعتَبِرَ العُقَلاءُ و يَعلَمُوا أنّ الدنيا ليسَ يُنالُ ما فيها بِعَمَلٍ و لا حِيلَةٍ .
 خداى تعالى روزى احمقان را فراخ گردانيد تا خردمندان درس عبرت بگيرند و بدانند كه دنيا نه با تلاش و كوشش به دست مى آيد و نه با زرنگى و تدبير .

( بحار الأنوار : ۱۰۳/۳۴/۶۳ )

تشويق به اعتدال در طلب روزى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 ألا و إنّ الرُّوحَ الأمينَ نَفَثَ في رُوعِي أنّهُ لَن تَمُوتَ نفسٌ حتّى تَستَكمِلَ رِزقَها ، فاتَّقُوا اللّه َ و أجمِلُوا في الطَّلَبِ ، و لا يَحمِلْ أحَدَكُم استِبطاءُ شَيءٍ مِنَ الرِّزقِ أن يَطلُبَهُ بغَيرِ حِلِّهِ ، فإنّهُ لا يُدرَكُ ما عِندَ اللّه ِ إلاّ بطاعَتِهِ .
همانا روح الامين در دلم چنين افكند كه هيچ كس نميرد تا روزى اش را به طور كامل دريافت كند ؛ پس، از خدا بترسيد و در طلب روزى آرام باشيد و دير رسيدن روزى شما را وادار نكند كه آن را از راه غير حلال بجوييد ؛ زيرا آنچه نزد خداست جز با طاعت او به دست نمى آيد ..

( الكافي : ۲/۷۴/۲ -          انظر : كنز العمّال : ۹۲۹۰ ، ۹۳۱۰ ، ۹۳۱۱ ، ۹۳۱۲ ، ۹۳۱۴ ، ۹۳۱۶               )

امام على عليه السلام ـ به فرزند خود حسن عليه السلام ـ فرمود :

يا بُنَيَّ، فإن تَزهَدْ فيما زَهَّدتُكَ فيهِ و تَعزِفْ نفسُكَ عَنها فهِي أهلُ ذلكَ ، و إن كُنتَ غَيرَ قابِلٍ نَصِيحَتِي إيّاكَ فيها فاعلَم يَقينا أنّكَ لَن تَبلُغَ أمَلَكَ و لا تَعدُوَ أجَلَكَ ، فإنّكَ في سبيلِ مَن كان قَبلَكَ فَخَفِّضْ في الطَّلَبِ ، و أجمِلْ في المُكتَسَبِ ، فإنّهُ رُبَّ طَلَبٍ قد جَرَّ إلى حَرَبٍ ، و ليسَ كُلُّ طالِبٍ بِناجٍ ، و كُلُّ مُجمِلٍ بِمُحتاجٍ .
 فرزندم! به جاست كه نصيحت مرا درباره بى اعتنايى به دنيا گوش كنى، و از آن دل بركنى و از دنيا دورى كنى و اگر نصيحت مرا درباره آن نپذيرى، يقين بدان كه تو [در دنيا ]هرگز به آرزويت نمى رسى و از مرگ رهايى ندارى ؛ زيرا تو نيز همان راهى را مى روى كه ديگران پيش از تو رفتند ؛ پس در طلب [ دنيا ] آرام باش و براى تحصيل روزى جانب اعتدال نگه دار ؛ زيرا اى بسا تلاشى كه به ناكامى انجامد، و هر جوينده اى يابنده نباشد و هركه راه اعتدال پويد نيازمند نشود .

( بحار الأنوار : ۷۷/۲۰۶/۱ )

امام على عليه السلام :

خُذْ مِن الدنيا ما أتاكَ و تَوَلَّ عمّا تَوَلّى عنك ، فإن أنتَ لَم تَفعَلْ فَأجمِلْ في الطَّلَبِ .
 از دنيا آنچه به تو رسد برگير و آنچه را به تو پشت كرده است رها كن ؛ و اگر چنين نمى كنى دست كم در طلب دنيا آرام باش .

( نهج البلاغة : الحكمة ۳۹۳ )

امام على عليه السلام :

الدنيا دُوَلٌ فاطلُبْ حَظَّكَ مِنها بأجمَلِ الطَّلبِ .
 دنيا [ نوبتى است و ] دست به دست مى گردد ؛ پس، به آرامى تمام در طلب روزى، بهره خود را از آن بطلب .

( بحار الأنوار : ۱۰۳/۲۶/ ۳۲ )

معيار در طلبِ روزى : 

امام حسن عليه السلام :

لا تُجاهِدِ الطَّلبَ جِهادَ الغالِبِ ، و لا تَتَّكِلْ على القَدَرِ اتِّكالَ المُستَسلِمِ ، فإنّ ابتِغاءَ الفَضلِ مِن السُّنَّةِ ، و الإجمالَ في الطَّلبِ مِن العِفَّةِ ، و لَيسَتِ العِفَّةُ بدافِعَةٍ رِزقا و لا الحِرصُ بِجالِبٍ فَضلاً ، فإنَّ الرِّزقَ مَقسومٌ ، و استِعمالَ الحِرصِ استِعمالُ المَآثِمِ .
در طلب روزى، همانند كسى كه براى چيره شدن [بر حريف ]تقلاّ مى كند ، تقلاّ مكن ، و به تقدير نيز چندان تكيه مكن كه از كار و كوشش دست كشى ؛ زيرا در جستجوى فضل [ و روزى ] خدا رفتن از سنّت است و آرام بودن در طلب روزى از خويشتندارى و مناعت طبع. نه خويشتندارى و مناعت طبع، روزى را از انسان دور مى كند و نه حرص ، روزى را زياد مى كند ؛ چه ، روزى قسمت شده است و حرص زدن، موجب افتادن در ورطه گناهان است .

( بحار الأنوار : ۷۸/۱۰۶/۴  )

امام صادق عليه السلام :

 لِيَكُن طَلَبُكَ المَعيشَةَ فَوقَ كَسبِ المُضَيِّعِ ، دُونَ طَلَبِ الحَريصِ الراضِي بالدنيا المُطمَئنِّ إلَيها ، و لكنْ أنزِلْ نفسَكَ مِن ذلكَ بمَنزِلَةِ المُنصِفِ المُتَعَفِّفِ تَرفَعُ نفسَكَ عن مَنزِلَةِ الواهِي الضَّعيفِ و تَكتَسِبُ ما لا بُدَّ للمُؤمنِ مِنهُ .

 طلب تو در كسب معيشت بالاتر از كسى باشد كه كسب معيشت را فرو گذاشته و پايين تر از طلب شخص حريصى كه به دنيا خشنود و دل بسته است؛ بلكه ميانه رو و خويشتندار باش و از سستى و تنبلى دورى كن و براى كسب آنچه

[ از روزى كه ] مؤمن را گريزى از آن نيست، تلاش كن .

( بحار الأنوار : ۱۰۳/ ۳۳/ ۶۳ )

روزى و جوينده اش :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

إنّ الرِّزقَ يَطلُبُ العَبدَ كما يَطلُبُهُ أجَلُهُ .
همچنان كه مرگ آدمى را مى جويد، روزى نيز او را مى جويد .

(جامع الأخبار: ۲۹۴/۷۹۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الرِّزقُ أشَدُّ طَلَبا لِلعَبدِ مِن أجَلِهِ .
روزى بنده، سرسخت تر از اجلش ، در جستجوى اوست .

