زندگینامه میرزاجهانگیرخان قشقایی (۱۲۴۳-۱۳۲۸ق)

جهانگیرخان قشقایی، فرزند محمدخان قشقایی (مردی عالم و صاحب كمال و از خان‌های دره شور، از ایل قشقایی) بود. مادرش از خان‌‌زادگان سمیرم اصفهان و از ساكنان دهاقان بود و به همین سبب مردم اصفهان‌، جهانگیرخان را دهاقانی نامیده‌اند.[۱]

وی در سال ۱۲۴۳ق در روستای دهاقان، از توابع شهرضا در اصفهان زاده شد.[۲] و در رمضان ۱۳۲۸ق درگذشت و در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.[۳]

جهانگیرخان خواندن و نوشتن را در زادگاهش فراگرفت‌. وی تا حدود ۴۰ سالگی‌، همانند پدرش‌، به زندگی عشایری و دامداری و كشاورزی مشغول بود. در سواری و تیراندازی مهارتی چشمگیر داشت و به موسیقی علاقه‌مند بود.[۴]

حدوداً ۴۰ ساله بود كه روزی برای فروش محصولات و خرید مایحتاج سالانه ایل و تعمیر تار به بازار اصفهان رفت و با مشاهده مدرسه صدر، مجذوب شكوه معنوی مدرسه و علمای آن گشت‌. شخصی با مشاهده علاقه جهانگیرخان به مدرسه صدر او را به تهذیب نفس و تحصیل علم و معرفت دعوت كرد.[۵] جهانگیرخان‌، تحت تأثیر سخنان او، تحصیل علم را بر امور دیگر ترجیح داد و با راهنمایی او حجرهای در یكی از مدارس علمیه اصفهان گرفت و تا پایان عمر در آن شهر ماند. وی با اینكه در میانسالی به كسب علم روی آورده بود، با استعداد و شوق و همتی عالی به فراگیری علوم پرداخت و چندی نگذشت كه از مدرّسان علوم عقلی و نقلی گردید.[۶]

جهانگیرخان زندگی خود را از اجاره بهای سالانه زمینی كه داشت می‌‌گذراند. او تا پایان عمر لباس عشایری پوشید و لباس مرسوم عالمان را بر تن نكرد.[۷]

وی حدود ۴۰ سال در مدرسه صدر اصفهان به تدریس علوم عقلی پرداخت‌.[۸] درس حكمت او چنان رایج و مطلوب طلاب بود كه درسِ شرح منظومه ملا هادی سبزواری او، به سبب كثرت شاگردان، در خارج از حجره مدرسه صدر و در شبستان مسجد چارچی تشكیل می شد.[۹]

استادان او عبارتند از:

محمد رضا قمشه‌ای در فلسفه و حكمت‌

شیخ محمد حسن و محمد باقر نجفی اصفهانی و حاج ملا حسین‌علی تویسركانی فقه و اصول و ادبیات عرب

ملا عبدالجواد (طبیب معروف اصفهان) در ‌طب

همچنین ریاضی، هیئت و نجوم را از استادان سرشناس آن زمان فراگرفت.[۱۰]

شاگردان

غزلیاتی از جهانگیرخان قشقایی به جای مانده است که پس از وفات وی‌، حكیم خراسانی به جمع‌آوری اشعار او همت گمارد.[۲۳] ولی این دیوان اكنون در دست نیست‌.[۲۴]‌

در برخی منابع شرحی فارسی از نهج‌البلاغه به او نسبت داده‌‌اند.[۲۵]

وفات

 

1. طبقات اعلام الشیعه‌، قسم ۱، ص ۳۴۵.
2. حدیقه‌الشعراء، ج ۱، ص ۳۸۷؛ طبقات اعلام الشیعه‌، قسم ۱، ص ۳۴۵؛ دانشمندان و سخن ‌سرایان فارس‌، ج ۲، ص ۱۶۱
3. طبقات اعلام الشیعه‌، قسم ۱، ص ۳۴۵؛ دانشمندان و سخن ‌سرایان فارس‌، ج۲، ۱۶۱
4. تذكره مدینه الادب‌، ج ۳، ص ۲۴۵؛ طبقات اعلام الشیعه‌، قسم ۱، ص ۳۴۵
5. تذكره مدینه الادب‌، ج ۳، ص ؛ اعلام الشیعه‌، قسم ۱، ص ۳۴۵؛ دیوان طرب، ص ۷۱.
6. شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری‌، ج ۱، ص ۲۸۴.
7. فوائد الرضویه‌، ج ۱، ص ۸۸؛ تاریخ اصفهان‌، ج ۳، ص ۳۲۶؛ تذكره‌القبور، ص ۲۴۶؛ تاریخ حكماء و عرفاء متأخر بر صدرالمتألهین‌، ص ۸۵.
8. طبقات اعلام الشیعه‌، قسم ۱، ص ۳۴۵؛ شمس‌التواریخ، ص ۶۰؛ دیوان طرب، ص ۷۱.
9. دیوان طرب، ص ۷۰؛ شمس‌التواریخ، ص ۶۰.
10. طبقات اعلام الشیعه‌، قسم ۱، ص ۳۴۵؛ تذكره‌القبور، ص ۲۴۶؛ اصفهان، ص ۲۲۹؛ «جهانگیرخان قشقائی‌» ، ص ۵۸ ـ۵۹.
11. تاریخ حكماء و عرفاء متأخر برصدرالمتألهین‌، ص ۸۷.
12. تذكره‌القبور ، ص ۴۷۵.
13. زندگینامه رجال و مشاهیر ایران‌، ج ۳، ص ۱۷۲.
14. رجال اصفهان‌، ج ۱، ص ۳۹۸.
15. در آسمان معرفت، ص ۳۶۰.
16. در آسمان معرفت، ص ۳۶۰.
17. تذكره‌القبور، ص ۵۳۱ ـ۵۳۲.
18. شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، ج ۱، ص ۳۴۴.
19. گنجینه دانشمندان، ج ۷، ص۱۱۱‌.
20. تاریخ حكماء و عرفاء متأخر برصدرالمتألهین‌، ص ۸۷.
21. طبقات اعلام الشیعه‌، قسم ۲، ص ۵۹۳.
22. تاریخ حكماء و عرفاء متأخر برصدرالمتألهین‌، ص ۳۰، ۸۷، ۸۹.
23. «شیخ محمد حكیم خراسانی‌»، ص ۲۴۰، یادداشت وحید دستگردی‌.
24. رجوع کنید به: طبقات اعلام الشیعه‌‌، قسم ۱، ص ۳۴۵؛ الاعلام‌، ج ۲، ص ۱۴۱.
25. رجوع کنید به: طبقات اعلام الشیعه‌‌، قسم ۱، ص‌۳۴۵؛ شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری‌، ج ۱، ص ۲۸۴.

1. دانشنامه جهان اسلام
2. دانشنامه اسلامی - معرفی جهانگیر خان قشقایی
3. صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران شبکه اصفهان