مقایسه، ویروس زندگی مشترک

مقایسه، به قصد تحقیر و تأکید بر نداشته‎های افراد در هر سن و سال و در هر مقطعی از زندگی که انجام شود، می‎تواند پی آمد‎های منفی را در پی داشته باشد و نه تنها رشد و تعالی فرد را در پی نخواهد داشت، بلکه آسیب‎های جبران‎ناپذیری را به روحیه و شخصیت فرد وارد می‎سازد و این آسیب در زندگی مشترک زناشویی، پی آمدی جز طلاق عاطفی و در نهایت جدایی زوجین از یک دیگر نخواهد داشت؛ به عبارت دیگر، زمانی که فرد در زندگی مشترک خود به بهانه‎های مختلفی تلاش می‎کند تا شریک زندگی خود را با دیگران مقایسه کند -چه به شکل علنی و چه ناخودآگاه و پنهانی- داشته‎های زندگی مشترک و ویژگی های مثبت طرف مقابل را نادیده می‎گیرد، به ندرت می‎تواند احساس رضایت داشته باشد و همواره انرژی منفی خود را به زندگی مشترک و زوج خود انتقال می‎دهد.

یکی از ویروس‎هایی که ممکن است در همان ابتدای زندگی مشترک، سیستم آرامش خانواده ی تازه شکل گرفته را برهم بریزد و آن را دست خوش تغییرهای ناخوشایند کند، این است که زن، همسر خود را با پدرش و مرد، همسر خود را با مادرش مقایسه کند. قابل تأمل این است که همسران جوان باید توجه کنند، والدین آن ها پس از گذراندن روش‎های مختلف آزمون و خطا، کسب تجربه‎های مختلف و با گذر زمان به این مرحله از تجربه رسیده اند و در رویارویی با مشکل ها و ناملایمت های زندگی، می‎توانند راحت‎تر تصمیم گیری کرده و شرایط بهتری برای خانواده فراهم کنند؛ بنابراین زوج جوان نباید در مواجهه با مسائل جدیدی که زندگی مشترک پیش روی آن ها قرار می‎دهد، به مقایسه اتکا کنند. در واقع، مقایسه ی همسر با والدین در این شرایط تنها باعث می‎شود که فرد فقط بتواند به طور موقت، صورت مسئله را برای خودش پاک کند و بدیهی است که نمی‎تواند راه کار مناسبی برای مشکلِ پدید آمده، ارائه دهد.

این طرز نگرش، باعث می‎شود که ارزش‎های رفتاری و نقاط مثبت طرف مقابل، همواره بی‎اهمیت پنداشته شود؛ لذا فردی که همواره در ترازوی سنجش و مقایسه قرار می‎گیرد، تحت هر شرایطی کفه ی ترازو را در طرف دیگر سنگین‎تر حس می‎کند؛ به عبارت دیگر، در این رقابت ناسالم که فردی دیگر آغاز کرده، برتری و رجحان به فردی غیر از او نسبت داده می‎شود. چنین فردی ـ خواه زن و خواه مرد ـ در گذر زمان، تلاش‎های خود را بی‎فایده می‎بیند و رفته‎رفته احساس خودکم بینی، تنفر از دیگران و ضعف اعتمادبه نفس در او پُررنگ می‎شود؛ برای مثال، اگر مردی زن خود را در امور خانه‎داری و آشپزی با مادرش بسنجد و مدام دست پخت او یا نحوه ی پذیرایی همسرش در مهمانی‎ها را با مادرش مقایسه کند و در این مقایسه، طوری رفتار کند که تمامی امتیاز‎ها را به مادرش بدهد و زحمت های زنش را نادیده بگیرد، نه تنها کمکی به همسر خود نمی‎کند، بلکه فقط احساس دل زدگی و دل سردی از زندگی را در او تقویت می‎کند. در مقابل، اگر زنی رفتار‎های همسر خود را با پدرش مقایسه کند و بارها از جمله‎هایی نظیر این که «اگر پدرم بود، این گونه رفتار می‎کرد!» یا «پدرم در این شرایط بهتر از تو رفتار می‎کند» یا این که «در خانه ی پدرم، امکان رفاهی بهتری داشتم»، حس ضعیف‎تر بودن را به مرد انتقال می‎دهد و خواسته یا ناخواسته این مفهوم را به او القا می‎کند که هرقدر هم که تلاش کند، باز هم نمی‎تواند همانند پدر او موفق باشد. همان گونه که ذکر شد، مقایسه هایی از این قبیل -یعنی مقایسه ی زوج جوان با افراد با تجربه‎تر و به قصد تحقیر طرف مقابل- نه تنها به بهبود شرایط خانواده کمک نمی‎کند، بلکه همانند تزریق آمپولی عمل می‎کند که فرد به آن حساسیت دارد و شرایط فعلی او را بهتر نمی‎کند و تا مدت‎ها اثری سوء بر جسم و روح و روان فرد می گذارد.