( كنز العمّال : ۵۰۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لَو أنَّ ابنَ آدَمَ فَرَّ مِن رِزقِهِ كما يَفِرُّ مِنَ المَوتِ لَأَدرَكَهُ كما يُدرِكُهُ المَوتُ .
 اگر آدمى همچنان كه از مرگ مى گريزد از روزى مى گريخت ، باز روزى به او مى رسيد همچنان كه مرگ به او مى رسد .

( مكارم الأخلاق : ۲/۳۷۷/۲۶۶۱ )

امام على عليه السلام :

 الرِّزقُ يَطلُبُ مَن لا يَطلُبُهُ .
روزى، به دنبال كسى است كه در طلب او نيست .

( غرر الحكم : ۱۴۰۸)

امام على عليه السلام ـ آنگاه كه به ايشان عرض شد : اگر درِ خانه كسى را به رويش ببندند و تنها رهايش كنند ، روزى اش از كجا به او مى رسد؟ ـ فرمود :

مِن حيثُ يَأتِيهِ أجَلُهُ .
از همان جا كه مرگش مى رسد .

( نهج البلاغة : الحكمة ۳۵۶ )

انواع روزى:

امام على عليه السلام :

 الرِّزقُ رِزقانِ ، رِزقٌ تَطلُبُهُ و رِزقٌ يَطلُبُكَ ، فإن لَم تَأتِهِ أتاكَ ، فلا تَحمِل هَمَّ سَنَتِكَ على هَمِّ يَومِكَ ، كَفاكَ كُلُّ يَومٍ عَلى ما فِيهِ ، فإن تَكُنِ السَّنَةُ مِن عُمُرِكَ فإنَّ اللّه َ تعالى سيُؤتِيكَ في كلِّ غَدٍ جَديدٍ ما قَسَمَ لكَ ، و إن لَم تَكُن السَّنَةُ مِن عُمُرِكَ فما تَصنَعُ بِالهَمِّ فيما لَيسَ لكَ ، و لَن يَسبِقَكَ إلى رِزقِكَ طالِبٌ و لَن يَغلِبَكَ علَيهِ غالِبٌ ، و لَن يُبطِئَ عنكَ ما قد قُدِّرَ لكَ
روزى دو گونه است؛ يك روزى كه تو آن را مى جويى و روزى ديگر كه آن تو را مى جويد ، كه اگر تو در پى آن نروى، آن در پى تو مى آيد . پس غم سالت را بر غم روزت افزون مكن . روزى هر روز، براى همان روز تو كافى است . اگر آن سال [ كه غم روزى اش را مى خورى ]  از عمر تو باشد خداوند متعال فرداى هر روزى، قسمت آن روز را به تو خواهد داد و اگر آن سال از عمر تو نباشد ، غم روزى آن را چرا مى خورى؟ هيچ كس براى رسيدن به آنچه روزىِ توست، بر تو پيشى نگيرد و هيچ غلبه كننده اى در به چنگ آوردن روزىِ تو، مغلوبت نكند و رزقى كه برايت مقدّر شده بى درنگ به تو برسد .

( نهج البلاغة : الحكمة ۳۷۹ )

امام على عليه السلام :

 الرِّزقُ رِزقانِ : طالِبٌ و مَطلوبٌ ، فَمَن طَلَبَ الدنيا طَلَبَهُ المَوتُ حتّى يُخرِجَهُ عَنها ، و مَن طَلَبَ الآخِرَةَ طَلَبَتهُ الدنيا حتّى يَستَوفِيَ رِزقَهُ مِنها .
 روزى بر دو گونه است : آنچه بجويد و آنچه بجويندش . پس ، كسى كه دنيا را بجويد مرگ در جست و جوى او بر آيد تا او را از اين جهان بيرون كند و كسى كه آخرت را بجويد، دنيا در جست و جوى او برآيد تا او روزى كامل خود را از او بستاند .

( نهج البلاغة : الحكمة ۴۳۱ )

امام على عليه السلام :

 إنَّ الرِّزقَ رِزقانِ : رِزقٌ تَطلُبُهُ ، و رِزقٌ يَطلُبُكَ ، فإن أنتَ لَم تَأتِهِ أتاكَ .
روزى دو گونه است : يك روزى كه تو در پى آنى و روزى ديگر كه آن در پى توست و اگر تو سراغش نروى او خود نزد تو آيد .

( نهج البلاغة : الكتاب ۳۱ )

رسيدن روزى از جايى كه انسان گمانش را هم نمى برد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 لو أنّكُم تَتَوَكَّلُونَ على اللّه ِ حَقَّ تَوَكُّلِهِ لَرَزَقَكُم كما يَرزُقُ الطَّيرَ ، تَغدُو خِماصا و تَرُوحُ بِطانا .
 اگر شما، چنان كه شايد و بايد، به خدا توكل كنيد ، همچنان كه پرنده را روزى مى دهد، شما را نيز روزى خواهد داد . پرندگان گرسنه مى روند و سير بر مى گردند .

( كنز العمّال : ۵۶۸۴ )

 امام على عليه السلام :

أتاهُ اللّه ُ عزّ و جلّ بِرِزقٍ لَم يَخطُ إلَيهِ بِرِجْلِهِ ، و لَم يَمُدَّ إلَيهِ يَدَهُ ، و لَم يَتَكَلَّمْ فيهِ بِلِسانِهِ ، و لَم يَشُدَّ إلَيهِ ثيابَهُ ، و لَم يَتَعَرَّضْ لَهُ ،

كانَ مِمَّن ذَكَرَهُ اللّه ُ عزّ و جلّ في كتابِهِ : «  و مَن يَتَّقِ اللّه َ يَجعَلْ لَهُ مَخْرَجا * و يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحتَسِبُ »

كسى كه خداوند عزّ و جلّ روزى اش را برساند، بدون آن كه براى رسيدن به آن قدم برداشته باشد و دستش را دراز كرده باشد و سخنى گفته باشد و دامن به كمر زده باشد و به آن پرداخته باشد ،

از شمار كسانى است كه خداوند عزّ و جلّ در كتابش، از آنان ياد كرده و فرموده است : « و هر كه از خدا پروا كند، خداوند راه برون شدن براى او قرار دهد و از جايى كه گمانش را ندارد روزى اش دهد » . ( الطلاق : ۲ و ۳ ) 

( كتاب من لا يحضره الفقيه : ۳/۱۶۶/۳۶۱۲ )

امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعا ـ گفت :

اللّهُمّ صَلِّ عَلى محمّدٍ و آلِهِ و اكْفِني مَؤونَةَ الاكتِسابِ ، و ارزُقْني مِن غَيرِ احتِسابٍ ، فلا أشتَغِلَ عَن عِبادَتِكَ بالطَّلَبِ ، و لا أحتَمِلَ إصْرَ تَبِعاتِ المَكسَبِ .
خدايا! بر محمّد و آل او درود فرست و مرا از كسب رنج آور روزى بى نياز گردان و از جايى كه گمانش نمى رود روزى ام ده ، تا به سبب طلب روزى، از عبادت تو باز نمانم و بارِ گرانِ پيامدهاى [ ناگوار ] كسب روزى را به دوش نكشم

 ( الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۲۰ )

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال محمّد بن مسلم از آيه « و هركه از خدا پروا كند ، خداوند برايش راه برون شدن قرار دهد و از جايى كه گمانش را ندارد، روزى اش دهد » ( الطلاق : ۲ و ۳ ) ـ فرمود :

في دُنياهُ .

در همين دنيا .

