محمّد، پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از نظر احادیث

(معاني الأخبار : ۵۲ / ۲  )

 

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۱۰۴ )

 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

اى مردم! بعد از من پيامبرى نيست و پس از سنّت (قانونِ) من سنّتى وجود ندارد. پس هركه ادّعاى نبوّت كند، ادّعا و بدعت او در آتش خواهد بود. هركه چنين ادعايى كرد، بكشيدش .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

حكايت من در ميان پيامبران، حكايت مردى است كه خانه اى ساخته و آن را خوب و كامل و زيبا درست كرده باشد و فقط جاى يك خشت در آن باقى گذاشته باشد. مردم دور آن خانه مى چرخند و از آن خوششان مى آيد و مى گويند : كاش جاى همين يك خشت هم تكميل مى شد. آرى من در ميان پيامبران جاى آن خشت هستم.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

من فاتح* و خاتم مبعوث شدم.

(*فاتح، يكى از نام هاى رسول خدا صلى الله عليه و آله است و از آن رو بدين نام خوانده شده است كه درهاى ايمان را گشود و خداوند او را در ميان خلق خود حاكم و داور قرار داد و دانش هاى نا گشوده را گشود: مجمع البحرين، ماده فتح)

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 نخستينِ فرستادگان [الهى ]آدم است و آخرينشان محمّد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

به زودى در ميان امّت من سى دروغگو پيدا خواهند شد كه همگى ادّعاى پيامبرى مى كنند، در حالى كه من خاتم پيامبران هستم و بعد از من هيچ پيامبرى نيست .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

من عاقِب هستم، يعنى كسى كه پس از او پيامبرى نيست.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 من خاتم انبيا هستم و على خاتم اوصيا.

امام على عليه السلام : 

تا اينكه خداوند سبحان محمّد را به عنوان رسول اللّه صلى الله عليه و آله فرستاد تا وعده خويش را به انجام رساند و [سلسله ]نبوّتش را كامل گرداند.

امام على عليه السلام ـ در وصف پيامبر صلى الله عليه و آله ـ فرمود : 

امين وحى اوست و خاتم فرستادگانش و نويد دهنده رحمتش و ترساننده از خشم و عذابش.

امام صادق عليه السلام : 

خداوند ـ عزّ ذكره ـ با پيامبر شما، به پيامبران خاتمه داد. بنا بر اين، بعد از او هرگز پيامبرى برانگيخته نخواهد شد و [نيز] با كتاب شما به همه كتاب ها[ى آسمانى ]پايان بخشيد . پس، بعد از كتاب شما هرگز كتابى نازل نخواهد شد.

امام صادق عليه السلام : 

تا اينكه محمّد صلى الله عليه و آله آمد و قرآن و شريعت و طريقت خود را آورد. پس، حلال [دين] او تا روز قيامت حلال است و حرام [دين ]او تا روز قيامت حرام.

( بحار الأنوار : ۱۸ / ۲۳۵ / ۷۸ )

 

( بحار الأنوار : ۱۸ / ۲۳۴ / ۷۶)

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

دانش، جان اسلام و پشتوانه ايمان است.

امام على عليه السلام :

 ايمان و دانش دو برادر همزاد و دو رفيق جدا ناشدنى هستند.

( بحار الأنوار : ۳۵ / ۳۹۳ / ۱۷ )

 

(  كنز العمّال : ۴۴۳۹)

 

( بحار الأنوار : ۳۵ / ۳۸۸ / ۸ )

 

(الخرائج و الجرائح : ۱ / ۱۱۶ / ۱۹۲  )

 

( بحار الأنوار : ۳۵ / ۳۸۷ / ۴ )

 

(بحار الأنوار : ۳۵ / ۳۸۷ / ۵  )

 

( بحار الأنوار : ۳۵ / ۳۹۲ / ۱۵ )

 

( بحار الأنوار : ۳۵ / ۳۹۳ / ۱۸ )

 

( بحار الأنوار : ۳۵ / ۳۸۸ / ۶ )

 

( بحار الأنوار : ۳۵ / ۳۹۱ / ۱۳ )

 

( تفسير القمّي : ۲ / ۳۱۲. )

 

( .الأمالي للطوسيّ : ۳۷۱ / ۸۰۰ )

 

 

الطبقات الكبرى : 

خداوند به يعقوب وحى كرد كه من از نسل تو شاهان و پيامبرانى برخواهم انگيخت تا آنگاه كه پيامبر مكّى را مبعوث كنم كه امّت او معبد بيت المقدس را مى سازند و او خاتم پيامبران و نامش احمد است.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به سؤال از آغاز كار ايشان [و اينكه از چه زمان پيامبر بوده است؟] ـ فرمود : 

[من همان ]دعاى ابراهيم و بشارت عيسى [هستم] و مادرم [هنگام تولّد من ]ديد نورى از او بيرون مى آيد و بر اثر آن كاخ هاى شام نمايان شد.

الدرّ المنثور : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از يهود سؤال كرد و فرمود :

سألَ النَّبيُّ صلى الله عليه و آله اليَهودَ فقالَ : أسألُكُم بكِتابِكُمُ الّذي تَقرؤونَ ، هَل تَجِدونَهُ قَد بَشَّرَ بِي عيسى أن يَأتيَكُم رَسولٌ اسمُهُ أحمَدُ ؟ فقالوا : اللّهُمّ وَجَدناكَ في كِتابِنا و لكِنّا كَرِهناكَ لأنّكَ تَستَحِلُّ الأموالَ و تُهرِقُ الدِّماءَ ، فأنزَلَ اللّه ُ : «مَنْ كانَ عَدُوّا للّه ِ و مَلائكَتهِ و رُسُلِهِ فَان اللّه عَدوّ لِلكافِرين ···» . .

 شما را به آن كتابى كه مى خوانيد سوگند، آيا در آن آمده است كه عيسى به آمدن من بشارت داده و گفته كه پيامبرى به نام احمد سوى شما مى آيد؟ يهوديان گفتند : آرى، ما در كتابمان نام تو را مى يابيم، اما از تو خوشمان نمى آيد؛ زيرا كه تو اموال را حلال مى كنى و خون ها را مى ريزى. پس، خداوند اين آيه را فرو فرستاد : «كسى كه دشمن خدا و فرشتگان او و فرستادگانش باشد پس به تحقيق خدا نيز دشمن كافران است».

الطبقات الكبرى ـ به نقل از عبد الحميد بن جعفر ـ : 

زبير بن باطا، كه عالمترين فرد يهود بود، مى گفت : من به كتابى دسترسى پيدا كردم كه پدرم آن را از من پنهان نگه مى داشت. در آن كتاب از پيامبرى به نام «احمد» ياد شده بود كه در سرزمين قرظ [بنى قريظه ]ظهور مى كند و خصوصيّاتش چنين و چنان است. زبير بعد از مرگ پدرش و زمانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله هنوز مبعوث نشده بود، اين مطلب را بارها بازگو مى كرد. امّا همين كه شنيد پيامبر صلى الله عليه و آله در مكّه ظهور كرده است، مطالب آن كتاب را پاك كرد و موضوعِ پيامبر را كتمان نمود و گفت : اين شخص آن پيامبر نيست.

 

امام على عليه السلام : 

··· تا آنكه خداوند سبحان محمّد رسول اللّه صلى الله عليه و آله را برانگيخت··· در حالى كه از پيامبران [گذشته ]براى [بشارت دادن به آمدن] او پيمان گرفته شده بود و نشانه هايش شهرت داشت.