بنابراین، چنین فردی نه تنها آرامش روحی و روانی را از خود سلب می‎کند، بلکه همسر خویش را نیز از این نعمت محروم می‎سازد و روحیه ی حسرت و افسوس را جای گزین شکرگذاری و قدردانی می‎سازد. امام سجاد ولایة علی بن ابیطالب حصنی در این باره می فرمایند: «تمامی خیر و خوبی در بریدن طمع و چشم نداشتن به آن چه در دستان مردم جمع شده، است (اصول کافی، ج2، ص148).» به دیگر بیان، همسری که تلاش می‎کند زندگی دیگران را به رخ بکشد، انسان طماعی است که هیچ چیز نمی‎تواند او را اغنا کند و حرصِ نداشته‎ها، امنیت و آرامش روانی را از او دور می‎سازد. مقایسه ی زندگی خود را با دیگران، می‎توان به یک بازی تشبیه کرد که نتیجه ی آن در هر شرایطی باخت است؛ زیرا در نگاه کسانی که عینک مقایسه را به چشم زده‎اند، همواره کسانی پیدا می‎شوند که از شرایط بهتری برخوردارند و دیگر این که در این بازی، اغلب طرف مقایسه‎کننده سعی می‎کند تا در زندگی خودش، فقط نقطه ضعف‎ها را پیدا کند و این در حالی است که در زندگی دیگران نقاط قوت‎ را می‎بیند و نتیجه ی این بازی نابرابر، فقط باخت است. درباره ی این مسئله، قابل تأمل است که زندگی آن ها هیچ‎گاه به خوبی ای که ما تصور می‎کنیم، نیست؛ یعنی تصویری که ما از زندگی آن ها خلق می‎کنیم، مصداق همان «مرغ همسایه غاز است» می‎شود.

 

ننوع دیگر از این ویروس را می‎توان توجه به ویژگی‎های ظاهری و فیزیکی دیگران و مقایسه ی همسر خود با افراد دیگر از این منظر دانست. برخی از افراد ملاک‎های دینی را کنار می‎گذارند و به بهانه‎های مختلفی ارتباط با نامحرم را برای خود توجیه می‎کنند. این ارتباط‎های ناسالم که حد و مرزی برای آن ها تعیین نمی‎شود به مرور زمان ویروس‎های مقایسه را فعال می‎کنند و زن یا شوهری که درگیر این نوع رابطه‎ها می‎شوند، این فکر شیطانی در آن ها خطور می‎کند که همسر آن ها در مقایسه با فلانی اصلاً مطلوب او نیست. کم کم وقتی این مقایسه‎های ظاهری بیش‎تر می‎شود، دیگر فرد از همسر خود احساس رضایت ندارد و به بهانه‎های مختلف فاصله‎ی خود را از او بیش‎تر می‎کند. در انتشار این ویروس، چشم و سپس دل یا همان خواطر نفسانی مهم‎ترین نقش را ایفا می‎کنند. زمانی این امر شدت می‎یابد که تصویرسازی ناسالم از طریق ابزارهای اشاعه‎دهنده ی تخیل هایی نظیر رسانه‎های جمعی شکل می‎گیرد که صرفاً در پی ترویج مدل‎هایی است که در زندگی واقعی، کم تر هست و از آن می‎توان به تب «باربیزاسیون(Barbization) » یاد کرد.