( تفسير القمّي : ۲/۳۷۵ )

امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه « و هركه از خدا پروا كند براى او راه برون شدن قرار دهد و از جايى كه گمانش را ندارد ، روزى اش دهد »  ( الطلاق : ۲ و ۳ ) ـ فرمود

هَؤلاءِ قَومٌ مِن شيعتِنا ضُعَفاءُ لَيسَ عِندَهُم ما يَتَحَمَّلُونَ بهِ إلَينا فَيَسمَعُونَ حَديثَنا ، و يَقتَبِسُونَ مِن عِلمِنا ، فَيَرحَلُ قَومٌ فَوقَهُم و يُنفِقُونَ أموالَهُم ، و يُتعِبُونَ أبدانَهُم ، حتّى يَدخُلُوا علَينا فَيَسمَعُوا حَديثَنا فَيَنقُلُوهُ إلَيهِم ، فَيَعِيهِ هؤلاءِ و تُضِيّعُهُ هؤلاءِ ، فَاُولئكَ الذينَ يَجعَلُ اللّه ُ عَزَّ ذِكرُهُ لَهُم مَخرَجا و يَرزُقُهُم مِن حَيثُ لا يَحتَسِبُونَ .
: اينان گروهى از شيعيان ناتوان و تهيدست ما هستند كه نمى توانند نزد ما بيايند و سخنان و احاديث ما را بشنوند و از دانش ما بهره مند شوند . لذا گروهى كه وضع مالى شان از آنها بهتر است، بار سفر بر مى بندند و پول خود را خرج مى كنند و رنج و خستگى سفر را متحمل مى شوند تا آن كه نزد ما مى آيند و گفته ها و احاديث ما را مى شنوند و بر مى گردند و براى آنها ( شيعيان تهيدست ) بازگو مى كنند و اينان احاديث ما را مى فهمند و آنان نمى فهمند و تباه مى كنند . اين گروه همان كسانى هستند كه خداوند عزّ و جلّ آنها را از تنگنا خارج مى سازد و روزيشان را از جايى كه گمانش را هم نمى برند ، مى رساند .

 ( الكافي : ۸/۱۷۸/۲۰۱ )

امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه « و او را از جايى كه گمانش را نمى برد روزى مى دهد»  ( الطلاق : ۳ ) ـ فرمود :

 أي يُبارِكُ لَهُ فيما آتاهُ .
 يعنى، به آنچه كه عطايش فرموده است، بركت مى بخشد ..

( مجمع البيان: ۱۰/۴۶۰ )

امام صادق عليه السلام :

 أبَى اللّه ُ عزّ و جلّ إلاّ أن يَجعَلَ أرزاقَ المؤمنينَ مِن حيثُ لا يَحتَسِبُونَ .
خداوند عزّ و جلّ جز اين نخواسته است كه روزى هاى مؤمنان را از جايى رساند كه گمانش را هم نمى برند . 

( الكافي : ۵/۸۳/۱ )

امام صادق عليه السلام :

 إنّ اللّه َ عزّ و جلّ جَعَلَ أرزاقَ المؤمنينَ مِن حيثُ لا يَحتَسِبُونَ ، و ذلكَ أنَّ العَبدَ إذا لَم يَعرِفْ وَجهَ رِزقِهِ كَثُرَ دُعاؤهُ .
خداوند عزّ و جلّ روزى مؤمنان را از جايى مى رساند كه فكرش را هم نمى كنند ؛ علّتش هم اين است كه وقتى مؤمن نداند روزى اش از كجا خواهد رسيد، زياد دعا مى كند ..

( الكافي : ۵/۸۴/۴ )

غم روزى فردا خوردن :

بحار الأنوار : در حديث معراج آمده است :

 يا أحمدُ ، عَجِبتُ مِن ثلاثةِ عَبيدٍ: ··· مِن عَبدٍ لَهُ قُوتُ يَومٍ مِن الحَشِيشِ أو غَيرِهِ و هُو يَهتَمُّ لِغَدٍ .
اى احمد! از سه بنده در شگفتم: . . . و از بنده اى كه به اندازه خوراك يك روز خود سبزيجات يا جز آن دارد و با اين حال غم فردا را مى خورد .

( بحار الأنوار : ۷۷/۲۲/۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا تَهتَمَّ للرِّزقِ ، فإنّ اللّه َ تعالى يقولُ: « و ما مِنْ دابَّةٍ في الأرضِ إلاّ عَلى اللّه ِ رِزْقُها»

 و قالَ: « و في السَّماءِ رِزْقُكُم و ما تُوعَدُونَ» 

و قالَ : «و إن يَمْسَسْكَ اللّه ُ بِضُرٍّ فلا كاشِفَ لَهُ إلاّ هُوَ ، و إن يَمْسَسْكَ بخَيرٍ فَهُوَ عَلى كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ» 

 غم روزى را مخور ؛ زيرا خداوند متعال مى فرمايد : « و هيچ جنبنده اى در روى زمين نيست، مگر آن كه روزى او به عهده خداست » ؛ (  هود : ۶ )

و فرموده است : « و روزى شما و هرچه به شما وعده داده شده در آسمان است » ؛(الذاريات : ۲۲)

و فرموده است : « اگر خدا به تو محنتى برساند هيچ كس جز او دفعش نتواند كرد و اگر به تو خيرى برساند بر هر كارى تواناست » .( الأنعام : ۱۷ )

( مكارم الأخلاق : ۲/۳۵۶/۲۶۶۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا تَهتَمَّ لِرِزقِ غَدٍ فإنّ كُلَّ غَدٍ يَأتِي بِرِزقِهِ .
غم روزى فردا را مخور ؛ زيرا هر فردايى روزى را با خود مى آورد .

( بحار الأنوار : ۷۷/۶۷/۶)

امام صادق عليه السلام :

مَنِ اهتَمَّ لِرِزقِهِ كُتِبَ علَيهِ خَطِيئَةٌ .
 هركه غم روزى خود را بخورد ، برايش يك گناه محسوب شود .

(  الأمالي للطوسي: ۳۰۰/۵۹۳ )

تأخير در رسيدن روزى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خداوند سبحان و بزرگ مى فرمايد :

يقولُ اللّه ُ سبحانَهُ و تعالى : لِيَحذَرْ عَبدِي الذي يَستَبطِئُ رزقِي أن أغضَبَ فَأفتَحَ علَيهِ بابا مِن الدنيا ! .
 آن بنده ام كه مرا در رساندن روزى كُند مى شمارد، بترسد از اين كه به خشم آيم و درى از دنيا را به رويش بگشايم!.

( بحار الأنوار : ۸۱/۱۹۵/۵۲ )

امام كاظم عليه السلام :

 يَنبَغِي لِمَن عَقَلَ عنِ اللّه ِ أن لا يَستَبطِئَهُ في رِزقِهِ و لا يَتَّهِمَهُ في قَضائهِ .
كسى كه معرفت و آگاهى خود را از خدا مى گيرد نبايد [با دير رسيدن روزى،] او را در روزى رسانى كُند شمارد و به قضاى او بد بين باشد .

( بحار الأنوار: ۷۸/۳۱۹/۳ )

امام رضا عليه السلام :

 كانَ في الكَنزِ الذي قالَ اللّه ُ عزّ و جلّ: « و كانَ تَحْتَهُ كَنزٌ لَهُما »

··· يَنبَغي لِمَن عَقَلَ عنِ اللّه ِ أن لا يَتَّهِمَ اللّه َ في قَضائهِ ، و لا يَستَبطِئَهُ في رِزقِهِ .

 در گنجى كه خداى عزّ و جلّ درباره آن گفت : « و زير آن [ديوار] ، گنجى براى آن دو [ پسر] بود » (​ الكهف : ۸۲ )  چنين آمده بود :

كسى كه معرفت خود را از خدا مى گيرد نبايد به قضاى الهى بد بين باشد و او را در روزى رساندن كند بشمارد .

