امام سجاد علیه السلام تربیت یافته سه مکتب

امام زين العابدين عليه السلام در خاندان نبوت و امامت بزرگ شد، آن خانه ‏اى كه خداوند اجازه فرمود تا بر افراشته گردد و نام مقدّسش در آنجا برده شود، در دوران اوليّه كودكيش امام امير المؤمنين عليه السلام از او مواظبت مى ‏كرد              
و شعاع هايى از روح پاكش را- كه بوى خوشش سراسر عالم را گرفته بود- به آن حضرت بتاباند، بطورى كه نواده ‏اش بحق، صورتى راستين از جدّش و در تمام عناصر و خصوصيّات روحى نظير و همگون او بود.

مدت دو سال در محضر امام علی علیه السلام:

 مدّتى كه امام زين العابدين در سايه جدش به سر مى‏ برد، بسيار كوتاه بود، مورّخان آن مدت را به دو سال محدود كرده ‏اند و آن دو سال نيز از سنگين‏ترين اوقاتى بود كه بر امام امير المؤمنين عليه السلام گذشت؛ مشكلات او را احاطه كرده بود و رويدادها عجيب به صورت خطرناك و كشنده يكى پس از ديگرى بر آن حضرت وارد مى ‏شد كه دشوارتر و سنگين‏تر از همه، اين بود: سپاهى كه بدان وسيله با جبهه باطل معاويه مى‏ جنگيد دچار تفرقه و سركشى و نافرمانى شد به حدى كه امام عليه السلام دست به دعا برداشت و در پيشگاه خدا مى‏ ناليد تا او را به جوار رحمت خود ببرد و از آن جامعه فرومايه‏اى كه به آرمانهاى آن حضرت توجه ندارند، نجات دهد و خداوند دعايش را مستجاب كرد و شقى‏ترين فرد اولين و آخرين، فرد خطرناك جانى عبد الرّحمن بن ملجم پيدا شد و او را در حالى كه ميان خانه خدا و در محراب نماز ايستاده بود به قتل رساند و در آخرين ساعات زندگيش اعضاى خانواده و فرزندانش در اطراف بستر آن حضرت از جمله امام زين العابدين حلقه زده بودند، پيمان امامت را به پسرانش حسن و حسين عليهما السلام سپرد و بر امامت نواده خردسالش، زين العابدين تصريح فرمود و درودهاى پيامبر- صلّى اللّه عليه و آله- را به آن حضرت و به پسرش امام محمد باقر، بزرگ و رهبر نهضت فكرى و علمى اين امّت ابلاغ كرد.

تحت تربیت امام حسن علیه السلام

از جمله كسانى كه عهده‏ دار تربيت امام زين العابدين عليه السلام شدند، عموى بزرگوارش امام حسن سرور جوانان اهل بهشت و ريحانه رسول خدا- صلّى اللّه عليه و آله- و سبط اكبرش بود كه توجه و محبّت خاصّى نسبت به آن حضرت داشت و در وجود او صفات والا و خصلتهاى بى‏نظيرى را بنيان نهاد و همواره با وى بود تا اين كه به سر حد جوانى رسيد در حالى كه در اعماق وجود و ژرفاى ذاتش سيره عموى بزرگوارش قهرمان انديشه و اصلاح مسلمين، ريشه‏ دوانيد.

پدر بزرگوارش امام حسین علیه السلام

و از ديگر كسانى كه به تربيت امام زين العابدين عليه السلام پرداختند پدر بزرگوارش، سرور آزادگان، سيد الشّهداء امام حسين عليه السلام بود كه در وجود فرزندش امتداد ذاتى و درخشش روحانيّت و تجسم امامت را مى‏ديد اين بود كه بيشترين توجه و عنايت را نسبت به او مبذول داشت و تمام ارزشها و توانايي هاى ارزنده خود را در قالب وجود او ريخت و او را بر ديگر فرزندانش مقدّم داشت و بيشتر اوقات در كنارش بود.

مریضی امام سجاد علیه السلام و پاسخ بزرگوارانه ایشان

مورّخان مى‏ گويند: امام زين العابدين عليه السلام مريض شد امام حسين عليه السلام با عجله به ديدار او شتافت در حالى كه دلجويى مى ‏كرد و مى ‏گفت:
 «پسرم چه ميل دارى؟» زين العابدين عليه السلام در پاسخ پدر جوابى داد كه هر بنده مخلص و متوجه به خدا مى‏ دهد، عرض كرد:

«دوست دارم از كسانى باشم كه آنچه را پروردگارم درباره من مصلحت بداند، بدان راضى باشم ...»

امام حسين عليه السلام از شنيدن اين سخنان تابناك كه بيانگر معرفت زياد و ايمان عميق وى بود، در شگفت شد و از روى تعجّب فرمود:

 «مرحبا كه تو همانند ابراهيم خليلى آنجا كه جبرئيل عرض كرد: (اى ابراهيم) آيا از من حاجتى دارى؟ ابراهيم گفت: من كسى را بر پروردگارم مقدم نمى ‏دارم، بلكه خداوند براى من كافى است و نيكو سرپرستى است!!» «1»

براستى كه زين العابدين عليه السلام در ايمان زياد و توجه عميق و ارتباطش با خدا نظير ابراهيم خليل اللّه بود. امام زين العابدين عليه السلام به حكم تربيت و كمالى كه داشت نمونه اعلاى هر نوع افتخارى از كمالات ارزنده و ارزشهاى اخلاقى بود.

پی نوشت:

(1) بحار الانوار: 46/ 66، دعوات قطب راوندى خطى كتابخانه امير المؤمنين.

منبع: تحليلى از زندگانى امام سجاد عليه السلام ، باقر شريف قرشى / مترجم محمدرضا عطائى‏،مشهد:آستان قدس رضوى‏،1372.ص70