الاحتجاج : در مناظره امام رضا عليه السلام با پيروان اديان و عقايد مختلف آمده است :

( )

 

رأس الجالوت گفت: چگونه نبوّت محمّد صلى الله عليه و آله را ثابت مى كنى؟

امام رضا عليه السلام فرمود : موسى بن عمران و عيسى بن مريم و داوود، اين جانشين خدا در روى زمين، به نبوّت او شهادت داده اند

رأس الجالوت گفت : ثابت كن كه موسى بن عمران چنين چيزى گفته است!

حضرت رضا عليه السلام فرمود:اى يهودى!مى دانى كه موسى به بنى اسرائيل سفارش كرد و فرمود: در آينده پيامبرى از برادران شما خواهد آمد. او را تصديق كنيد و به سخنانش گوش دهيد. اگر از خويشاوندى اسرائيل با اسماعيل و نسبى كه از جانب ابراهيم عليه السلام با يكديگر دارند اطلاع دارى، آيا فرزندان اسرائيل برادرانى غير از فرزندان اسماعيل داشته اند؟

رأس الجالوت گفت : اين سخن موسى است و ما آن را ردّ نمى كنيم. حضرت رضا عليه السلام فرمود : آيا از برادران بنى اسرائيل پيامبرى غير از محمّد صلى الله عليه و آله براى شما آمده است؟

گفت : نه. حضرت رضا عليه السلام فرمود : آيا نه اينكه چنين مطلبى در ميان شما حقيقت دارد؟

گفت : چرا، اما دوست دارم آن را از تورات براى من بيان كنى

حضرت رضا عليه السلام فرمود : آيا انكار مى كنى كه تورات به شما مى گويد : نور از جانب طور سينا آمد و از كوه ساعير براى مردم پرتو افكند و از كوه فاران براى ما آشكار شد؟

رأس الجالوت گفت : اين جملات را مى دانم، اما تفسير آنها را نمى دانم

حضرت رضا عليه السلام فرمود : من به تو مى گويم. اما اينكه مى گويد : نور از جانب طور سينا آمد، مقصود از آن نور، وحى خداى تبارك و تعالى است كه خداوند در كوه طور سينا بر موسى نازل فرمود و اينكه مى گويد : و در كوه ساعير براى مردم پرتو افكند، مقصود همان كوهى است كه وقتى عيسى بن مريم عليه السلام روى آن بود خداوند عزّ و جلّ به او وحى فرستاد و اينكه مى گويد : و از كوه فاران براى ما آشكار شد، مقصود كوهى است از كوه هاى مكّه كه ميان آن كوه و مكّه يكى دو روز راه است

به گفته خود تو و يارانت، شعياى نبى در تورات گفته است : دو سواره ديدم كه زمين براى آنها درخشيد : يكى سوار بر الاغى بود و ديگرى سوار بر اشترى. آن الاغ سوار كيست و آن اشتر سوار چه كسى؟

رأس الجالوت گفت : نمى دانم. شما مرا از آن دو آگاه كن!

حضرت فرمود : آن الاغ سوار، عيسى است و آن اشتر سوار محمّد صلى الله عليه و آله است. آيا منكر چنين چيزى در توارت هستى؟

گفت : نه، انكارش نمى كنم. حضرت رضا عليه السلام سپس فرمود : آيا حيقوق نبى را مى شناسى؟

گفت : آرى، كاملاً مى شناسمش!

فرمود : او گفته ـ و كتاب شما نيز گوياى آن است ـ كه خداى متعال از كوه فاران بيان را آورد و آسمان ها از ذِكر تسبيح احمد و امّت او پُر شد. او سواران خود را در دريا به حركت در مى آورد همچنان كه در خشكى نيز. بعد از ويرانى بيت المقدس كتاب جديدى ـ مقصودش قرآن است ـ مى آورد. آيا اين را مى پذيرى و به آن ايمان دارى؟

رأس الجالوت گفت : البته اين را حيقوق نبى گفته است و ما گفته او را انكار نمى كنيم

حضرت رضا عليه السلام فرمود : داوود عليه السلام نيز در زبور خود، كه تو آن را مى خوانى، گفته است : خدايا! بعد از دوره فترت، آن برپا دارنده سنّت را بفرست. آيا غير از محمّد صلى الله عليه و آله پيامبرى مى شناسى كه بعد از دوره فترت، سنّت را برپا داشته باشد؟

رأس الجالوت گفت : اين گفته داوود است و ما آن را قبول داريم و انكارش نمى كنيم، ليكن مقصود از او، عيسى عليه السلام است و روزگار او همان دوره فترت است

حضرت رضا عليه السلام فرمود : پس خبر ندارى كه عيسى با سنّت مخالفت نكرد، بلكه تا زمانى كه خداوند او را به سوى خود بالا برد، با سنّت تورات موافق بود. در انجيل نوشته شده است : پسر آن زن پاكدامن مى رود و پس از او «فارقليطا» مى آيد و او بارهاى گران را سبك مى كند و هر چيزى را براى شما روشن مى سازد و به حقانيت من گواهى مى دهد، همچنان كه من به آمدن او گواهى دادم. من براى شما اَمثال [نمودها] آوردم و او براى شما تأويل [حقيقت] مى آورد. آيا به اينكه در انجيل آمده ايمان دارى؟

رأس الجالوت گفت: آرى، انكارش نمى كنم.

الطبقات الكبرى ـ به نقل از شعبى ـ : در كتاب ابراهيم عليه السلام آمده است :

 از فرزندان تو قوم ها و قوم ها پديد خواهند آمد، تا آنگاه كه پيامبر امّى، كه خاتم پيامبران است، برانگيخته شود.

الطبقات الكبرى ـ به نقل از كعب ـ : 

صفات پيامبر صلى الله عليه و آله در تورات چنين است : محمّد بنده برگزيده من است، نه تند خوست و نه خشن و نه در كوچه و بازار هياهو به راه مى اندازد. بدى را با بدى پاسخ نمى دهد، بلكه مى بخشد و گذشت مى كند، زادگاهش مكّه ، هجرتگاهش مدينه و فرمانروايى اش در شام است.

الطبقات الكبرى ـ به نقل از ابو نمله ـ :

 يهود بنى قريظه نام رسول خدا صلى الله عليه و آله را در كتاب هاى خود مى خواندند و به كودكان خود آموزش مى دادند كه نام و نشان او چيست و به نزد ما هجرت مى كند. اما چون رسول خدا صلى الله عليه و آله ظهور كرد، حسادت ورزيدند و حق كشى كردند و گفتند : اين شخص آن پيامبر نيست.

الطبقات الكبرى : 

هنگامى كه نمايندگان نجران به حضور پيامبر آمدند، ابو الحارث بن علقمة بن ربيعه نيز در ميان آنان بود. او عالم دينى و رئيس و اسقف و پيشوا و صاحب مدارس آنان بود و در ميان ايشان قدر و منزلتى داشت. اتفاقا استر ابو حارث او را به زمين زد. برادرش گفت : سرنگون باد آن مرد و مقصودش رسول خدا صلى الله عليه و آله بود. ابو حارث گفت : خودت سرنگون شى! مردى را كه از پيامبران است دشنام مى دهى؟! او كسى است كه عيسى بشارت آمدنش را داده و نامش در تورات آمده است! برادرش گفت : پس، چه چيز مانع تو از پذيرفتن دين او مى شود؟ گفت : اين قوم ، ما را مهترى داده اند و گرامى داشته اند و ما را بر خود سالار ساخته اند و از هر چيزى جز مخالفت با او سرباز مى زنند .

(تفسير القمّي : ۱ / ۱۹۵ )

 

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۱۶۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

من تربيت شده خدا هستم و على تربيت شده من.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 من يك رحمت اهدا شده [از جانب خدا ]هستم.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 اى مردم! من در حقيقت رحمتى اهدايى [از جانب خدا ]هستم.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

 أنا دَعوَةُ إبراهيمَ ، قالَ و هُو يَرفَعُ القَواعِدَ مِن البَيتِ : «ربَّنا و ابْعَثْ فِيهِم رَسُولاً مِنْهُم ···» (البقرة : ۱۲۹)

من همان دعاى ابراهيم هستم كه هنگام ساختن پايه هاى كعبه گفت : «اى پروردگار ما! در ميان آنان رسولى از خودشان برانگيز···».

