تفسیر صوتی سوره انسان (دهر) - حجت الاسلام قرائتی
۱۲ مهر ۱۳۹۴ 0 صوتی و تصویری
سوره انسان از سوره‌های مدنی قرآن کریم که طبق گفته مفسران شیعه و سنی در توصیف حضرت علی(ع) و فاطمه زهرا(س) و حسنین(ع) و خادم آنان فضه نازل شده است که سه روز پی در پی به نذرشان وفا نمودند و با اینکه خود گرسنه بودند غذایشان را به دیگران بخشیدند.
شناسنامه سوره دهر
سوره دهر (انسان) : هفتاد و ششمین سوره
ترتیب نزول : 96
محل نزول : مدینه منوره
تعداد آیات : 31
تعداد کلمات : 243
تعداد حروف : 1089
تعداد لفظ . الله : 7
معانی سوره:
دهر به معنای عصر و روزگارو برهه از زمان است.
نامهای دیگر سوره:
انسان – دهر – هل اتی – ابرار(نیکان).
این سوره را به این مناسبت «انسان» می‌نامند که این کلمه در آیات اول و دوم این سوره به کار رفته و مضمون اصلی این سوره، انسان است. نام دیگر آن «هل اتی» است زیرا با همین کلمه آغاز می‌شود. نام سوم این سوره، «دهر» است و این کلمه در آیه اول این سوره آمده است. نام چهارم آن «أبرار» است و در آیه پنجم آن آمده است و در طی ۱۸ آیه تا آیه ۲۲، با معرفی نیکان، نشانه‌های آنان را بیان میکند و بیش از نصف این سوره به مسائل و شرح حال آنان اختصاص دارد.
ویژگی سوره :
این سوره در مورد اهل بیت پیامبر (ص) نازل شده و صفات برجسته انسانی و پایبندی به عهد و پیمان و اوج ایثار و اخلاص آن خاندان و فضیلت و کرامت و مقامات عالیه ای که آنان در پیشگاه پروردگار دارند بحث و گفتگو میکند.
موضوعات کلی سوره :
قانون حادث و مسبوق به عدم بودن انسان – هدایت فکری و تکوینی و تشریعی انسانها – اراده و آزادی انسان در انتخاب راه و سرنوشت خود – وضعیت کافران در روز قیامت – داستان نذر خاندان پیامبر و اوج وفا – مشیت علم حکمت و رحمت خداوند.
شأن نزول
مفسران شیعه و اهل سنت گفته‌اند که مراد از ابراری که به نذر خود وفا می‌کنند و خوراک خود را با وجود محبوب بودنش، در سه روز متوالی به هنگام افطار به مسکین و یتیم و اسیر سائل می‌بخشند، حضرت علی(ع) و فاطمه زهرا (س) و حسنین(ع) و خادمه آنان فضه، بوده‌اند.[1]
زمخشری [از مفسران اهل سنت] می نویسد: از ابن عباس نقل شده است که حسن و حسین، بیمار شده بودند. رسول خدا(ص) همراه با تنی چند از آنان عیادت کردند. و [خطاب به علی] گفتند این ابوالحسن خوب است برای تندرستی فرزندانت نذر کنی. علی و فاطمه و فضه (خادمه آنان] نذر کردند که اگر آن دو شفا یابند سه روز روزه بگیرند. آن دو شفا یافتند و [آن خانواده] چیزی نداشتند. علی از شمعون یهودی خیبری سه صاع جو قرض کرد. فاطمه یک صاع را آسیاب کرد و به تعدادشان پنج قرص نان پخت. نانها را در میان گذاشتند که افطار کنند. سائلی بر در آمد و گفت: ای اهل بیت محمد سلام بر شما، مسکینی از مساکین مسلمان هستم، به من خوراکی دهید که خداوند به شما از مائده های بهتشی دهد. او را بر خود مقدم داشتند و نانها را به او بخشیدند و فقط با آب روزه های خود را گشودند و فردای آن روز را نیز با همان وضع روزه گرفتند. چون شب شد و غذا به میان آوردند، یتیمی بر در آمد. آن غذا را هم به او بخشیدند. و در روز سوم [که به همان ترتیب روزه داشتند] اسیری پیدا شد، و همان معامله را تکرار کردند. و چون صبح شد علی (رضی الله عنه)، دست حسن و حسین را گرفت و به نزد پیامبر(ص) رفتند. چون ایشان را دید که مانند جوجه از شدت گرسنگی می لرزند، فرمود: از دیدن حال شما، حال ناگواری پیدا می کنم. و برخاست و همراه آنان به منزلشان رفت و فاطمه را دید که در محراب عبادت است و شکمش به پشتش چسبیده است و چشمهایش گود رفته است. از دیدن او اندوهگین شد. آنگاه جبرئیل نازل شد و گفت خداوند تو را به چنین اهل بیتی تهنیت می گوید و این سوره را قرائت کرد.[2]
فضیلت قرائت این سوره :
امام باقر (ع) : کسی که هر پنجشنبه این سوره را بخواند خداوند او را همراه پیامبر (ص) خواهد کرد.
