زندگى مورچه از نظر امام على علیه السلام

انظروا الى النّملة في صغر جثّتها و لطافة هيئتها لا تكاد تنال بلحظ البصر و لا بمستدرك الفكر، كيف دبّت على أرضها و صبّت على رزقها.

تنقل الحبّة إلى حجرها و تعدّها في مستقرّها، تجمع فى حرّها لبردها، و فى وردها لصدرها.

دانه را به لانه خود مى ‏برد و آن را در جاى مناسبى كه فاسد نشود جا مى‏ دهد، جايى كه رطوبت آن را فاسد نكند، و

حتّى آن را مى‏شكافد كه سبز نشود و نرويد.

• باز دانشمندان حشره شناس گفته ‏اند يك طايفه از مورچگان هستند كه داراى زندگانى اجتماعى منظّمى هستند و هر دسته وظيفه‏اى دارند كه بايد انجام دهند. يك دسته كارگرند كه دانه جمع مى ‏كنند و به لانه مى ‏آورند تا در زمستان سايرين از آن‏ استفاده كنند. براى اين منظور، حجره‏ هايى مخصوص آسياب تعبيه كرده ‏اند و در آن حجره‏ ها مورچگان مخصوص ديگرى هستند كه داراى فكهاى بزرگ و قوى هستند، دانه ‏ها را در آنجا آسياب مى ‏كنند و براى غذاى سايرين آماده مى‏ سازند.

و لو فكّرت في مجارى أكلها، و في علوها و سفلها، و ما فى الجوف من شراسيف بطنها، و ما في الرّأس من عينها و اذنها،لقضيت من خلقها عجبا، و لقيت من وصفها تعبا.

و اگر تفكّر كنى و مطالعه نمايى در مجارى غذاى اين حيوان كوچك كه چگونه غذا مى‏ خورد و غذا را فرو مى‏برد و آنها را هم هضم مى ‏كند و دفع مى ‏نمايد، اگر شكمش را در نظر بگيرى و اينكه چگونه ضلعها و دنده ‏ها براى آن جثّه صغير ساخته شده، و اگر دستگاه ديد و دستگاه شنيدش كه در سرش قرار دارد، اگر در همه اينها دقيق شوى و كاملًا مطّلع شوى كه چگونه است، حيرت بر حيرتت مى‏افزايد؛ به قدرى است كه به زحمت مى‏توان توصيف كرد (كتابها را پر مى‏ كند، سالها بايد رنج برد و مطالعه كرد).

• امروز دانشمندانى در اين زمينه مطالعاتى كرده ‏اند، صدها نفر تمام عمر خود را در اطراف همين موضوع به آخر رسانده ‏اند، كتابها نوشته‏ اند، تعبها و رنجها كشيده‏ اند و خبرهاى عجيب براى ما آورده ‏اند، مخصوصاً مسائلى كه مربوط به فهم و شعور و تفاهم بين افراد مورچگان است از عجيب‏ترين مسائلى است كه قرع سمع مى ‏كند.

• امروز هم دانشمندان در تحقيقات خود به اينجا رسيده ‏اند كه اين حيوان به وسيله شاخكهايى كه در سر دارد خبر مى‏دهد و خبر مى‏گيرد.در آخر سخن خود مى ‏فرمايد:

و لو ضربت في مذاهب فكرك لتبلغ غاياته ما دلتك الدّلالة إلّا على أنّ فاطر النّملة هو فاطر النّخلة لدقيق تفصيل كلّ شى‏ء و غامض اختلاف كلّ حىّ، و ما الجليل و اللّطيف، و الثّقيل و الخفيف، و القوىّ و الضّعيف في خلقه إلّا سواء « نهج البلاغه، خطبه 227.».

اگر در راههاى فكر و انديشه سير كنى تا به نتيجه برسى، جز اين دستگيرت نخواهد شد كه خالق مورچه كوچك و خالق درخت تناور خرما يك قدرت است. همان نظام دقيقى كه در اين به كار رفته در آن به كار رفته است. در مقابل قدرت خلّاقيّت او كوچك و بزرگ، سبك و سنگين، قوى و ضعيف برابرند.