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

من همان دعاى ابراهيم هستم، و آخرين كسى كه به ظهورِ من بشارت داد عيسى بن مريم بود.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

أنا فِئةُ المُسلِمينَ .

من پشت و پناه مسلمانان هستم.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

خود ستايى نيست، من سرور فرزندان آدم هستم.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

قصدم فخر فروشى نيست، من در روز قيامت سرور فرزندان آدم هستم.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

من نخستين كسى هستم كه زمين بر او شكافته مى شود (از گور برمى خيزد) .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 زمانى كه مردم برانگيخته شوند، من نخستين كسى هستم كه [از گور] بيرون مى آيد و آنگاه كه به پيشگاه خدا در آيند، من خطيب آنان هستم و هرگاه نوميد شوند، من نويد دهنده ايشانم.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

در روز قيامت، من از همه پيامبران بيشتر پيرو دارم.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 خود ستايى نيست، من جلودار پيامبرانم ؛ خود ستايى نباشد، من خاتم پيامبرانم؛ خود ستايى نيست، من نخستين شفاعت كننده و نخستين كسى هستم كه شفاعتش پذيرفته مى شود.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

من نخستين كسى هستم كه دَرِ بهشت را مى كوبد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 نخستين كسى كه روز قيامت بر خداى عزيز جبّار وارد مى شود، من هستم و كتاب او و اهل بيت من و سپس امّتم. آنگاه از آنان مى پرسم كه با كتاب خدا و اهل بيت من چه كردند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

من نزديكترين مردم به پسر مريم هستم؛ پيامبران فرزندان يك پدر و چند مادرند .، ميان من و پسر مريم پيامبرى وجود ندارد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 من در دنيا و آخرت نزديكترين مردم به عيسى بن مريم هستم، ميان من و او پيامبرى وجود ندارد. پيامبران همگى فرزندان يك پدر و چند مادر هستند؛ مادرانشان گوناگون است و دينشان يكى است.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

من محمّد و احمد هستم، من پيامبر رحمت هستم، من پيامبر حماسه هستم، من مقفّى و حاشِر هستم و با [شعار ]جهاد برانگيخته شده ام نه براى كشت و كار .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

من فصيح ترين شما هستم . من از قريشم و زبانم زبان [قبيله ]بنى سعد بن بكر است.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 من خدا پرواترين شما و آگاهترينتان به حدود خداوندم هستم .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

با تقواترين و خدا شناسترين شما، من هستم.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

من به چهار چيز برترى داده شده ام :··· به وسيله رعب و وحشت يارى داده شده ام كه به مسافت يك ماه راه، پيشاپيش من حركت مى كند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 به من چهار برترى بر ديگر پيامبران داده شده است : من به سوى همه مردم فرستاده شده ام، همه زمين براى من و امت من سجده گاه و پاك كننده قرار داده شده است ··· به وسيله رعب و وحشت يارى شده ام كه از مسافت يك ماه راه، خداوند در دل دشمنان من رعب مى افكند و غنائم براى ما حلال شده است.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خداوند بر من منت گذارد و فرمود: 

تو را با رعب و وحشت يارى دادم، در حالى كه هيچ كس را با آن يارى ندادم.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

پنج چيز به من داده شده كه پيش از من به احدى داده نشده است : زمين براى من سجده گاه و طهور قرار داده شد، غنيمت براى من حلال گرديد، با رعب و وحشت يارى داده شدم، جوامع الكلام (قرآن) به من داده شد و شفاعت به من عطا گرديد.

(بحار الأنوار : ۱۶ / ۳۱۳ / ۱ و ص ۳۲۲ / ۱۲  )

 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ درباره برترى خود بر ابراهيم عليه السلام ـ فرمود : 

اگر ابراهيم عليه السلام ، خليل خدا بود، من محمّد، حبيب او هستم.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

هان! به خدا قسم كه من در آسمان امين هستم و در زمين نيز امينم.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 خداوند هيچ مخلوقى نيافريد كه نزد او از من برتر و گراميتر باشد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :  

من نخستين كسى بودم كه به پروردگارم ايمان آوردم و نخستين كسى بودم كه جواب داد، آنگاه كه خداوند از پيامبران پيمان گرفت و آنها را بر خودشان گواه ساخت [و گفت ]كه آيا من پروردگار شما نيستم؟ من نخستين پيامبرى بودم كه گفت : چرا.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 من نخستين كسى هستم كه آفريده شد و آخرين پيامبرى هستم كه مبعوث گشت .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

پنج چيز به من داده شده كه به هيچ يك از پيامبران پيش از من داده نشده است : به سوى سفيد و سياه و سرخ فرستاده شده ام. زمين براى من طهور و سجده گاه قرار داده شده، به واسطه رعب و وحشت يارى داده شده ام. غنائم براى من حلال شده، در حالى كه پيش از من براى هيچ كس ـ يا فرمود : هيچ پيامبرى ـ حلال نبوده و سخنان جامع به من عطا شده است.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 به من سخنان جامع داده شده و كلام برايم كاملاً مختصر شده است.

امام على عليه السلام : به پيامبر صلى الله عليه و آله گفته شد :

 آيا هرگز بُتى پرستيده اى؟ فرمود : نه. گفتند : آيا هرگز شراب نوشيده اى؟ فرمود : نه. همواره مى دانستم كه آنچه مردم انجام مى دهند كفر است، در حالى كه هنوز نمى دانستم كتاب و ايمان چيست .

امام رضا عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال از اين سخن پيامبر صلى الله عليه و آله كه :

 من فرزند دو ذبيح هستم ـ فرمود : مقصود اسماعيل بن ابراهيم خليل عليه السلام و عبد اللّه بن عبد المطلّب است.

امام على عليه السلام ـ وقتى مردى از ايشان كه در مسجد كوفه حمايل شمشيرش را به خود پيچيده بود، درباره خصوصيات [جسمى ]پيامبر سؤال كرد ـ فرمود :

 رسول خدا9 رخسارى سفيد و گلگون داشت و چشمانى سياه و درشت و موهايى صاف و نرم و ريشى انبوه و گونه هايى كم گوشت و استخوانى و گيسوانى كه تا نرمه گوشش مى رسيد و گردنى چون جام سيمين و از زير گلو تا نافش خط باريكى از مو چون نى رسته بود و جز آن مويى بر سينه و شكمش وجود نداشت. دست و پايش درشت و استخوانى بود. هرگاه راه مى رفت، مثل اين بود كه از سرازيرى فرود مى آيد و به هنگام برخاستن چابك و سريع بود. وقتى به طرفى برمى گشت، با تمام بدنش برمى گشت. دانه هاى عرق بر چهره اش چون مرواريد بود، عرق بدنش خوش بوتر از مشك تند بود، نه كوتاه قامت بود و نه بلند، نه ناتوان بود و نه پست. كسى را چون او نديده ام، نه پيش از او و نه پس از او.