در همه ی این موارد، آن چه می‎تواند آنتی ویروسی برای مبارزه با ویروس مقایسه ی همسر خود با دیگر افرادی که با آن ها در ارتباط هستیم باشد،

بنابراین، مقایسه ی همسر خود با دیگران و پررنگ کردن نقاط ضعف و کم اهمیت نشان دادن نقاط قوت او باعث می‎شود که احساس دل‎زدگی در زندگی ایجاد شود و از آن‎جایی که فردی که در معرض مقایسه قرار می‎گیرد به طرق مختلفی تحقیر می‎شود و از شخصیتش سؤال می‎شود، اعتمادبه نفس خود را از دست می‎دهد، دیگر انگیزه‎ای برای حفظ زندگی مشترک ندارد و دستاورد این زندگی برای او چیزی به جز سرخوردگی نخواهد بود.

در واقع، توجه به این نکته که خداوند نیز انسان‎ها را بر این اساس آفریده و هیچ موجودی را شبیه موجود دیگری نیافریده و از هر انسانی به اندازه ی استعداد‎ها و توانایی‎هایش تکلیف می‎خواهد، می‎تواند راه کار مناسبی برای این معضل باشد؛ بنابراین، اگر زوجین این آیه ی شریفه را که می‎فرماید: «ما انسان را تکلیف نکرده ایم؛ مگر به اندازه ی توانش(مؤمنون، آیه ی 62)» سرلوحه ی زندگی خود قرار دهند، درمی‎یابند که هر انسانی نقاط ضعف و قوتی دارد و تأکید بر نقاط ضعف راه به جایی نخواهد برد. در واقع، بهتر است که به جای مقایسه ی همسر خود با دیگرانی که ظاهراً در یک دیدگاه مقایسه‎ای نابرابر از او برتر هستند، به تلاش هایی که همسر ـ چه زن و چه مرد ـ در راستای حفظ و پیش رفت زندگی خود انجام می‎دهد، توجه نشان دهیم و از این طریق، آرامش را برای زندگی خود به ارمغان بیاوریم.راه کار دیگر برای مقابله با ویروس مقایسه و انواع مختلف آن این است: که زوجین به این باور برسند که همسر او همانند خود او دارای ویژگی‎های مثبت و منفی است؛ اگر هم قرار است مقایسه‎ای انجام شود بهتر است که براساس توانایی خود فرد انجام شود

راه کار دیگر برای مقابله با ویروس مقایسه و انواع مختلف آن این است که زوجین به این باور برسند که همسر او همانند خود او دارای ویژگی‎های مثبت و منفی است و با دیگر انسان‎ها متفاوت است و مقایسه‎ای که براساس تحقیر فرد و تأکید بر نقاط ضعف او باشد تنها نتایج منفی را در پی دارد. اگر هم قرار است مقایسه‎ای انجام شود بهتر است که براساس توانایی خود فرد انجام شود؛ یعنی فرد با گذشته‎اش مقایسه شود و با تأکید بر ویژگی‎های مثبت او و نقاط قوتش مدام این باور در او رشد داده شود که تلاشی که او در زندگی داشته، قابل تحسین است. تأکید بر ویژگی‎های مثبت باعث می‎شود که فرد، اعتمادبه نفس بیش تری پیدا کند و در راستای خوش بختی در زندگی مشترک، بیش از گذشته و با انگیزه بیش تری تلاش کند.راه کار مناسب برای حل این معضل: توجه به این نکته که خداوند نیز انسان‎ها را بر این اساس آفریده و هیچ موجودی را شبیه موجود دیگری نیافریده و از هر انسانی به اندازه ی استعداد‎ها و توانایی‎هایش تکلیف می‎خواهد(مومنون،62)

---

منبع:مقایسه ،ویروس زندگی مشترک، فضه خاتمی نیا،مجله  پیام زن ، اردیبهشت ماه سال 1394، شماره 278