بخشندگى امام حسين علیه السلام

در فصل هفتم از «مناقب آل الرسول» نوشته محمد بن ابى طلحة الشافعى آمده است: مشهور شده است كه

• امام حسين ميهمان را گرامى مى‏داشت
• و هر كس چيزى از وى مى‏خواست در اختيارش مى‏گذاشت، صله رحم مى‏كرد
• و نيازمندان را درمى‏يافت و خواهش درخواست‏كننده را برمى‏آورد،
• و برهنه را مى‏پوشاند و گرسنه را سير مى‏كرد
• و زيان ديدگان را جبران زيان مى‏كرد و يتيمان را نوازش مى‏كرد و به درد نيازمندان مى‏رسيد
• و هر پولى كه به دستش مى‏رسيد ميان مردم (نيازمندان) پخش مى‏كرد.

احسان حسنین (علیهم السلام) به پیرزن

راويان ماجرايى را كه براى او و برادرش امام حسن و عبد اللّه بن جعفر در رابطه با پيرزنى كه وقتى آنها در ميان راه خود به مكه بودند براى آنها گوسفندى را مى‏كشد و آنچه كه آنها در برخورد بعدى با او در مدينه در حالى كه در بدترين شرايط زندگى و فقر و درماندگى بود، مى‏كنند روايت كرده‏اند امام حسن (ع) هزار گوسفند و هزار دينار پول به او داد و امام حسين و عبد اللّه بن جعفر نيز همين چيزها را به او دادند و پيرزن با سه هزار رأس گوسفند و سه هزار دينار پول به اتفاق شوهرش به ديار خود بازگشت.

پرسش و پاسخ امام حسین علیه السلام با اعرابی درراه مانده

در كتاب عقد اللآلى فى مناقب الآل آمده است كه امام حسين پس از وفات برادرش امام حسن، در سويى از مسجد پيامبر (ص) نشسته بود و عبد اللّه بن زبير و عتبة بن ابى سفيان در سوى ديگر مسجد نشسته بودند يك نفر اعرابى سوار بر شترى سر رسيد شترش را درب مسجد سپرد و وارد شد در برابر عتبه ايستاد به او سلام گفت و عتبه نيز پاسخش گفت اعرابى به وى گفت: تو پسر عموى مرا كشته‏اى و خانواده‏  او مرا به خونخواهى وى فرستاده‏اند آيا مى‏پذيرى كه بخشى از ديه او را به من بدهى؟
عتبه به غلامش اشاره كرد و به او گفت: به او صد درهم پرداخت كن. اعرابى نپذيرفت و به سوى عبد اللّه بن زبير رفت و همان صحبتى را كه با عتبة داشت با وى تكرار كرد، او نيز دستور داد دويست درهم به وى بدهند اعرابى آن را رد كرد و گفت اين مبلغ گره‏اى از كارم نمى‏گشايد، آنگاه به سمت امام حسين (ع) رفت و به او سلام گفت و جريان كارش را با وى در ميان گذاشت به او فرمود: اى اعرابى ما قومى هستيم كه به همان اندازه كه در طرف معرفت و شناخت مى‏بينيم، بخشش مى‏كنيم. گفت: هر چه مى‏خواهى بپرس؛ امام حسين پرسيد:

• اى اعرابى! نجات از هلاك در چيست؟ گفت: توكل بر خدا.
• از وى پرسيد: كدام كارها بهتر است؟ گفت: اعتماد به خدا.
• امام از وى پرسيد: چه چيزى براى بندگان در زندگى، بهتر است؟ پاسخ داد دانشى كه توأم با حلم باشد.
• فرمود: و اگر دانشش به وى خيانت كرد؟ گفت مالى كه با سخاوت و دست و دل بازى توأم باشد.
• فرمود: و اگر دارايى‏اش، او را به ناصواب كشاند؟ گفت: مرگ و نيستى از زندگى و بقاى او بهتر است.

سرودن اشعاری در وصف اهل البیت علیهم السلام

امام همچنان به پرسش از وى ادامه داد او نيز پاسخش مى‏داد و امام را شگفت‏زده كرد و به وكيلش فرمود: به او بيست هزار درهم بده. و به او گفت ده هزار درهم براى بازپرداخت ديون تو و ده هزار ديگر براى آن است كه سروسامانى بخود دهى و بر اهل و عيالت، خرج كنى. و اعرابى اين ابيات را سرود:

سائل مدینه و امام حسین علیه السلام :

و در تاريخ ابن عساكر آمده است كه سائلى كوچه‏ هاى مدينه را زير پا گذارد تا بالاخره به درب منزل امام حسين (ع) رسيد درب را زد و اين ابيات را سرود:

امام حسين مشغول نماز بود نماز خود را به پايان برد و در به روى اعرابى گشود آثار فقر و بدبختى را در سراپايش ديد بازگشت وكيلش را خواست وكيل به شتاب حاضر شد به او فرمود: چه مبلغ از خرجى، باقى مانده است؟ گفت دويست درهم كه به من دستور داده‏اى آن را به خرج اهل بيتت برسانم فرمود: آنها را بياور كسى آمده است كه از ايشان مستحق‏تر است و همه را به آن اعرابى پرداخت و اين ابيات را سرود:

اعرابى نيز در پاسخ چنين گفت:

 نکته ای اخلاقی: حفظ آبروی افراد در بخشش

مردى از انصار نزد حضرت آمد و مى‏خواست از نيازى كه دارد سخن گويد.
به او فرمود: برادر انصارى! آبرويت را از خوارى و ذلت گدايى، مصون دار و نيازت را طى نوشته‏اى با من در ميان بگذار و من به خواست خدا، آنگونه كه شادمان گردى، به آن رسيدگى خواهم كرد. او نيز نوشت كه فلان كس پانصد دينار از من طلب دارد و اصرار دارد كه زودتر دينش را ادا كنم با او صحبت كن تا مهلتم بدهد تا اندكى دست و بالم بازشود. وقتى امام نامه را خواند به خانه خود رفت و كيسه‏اى را با خود آورد كه در آن هزار دينار بود و به او فرمود: اين هزار دينار را بگير پانصد دينار براى اداى دينت و پانصد دينار ديگر براى كارگشايى كار خودت باشد و از اين پس‏
دست نياز تنها به سوى سه گروه مردم دراز كن يكى دينداران، ديگرى مردم با انصاف و سومى مردمان اصل و نسب‏دار.

• دين داران سعى مى‏كنند دين خود را حفظ كنند
• مردم با انصاف در محظور انصاف خود قرار مى‏گيرند
• و بالاخره مردم اصل و نسب‏دار مى‏دانند كه تو در دراز كردن دست نياز آبروى خود را بخطر مى‏اندازى لذا اگر نيازت را برآورده نساختند آبروى ترا خريده‏اند.

منبع:زندگانى دوازده امام عليهم السلام،هاشم معروف الحسنى / مترجم محمد مقدس‏،تهران‏: امير كبير،1382ٌصص33-36.