(الطبقات الكبرى : ۱ / ۴۱۰ )

 

امام على عليه السلام : 

از زمانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله از شير گرفته شد، خداوند بزرگترين فرشته از فرشتگان خود را همدم آن حضرت گردانيد و آن فرشته او را شب و روز در راه بزرگوارى ها و خوى هاى والاى انسانى حركت مى داد··· هر سال در كوه حراء اقامت مى كرد و من او را مى ديدم و كسى جز من او را نمى ديد آن روزها ، [اهل] هيچ خانه اى به اسلام درنيامده بود، مگر پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و خديجه و من سومينِ آنان بودم. نور وحى و رسالت را مى ديدم و رايحه نبوّت را مى بوييدم هنگامى كه وحى بر آن حضرت صلى الله عليه و آله نازل شد، من فرياد شيطان را شنيدم، عرض كردم : اى رسول خدا! اين چه فريادى است؟ فرمود : اين شيطان است كه از پرستيده شدنش مأيوس شده است. آنچه را من مى شنوم، تو هم مى شنوى و هرچه را من مى بينم تو هم مى بينى، جز اينكه تو پيامبر نيستى بلكه تو وزير و دستيارى و تو در راه خير و صلاح هستى من با آن حضرت صلى الله عليه و آله بودم كه سران قريش آمدند و گفتند : اى محمّد! تو ادّعاى بزرگى مى كنى كه پدران تو و هيچ يك از خاندانت چنين ادعايى نكرده است. اينك ما از تو كارى مى خواهيم كه اگر آن را انجام دهى و به ما نشانش دهى، مى فهميم كه تو پيامبر و فرستاده [خدا ]هستى و اگر نتوانستى انجام دهى، مى فهميم كه تو جادوگرى دروغگو هستى. رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : چه مى خواهيد؟ گفتند : از اين درخت بخواه تا از ريشه كنده شود و در برابر تو بايستد. حضرت فرمود : البته خداوند بر هر كارى تواناست. اگر خداوند اين كار را براى شما انجام دهد آيا ايمان مى آوريد و به حقيقت گواهى مى دهيد؟ گفتند : آرى. پيامبر فرمود : من آنچه شما تقاضا مى كنيد به شما نشان مى دهم، اما مى دانم به راه خير باز نمى آييد. در ميان شما كسانى هستند كه به چاه [بَدر ]افكنده خواهند شد و كسانى هستند كه [بر ضدّ من ]دسته ها به راه خواهند انداخت [و نبرد احزاب را به پا خواهند كرد] . پيامبر صلى الله عليه و آله سپس فرمود : اى درخت! اگر به خدا و روز واپسين ايمان دارى و مى دانى كه من فرستاده خدا هستم، به اذن خداوند، از ريشه كنده شو و در برابر من بايست. سوگند به خدايى كه او را به حق برانگيخت، آن درخت از ريشه كنده شد و در حالى كه همهمه اى سخت داشت و صدايى چون صداى برهم خوردن بال هاى پرندگان از آن به گوش مى رسيد، جلو آمد و بال بال زنان در برابر رسول خدا صلى الله عليه و آله ايستاد و شاخه بلند خود را بر سر رسول خدا صلى الله عليه و آله و يكى از شاخه هايش را روى شانه من كه در طرف راست آن حضرت بودم انداخت. اما چون آن جماعت اين صحنه را ديدند، سركشانه و گردن فرازانه، گفتند : دستور بده تا نيمى از آن پيش تو آيد و نيم ديگرش در جاى خويش بماند. رسول خدا به درخت چنين فرمانى داد. پس نيمه اى از درخت به نحوى بسيار شگفت آور و با سر و صدايى شديدتر به طرف پيامبر رفت، به طورى كه نزديك بود به آن حضرت بپيچد. باز از روى كفر و سركشى، گفتند : دستور بده اين نيمه درخت به طرف نيمه ديگرش برگردد و مثل اول شود. پيامبر صلى الله عليه و آله دستور داد آن نيمه درخت برگشت. من گفتم : لا اله الا اللّه !! اى رسول خدا! من نخستين ايمان آورنده به تو هستم و نخستين كسى هستم كه اعتراف مى كند اين درخت آنچه كرد به فرمان خداوند متعال براى اعتراف به نبوّت تو و بزرگداشت و ارج نهادن سخن تو انجام داد. اما آن جماعت يكپارچه گفتند : [نه ]بلكه او جادوگرى دروغگوست ؛ جادوگرى شگفت و تردست است. آيا كسى جز او [و مقصودشان من بودم ]تو را در كارَت تصديق مى كند؟ من از گروهى هستم كه در راه خدا از سرزنش هيچ سرزنشگرى باك ندارند، سيمايشان سيماى راستان است، و گفتارشان گفتار نيكوكاران، آباد كنندگان شب اند و نشانه هاى [هدايت در ]روز. به ريسمان قرآن چنگ آويخته اند، سنّت هاى خدا و سنّت هاى رسول او را زنده نگه مى دارند، نه استكبارى مى ورزند و نه بزرگى، نه نادرستى و خيانت مى كنند و نه تباهى مى آفرينند، دل هايشان در بهشت است و بدنهايشان در كار و كوشش!

 

امام على عليه السلام :

 فرداى آن شبى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله به آسمان برده شد، من با آن حضرت بودم و او در حِجْر [اسماعيل ]نماز مى خواند. چون نماز آن حضرت تمام شد و من نيز نمازم را به پايان بردم، آواز شديدى را شنيدم. عرض كردم : اى رسول خدا! اين چه صدايى است؟ فرمود : مگر نمى دانى؟ اين بانگ شيطان است كه چون فهميد ديشب به آسمان برده شده ام، از اينكه زين پس در روى اين زمين پرستش شود نوميد گشت .

امام على عليه السلام : 

من در مكّه با پيامبر صلى الله عليه و آله بودم و با هم به يكى از نواحى شهر رفتيم. آن حضرت با هيچ كوه و كلوخ و درختى رو به رو نمى شد، مگر اينكه مى گفتند : سلام بر تو اى رسول خدا!

امام على عليه السلام : 

با رسول خدا صلى الله عليه و آله به وادى [مكّه ]رفتم، بر هيچ سنگ و درختى نمى گذشت، مگر اينكه مى گفت : سلام بر تو اى رسول خدا! و من آن را مى شنيدم.

امام على عليه السلام : 

تا آنكه خداوند محمّد صلى الله عليه و آله را به عنوان گواه و نويد دهنده و هشدار دهنده فرستاد. در كودكى بهترين مردم بود و در ميان سالى نجيب ترين خلايق. اخلاق و خصالش، پاكتر از همه پاكان بود و جود و كرمش، سرشارتر و مداومتر از بخشندگان.

امام على عليه السلام : 

خداوند او (پيامبر) را از شجره پيامبران و از چراغدان روشنايى و از كاكُل بالايى [هستى](كنايه از خاندان مشهور گرانقدر) و از ناف بطحا و از چراغ هاى روشنى بخش تاريكى و از چشمه هاى حكمت برگزيد.

امام على عليه السلام ـ در ياد كرد از پيامبر صلى الله عليه و آله ـ فرمود :

 تا آنكه براى جوينده شعله [هدايت ]شعله اى برافروخت و براى ره گم كرده آتشى به علامت روشن ساخت. پس او امين و مورد اعتماد توست و گواه تو در روز پاداش و برانگيخته نعمت تو و فرستاده به حقِّ تو، كه از روى رحمت و مهر فرستاده اى.

امام على عليه السلام ـ در ياد كرد از پيامبر صلى الله عليه و آله ـ فرمود :

 تا آنكه براى جوينده شعله [هدايت ]شعله را برافروخت و براى گم گشته، راه را روشن ساخت و دل هاى فرو رفته در فتنه ها و گناهان به وسيله او هدايت شدند و او نشانه هاى روشنگر و احكام نورانى را برپا داشت.

امام على عليه السلام ـ در وصف پيامبر صلى الله عليه و آله ـ فرمود :

 مأموريت خود را آشكار ساخت و پيام هاى پروردگارش را ابلاغ كرد. پس، خداوند به وسيله او ميان مردم صلح و آشتى برقرار نمود و راه ها را امن ساخت و از خون ريزى ها جلوگيرى كرد و دل هاى كينه توز را به يكديگر الفت داد، تا آنگاه كه يقين (مرگ) به سراغش آمد.

