کتاب اللهوف علی قتلی الطفوف مشهور به لهوف

 

 

 

أللُّهوف عَلى قتلَىِ الطّفوف یا ألمَلهوف عَلی قَتلَیِ الطّفوف مشهور به «لُهوف» کتابی در مصائب واقعه کربلا و شهادت امام حسین (ع) نوشتۀ سید بن طاووس حلی (متوفای ۶۶۴ق.). این کتاب از مقاتل مشهور شیعیان است. نویسنده کتاب را برای مسافران عتبات و زائران امام حسین(ع) و به صورت مختصر نوشته و به همین سبب، سلسله اسناد روایات را حذف و تنها آخرین راوی یا منبع روایت را ذکر کرده است.

سید رضی الدین، علی بن موسی بن جعفر بن طاووس، از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) و امام سجاد(ع) در روز ۱۵ محرم سال ۵۸۹ هجری در شهر حله به دنیا آمد. ابتدای تحصیلات سید ابن طاووس در شهر حله بود که از محضر پدر و جد خود، ورام بن ابی فراس حلی، علوم مقدماتی را آموخت. ابن طاووس که از محضر اساتید حله استفاده کافی و لازم را برده بود برای استفاده از علمای دیگر شهرها عزم سفر نمود.

سید در محضر بزرگان عصر خویش به کسب علم و ادب و معنویت پرداخت و شاگردان فراوانی تربیت کرد. ابن طاووس حدود ۵۰ تألیف دارد که بسیاری از آن‌ها در موضوعات دعا و زیارت است.

سید علی بن طاووس در سال ۶۶۴ هجری در سن ۷۵ سالگی و در شهر بغداد وفات نمود. بدن شریفش را به نجف اشرف منتقل نموده و در حرم امیرالمؤمنین(ع) به خاک سپردند.

نام کتاب

این کتاب با نام‌های مختلف آمده و تمام آن به اختلاف نسخه‌ها و خود مؤلف باز می‌گردد، زیرا مؤلّف برای کتب خود اسامی گوناگون، یا نامی واحد را با تغییر برگزیده است. اسامی کتاب حاضر آن گونه که در خطی‌ها و منابع آمده به این شرح است:

اللُّهوف عَلی قَتَلی الطّفوف.

المَلهوف عَلی قَتلَی الطّفوف.

المَلهوف عَلی قتل الطفوف.

اللُهوف فی قتلی الطفوف.

المَلهوف عَلی أهل الطفوف.

المَسالک فی مَقتَل الحُسَین علیه‌السّلام؛ بر این اساس که ابن طاووس در مقدمه‌اش می‌گوید: و آن را بر سه مسلک وضع کردم.[۱]

آقا بزرگ طهرانی در الذریعة، اللهوف علی قتلی الطفوف را مشهورتر از دیگر اسامی ذکر می‌کند.[۲]

مؤلف با هدف بیان مختصرِ واقعه عاشورا، احادیث را طوری کنار هم چیده که یک جریان منسجم را تشکیل دهد و از ذکر روایات تکراری و روایات متفرق اجتناب کرده تا خواننده کتاب را بیشتر در جریان رویدادی تاریخی قرار دهد و نه نقل روایات.[۳]

کتاب لهوف دارای عناوین زیر است:

مقدمه: شامل مطالبی در عظمت واقعه عاشورا و مقام امام حسین(ع) و ارزش گریه و عزاداری بر آن حضرت،

مسلک اول: پیرامون مسائل قبل از شروع واقعه عاشورا که از ولادت امام تا وقایع روز عاشورا را شامل می‌شود.

مسلک دوم: شامل وقایع روز عاشورا تا شهادت امام (ع)،

مسلک سوم: وقایع بعد از شهادت امام از فرستادن سرِ شهدا به کوفه شروع شده و اسارت اهل بیت تا برگشت آنان به مدینه.[۴]

با وجود ضعف‌های علمی کتاب لهوف که از آن جمله، حذف اَسناد و شکل داستانی بودن آن است، سید از نقل مطالب اغراق آمیز که در کتب مشابه وجود داشته خودداری کرده است. این کتاب همچنین مطالبی منحصربه‌فرد دارد که پیش‌تر در مقاتل نیامده است، مانند نامه امام حسین (ع) به بنی هاشم و همچنین خبردادن آن حضرت از شهادتش با جمله ان الله شاء ان یرانی قتیلاً؛ و بسیاری از گزارش‌های دیگر که شهرت این مطالب در آن دوره به اضافه باورهای شیعی همچون علم غیب امام سبب شده مؤلف این گزارش‌ها را تاریخی تلقی کرده و در کتاب خود ذکر کند.