متن و ترجمه سوره انسان(دهر)
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ
هَلْ أَتَىٰ عَلَى الْإِنسَانِ حِينٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُن شَيْئًا مَّذْكُورً‌ا ﴿١﴾ إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعًا بَصِيرً‌ا ﴿٢﴾ إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرً‌ا وَإِمَّا كَفُورً‌ا ﴿٣﴾ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِ‌ينَ سَلَاسِلَ وَأَغْلَالًا وَسَعِيرً‌ا ﴿٤﴾ إِنَّ الْأَبْرَ‌ارَ يَشْرَ‌بُونَ مِن كَأْسٍ كَانَ مِزَاجُهَا كَافُورً‌ا ﴿٥﴾ عَيْنًا يَشْرَ‌بُ بِهَا عِبَادُ اللَّـهِ يُفَجِّرُ‌ونَهَا تَفْجِيرً‌ا ﴿٦﴾ يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّ‌هُ مُسْتَطِيرً‌ا ﴿٧﴾ وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرً‌ا ﴿٨﴾ إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّـهِ لَا نُرِ‌يدُ مِنكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورً‌ا ﴿٩﴾ إِنَّا نَخَافُ مِن رَّ‌بِّنَا يَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِ‌يرً‌ا ﴿١٠﴾ فَوَقَاهُمُ اللَّـهُ شَرَّ ذَٰلِكَ الْيَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَ‌ةً وَسُرُ‌ورً‌ا ﴿١١﴾ وَجَزَاهُم بِمَا صَبَرُ‌وا جَنَّةً وَحَرِ‌يرً‌ا ﴿١٢﴾ مُّتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الْأَرَ‌ائِكِ ۖ لَا يَرَ‌وْنَ فِيهَا شَمْسًا وَلَا زَمْهَرِ‌يرً‌ا ﴿١٣﴾ وَدَانِيَةً عَلَيْهِمْ ظِلَالُهَا وَذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِيلًا ﴿١٤﴾ وَيُطَافُ عَلَيْهِم بِآنِيَةٍ مِّن فِضَّةٍ وَأَكْوَابٍ كَانَتْ قَوَارِ‌يرَ‌ا ﴿١٥﴾ قَوَارِ‌يرَ مِن فِضَّةٍ قَدَّرُ‌وهَا تَقْدِيرً‌ا ﴿١٦﴾ وَيُسْقَوْنَ فِيهَا كَأْسًا كَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِيلًا ﴿١٧﴾ عَيْنًا فِيهَا تُسَمَّىٰ سَلْسَبِيلًا ﴿١٨﴾ وَيَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ إِذَا رَ‌أَيْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤًا مَّنثُورً‌ا ﴿١٩﴾ وَإِذَا رَ‌أَيْتَ ثَمَّ رَ‌أَيْتَ نَعِيمًا وَمُلْكًا كَبِيرً‌ا ﴿٢٠﴾ عَالِيَهُمْ ثِيَابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَ‌قٌ ۖ وَحُلُّوا أَسَاوِرَ مِن فِضَّةٍ وَسَقَاهُمْ رَ‌بُّهُمْ شَرَ‌ابًا طَهُورً‌ا ﴿٢١﴾ إِنَّ هَـٰذَا كَانَ لَكُمْ جَزَاءً وَكَانَ سَعْيُكُم مَّشْكُورً‌ا ﴿٢٢﴾ إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْ‌آنَ تَنزِيلًا ﴿٢٣﴾ فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَ‌بِّكَ وَلَا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِمًا أَوْ كَفُورً‌ا ﴿٢٤﴾ وَاذْكُرِ اسْمَ رَ‌بِّكَ بُكْرَ‌ةً وَأَصِيلًا ﴿٢٥﴾ وَمِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَيْلًا طَوِيلًا ﴿٢٦﴾ إِنَّ هَـٰؤُلَاءِ يُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَيَذَرُ‌ونَ وَرَ‌اءَهُمْ يَوْمًا ثَقِيلًا ﴿٢٧﴾ نَّحْنُ خَلَقْنَاهُمْ وَشَدَدْنَا أَسْرَ‌هُمْ ۖ وَإِذَا شِئْنَا بَدَّلْنَا أَمْثَالَهُمْ تَبْدِيلًا ﴿٢٨﴾ إِنَّ هَـٰذِهِ تَذْكِرَ‌ةٌ ۖ فَمَن شَاءَ اتَّخَذَ إِلَىٰ رَ‌بِّهِ سَبِيلًا ﴿٢٩﴾ وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّـهُ ۚ إِنَّ اللَّـهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا ﴿٣٠﴾ يُدْخِلُ مَن يَشَاءُ فِي رَ‌حْمَتِهِ ۚ وَالظَّالِمِينَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا ﴿٣١﴾