امام على عليه السلام : 

هيچ گاه دو كار براى آن حضرت پيش نيامد، مگر اينكه سخت ترش را انتخاب كرد.

امام على عليه السلام : 

خداوند انسانى بهتر از محمّد صلى الله عليه و آله نيافريده است.

امام على عليه السلام : 

خداوند او را با نور روشنايى بخش و برهان آشكار و راه پيدا و كتاب راهنما برانگيخت. خاندانش بهترين خاندان است و شجره اش بهترين شجره و شاخه هايش راست و ميوه هايش آويزان. زادگاهش مكّه است و هجرتش به طيبه (مدينه طيّبه) .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۶۱  )

 

امام على عليه السلام : 

تا آنكه كرامت خداوند سبحان به محمّد صلى الله عليه و آله رسيد. پس او را از برترين رويشگاه ها و ارجمندترين ريشه و تبارها بيرون آورد، از درختى كه پيامبرانش را از آن به وجود آورد و اُمناى خويش را از آن برگزيد··· راهش راست و معتدل است و شيوه اش راهنمايى و سخنش جدا كننده حق از باطل و حُكمش بر اساس عدل و داد.

امام على عليه السلام : 

طبيبى بود كه با داروى خود ميان مردم مى گرديد. مرهمهايش را درست و آماده كرده و ابزار داغ كردنش را تافته بود و آنها را بر هر جا كه لازم بود، از دل هاى كور و گوش هاى كر و زبان هاى گنگ، مى گذاشت. با داروى خود بيمارى هاى غفلت و سرگردانى را در كسانى كه از پرتوهاى حكمت روشنايى برنگرفته بودند و با آتش زنه هاى دانش هاى درخشان شعله اى برنيفروخته بودند، و همچون حيوانات چرنده و تخته سنگهاى سخت بودند، درمان مى كرد.

امام على عليه السلام : 

گواهى مى دهم كه محمّد بنده و فرستاده خداست، به فرمانبرى از خدا فرا خواند و در راه دفاع از دين او، دشمنانش را مقهور ساخت، همداستانى [دشمنان خدا] بر تكذيب و مخالفت او و كوشش آنان براى خاموش ساختن نورش، او را از اين كار [كه دعوت به طاعت خدا و دفاع از دينش بود] باز نمى داشت.

امام على عليه السلام : 

خداوند سبحان، محمّد صلى الله عليه و آله را فرستاد تا به جهانيان هشدار دهد و گواه بر پيامبران باشد.

امام على عليه السلام : 

خداوند او را براى دعوت به حق و گواه بودن بر مردمان فرستاد و آن حضرت پيام هاى پروردگارش را، بدون كمترين سستى و كوتاهى، ابلاغ كرد و با دشمنان او، بدون نشان دادن كمترين ضعف و اظهار كوچكترين بهانه اى، جهاد كرد. او پيشواى پرهيزگاران و ديده ره جويان بود.

امام على عليه السلام :

 [خداوند] او را با دلايل لازم (قانع كننده)، و با پيروزى آشكار و براى روشن ساختن راه فرستاد و او پيام خداوند را آشكار و ابلاغ كرد و با راهنمايى كردن مردم، آنان را به راه راست كشاند.

امام على عليه السلام : 

او را با دليلى بسنده و اندرزى شفابخش و دعوتى جبران كننده فرستاد.

امام على عليه السلام :

 او را با نور و روشنايى فرستاد و در انتخاب و گزينش ، او را مقدّم داشت. به واسطه او گسستگى ها را به هم برآورد و چيره جو را شكست داد و مشكلات را آسان ساخت و نا هموارى ها را هموار كرد، تا جايى كه گمراهى را از راست و چپ دور گردانيد.

امام على عليه السلام : 

أرسَلَهُ بأمرِهِ صادِعا (ناطِقا) ، و بذِكرِهِ ناطِقا (قاطِعا) ، فأدّى أمينا ، و مَضى رَشيدا ، و خَلَّفَ فِينا رايَةَ الحَقِّ .

[خداوند] او را براى آشكار كردن فرمان خود و زنده ساختن يادش فرستاد و آن حضرت امانت [الهى ]را گزارد و ره نموده رفت و پرچم حق را در ميان ما باقى گذاشت.

 امام على عليه السلام :

 گواهى مى دهم كه محمّد بنده و فرستاده خداست. او را با دين شناخته شده و نشانه برگزيده (دست به دست شده) و كتاب نبشته و نور درخشان و روشنى تابان و فرمان آشكار فرستاد تا شبهات را بزدايد و با دلايل روشن، حجّت آورى كند و با آيات و نشانه ها هشدار دهد و از كيفرها و عبرت هاى گذشتگان بترساند و اين در حالى بود كه مردم گرفتار فتنه هايى بودند كه در آنها ريسمان دين از هم گسيخته بود.

امام على عليه السلام ـ در حالى كه مشغول غسل دادن و آماده كردن پيكر آن حضرت براى كفن و دفن بود ـ فرمود :

 بأبي أنتَ و اُمّي يا رسولَ اللّه ِ ! لَقَدِ انقَطَعَ بمَوتِكَ ما لَم يَنقَطِعْ بمَوتِ غَيرِكَ مِن النُّبُوّةِ و الإنباءِ و أخبارِ السَّماءِ خَصَّصتَ حتّى صِرتَ مُسَلِّيا عمَّن سِواكَ ، و عَمَّمتَ حتّى صارَ النّاسُ فِيكَ سَواءً ···

 پدر و مادرم فداى تو اى رسول خدا! با مرگ تو چيزى به پايان رسيد كه با مرگ كسى جز تو به پايان نرسيد : نبوّت و خبر دادن و خبرهاى آسمان تو چنان در دل ها نشستى كه داغ تو تسلّى بخش هر داغ ديگرى است و چندان در ميان مردم جا باز كردى كه همگان در مصيبت تو ماتم گرفتند··· پدر و مادرم فدايت باد! ما را در نزد پروردگارت ياد كن و به خاطرمان داشته باش.

امام على عليه السلام :

اللّهُمّ··· اجعَلْ شَرائفَ صَلواتِكَ، و نَوامِيَ بَركاتِكَ ، على محمّدٍ عَبدِكَ و رَسولِكَ ، الخاتِمِ لِما سَبَقَ ، و الفاتِحِ لِما انغَلقَ ، و المُعلِنِ الحَقَّ بالحَقِّ ··· اللّهُمّ افسَحْ لَهُ مَفسَحا في ظِلِّكَ ، و اجزِهِ مُضاعَفاتِ الخَيرِ مِن فَضلِكَ ، اللّهُمّ و أعلِ على بِناءِ البانِينَ بِناءَهُ ، و أكرِمْ لَدَيكَ مَنزِلَتَهُ ، و أتمِمْ لَهُ نُورَهُ ، و اجزِهِ مِنِ ابتِعاثِكَ لَهُ مَقبولَ الشَّهادَةِ ، مَرْضِيَّ المَقالَةِ ، ذا مَنطِقٍ عَدلٍ ، و خُطبَةٍ فَصلٍ .

 بار خدايا! ··· برترين درودها و پربارترين بركت هايت را بر محمّد، بنده و فرستاده خويش قرار ده، همو كه ختم كننده نبوّت است و گشاينده درهاى بسته [سعادت و رحمت ]و آشكار كننده حقّ با حقّ··· بار خدايا! در سايه [رحمت] خويش جايى فراخ براى او بگشاى و از فضل خويش او را خيرهاى مضاعف پاداش ده. بار خدايا! بنيان [شريعت] او را از بنيان پيشينيان بالاتر بر و منزلت او را نزد خويش گرامى دار و نور او را كامل گردان و پاداش پيامبريش را شهادتِ پذيرفته و گفتارِ پسنديده قرار ده كه گفتارش راست و درست و سخنش جدا كننده حق از باطل بود.

