داستانهای ائمه: امام علی (ع): برنامه ی کار

پس از قتل عثمان و زمینه ی انقلابی كه فراهم شده بود كسی جز علی علیه السلام نامزد خلافت نبود، مردم فوج فوج آمدند و بیعت كردند.

در روز دوم بیعت، علی علیه السلام بر منبر بالا رفت و پس از حمد و ثنای الهی و درود بر خاتم انبیاء و یك سلسله مواعظ، به سخنان خود این طور ادامه داد:

آنگاه به طرف راست و چپ منبر نگاه كرد و مردم را از نظر گذراند و به كلام خود چنین ادامه داد:

روز دیگر مردم آمدند، خودش هم آمد، موجودی بیت المال را بالسویه تقسیم كرد. به هر نفر سه دینار رسید. مردی گفت:

«یا علی! تو به من سه دینار می دهی و به غلام من نیز كه تا دیروز برده ی من بود سه دینار می دهی؟ »

علی فرمود:«همین است كه دیدی».

عده ای كه از سالها پیش به تبعیض و امتیاز عادت كرده بودند- مانند طلحه و زبیر و عبد اللّه بن عمر و سعید بن عاص و مروان حكم- آن روز از قبول سهمیه امتناع كردند و از مسجد بیرون رفتند.

روز بعد كه مردم در مسجد جمع شدند، این عده هم آمدند، اما جدا از دیگران گوشه ای دور هم نشستند و به نجوا و شور پرداختند. پس از مدتی ولید بن عقبه را از میان خود انتخاب كردند و نزد علی فرستادند.

ولید به حضور علی علیه السلام آمد و گفت: «یا اباالحسن! اولا تو خودت می دانی كه هیچ كدام از ما كه اینجا نشسته ایم به واسطه ی سوابق تو در جنگهای میان اسلام و جاهلیت از تو دل خوشی نداریم. غالبا از هر كدام ما یك نفر یا دو نفر در آن روزها به دست تو كشته شده است. از جمله پدر خودم در بدر به دست تو كشته شد.

اما از این موضوع با دو شرط می توانیم صرف نظر كنیم و با تو بیعت كنیم، اگر تو آن دو شرط را بپذیری:

«یكی اینكه سخن دیروز خود را پس بگیری، به گذشته كار نداشته باشی و عطف به ماسبق نكنی. در گذشته هرچه شده شده. هركس در دوره ی خلفای گذشته از هر راه مالی به دست آورده آورده، تو كار نداشته باش كه از چه راه بوده، تو فقط مراقب باش كه در زمان خودت حیف و میلی نشود.

«دوم اینكه قاتلان عثمان را به ما تحویل ده كه از آنها قصاص كنیم؛ و اگر ما از ناحیه ی تو امنیت نداشته باشیم ناچاریم تو را رها كنیم و برویم در شام به معاویه ملحق شویم».

علی علیه السلام فرمود: «اما موضوع خونهایی كه در جنگ اسلام و جاهلیت ریخته شد، من مسؤولیتی ندارم زیرا آن جنگها جنگ شخصی نبود، جنگ حق و باطل بود. شما اگر ادعایی دارید باید از جانب باطل علیه حق عرض حال بدهید نه علیه من.اما موضوع حقوقی كه در گذشته پامال شده، من شرعا وظیفه دارم كه حقوق پامالشده را به صاحبانش برگردانم، دراختیار من نیست كه ببخشم و صرف نظر كنم. و اما موضوع قاتلان عثمان! اگر من وظیفه ی شرعی خود تشخیص می دادم، آنها را دیروز قصاص می كردم و تا امروز مهلت نمی دادم».

ولید پس از شنیدن این جوابها حركت كرد و رفت و به رفقای خود گزارش داد.

آنها دانستند و بر آنها مسلم شد كه سیاست علی قابل انعطاف نیست. از آن ساعت شروع كردند به تحریك و اخلال.

گروهی از دوستان علی علیه السلام آمدند نزد آن حضرت و گفتند: «عن قریب این دسته قتل عثمان را بهانه خواهند كرد و آشوبی بپا خواهد شد. اما قتل عثمان بهانه است، درد اصلی اینها مساواتی است كه تو میان اینها و تازه مسلمانهای ایرانی و غیرایرانی برقرار كرده ای. اگر تو امتیاز اینها را حفظ كنی و در تصمیم خود تجدیدنظر كنی، غائله می خوابد».

چون ممكن بود این اعتراض برای بسیاری از دوستان علی پیدا شود كه: اینقدر اصرار برای رعایت مساوات چرا، لهذا علی علیه السلام روز دیگر در حالی كه شمشیری حمایل كرده بود و لباسش را دو پارچه ی ساده تشكیل می داد كه یكی را به كمر بسته بود و دیگری را روی شانه انداخته بود، به مسجد رفت و بالای منبر ایستاد و به كمان خود تكیه كرد، خطاب به مردم گفت:

پس از این خطبه، برای دوست و دشمن قطعی و مسلم شد كه تصمیم علی قطعی است؛ هركس تكلیف خود را فهمید، آن كس كه می خواست وفادار بماند وفادار ماند و آن كس كه به چنین برنامه ای نمی توانست تن بدهد، یا مانند عبد اللّه عمر كناره گیری وانزوا اختیار كرد و یا مانند طلحه و زبیر و مروان تا پای جنگ و خونریزی حاضر شد [1]

---

[1] . شرح ابن ابی الحدید ، چاپ بیروت، ج /2ص 271- 273، شرح خطبه ی 90.

منبع: داستان راستان،شهید مطهری،جلد دوم.