( الكافي : ۲/۵۹/۹)

كار شايسته هنگام تأخير روزى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن أنعَمَ اللّه ُ تعالى علَيهِ نِعمَةً فَليَحمَدِ اللّه َ تعالى ، و مَنِ استَبطَأ (علَيهِ)  الرِّزقَ فَليَستَغفِرِ اللّه َ .
 هركه خداوند تعالى به او نعمتى ارزانى دارد ، بايد خداى تعالى را حمد و سپاس گويد و هركه روزى اش به تأخير افتد از خداوند آمرزش بخواهد .

(عيون أخبار الرِّضا : ۲/۴۶/۱۷۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن استَبطَأ الرِّزقَ فَليُكثِرْ مِن التَّكبيرِ ،و مَن كَثُرَ هَمُّهُ و غَمُّهُ فَليُكثِرْ مِن الاستِغفارِ .
كسى كه در روزى خود تأخير و تنگى بيند ، بايد زياد تكبير بگويد و كسى كه اندوهش زياد شود ، بسيار استغفار كند .

( كنز العمّال : ۹۳۲۵)

امام على عليه السلام ـ در سفارشهايش به كميل ـ فرمود :

 إذا أبطَأتِ الأرزاقُ علَيكَ فاستَغفِرِ اللّه َ يُوَسِّعْ علَيكَ فيها .
هر گاه در روزى تو تأخير و تنگى پديد آمد، استغفار كن، تا روزى را بر تو فراخ گرداند .

( بحار الأنوار : ۷۷/۲۷۰/۱ )

امام صادق عليه السلام :

إذا استَبطَأتَ الرِّزقَ فَأكثِرْ مِن الاستِغفارِ . فإنّ اللّه َ عزّ و جلّ قالَ في كتابِهِ:

« استَغفِرُوا رَبَّكُم إِنّهُ كانَ غَفّارا * يُرْسِلِ السَّماءَ علَيكُم مِدْرارا * و يُمْدِدْكُم بأَمْوالٍ و بَنِينَ » يعني فِي الدنيا

« و يَجْعَلْ لَكُم جَنّاتٍ » (نوح : ۱۲) یعنی في الآخِرَةِ .

 هر گاه در روزى ات تأخير و تنگى ديدى، زياد استغفار كن ؛زيرا خداوند عزّ و جلّ در كتاب خود فرموده است : 

« از پروردگارتان آمرزش بخواهيد كه او بسيار آمرزنده است ، تا از آسمان برايتان پى در پى باران فرستد . و شما را به اموال و فرزندان مدد كند » ( نوح : ۱۰ ـ ۱۲) يعنى، در دنيا . 

« و براى شما بوستانهايى قرار دهد » ( نوح : ۱۰ ـ ۱۲) يعنى، در آخرت .

( بحار الأنوار : ۷۸/۲۰۱/۲۹ )

دعا كردن براى روزى:

بحار الأنوار : امام باقر عليه السلام فرمود :

الأرزاقُ مَوظوفَةٌ مَقسومَةٌ ، و للّه ِِ فَضلٌ يُقَسِّمُهُ مِن طُلوعِ الفَجرِ إلى طُلوعِ الشمسِ ، و ذلكَ قولُهُ : « و اسْألُوا اللّه َ مِنْ فَضْلِهِ »  .

ثُمّ قالَ : ـ و ذِكرُ اللّه ِ بعدَ طُلوعِ الفَجرِ أبلَغُ في طَلَبِ الرِّزقِ مِنَ الضَّربِ في الأرضِ .

روزى ها معيّن و تقسيم شده است، و خداى را زيادتى است كه آن را از طلوع فجر تا طلوع خورشيد تقسيم مى كند و اين فرموده اوست كه : « از خدا فضل او را بخواهيد » ( النساء : ۳۲ )

امام سپس فرمود : ذكر خدا بعد از طلوع فجر در تحصيل روزى مؤثرتر است از سفر كردن و كوشيدن .

(  بحار الأنوار : ۸۵/۳۲۳/۱۱ )

امام صادق عليه السلام :

إنّ اللّه َ قَسَّمَ الأرزاقَ بينَ عِبادِهِ و أفضَلَ فَضلاً كَبيرا لَم يُقَسِّمْهُ بينَ أحدٍ ، قالَ اللّه ُ: « و اسْألُوا اللّه َ مِنْ فَضْلِهِ »
خداوند روزى ها را ميان بندگان خود تقسيم كرد و مقدار فراوانى را زياد آورد كه ميان هيچ كس تقسيم نكرد . خداوند فرموده است : « و از خدا زيادى اش را بخواهيد ». ( النساء : ۳۲ )

( بحار الأنوار : ۵/۱۴۷/۵ )

رضايت به روزى كم :

بحار الأنوار: خداوند متعال به عُزير عليه السلام وحى فرمود:

 ··· إذا اُوتِيتَ رِزقا مِنّي فلا تَنظُرْ إلى قِلَّتِهِ ، و لكنِ انظُرْ إلى مَن أهداهُ .
 . . . هرگاه از جانب من به تو رزقى رسيد، به مقدارِ اندكِ آن نگاه مكن ، بلكه به كسى بنگر كه آن را به تو ارزانى داشته است .

( بحار الأنوار : ۷۸/۴۵۲/۲۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن رَضِيَ بما رَزَقَهُ اللّه ُ قَرَّتْ عَينُهُ
 هركه به آنچه خداوند روزى اش كرده راضى باشد، شاد شود ..

( الأمالي للطوسي : ۲۲۵/۳۹۳ )

امام صادق عليه السلام :

مَن رَضِـيَ مِنَ اللّه ِ باليَسيرِ مِنَ المَعاشِ ، رَضِيَ اللّه ُ مِنهُ باليَسيرِ مِنَ العَمَلِ .

( الكافي : ۲/۱۳۸/۳ )

امام صادق عليه السلام : در تورات نوشته شده است :

··· مَن رَضِيَ مِن اللّه ِ بالقَليلِ مِن الرِّزقِ قَبِلَ اللّه ُ مِنهُ اليَسيرَ مِن العَمَلِ ، و مَن رَضِيَ باليَسيرِ مِن الحَلالِ خَفَّتْ مُؤنَتُهُ ، و زَكَتْ مَكسَبَتُهُ ، و خَرَجَ مِن حَدِّ الفُجُورِ .
 . . . هر كه به روزىِ اندك خدا راضى باشد ، خداوند نيز به اندك عملِ او رضايت دهد و هركه به اندك مالِ حلال رضايت دهد ، رنج و زحمتش كم شود و درآمدش پاكيزه گردد و از مرز زشت كارى ( افتادن در ورطه حرام ) فاصله گيرد .

( الكافي : ۲/۱۳۸/۴ )

عوامل رساننده و افزاينده روزى :

  1-اطعام :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 الرِّزقُ أسرَعُ إلى مَن يُطعِمُ الطَّعامَ ، مِن السِّكِّينِ في السَّنامِ
روزى كسى كه اطعام مى كند ، سريعتر از فرو رفتن كارد در كوهان شتر ، به سويش مى آيد .

( بحار الأنوار : ۷۴/۳۶۲/۱۷ )

2 - طهارت :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ آنگاه كه به ايشان عرض شد : دوست دارم روزى ام گسترش يابد ـ فرمود :

دُمْ على الطَّهارَةِ يُوَسَّعْ علَيكَ في الرِّزقِ .
پيوسته در حال طهارت باش ، روزى ات گسترش مى يابد .

( كنز العمّال : ۴۴۱۵۴ )

3 - صدقه :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 أكثِرُوا مِن الصَّدَقَةِ تُرزَقُوا .
 زياد صدقه بدهيد ، تا روزى داده شويد .