امام على عليه السلام : 

جز اين نيست كه من غلامى از غلامان محمّد صلى الله عليه و آله هستم.

جهان، هنگام بعثت پيامبر صلى الله عليه و آله

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۱۹۱. )

 

( الطبقات الكبرى : ۱ / ۱۹۲ )

 

( بحار الأنوار : ۱۶ / ۳۱۶ / ۶ )

 

( الأمالي للطوسيّ : ۴۸۴ / ۱۰۵۹ )

 

( المحاسن : ۱ / ۴۴۸ / ۱۰۳۵ )

 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در نامه اى به امپراتور روم ـ نوشت : 

بسم اللّه الرحمن الرحيم. از محمّد، رسول اللّه بنده و فرستاده او به هرقل، بزرگ روم. درود بر كسى كه راه هدايت پويد. اما بعد، من تو را به اسلام فرا مى خوانم. اسلام بياور تا به سلامت مانى. مسلمان شو تا خداوند اجر تو را دو برابر دهد. اگر نپذيرى گناه رعيت به عهده توست. اى اهل كتاب! بياييد بر سر سخنى بايستيم كه ميان ما و شما يكسان است : جز خدا را نپرستيم و چيزى را شريك او نگردانيم و هر يك از ما ديگرى را به جاى خداوند، خدايگان نگيرد. پس اگر روى گرداندند، بگو : گواه باشيد كه ما مسلمانيم.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ 

در نامه اى به گروهى [راهزن ]كه در كوه تهامه جمع شده و كاروانيان كنانه و مزينه و حَكَم و قاره و شمارى از بردگان آنان را تاراج كرده بودند و پس از پيروزى رسول خدا صلى الله عليه و آله نمايندگانى به حضور آن حضرت فرستاده بودند ـ نوشت : بسم اللّه الرحمن الرحيم. اين نامه اى است از محمّد نبىّ فرستاده خدا به بندگان آزاده شده خداوند كه اگر ايمان بياورند و نماز بگزارند و زكات بپردازند بردگان ايشان همگى آزادند و مولاى ايشان محمّد است. و هر كس از ايشان كه از قبيله اى است به آن قبيله برگردانده نمى شود و اگر خونى به گردن دارند يا مالى گرفته اند، از خود ايشان است (بخشيده مى شوند) و اگر طلبى از مردم دارند، بايد به ايشان برگردانده شود و هيچ ستم و ظلمى به ايشان نخواهد شد و در پناه خدا و در پناه محمّد هستند. و السلام عليكم.

الطبقات الكبرى :

 هنگامى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله در ذى حجّه سال ششم، از صلح حديبيه برگشت، سفيرانى نزد پادشاهان فرستاد و براى ايشان نامه نوشت و به اسلام دعوتشان كرد. به آن حضرت عرض شد : اى رسول خدا! پادشاهان نامه بدون مُهر را نمى خوانند. پس، رسول خدا صلى الله عليه و آله همان روز يك انگشتر نقره اى نگين سرْ خود تهيه كرد كه نقش آن سه كلمه «محمّد رسول اللّه » بود و نامه ها را با آن مُهر زد. و شش سفير در يك روز [از مدينه] بيرون رفتند و اين در ماه محرم سال هفتم بود. هر يك از آن فرستادگان به زبان همان مردمى سخن مى گفتند كه رسول خدا او را به سوى ايشان فرستادنخستين سفيرى كه رسول خدا اعزام كرد عمرو بن اميه ضمرى بود كه او را با دو نامه نزد نجاشى روانه كرد. در يكى از آن دو نامه نجاشى را به اسلام دعوت كرده و برايش آياتى از قرآن نوشته بود. نجاشى نامه رسول خدا صلى الله عليه و آله را گرفت و بر ديدگان خود نهاد و براى ابراز تواضع از تخت فرود آمد و روى زمين نشست و اسلام آورد و شهادتين بر زبان راند و گفت : اگر مى توانستم به حضورش بيايم حتما مى آمدم و آنگاه نامه اى حاكى از اجابت حق و تصديق و اسلام آوردن خود به دست جعفر بن ابى طالب و سر فرود آوردن در برابر خداوند پروردگار جهانيان، به رسول خدا صلى الله عليه و آله نوشت در نامه دوم، رسول خدا صلى الله عليه و آله به نجاشى فرموده بود تا اُمّ حبيبه، دختر ابو سفيان بن حرب، را به عقد آن حضرت در آورد. اُمّ حبيبه همراه شوهر خود، عبيد اللّه بن جَحش اسدى به حبشه مهاجرت كرده بود و عبيد اللّه در حبشه مسيحى شد و همان جا در گذشت. رسول خدا صلى الله عليه و آله همچنين در نامه به نجاشى فرموده بود تا وسيله بازگشت اصحابش را كه در حبشه بودند فراهم سازد و آنان را روانه كند. نجاشى طبق دستور، اُمّ حبيبه دختر ابو سفيان را به عقد ازدواج رسول خدا در آورد و چهار صد دينار مهريه برايش تعيين كرد و وسايل بازگشت ياران پيامبر را نيز مهيّا نمود و آنان را به وسيله دو كشتى همراه عمرو بن اميّه ضمرى روانه كردآنگاه جعبه اى از عاج خواست و هر دو نامه رسول خدا صلى الله عليه و آله را در آن نهاد و گفت : تا زمانى كه اين دو نامه در حبشه باشد، اين كشور همواره در خير و بركت خواهد بود.

الطبقات الكبرى : 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، دحية بن خليفه كلبى را ـ كه يكى از آن شش سفير بود ـ به سوى قيصر روانه كرد تا او را به اسلام دعوت كند. حضرت نامه اى همراه دحيه كرد و به او فرمود آن نامه را به فرماندار بُصرى دهد تا او آن را تسليم قيصر كند. فرماندار بصرى نامه را به قيصر داد. در آن روز قيصر در حمص به سر مى برد و نذر كرده بود كه اگر روم بر ايران پيروز شود پياده و با پاى برهنه از قسطنطنيه به ايليا (بيت المقدس) برود. قيصر نامه را خواند و به بزرگان روم كه همراه او در صومعه اش در حمص بودند، گفت: اى بزرگان روم! آيا مى خواهيد به رستگارى و هدايت برسيد و پادشاهى شما استوار بماند و از فرمان عيسى بن مريم پيروى كرده باشيد؟ روميان گفتند : پادشاها، چه بايد كرد؟ قيصر گفت : از اين پيامبر عرب پيروى كنيد. [راوى ]گويد : آنان همچون گورخرها رميدند و هياهو به راه انداختند و صليب ها را برافراشتند. هرقل چون اين عكس العمل را از آنان ديد از اسلام آوردنشان نوميد گشت و نسبت به جان و حكومت خود احساس خطر كرد. لذا آنان را آرام ساخت و گفت : آنچه به شما گفتم در حقيقت براى اين گفتم تا اندازه پايدارى شما را در دينتان بيازمايم و ديدم چنانيد كه من مى خواهم. در اين هنگام آنان در برابر قيصر به خاك افتادند.