سید علاوه بر لهوف، کتاب اللطیف را در ضمن اعمال روز عاشورا در اقبال الاعمال آورده است.[۵]

این کتاب به دلیل رویکرد عمومی به آن، چندین بار ترجمه شده است.

ترجمه ای از بدایع‌نگار با نام فیض الدموع در سال ۱۲۸۶،

لجة الألم فی حجة الأمم از میرزا رضاقلی شقاقی تبریزی به سال ۱۳۱۱،[۶]

ترجمه سید محمد صحفی با نام «زندگانى حضرت اباعبدالله» مربوط به سال ۱۳۷۵ شمسی،

ترجمه‌ای به زبان اردو از سید محمد حسین هندی (متوفای ۱۳۵۵ق) با نام دمع ذروف.

ترجمه‌ای از احمد بن سلامة نجفی به فارسی.[۷]

ترجمه‌ای از سید احمد فهری با نام آهی سوزان بر مزار شهیدان.

کتاب لهوف همچنین ترجمه ای منظوم به فارسی دارد که توسط ضیاء الدین مهدی بن داود متخلص به ذوقی و با نام «وجيزة المصائب» منتشر شده است.

ترجمه به زبان فارسی توسط سید ابوالحسن میر ابوطالبی.[۸]

ترجمه‌ای بنام غم‌نامه کربلا از محمد محمدی اشتهاردی.

این کتاب به دلیل اهمیت و شیوه‌ لطیف نگارش، با استقبال نسخه‌برداران روبرو شد؛ زیرا علماء به آن نیاز داشتند. اکنون نسخه‌های زیادی از آن در کتابخانه‌های جهان دیده می‌شود، از جمله:

کتابخانه بزرگ و عمومی آیت الله مرعشی نجفی به شماره ۶۰۶۸، رساله سوم کاتب محمّدتقی بن آقا محمّدصالح، تاریخ کتابت ۱۳۰۳ ه ق، فهرست کتابخانه ج۱۶، ص۷۰.

همان کتابخانه ضمن مجموعه شماره ۷۵۲۰، رساله سوّم به خط طالب بن محمّد طالب مازندرانی تاریخ کتابت ۱۱۱۹ ه. ق، فهرست کتابخانه ج۱۹، ص۳۲۷.

کتابخانه ملک تهرانش ۶۰۶۹ تاریخ کتابت ۱۰۵۲.

کتابخانه مجلس تهران ضمن مجموعه شماره ۳۸۱۵ تاریخ کتابت ۱۱۰۱ ه ق.

کتابخانه مجلس ضمن مجموعه شماره ۴۸۲۶ تاریخ نوشتن قرن ۱۱.

کتابخانه امام رضا(ع)، مشهد شماره ۶۷۱۲ تاریخ تحریر: ۱۰۹۱ ه ق.

کتابخانه رضویّه ایضا شماره ۱۳۶۷۱ تاریخ کتابت ۱۲۰۲ ه. ق. یا ۱۲۲۰ ه ق.

نیز کتابخانه رضویّه شماره ۲۱۳۲ تاریخ کتابت ۱۲۳۳ ه ق.

نیز کتابخانه رضویّه شماره ۸۸۷۴ بدون تاریخ.

نیز کتابخانه رضویّه شماره ۸۱۲۴ بدون تاریخ.

نیز کتابخانه رضویّه شماره ۱۵۳۱۷ خطّ ابوالحسن اصفهانی تاریخ کتابت ۱۱۱۷ ه ق.

نیز کتابخانه برلین شماره ۹۱۲ تاریخ کتابت ۱۰۲۰ ه ق.[۹]

این کتاب، بارها در تهران، صیدا، بیروت، بمبئی، نجف، قم، تبریز به چاپ رسیده است.[۱۰]

1- ترجمه لهوف، ص ۶۳.

2- الذریعة، ج ۲۲، ص ۲۲۳.

3- کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.

4- فهرست کتاب.

5- کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.

6- الذریعة، ج ۱۸، ص ۲۹۶.

7- الذریعة، ج ۲۶، ۲۰۱.

8- ترجمه لهوف، ص ۶۵.

9- ترجمه لهوف، ص ۶۳ و ۶۴.

10- ترجمه لهوف، ص ۶۴ و ۶۵.

سید بن طاووس، لهوف، تهران، جهان، ۱۳۴۸ ش.

سید بن طاووس، لهوف، ترجمه سید ابوالحسن میر ابوطالبی‏، قم، دلیل ما، ۱۳۸۰ ش.

کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.