پندی از نهج البلاغه: رابطه عقل و گفتار

«إذا تَمَّ العقلُ نَقَصَ الكلامُ». (حکمت 71)
ترجمه:
هنگامى كه عقل انسان كامل گردد، گفتارش كوتاه مى شود.

شرح:
انسان هر اندازه كه عقل و شعورش بيشتر شود و به سوى كمال برود، به همان نسبت كمتر حرف مي زند و در عوض بيشتر فكر مى كند.
كساني كه زياد حرف مى زنند و جلوى زبان خود را نمي گيرند، عقلشان كم و فكرشان كوتاه است. به همين دليل هنگام سخن گفتن درباره آنچه مى گويند فكر نمى كنند و هر چه به زبانشان آيد بدون فكر و انديشه بيان مى كنند.
اما برعكس، افراد عاقل تا زمانى كه موضوعى را خوب بررسى نكرده اند و درباره خوب و بد آن نينديشيده اند، سخنى بر زبان نمى آورند. به همين دليل شخص عاقل كمتر حرف مي زند، چون مقدارى از وقت خود را به فكر كردن درباره گفتارى كه مي خواهد بر زبان آورد مى گذراند.
حضرت على عليه السلام در جمله ديگرى مي فرمايد:  زبان عاقل در پشت قلب او قرار دارد و قلب نادان پشت زبان او.(حکمت 40) يعنى: شخص عاقل عقل خود را پيش از زبانش به كار مى اندازد. در هر كارى اول فكر مى كند، عقل و شعور خود را به كار مى گيرد و هنگامى كه به درستى سخن خود مطمئن شد، زبان به گفتار مى گشايد. در حالي كه شخص نادان پيش از آنكه فكر خود را به كار اندازد شروع به حرف زدن مى كند و چه بسا كه با سخنان بى معنى و حساب نشده اش هم خود و هم ديگران را بزحمت و ناراحتى دچار مى سازد.
______________________
منبع: پندهاى كوتاه از نهج البلاغه، هیئت تحريريه بنياد نهج ‏البلاغه