شرح نامه 31 نهج البلاغه: پند پذیرى

"تَفَهَّمَ وَصيّتى وَ لا تَذهَبَنّ عَنها صَفحاً فإنّ خيرَالقولِ ما نَفَعَ".
'وصيت مرا بخوبى بفهم و از آن روى بر مگردان، چه آنكه بهترين گفته و سخن آن است كه سود بخشد.'

تفهّم، به معنی تدبر و تأمل در معانى الفاظ است. و امام بزرگوار در اين جمله ى مباركه از فرزند خود مى خواهند كه در وصيتشان كاملا تدبر كند و به عمق معانى و مفاهيم عاليه آن برسد. آرى تنها با شنيدن و يا ديدن عبارت و مطالب، كار به جائى نمى رسد و موفقيتى حاصل نمى گردد و نتيجه اى به دست نخواهد آمد؛ عمده چيزى كه موجب تحول روح و جان آدمى است، تفهم و فرو رفتن در معانى و مقاصد الفاظ است.
خداى تبارك و تعالى مردمى را كه در معانى بلند قرآن كريم تدبر نمى كنند و به قله هاى رفيع معارف اين كتاب آسمانى نمي رسند مذمت فرموده و مى فرمايد: 'أفَلا يَتدبّرونَ القرآنَ أم عَلى قُلوبٍ أقفالُها'. (سوره محمد، 23): 'آيا منافقان در آيات قرآن تفكر نمى كنند، يا بر قلوب آنان قفلهاى (جهل و نفاق) است'.

امام بزرگوار نيز مى خواهند كه در وصاياى خالد و جاويدشان تأمل و تدبر شود تا بر اثر آن، تحول كلى در درون صورت بگيرد و انسان زمينى، آسمانى گرديده و همنشين ملائكه الله و هم پرواز فرشتگان رحمت واقع شود.
آنگاه اضافه مى كنند كه نكند از روى اعراض از اين وصايا رخ بتابى و روى بر گردانى. آرى كسانى هستند كه ممكن است در مرتبه نخستين موفق باشند؛ يعنى معانى عاليه و معارف والاى آيات كريمه يا كلمات اولياء خدا را درك بكنند و ليكن از روى كبر و عناد يا بى اعتنايى، از آن اعراض كرده و روى برگردانند و گاهى اين حالت، بقدرى خطرناك مى شود كه به حد كفر و ارتداد مى رسد.
پاكى و شجاعت انسان اقتضا مى كند كه در برابر مطالب عالى و پر مغز و معارف حياتبخش، تواضع كرده و تسليم شود و آماده عمل گردد و مطالب سودمند را آويزه گوش خود و برنامه زندگى قرار داده و در مراحل مختلف از آن كلمات زندگى ساز الهام بگيرد.
و بعد امام عليه السلام براى تثبيت و تقرير ارشاد خود و به عنوان تعليل مطلب مى فرمايد: زيرا بهترين سخن آنست كه نفع دهد و سود بخشد.
ممكن است مقصود اين باشد كه اگر در اين مطالب تفهم نكنى و آن دستورات را به كار نبندى، همه آنها بى ارزش شده و از اعتبار افتاده و لغو و بيهوده تلقى خواهد شد، زيرا بهترين گفتار، گفتارى است كه نفع بخشد و به كار گرفته شود.
و ممكن است مقصود اين باشد كه تفهم كن و به كار ببند و از آن سرپيچى منما كه اين وصايا بهترين مطالب و عاليترين سخنان است، زيرا بهترين سخن آن است كه مفيد باشد. مانند همين وصايا كه نافع ترين مطالب است. پس بحكم اينكه بسيار نافع مى باشد، بهترين سخن است و بهترين سخن را نبايد پشت سر انداخت و با بى اعتنائى با آن برخورد نمود و ظاهرا اين احتمال، بهتر باشد.
__________________________
منبع: به سوى مدينه فاضله، على كريمى جهرمى