احادیث امام سجاد علیه السلام: ملاک برتری انسانها

امام سجاد (علیه السّلام) فرمودند:

لا حَسبَ لِقُرَشیٍّ وَ لا لِعَربِیٍّ إلاّ بِتَواضُعٍ وَ لا کَرَمَ إلاّ بِتَقوی وَ لا عَمَلَ إلاّ بِنِیَّةٍ؛
هیچ شرافت و افتخاری برای قریشی یا عرب نیست مگر به سبب تواضع، و هیچ کرامت و ارزشی نیست مگر به تقوا، و هیچ عملی ارزشی ندارد مگر به سبب نیّت.
الخصال، ص 19

شرح حدیث:

یکی از عوامل گسترش اسلام و نفوذ آیین نبوی در دلها، این بود که معیار شرافت و برتری را از جهات مادی به جنبه های ارزشی تغییر داد.
عرب، خود را قوم برتر می دانست و به غیرعرب، اعتنایی نداشت.
اما دین خدا و تعلیمات پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم عرب و عجم و سیاه و سفید و فقیر و غنی و نوکر و ارباب را در یک ردیف دانست و معیار برتری انسانها را تقوا معرفی کرد. این همان پیام قرآنی است که همه شنیده ایم:«اِنَّ اَکرَمَکُم عِندَ اللهِ اَتقاکُم». (حجرات ، 13.)برترین شما نزد خدا، باتقواترین شماست.
عرب، خوی غرور و تکبّر جاهلانه داشت.
پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم تواضع را ملاک شایستگی و رفعت دانست و خودش متواضعانه زیست و تواضع و خاکساری را به امت خویش آموخت.
عملهای انسانها هم بسته به نیّت و انگیزه، ارزشهای متفاوتی دارد.
هر چه اخلاق بیشتر باشد، عمل ارزشمندتر است.
هر چه انگیزه، الهی باشد، رشد پاینده تر است.
چه بسا دو نفر، کاری مشابه انجام دهند و شکل عمل یکسان باشد، ولی نیّت آنان فرق داشته باشد و یکی برای خدا عمل کند، یکی برای ریاکاری و یا ارضای هوسهای شخصی. آیا ارزش اینها برابر است؟
معیارهای برتری و شرافت را از نگاه اولیای الهی بشناسیم و براساس این موازین و ملاکها، سبقت در خیر و پیشگامی در عمل داشته باشیم.
منبع: حکمت های سجادی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام سجاد علیه السّلام)، جواد محدثی.