( بحار الأنوار:۷۷/۱۷۶/۱۰ )

امام على عليه السلام :

 استَنزِلُوا الرِّزقَ بالصَّدقَةِ .
 با صدقه دادن ، روزى را فرود آوريد .

( نهج البلاغة : الحكمة ۱۳۷ )

  4 - مواسات در راه خدا :

امام على عليه السلام :

مُواساةُ الأخِ في اللّه ِ عزّ و جلّ تَزِيدُ في الرِّزقِ .
كمك مالى كردن به برادر دينى ، روزى را زياد مى كند .

( بحار الأنوار : ۷۴/۳۹۵/ ۲۲ )

5 - امانت داری :

امام على عليه السلام :

استِعمالُ الأمانَةِ يَزِيدُ في الرِّزقِ .
امانتدارى ، روزى را مى افزايد .

( بحار الأنوار: ۷۵/۱۷۲/۸ )

6-خوش نیت بودن :

امام على عليه السلام :

 مَن حَسُنَتْ نِيّتُهُ ، زِيدَ في رِزقِهِ .
 هر كه خوش نيّت باشد ، روزى اش زياد شود .

( بحار الأنوار: ۱۰۳/۲۱/۱۸ )

7- خوش اخلاق  بودن :

امام على عليه السلام :

 في سَعَةِ الأخلاقِ كُنُوزُ الأرزاقِ .
 گنجهاى روزى ، در اخلاقِ خوش نهفته است .

( بحار الأنوار: ۷۷/۲۸۷/۱ ) 

8- تساهل و آسانگیری :

امام على عليه السلام :

العُسرُ يُفسِدُ الأخلاقَ ، التَّسَهُّلُ يُدِرُّ الأرزاقَ .
 سختگيرى ، اخلاق را تباه مى كند . آسانگيرى [ بر اهل و عيال و در معاملات ] روزى ها را سرازير مى كند.

( غرر الحكم : ۸۰۲ ـ ۸۰۳ )

9-دعا کردن برای برادران دینی :

امام باقر عليه السلام :

علَيكَ بالدعاءِ لإخوانِكَ بظَهْرِ الغَيبِ فإنّهُ يَهِيلُ الرِّزقَ .
 پشت سر برادرانت دعا كن ، كه اين كار روزى را [ به طرف تو ] سرازير مى كند.

( بحار الأنوار: ۷۶/۶۰/۱۴ ) 

10- ادای زکات :

امام باقر عليه السلام :

الزَّكاةُ تَزِيدُ في الرِّزقِ .
زكات دادن ، روزى را مى افزايد .

( بحار الأنوار : ۹۶/۱۴/۲۷ )

11- نیکو کاری  با خانواده : 

امام صادق عليه السلام :

مَن حَسَّنَ بِرَّهُ أهلَ بَيتِهِ زِيدَ في رِزقِهِ .
 هركه با خانواده خود نيكوكار باشد ، روزى اش زياد شود .

( بحار الأنوار : ۶۹/۴۰۸/۱۱۷ )

12 - نیکو کاری با  مردم :

امام صادق عليه السلام :

 إنّ البِرَّ يَزِيدُ في الرِّزقِ .
نيكى ، روزى را زياد مى كند .

( بحار الأنوار: ۷۴/۸۱/۸۴ )

امام صادق عليه السلام :

حُسنُ الخُلُقِ يَزِيدُ في الرِّزقِ .
 خوش خويى ، روزى را زياد مى كند .

( بحار الأنوار: ۷۱/۳۹۶/۷۷ )

عوامل روزى بَر:

1-ضایع کردن حقوق برادران دینی :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن حَبَسَ عن أخيهِ المسلمِ شيئا مِن حَقٍّ حَرَّمَ اللّه ُ علَيهِ بَرَكةَ الرِّزقِ إلاّ أن يَتوبَ .
 هركه حقّى از حقوق برادر مسلمان خود را از او دريغ و باز دارد ، خداوند بركت روزى را بر او حرام گرداند  مگر آن كه توبه كند .

( الأمالي للصدوق : ۵۱۶/۷۰۷ )

2-ارتکاب گناه :

امام باقر عليه السلام :

إنّ العَبدَ لَيُذنِبُ الذَّنبَ فَيُزوى عنهُ الرِّزقُ .
بنده گناه مى كند و به سبب آن روزى از او گرفته مى شود .

( الكافي : ۲/۲۷۰/۸ ) 

3- حرامخواری :

 

امام صادق عليه السلام :

 كَثرَةُ السُحتِ يَمحَقُ الرِّزقَ .
 حرام خوارى زياد ، روزى را مى برد ..

 ( تحف العقول : ۳۷۲ )

طلب حلال :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

العِبادَةُ عَشرَةُ أجزاءٍ تِسعَةُ أجزاءٍ في طَلَبِ الحَلالِ .
 عبادت ده جزء دارد، كه نُه جزء آن طلب [ روزى ] حلال است .

( بحار الأنوار : ۱۰۳/۹/۳۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 الكادُّ على عِيالِهِ كالمُجاهِدِ في سبيلِ اللّه ِ .
 كسى كه براى [ كسب روزىِ ] خانواده اش زحمت بكشد ، مانند مجاهدِ در راه خداست .

( بحار الأنوار : ۱۰۳/۱۳/۵۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن باتَ كالاًّ في طَلَبِ الحَلالِ باتَ مَغفورا لَهُ .
هركه در طلب حلالْ، خود را به رنج افكند، آمرزيده است .

( كنز العمّال : ۹۲۱۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنَّ اللّه َ تعالى يُحِبُّ أن يَرى عَبدَهُ تَعِبا في طَلَبِ الحَلالِ .
خداوند متعال دوست دارد كه بنده خود را در طلب [ روزى ] حلال خسته ببيند .

( كنز العمّال : ۹۲۰۰ )

امام صادق عليه السلام :

مَن لَم يَستَحْيِ مِن طَلَبِ المَعاشِ خَفَّتْ مَؤونَتُهُ ، و رَخى بالُهُ ، و نُعِّمَ عِيالُهُ .
 كسى كه از طلب معاش خجالت نكشد ، زحمتش كم و خيالش آسوده باشد و خانواده اش را در نعمت قرار دهد .

( ثواب الأعمال : ۲۰۰/۱ )

امام صادق عليه السلام :

لا خَيرَ فيمَن لا يُحِبُّ جَمعَ المالِ مِنَ الحَلالِ فَيَكُفُّ بهِ وَجهَهُ ، و يَقضِي بهِ دَينَهُ .
 كسى كه دوست نداشته باشد مال حلال به دست بياورد تا با آن آبروى خود را حفظ كند و قرضش را بپردازد ، هيچ خيرى در وجودش نيست .

( ثواب الأعمال : ۲۱۵/۱ )

امام صادق عليه السلام :

مَن طَلَبَ الدنيا استِغناءً عنِ الناسِ و تَعَطُّفا عَلَى الجارِ ، لَقِيَ اللّه َ و وَجهُهُ كالقَمَرِ ليلَةَ البَدرِ .
 هركه به منظور بى نيازى از مردم و رسيدگى به همسايه ، در طلب دنيا بر آيد با چهره اى چون ماه شب چهارده خدا را ديدار كند .

( بحار الأنوار: ۱۰۳/۸/۳۱ )

امام صادق عليه السلام :

أكرَمُ ما يَكونُ العَبدُ إلى اللّه ِ أن يَطلُبَ دِرهَما فلا يَقدِرَ علَيهِ .
 بنده آن زمان نزد خداوند گرامى تر است كه در طلب درهمى [ حلال ] برآيد و نتواند به آن دست يابد ..