الطبقات الكبرى :

 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله عبد اللّه بن حذافة سهمى را ـ كه يكى از آن شش سفير بود ـ براى دعوت خسرو به اسلام، همراه نامه اى نزد او روانه كرد. عبد اللّه مى گويد : نامه رسول خدا صلى الله عليه و آله را تسليم خسرو كردم. چون نامه را براى او خواندند، آن را گرفت و پاره كرد. وقتى اين خبر به رسول خدا صلى الله عليه و آله رسيد، فرمود : پروردگارا! پادشاهى او را پاره كن! خسرو طى نامه اى به باذان، كارگزار خود در يمن، دستور داد كه دو مرد چابك سوار را نزد اين مرد در حجاز بفرست تا خبرى از او براى من بياورند. باذان پيشكار خود و يك نفر ديگر را با نامه اى فرستاد. آن دو وارد مدينه شدند و نامه باذان را به پيامبر صلى الله عليه و آله دادند. رسول خدا صلى الله عليه و آله لبخندى زد و آن دو را كه به خود مى لرزيدند، به اسلام دعوت كرد، و فرمود : امروز برويد و فردا پيش من بياييد تا آنچه را كه لازم است به شما بگويم. روز بعد آن دو نزد پيامبر آمدند، پيامبر به آنان فرمود : به ارباب خود بگوييد كه خداوندِ من ديشب هفت ساعت از شب گذشته، خدايگان او، خسرو، را كشت. آن شب، شب سه شنبه دهم جمادى الاولى سال هفتم هجرت بود. [پيامبر اضافه فرمود كه ]خداى متعال پسر خسرو، شيرويه را بر وى چيره گردانيد و او خسرو را به قتل رساند. آن دو فرستاده با اين خبر نزد باذان برگشتند و باذان و تمام ايرانيانى كه در يمن بودند مسلمان شدند.

الطبقات الكبرى :

 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله حاطب بن ابى بلتعه لخمى را ـ كه يكى ديگر از آن شش سفير بود ـ همراه نامه اى براى دعوت به اسلام پيش مقوقس، فرمانرواى اسكندريه و سالار قبطيان، فرستاد. حاطب نامه را به مقوقس داد. مقوقس آن را خواند و با حاطب به خوشى سخن گفت و نامه را در جعبه اى از عاج قرار داد و سرش را مُهر كرد و آن را به كنيز خود داد. و به پيامبر صلى الله عليه و آله نوشت : من مى دانستم كه هنوز يك پيامبر باقى مانده است، اما خيال مى كردم او در شام ظهور خواهد كرد. فرستاده تو را گرامى داشتم و اكنون دو كنيز كه در ميان قبطيان منزلت والايى دارند برايت مى فرستم و جامه اى و استرى كه بر آن سوار شوى به عنوان پيشكش تقديم مى كنم. او چيز ديگرى ننوشت و مسلمان هم نشد. رسول خدا صلى الله عليه و آله هديه مقوقس را پذيرفت و دو كنيز را كه يكى ماريه، مادر ابراهيم پسر رسول اللّه ، بود و ديگرى خواهرش سيرين، قبول كرد و استرى هم كه فرستاده بود استرى سپيد بود كه در آن روز در ميان عرب ها چنان استرى وجود نداشت و آن همان دُلْدُل بود. رسول خدا فرمود : اين ناپاك به پادشاهى خود بخل ورزيد، حال آنكه پادشاهى او دوامى نخواهد يافت. حاطب مى گويد : مقوقس از من با احترام پذيرايى مى كرد و بر درگاه خود مرا كمتر معطل مى نمود و من پنج روز بيشتر نزد وى اقامت نكردم.

الطبقات الكبرى : 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شجاع بن وهب اسدى را ـ كه يكى ديگر از آن شش سفير بود ـ همراه نامه اى براى دعوت به اسلام، نزد حارث بن شمر غسّانى روانه كرد. شجاع مى گويد : پيش حارث كه در غوطه دمشق بود رفتم. او سرگرم فراهم آوردن وسايل پذيرايى و استقبال از قيصر بود كه مى خواست از حمص به ايليا بيايد. من دو يا سه روز بر درگاهش منتظر ماندم. سپس به حاجب او گفتم : من فرستاده رسول خدا صلى الله عليه و آله به سوى حارث هستم. او گفت : تا فلان روز كه بيرون بيايد به او دسترسى نخواهى داشت. حاجب او كه اهل روم و نامش مرى بود، از من درباره رسول خدا سؤالاتى مى كرد و من از ويژگى هاى رسول خدا و آيينى كه به آن دعوت مى كند برايش مى گفتم. او چندان تحت تأثير قرار مى گرفت كه مى گريست و مى گفت : من انجيل را خوانده ام و اكنون خصوصيّت اين پيامبر را عيناً مى يابم. من به او ايمان آوردم و تصديقش مى كنم، اما مى ترسم حارث مرا بكشد. مرى مرا گرامى مى داشت و با گرمى از من پذيرايى مى كرد. روزى حارث از اندرون بيرون آمد و جلوس كرد و تاج بر سر نهاد و آنگاه به من اجازه ورود داد. من نامه رسول خدا را تسليم او كردم. او نامه را خواند، سپس آن را پرت كرد و گفت : چه كسى مى تواند پادشاهى مرا از من بگيرد؟! من به سراغ او خواهم رفت، اگر در يمن هم باشد نزدش مى روم. مردم را جمع كنيد! او مرتّبا امر و نهى مى كرد تا آنكه برخاست و دستور داد اسب ها را نعل بندند. آنگاه گفت : آنچه را كه مى بينى به سالار خود خبر بده. او براى قيصر نامه اى نوشت و موضوع آمدن من و تصميمى را كه گرفته بود به اطلاع او رساند. قيصر در جواب او نوشت : به سوى او [پيامبر ]حركت مكن و از اين كار درگذر و به ايليا نزد من بيا. چون پاسخ نامه حارث از قيصر رسيد، مرا خواست و گفت : چه وقت مى خواهى پيش سالار خود برگردى؟ گفتم : فردا. حارث دستور داد صد مثقال طلا به من دادند. مرى خودش را به من رسانيد و دستور داد مقدارى خرجى و يك جامه به من دادند و گفت : سلام مرا به رسول خدا صلى الله عليه و آله برسان. من خدمت رسول خدا آمدم و موضوع را به اطلاع ايشان رساندم؛ حضرت فرمود : پادشاهيش نابود باد! همچنين سلام مرى و حرف هايى را كه زده بود به حضرت ابلاغ كردم. پيامبر فرمود : راست گفته است. حارث بن ابى شمر در سال فتح مكّه در گذشت.

الطبقات الكبرى :

 فروة بن عمرو جذامى كارگزار قيصر در عمّان، از سرزمين بلقاء بود. رسول خدا صلى الله عليه و آله براى او نامه اى ننوشت، ولى او خودش مسلمان شد و نامه اى درباره اسلام آوردن خود به رسول خدا صلى الله عليه و آله نوشت و آن را همراه هديه اى به وسيله يكى از افراد قوم خود به نام مسعود بن سعد فرستاد. رسول خدا صلى الله عليه و آله نامه او را خواند و هديه اش را پذيرفت و پاسخ نامه اش را نوشت و به مسعود بن سعد دوازده و نيم اوقيه، يعنى پانصد درهم، جايزه داد.

الطبقات الكبرى :

 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله سليط بن عمرو عامرى را كه او نيز يكى از آن شش نفر بود، همراه نامه اى براى دعوت به اسلام، نزد هوذة بن على حنفى فرستاد. سليط بر او وارد شد. هوذه او را ميهمان كرد و به وى بخشش كرد و نامه پيامبر را خواند و به سليط جواب صريحى نداد و به پيامبر صلى الله عليه و آله نوشت : آنچه بدان دعوت مى كنى، بسيار نيكو و زيباست. من شاعر و خطيب قوم خود هستم و عرب ها به موقعيت من احترام مى گذارند. پس، براى من فرماندهى منطقه اى را تعيين كن تا از تو پيروى كنم. وى به سليط پاداشى داد و جامه هايى از پارچه هاى هَجَر بر وى پوشانيد. سليط همه آنها را خدمت پيامبر آورد و گفته هاى او را به اطلاع ايشان رساند. پيامبر نامه هوذه را خواند و فرمود : اگر به اندازه غوره خرمايى زمين از من بخواهد به او نخواهم داد. خودش و هر آنچه دارد نابود باد! چون پيامبر از فتح مكّه برگشت جبرئيل خبر مرگ هوذه را به آن حضرت داد.

