فضیلت نماز شب

رساله باقیات الصالحات در آخر کتاب مفاتیح الجنان، باب اول: اعمال شب و روز، فصل چهارم: اعمال زمان برخواستن از خواب و نماز شب خواندن؛ 

درباره برخاستن به هنگام شب، و بيان فضيلت آن، روايات بسيارى از اصحاب عصمت عليهم السّلام وارد شده. و نقل شده كه نماز شب شرف مؤمن است، و باعث سلامت بدن، و كفّاره گناهان روز و برطرف كننده وحشت قبر است، نماز شب روى را سپيد و بو را خوش كرده، و جلب كننده روزى است، ثروت و فرزندان زينت زندگى دنيا و هشت ركعت نماز در پايان شب با نماز وتر زينت آخرت است و حق تعالى گاهى اين دو زينت را براى بعضى از مردم قرار مى‏ دهد و دروغ گفته است كسى‏ كه بگويد: من نماز شب به جاى مى‏ آورم، و روز در گرسنگى به سر مى‏ برم، زيرا نماز شب ضامن روزى روز است. از حضرت‏ صادق عليه السّلام روايت شده: در وصيت رسول خدا صلى اللّه عليه و آله به امام على عليه السّلام آمده است: يا على من تو را نسبت به خودت، به چند خصلت وصيّت ميكنم، آنها را نيكو بدار، پس‏ از آن فرمود: خدايا او را يارى ده، و پاره ‏اى از آن خصلتها را ذكر فرمود، تا اينكه گفت:

وَعَلَيْكَ بِصَلوةِ اللَّيْلِ وَ عَلَيْكَ بِصَلوةِ اللَّيْلِ وَعَلَيْكَ بِصَلوةِ اللَّيْلِ

بر تو باد به نماز شب، و بر تو باد به نماز شب، و بر تو باد به نماز شب،

وَ عَلَيْكَ بِصَلوةِ الزَّوالِ وَعَلَيْكَ بِصَلوةِ الزَّوالِ وَعَلَيْكَ ِصَلوةِ الزَّوالِ.

و بر تو باد به‏ نماز اوّل ظهر، و بر تو باد به نماز اول ظهر، و بر تو باد به نماز اوّل ظهر.

ظاهر اين است كه حضرت از نماز شب، سيزده ركعت را اراده كردند و از نماز ظهر هشت ركعت را كه نافله ظهر است. از انس روايت شده: از پيامبر شنيدم كه فرمود: دو ركعت نماز در دل شب، پيش من از دنيا و آنچه در آن است بهتر مى‏ باشد. نيز روايت شده: از حضرت زين العابدين عليه السّلام پرسيدند: چه شده كسانى كه به شب‏ زنده‏ دارى برمى‏ خيزند چهره‏ شان از همه كس نيكوتر است؟ فرمود: به خاطر اينكه اينان، با خدا خلوت مى‏ كنند، حق تعالى از نور خويش به چهره‏ ايشان مى‏ تاباند. به هر صورت روايات در اين زمينه بسيار است و ترك برخاستن شب مكروه است. شيخ به سند صحيح‏ از حضرت صادق عليه السّلام روايت كرده: بنده‏ اى نيست مگر اين كه هر شب، يك بار، يا دو بار، يا چند بار بيدار مى‏ شود اگر برخاست، كه برخاست، و گرنه شيطان پاهاى خود را مى‏ گشاد و در گوش او بول [ادرار] مى‏ كند، آيا آن‏كه براى نماز شب برنخواسته، صبح كه برمى‏ خيزد، توجه نمى‏ كند، گران و مكدّر و سنگين و كسل است؟ شيخ برقى به سند معتبر از حضرت باقر عليه السّلام‏ روايت كرده: براى شب شيطانى است، كه او را «رها» مى‏ گويند، هرگاه بنده‏ اى از خواب بيدار شود، و برخاستن‏ براى نماز شب را قصد كند، آن شيطان به او مى‏ گويد: اكنون وقت برخاستن نيست، بار ديگر كه بيدار شود، و بخواهد برخيزد، باز مى‏ گويد: وقت برخاستن نشده، يعنى زود است، پس پيوسته او را از برخاستن باز مى‏ دارد و او را حبس مى‏ كند تا فجر طلوع كند، چون فجر پديدار شود، در گوش او ادرار مى‏ كند، و از او دست برمى‏ دارد، درحالى‏ كه‏ به خود مى‏ بالد، و از نخوت و ناز دم خود را مى‏ جنباند!! ابن ابى جمهور از رسول خدا صلى اللّه عليه و آله روايت كرده: روزى به‏ اصحاب خود فرمود: هرگاه يكى از شما در شب بخوابد، شيطان در پس سر او سه گره مى‏ زند و در مكان هر گرهى مى‏ گويد: «شب تو طولانى است بخواب» هرگاه بيدار شود و ياد خدا كند، يك گره باز مى‏ شود، و اگر وضو بگيرد، گره ديگرى باز مى‏ گردد، و اگر نماز بخواند، گره سوم گشوده مى‏ شود، پس با حال نشاط، پاكيزه نفس وارد صبح مى‏ گردد، و گرنه آلوده‏ نهاد و كسل وارد صبح مى‏ شود، اين روايت در كتاب هاى اهل سنّت نيز ذكر شده. قطب راوندى از امير مؤمنان عليه السّلام‏ روايت كرده: در سه چيز با سه چيز طمع مكن: در بيدارى شب با پرخورى، در نور چهره با خوابيدن در همه ساعات شب‏ و در امان از دنيا، با همنشينى اهل فسق. و همچنين قطب راوندى رايت كرده: حضرت عيسى عليه السّلام مادرش مريم را پس از مردنش صدا زد، و گفت: اى مادر با من سخن بگو، آيا علاقه دارى به دنيا بازگردى؟ گفت: آرى براى اينكه به خاطر خدا، در شب بسيار سرد نماز گذارم، و در روز بسيار گرم‏ روزه بگيرم، پسرم اين راه بيمناك است.