( بحار الأنوار: ۷۲/۴۹/۶۰ )

امام رضا عليه السلام :

إنّ الذي يَطلُبُ مِن فَضلٍ يَكُفُّ بهِ عِيالَهُ أعظَمُ أجرا مِنَ المُجاهِدِ في سبيلِ اللّه ِ .
 كسى كه براى تأمين مخارج خانواده اش در طلب روزى خدا بر آيد ، پاداشش بيشتر از كسى است كه در راه خدا جهاد مى كند .

( بحار الأنوار : ۷۸/۳۳۹/۲۹ )

طلب حلال واجب است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 طَلبُ الحَلالِ فَريضةٌ على كُلِّ مُسلمٍ و مُسلمةٍ .
طلب [ درآمد ] حلال ، بر هر مرد و زن مسلمانى واجب است .  

( جامع الأخبار : ۳۸۹/۱۰۷۹ )      

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

طَلبُ الحَلالِ فَريضةٌ بعدَ الفَريضةِ .
طلب روزى حلال ، بعد از فرايض ، واجب است .  

 ( كنز العمّال : ۹۲۰۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

طَلبُ الحَلالِ واجِبٌ على كُلِّ مسلمٍ .
طلب [ درآمد ] حلال ، بر هر مسلمانى واجب است .

( كنز العمّال : ۹۲۰۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 طَلبُ الحَلالِ جِهادٌ .
طلب [ درآمد ] حلال ، جهاد است .

( كنز العمّال : ۹۲۰۵ )

تشويق به خوردن از دسترنج :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 مَن أكَلَ مِن كَدِّ يَدِهِ ، مَرَّ على الصِّراطِ كالبَرقِ الخاطِفِ .
هركه از دسترنج خود بخورد، مانند برق جهنده از صراط بگذرد .

( جامع الأخبار: ۳۹۰/۱۰۸۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن أكَلَ مِن كَدِّ يَدِهِ ، نَظَر اللّه ُ إلَيهِ بالرَّحمَةِ ثُمّ لا يُعَذِّبُهُ أبدا
 هركه از دسترنج خود بخورد ، خداوند با نظر رحمت به او بنگرد و هرگز عذابش نكند .

( جامع الأخبار: ۳۹۰/۱۰۸۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 مَن أكَلَ مِن كَدِّ يَدِهِ حَلالاً ، فُتِحَ لَهُ أبوابُ الجَنَّةِ يَدخُلُ مِن أيِّها شاءَ
 هركه از دسترنج حلال خود بخورد، درهاى بهشت به رويش گشوده شود، و او از هر در كه خواهد وارد شود .

( جامع الأخبار: ۳۹۰/۱۰۸۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 مَن أكَلَ مِن كَدِّ يَدِهِ ، كانَ يومَ القِيامةِ في عِدادِ الأنبياءِ و يَأخُذُ ثَوابَ الأنبياءِ .
هركه از دسترنج خود، گذران زندگى كند ، روز قيامت در شمار پيامبران باشد و پاداش پيامبران بگيرد .

( جامع الأخبار: ۳۹۰/۱۰۸۸ )

امام صادق عليه السلام :

كانَ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام يَضرِبُ بِالمَرِّ و يَستَخرِجُ الأرَضِينَ··· [ و أنّهُ ] أعتَقَ ألفَ مَملوكٍ مِن مالِهِ و كَدِّ يَدِهِ .
 امير المؤمنين عليه السلام بيل مى زد و كشاورزى و نهال كارى مى كرد . آن حضرت هزار بنده را از مال و دسترنج خود [ خريد و ] آزاد كرد .

( الكافي : ۵/۷۴/۲ )

بحار الأنوار :

 يُروى عن سَيّدِنا أميرِ المُؤمنينَ عليه السلام أنّهُ لَمّا كانَ يَفرُغُ مِن الجِهادِ يَتَفَرَّغُ لِتَعليمِ الناسِ ، و القَضاءِ بَينَهُم ، فإذا فَرَغَ مِن ذلكَ اشتَغَلَ في حائطٍ لَهُ يَعمَلُ فيهِ بِيَدِهِ و هو مَع ذلكَ ذاكِرُ اللّه ِ جَلَّ جلالُهُ
 روايت شده است كه مولايمان امير المؤمنين عليه السلام وقتى از جهاد فراغت مى يافت ، به آموزش دادن مردم و قضاوت ميان آنها مى پرداخت و هرگاه اين كارها را تمام مى كرد، در باغى كه داشت مشغول كار مى شد و در همان حال ذكر خداوند عزّ و جلّ، مى گفت.

( بحار الأنوار : ۱۰۳/۱۶/۷۰ )

كتاب من لا يحضره الفقيه ـ به نقل از فضل بن ابى قرّه ـ :

دَخَلنا على أبي عبدِ اللّه ِ عليه السلام و هُو يَعمَلُ في حائطٍ لَهُ فقُلنا : جَعَلَنا اللّه ُ فداكَ ، دَعنا نَعمَلْ لكَ أو تَعمَلْهُ الغِلمانُ، قالَ: لا، دَعُونِي فإنّي أشتَهِي أن يَرانِيَ اللّه ُ عزّ و جلّ أعمَلُ بِيَدِي ، و أطلُبُ الحَلالَ في أذى نَفْسِي .
خدمت امام صادق عليه السلام كه در باغش مشغول كار بود رسيديم . عرض كرديم : خدا ما را فداى شما كند ، اجازه بدهيد ما برايتان كار كنيم، يا غلامان اين كار را انجام دهند . فرمود : نه ، مرا به حال خود بگذاريد ؛ زيرا دوست دارم خداوند عزّ و جلّ مرا در حال كار كردن با دست خودم و زحمت كشيدن براى كسب روزى حلال ببيند .

( كتاب من لا يحضره الفقيه : ۳/۱۶۳/ ۳۵۹۵  )

بار هزينه خود و خانواده رانبايد به دوش ديگران انداخت .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَلعونٌ مَلعونٌ مَن ضَيَّعَ مَن يَعُولُ .
 ملعون است ، ملعون است كسى كه [ به دليل عدم تأمين هزينه ] عائله خود ، آنان را ضايع كند .

( بحار الأنوار : ۱۰۳/۱۳/۶۲ )

امام صادق عليه السلام :

كَفى بالمَرءِ إثما أن يُضَيِّعَ مَن يَعولُ .
 مرد را همين گناه بس كه [به دليل عدم تأمين هزينه] عائله خود، آنان را ضايع كند .

( بحار الأنوار : ۱۰۳/۱۳/۶۱ )

بحار الأنوار ـ به نقل از مفضّل بن عمر ـ :

استَعِينُوا بِبعضِ الدنيا على الآخِرَةِ ، فإنّي سَمِعتُ أبا عبدِ اللّه ِ عليه السلام يقولُ : اِستَعِينُوا بِبعضِ هذهِ على هذهِ ، و لا تَكُونوا كَلاًّ على الناسِ .
از قسمتى از دنيا براى آخرت كمك بگيريد ؛ زيرا شنيدم كه امام صادق عليه السلام مى فرمود : از قسمتى از دنيا براى آخرت كمك بگيريد، و سر بار مردم نباشيد .