صحيح مسلم ـ به نقل از ابو سفيان ـ :

 ··· بَينا أنا بالشّامِ إذ جِيءَ بكِتابٍ مِن رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله إلى هِرَقلَ ··· فقالَ هِرَقلُ : هَل هاهُنا أحَدٌ مِن قَومِ هذا الرّجُلِ الّذي يَزعُمُ أنّهُ نَبيٌّ ؟

 ··· زمانى كه در شام بودم نامه اى از رسول خدا صلى الله عليه و آله ، براى هرقل آورده شد··· هرقل گفت : آيا از قوم اين مردى كه مى گويد پيامبر است، كسى در اين جا هست؟

گفتند : آرى

ابو سفيان مى گويد : من با چند نفر از قريش احضار شديم. وقتى بر هرقل وارد شديم او ما را در برابر خود نشاند و همراهانم را پشت سرم نشاندند···

آنگاه به مترجم خود گفت : از او بپرس كه حسب و نسب وى [پيامبر] در ميان شما چگونه است؟ من گفتم : او در ميان ما از حسب و نسب برخوردار است. پرسيد : آيا از پدران او كسى پادشاه بوده است؟ من گفتم : نه. پرسيد : آيا پيش از آن كه دعوى نبوّت كند، او را به دروغگويى متهم مى كرديد؟ من گفتم : نه. پرسيد : چه كسانى از او پيروى مى كنند، اشراف يا مردمان فرو دست؟ ابو سفيان مى گويد : گفتم : مردمان فرو دست. پرسيد : آيا روز به روز بر تعداد آنها افزوده مى شود يا كاسته مى گردد؟ گفتم : نه، بلكه افزوده مى شود. پرسيد : آيا پيش آمده است كه فردى از آنها پس از پذيرفتن دين او، به علّت خشم و نارضايى از وى دينش را ترك كند؟ گفتم : نه. پرسيد : وضعيت جنگ شما با او چگونه بوده است؟ گفتم : بين ما و او جنگ هاى سختى در مى گرفت و او از ما مى كشت و ما هم از او مى كشتيم. پرسيد : آيا خيانت و پيمان شكنى مى كند؟ گفتم : نه، در اين مدّتى كه ما با او بوده ايم چنين عملى از وى مشاهده نكرده ايم··· پرسيد: آيا پيش از او كسى چنين ادعايى كرده است؟ ابو سفيان مى گويد : گفتم : نه···

هرقل گفت : اگر آنچه درباره او مى گويى حقيقت داشته باشد، بى گمان او پيامبر است. من مى دانستم كه او ظهور خواهد كرد، اما گمان نمى كردم كه از شما باشد. اگر برايم امكان داشت، دوست داشتم ملاقاتش كنم و اگر نزد وى مى بودم، پاهايش را مى شستم. پادشاهى او به آنچه زير پاى من است خواهد رسيد

ابو سفيان مى گويد : هرقل سپس نامه رسول خدا را خواست و آن را بدين شرح خواند : بسم اللّه الرحمن الرحيم. از محمّد رسول خدا، به هرقل، بزرگِ روم. درود بر كسى كه از راه راست پيروى كند. اما بعد، من تو را به اسلام فرا مى خوانم. مسلمان شو تا به سلامت (در امان) مانى؛ اسلام بياور تا خداوند به تو دو برابر مزد دهد و اگر نپذيرى، گناه رعيت به گردن توست. اى اهل كتاب! بياييد بر سر سخنى كه ميان ما و شما يكسان است، بايستيم و آن اينكه : جز خدا را نپرستيم و چيزى را شريك او نگردانيم···

وقتى نامه را به پايان برد، سر و صدا بلند شد و همهمه در همه جا پيچيد. او دستور داد ما را از حضور او بيرون بردند. وقتى بيرون رفتيم، به همراهانم گفتم : كار پسر ابو كَبْشه (پيامبر) بالا گرفت.

بحار الأنوار ـ به نقل از ابن مهدى مطاميرى در مجالس خود ـ : 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به خسرو نوشت : از محمّد رسول خدا به خسرو پور هرمزد، اما بعد، اسلام بياور تا به سلامت مانى، در غير اين صورت به خدا و رسول او اعلام جنگ كن. درود بر كسى كه راه هدايت پويد وقتى نامه به خسرو رسيد، با بى اعتنايى آن را پاره كرد و گفت : اين كيست كه مرا به دين خود فرا مى خواند و نام خودش را پيش از نام من مى آورد؟! او مشتى خاك براى پيامبر فرستاد. حضرت فرمود : خداوند پادشاهى او را از هم دَرَد، چنان كه نامه مرا پاره كرد. بدانيد كه به زودى سلطنت او را متلاشى خواهيد كرد. او براى من مشتى خاك فرستاده است. بدانيد كه به زودى خاك او را تصرّف خواهيد كرد.

 

بحار الأنوار ـ به نقل از محمّد بن اسحاق ـ :

 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله عبد اللّه بن حذافة بن قيس را به نزد خسرو پور هرمز، پادشاه ايران، فرستاد و به او نوشت : بسم اللّه الرحمن الرحيم. از محمّد، رسول خدا به خسرو، پادشاهِ فارس. درود بر كسى كه از راه راست پيروى كند و به خدا و فرستاده او ايمان آورد··· من تو را به دعوت خداوند عزّ و جلّ فرا مى خوانم؛ زيرا كه من فرستاده خدا به سوى همه مردم هستم تا آن را كه زنده است هشدار دهم و سخن حق براى كافران معلوم شود. پس، اسلام بياور تا به سلامت مانى و اگر امتناع ورزى، گناه مجوسيان به گردن توست.

خسرو به فيروز ديلمى كه از بقاياى ياران سيف بن ذى يزن بود، نوشت : اين بنده اى را كه نام خودش را پيش از نام من مى آورد و گستاخانه مرا به دينى غير از دين خودم دعوت مى كند، نزد من روانه كن. فيروز نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و گفت : خداوندِ من مرا دستور داده تو را نزد او برم. رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : خداوندِ من مرا خبر داد كه خداوندِ تو ديشب كشته شد. در اين هنگام خبر رسيد كه فرزند او شيرويه در آن شب بر وى حمله برده و او را كشته است. پس، فيروز و همراهانش اسلام آوردند. زمانى كه كذّاب عبسى سر برداشت رسول خدا صلى الله عليه و آله فيروز را براى كشتن او فرستاد. او از بام بالا رفت و گردنش را پيچاند و او را كشت.

 

 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به كسرا و قيصر و نجاشى و ديگر زمام داران نامه نوشت و آنان را به [تسليم در برابر ]خداى متعال دعوت كرد. اين نجاشى، آن نجاشى اى نيست كه پيامبر صلى الله عليه و آله بر او درود فرستاد .

الدرّ المنثور ـ به نقل از ابن عبّاس ـ : 

 إنّ كِتابَ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله إلَى الكُفّارِ : «تَعالَوا إلى كَلِمَةٍ سَواءٍ بَيْنَنا و بَيْنَكُم ···»

رسول خدا صلى الله عليه و آله به كفّار اين آيه را مى نوشت : «تعالوا إلى كلمة سواء بيننا و بينكم أن لا نعبد إلاّ اللّه ···» [اى اهل كتاب!] بياييد بر سرِ سخنى كه ميان ما و شما يكسان است كه جز خدا را نپرستيم، بايستيم .

میزان الحکمه،جلد دوازدهم.