( بحار الأنوار : ۷۸/۳۸۱/۱ )

بى نيازى از مردم :

امام على عليه السلام ـ در وصيّت به فرزند بزرگوارش حسن عليه السلام ـ فرمود :

 إن استَطَعتَ أن لا يَكونَ بَينَكَ و بينَ اللّه ِ ذو نِعمَةٍ فافعَلْ ، فإنَّكَ مُدرِكٌ قِسْمَكَ و آخِذٌ سَهْمَكَ ، و إنّ اليَسيرَ مِنَ اللّه ِ سبحانَهُ أعظَمُ و أكرَمُ مِن الكثيرِ مِن خَلقِهِ ، و إن كانَ كُلٌّ منهُ .
 اگر توانى كارى كنى كه از كسى جز خداوند، نعمتى به تو نرسد ، چنين كن ؛ زيرا تو به قسمت خويش خواهى رسيد و سهم و نصيب خود را خواهى گرفت ؛ و البته روزىِ اندكى كه از سوى خداوند سبحان رسد برتر و ارزشمندتر است از نعمتِ بسيارى كه از آفريدگان او به تو رسد ؛ گر چه همه چيز از اوست .

( نهج البلاغة : الكتاب ۳۱ )

الكافى ـ به نقل از عبد الاَعلى ، وابسته آل سام ـ :

 استَقبَلتُ أبا عبدِ اللّه ِ عليه السلام في بعضِ طُرُقِ المَدينَةِ في يومٍ صايفٍ شديدِ الحَرِّ فقلتُ : جُعِلتُ فِداكَ ، حالُكَ عندَ اللّه ِ عزّ و جلّ و قَرابَتُكَ مِن رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله و أنتَ تَجهَدُ لِنفسِكَ في مِثلِ هذا اليومِ ؟ ! فقال : يا عبدَ الأعلى ، خَرَجتُ في طَلبِ الرِّزقِ لِأستَغنِيَ عن مِثلِكَ .
 در يك روز داغ تابستانى، در يكى از راههاى مدينه، به امام صادق عليه السلام برخوردم . عرض كردم : فدايت شوم ، با آن مقامى كه نزد خداوند عزّ و جلّ و قرابتى كه با رسول خدا صلى الله عليه و آله داريد در چنين روزى خود را به زحمت انداخته ايد؟ فرمود : اى عبد الاعلى! در طلب روزى بيرون آمده ام، تا از امثال تو بى نياز باشم .

( الكافي : ۵/۷۴/۳ )

تقدير روزى ها از حلال است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 ما مِن عَبدٍ استَحيا مِن الحَلالِ إلاّ ابتَلاهُ اللّه ُ بالحَرامِ
هيچ بنده اى نيست كه از [ طلب ] حلال شرم كند، مگر آنكه خداوند به حرام گرفتارش سازد.

( كنز العمّال : ۹۲۱۲ )

 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در حديث معراج ـ فرمود :

مرَرتُ بقَومٍ بينَ أيدِيهِم مَوائدُ مِن لَحمٍ طَيِّبٍ و لحمٍ خَبِيثٍ يَأكُلُونَ اللَّحمَ الخَبيثَ  يَدَعُونَ الطَّيِّبَ ، فقلتُ : مَن هؤلاءِ يا جَبرَئيلُ ؟ فقالَ: هؤلاءِ الذينَ يَأكُلُونَ الحَرامَ ، و يَدَعُونَ الحَلالَ .
 بر گروهى گذشتم كه در برابرشان سفره هايى از گوشت پاكيزه و سفره هايى از گوشت ناپاك بود ، اما آنها از گوشتهاى ناپاك مى خوردند و به پاكيزه دست نمى زدند . پرسيدم : اى جبرئيل! اينها كيستند؟ گفت : اينها كسانى هستند كه مال حرام مى خورند و حلال را فرو مى گذارند .

( بحار الأنوار: ۷۵/۱۷۲/۹ )

شرح نهج البلاغة:

دَخَلَ عليٌّ عليه السلام المَسجِدَ و قالَ لِرجُلٍ : أمسِكْ عَلَيَّ بَغلَتِي ، فَخَلَعَ لِجامَها و ذَهَبَ بهِ ، فَخَرَجَ عليٌّ عليه السلام بَعد ما قَضى صلاتَهُ و بِيَدِهِ دِرهَمانِ لِيَدفَعَهُما إلَيهِ مُكافَأةً لَهُ ، فَوَجَدَ البَغلَةَ عُطُلاً ، فَدَفَعَ إلى أحَدِ غِلمانِهِ الدِّرهَمَينِ لِيَشتَرِيَ بهِما لِجاما ، فصادَفَ الغُلامُ اللِّجامَ المَسروقَ في السُّوقِ ، قد باعَهُ الرَّجلُ بدِرهَمَينِ ، فَأخَذَهُ بِالدِّرهَمَينِ و عادَ إلى مولاهُ ، فقالَ عليٌّ عليه السلام : إنّ العَبدَ لَيَحرِمُ نفسَهُ الرِّزقَ الحَلالَ بتَركِ الصَّبرِ ، و لا يُزادُ على ما قُدِّرَ لَهُ .
امام على عليه السلام وارد مسجد شد و به مردى فرمود : استر من را برايم نگه دار. اما او دهنه استر را در آورد و آن را بُرد . على عليه السلام بعد از تمام كردن نماز از مسجد بيرون آمد و دو درهم در دست گرفته بود تا به آن مرد پاداش دهد ، اما ديد استر به حال خود رهاست . آن دو درهم را به يكى از غلامان خود داد كه دهنه اى بخرد . غلام به بازار رفت و دهنه مسروقه را در آن جا ديد و به دو درهم خريد و نزد حضرت برگشت . على عليه السلام فرمود : آدمى به سبب بى صبرى ، خودش را از روزى حلال محروم مى كند و بيشتر از روزى مقدّر هم نصيبش نمى شود .

( شرح نهج البلاغة : ۳/۱۶۰ )

امام باقر عليه السلام :

 لَيس مِن نَفْسٍ إلاّ و قد فَرَضَ اللّه ُ لَها رِزقَها حَلالاً يَأتِيها في عافيَةٍ ، و عَرَضَ لَها بالحَرامِ مِن وجهٍ آخَرَ ، فإنْ هي تَناوَلَتْ مِن الحَرامِ شيئا قاصَّها بهِ مِن الحلالِ الذي فَرَضَ اللّه ُ لَها ، و عندَ اللّه ِ سِواهُما فَضلٌ كبيرٌ .
 خداوند براى هر كسى روزى حلالى مقرّر داشته كه به سلامت به او خواهد رسيد . از طرف ديگر، روزىِ حرام را نيز در دسترس او قرار داده است، كه اگر انسان روزى خود را از آن حرام به دست آورد، خداوند در عوض، روزىِ حلالى را كه براى او مقدّر كرده بود از وى باز ستاند و غير از اين دو روزى (حلال مقدّر و حرام در دسترس) روزى هاى فراوان ديگرى نيز نزد خداوند هست .

( بحار الأنوار : ۵/۱۴۷/۶ )

روزىِ حلال، قُوتِ برگزيدگان خدا است.

الكافى ـ به نقل از احمد بن محمّد بن ابى نصر ـ :

 قلتُ لأبي الحسنِ [ الرِّضا ] عليه السلام : جُعِلتُ فِداكَ أدعُو اللّه َ عزّ و جلّ أن يَرزُقَنِي الحَلالَ ، فقالَ : أ تَدرِي ما الحَلالُ ؟ فقلتُ : جُعِلتُ فِداكَ ، أمّا الذي عِندَنا فالكَسبُ الطَّيِّبُ ، فقالَ : كانَ عليُّ بنُ الحسينِ عليهما السلام يقولُ : الحَلالُ قُوتُ المُصطَفَينَ ، و لكنْ قُلْ : أسألُكَ مِن رِزقِكَ الواسِعِ .
 به ابو الحسن ( امام رضا ) عليه السلام عرض كردم : فدايت شوم! من دعا مى كنم كه خداوند عزّ و جلّ مرا روزىِ حلال دهد . حضرت فرمود : مى دانى حلال چيست؟ عرض كردم : فدايت شوم ، تا جايى كه ما مى دانيم ، كسب پاك. فرمود : على بن الحسين عليه السلام مى فرمود : روزىِ حلال، قُوتِ برگزيدگان [ خدا ] است ، اما تو در دعاى خود بگو : خدايا! از روزىِ فراخت به من عطا كن . 

( الكافي : ۵/۸۹/۱ )

بهترين روزى آن است كه انسان راكفايت كند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

طُوبى لِمَن أسلَمَ و كان عَيشُهُ كَفافا .
 خوشا به حال كسى كه تسليم [ رضاى خدا ] باشد و زندگى اش به قدر كفاف .

( الكافي : ۲/۱۴۰/۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 اللّهُمّ ارزُقْ محمّدا و آلَ محمّدٍ و مَن أحَبَّ محمّدا و آلَ محمّدٍ ، العَفافَ و الكَفافَ ، و ارزُقْ مَن أبغَضَ محمّدا و آلَ محمّدٍ المالَ و الوَلَدَ
 خدايا! به محمّد و خاندان محمّد و به كسى كه محمّد و خاندان او را دوست دارد ، خويشتندارى و روزى به قدر كفاف عطا فرما و به هركه محمّد و آل محمّد را دشمن دارد مال و فرزند روزى كن .

( الكافي : ۲/۱۴۰/۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 يا أبا ذَرٍّ ؛ إنّي قد دَعَوتُ اللّه َ جلّ ثناؤهُ أن يَجعَلَ رزقَ مَن يُحِبُّنِي كَفافا ، و أن يُعطِيَ مَن يَبغُضُنِي كَثرَةَ المالِ و الوَلَدِ
 اى ابوذر! من دعا كردم كه خداوند، جلّ ثناؤه ، روزى دوستدار مرا به قدر كفاف عطا كند و به دشمن من، مال و فرزندِ زياد دهد.

( مكارم الأخلاق : ۲/۳۶۹/۲۶۶۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 اللّهُمّ مَن آمَنَ بكَ و شَهِدَ أنّي رَسُولُكَ فَحَبِّبْ إلَيهِ لِقاءَكَ ، و سَهِّلْ علَيهِ قَضاءَكَ ، و أقلِلْ لَهُ مِن الدنيا ، و مَن لَم يُؤمِنْ بكَ و لَم يَشهَدْ أنّي رسولُكَ فلا تُحَبِّبْ إلَيهِ لِقاءَكَ ، و لا تُسَهِّلْ علَيهِ قَضاءَكَ ، و أكثِرْ لَهُ مِنَ الدنيا .
بار خدايا! كسى را كه به تو ايمان آورَد و به رسالت من گواهى دهد شيفته ديدارت گردان و قضا و قدَرِ خود را بر او آسان فرما و از دنيا بهره اندكى نصيب او كن و آن را كه به تو ايمان نياورَد و به رسالت من گواهى ندهد ، شيفته ديدار خودت مگردان و قضا و قَدَرت را بر او آسان مكن و از دنيا بهره زيادى عطايش فرما .

( كنز العمّال : ۶۰۹۶ و انظر ۶۰۹۵)

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إذا دَعَوتُم لِأحَدٍ مِنَ اليَهودِ و النَّصارى فَقُولوا أكثَرَ اللّه ُ مالَكَ و وُلدَكَ
 هرگاه خواستيد براى يك نفر يهودى و مسيحى دعا كنيد بگوييد : خداوند مال و فرزندانت را زياد كند .

( كنز العمّال : ۶۰۹۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

خَيرُ الرِّزقِ ما يَكْفِي .
بهترين روزى آن است كه به قدر كفايت باشد .

( بحار الأنوار : ۷۷/۱۶۸/۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 ما قَلَّ و كَفى خَيرٌ مِمّا كَثُرَ و ألهى .
روزىِ اندك و بسنده بهتر است از روزىِ بسيار و بازدارنده [ از ياد خدا ] .

( الأمالي للصدوق : ۵۷۶/۷۸ )

امام زين العابدين عليه السلام ـ در بخشى از دعاى خود در زمينه خويهاى والا و رفتارهاى پسنديده ـ گفت :

 و أغنِني و أوسِعْ عَلَيَّ من رِزقِكَ ، و لا تَفتِنّي بالنَّظَرِ
خدايا ! مرا بى نياز كن و روزى ات را بر من گشايش ده و به انتظار كشيدن [ براى روزى ] گرفتارم مفرما .

( الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۲۰ )

امام زين العابدين عليه السلام ـ در همان دعا ـ گفت :

 و تَوِّجني بِالكِفايَةِ ، و سُمني حُسنَ الولايةِ ، و هَبْ لي صِدقَ الهِدايةِ ، و لا تَفتِنّي بالسَّعَةِ ، و امنَحْني حُسنَ الدَّعَةِ ، و لا تَجعَلْ عَيشِي كَدّا كَدّا .
تاج كفايت (بى نيازى) بر سرم گذار و حُسن ولايت و سرپرستى را نصيبم فرما و هدايت راستين را ارزانى ام دار و به توانگرى گرفتارم مساز و زندگى آسوده و بى رنج را به من عطا فرما و زندگى ام را پر رنج و دشوار قرار مده .

( الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۲۰ )

امام زين العابدين عليه السلام ـ نيز در همان دعا ـ گفت :

و صُنْ وَجهِي باليَسارِ ، و لا تَبتَذِلْ جاهِي بالإقتارِ ، فَأستَرزِقَ أهلَ رِزقِكَ و أستَعطِيَ شِرارَ خَلقِكَ ، فَاُفتَتَنَ بحَمدِ مَن أعطانِي ، و اُبتَلى بِذَمِّ مَن مَنَعَني ، و أنتَ مِن دُونِهِم وليُّ الإعطاءِ و المَنعِ .
با توانگرى (بخشيدن به من) آبرويم را نگه دار و با تنگدستى حرمتم را از بين مبر كه بر اثر آن از روزى خواران تو، روزى بخواهم و از بندگان بدكردار تو عطا و بخشش طلبم و در نتيجه ، به ستايش آن كه به من بخشيده و نكوهش آن كه از من دريغ كرده است گرفتار شوم . حال آن كه وراى اينها، تو مسئول بخشيدن و نبخشيدنى .

( الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۲۰ )

بسندگى به كفاف :

امام على عليه السلام :

مَنِ اقتَصَرَ على بُلْغَةِ الكَفافِ فقدِ انتَظَمَ الراحَةَ، و تَبَوَّأ خَفضَ الدَّعَةِ
آن كه به اندازه كفاف بسنده كرد ، به آسايش دست يافت و در آرامش جاى گرفت .

( نهج البلاغة : الحكمة ۳۷۱ )

امام صادق عليه السلام : در انجيل آمده است كه عيسى عليه السلام گفت :

اللّهُمّ ارزُقْني غُدوَةً رَغيفا مِن شَعيرٍ و عَشِيَّةً رَغيفا مِن شَعِيرٍ ، و لا تَرزُقْنِي فَوقَ ذلكَ فَأطغى
بار خدايا ! صبح يك گرده نانِ جو و شب گرده اى ديگر مرا روزى فرما و بيش از اين روزى ام مده كه دچار طغيان شوم .

( بحار الأنوار : ۷۲/۵۴/۸۵ )

میزان الحکمه، جلد چهارم.