به نام خداوند رحمتگر مهربان
آيا زمانى طولانى بر انسان گذشت كه چيز قابل ذكرى نبود؟! (۱) ما انسان را از نطفه مختلطى آفريديم، و او را مى‌آزماييم؛ (بدين جهت) او را شنوا و بينا قرار داديم! (۲) ما راه را به او نشان داديم، خواه شاكر باشد (و پذيرا گردد) يا ناسپاس! (۳) ما براى كافران، زنجيرها و غُلها و شعله‌هاى سوزان آتش آماده كرده‌ايم! (۴) به يقين ابرار (و نيكان) از جامى مى‌نوشند كه با عطر خوشى آميخته است، (۵) چشمه‌اى كه بندگان خدا از آن مى‌نوشند و [به دلخواه خويش] جاريش مى‌كنند. (۶) [همان بندگانى كه] به نذر خود وفا مى‌كردند، و از روزى كه گزند آن فراگيرنده است مى‌ترسيدند. (۷) و به [پاس] دوستى [خدا]، بينوا و يتيم و اسير را خوراك مى‌دادند. (۸) «ما براى خشنودى خداست كه به شما مى‌خورانيم و پاداش و سپاسى از شما نمى‌خواهيم. (۹) ما از پروردگارمان از روز عبوسى سخت، هراسناكيم.» (۱۰) پس خدا [هم] آنان را از آسيب آن روز نگاه داشت و شادابى و شادمانى به آنان ارزانى داشت. (۱۱) و به [پاس] آنكه صبر كردند، بهشت و پرنيان پاداششان داد. (۱۲) در آن [بهشت] بر تختها[ى خويش] تكيه زنند. در آنجا نه آفتابى بينند و نه سرمايى. (۱۳) و سايه‌ها[ى درختان] به آنان نزديك است، و ميوه‌هايش [براى چيدن] رام. (۱۴) و ظروف سيمين و جامهاى بلورين، پيرامون آنان گردانده مى‌شود. (۱۵) جامهايى از سيم كه درست به اندازه [و با كمال ظرافت] آنها را از كار در آورده‌اند. (۱۶) و در آنجا از جامى كه آميزه زنجبيل دارد به آنان مى‌نوشانند. (۱۷) از چشمه‌اى در آنجا كه «سلسبيل» ناميده مى‌شود. (۱۸) و بر گرد آنان پسرانى جاودانى مى‌گردند. چون آنها را ببينى، گويى كه مرواريدهايى پراكنده‌اند. (۱۹) و چون بدانجا نگرى [سرزمينى از] نعمت و كشورى پهناور مى‌بينى. (۲۰) [بهشتيان را] جامه‌هاى ابريشمى سبز و ديباى ستبر در بر است و پيرايه آنان دستبندهاى سيمين است و پروردگارشان باده‌اى پاك به آنان مى‌نوشاند. (۲۱) اين [پاداش] براى شماست و كوشش شما مقبول افتاده است. (۲۲) در حقيقت، ما قرآن را بر تو به تدريج فرو فرستاديم. (۲۳) پس در برابر فرمان پروردگارت شكيبايى كن، و از آنان گناهكار يا ناسپاسگزار را فرمان مبر. (۲۴) و نام پروردگارت را بامدادان و شامگاهان ياد كن. (۲۵) و بخشى از شب را در برابر او سجده كن و شب[هاى] دراز، او را به پاكى بستاى. (۲۶) اينان دنياى زودگذر را دوست دارند، و روزى گرانبار را [به غفلت] پشت سر مى‌افكنند. (۲۷) ماييم كه آنان را آفريده و پيوند مفاصل آنها را استوار كرده‌ايم، و چون بخواهيم، [آنان را] به نظايرشان تبديل مى‌كنيم. (۲۸) اين [آيات،] پندنامه‌اى است. تا هر كه خواهد، راهى به سوى پروردگار خود پيش گيرد. (۲۹) و تا خدا نخواهد، [شما] نخواهيد خواست؛ قطعاً خدا داناى حكيم است. (۳۰) هر كه را خواهد، به رحمت خويش در مى‌آورد، و براى ظالمان عذابى پردرد آماده كرده است. (۳۱)
پی نوشت:
1- قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه: بهاءالدین خرمشاهی، ذیل سوره انسان، ص579.
2- الزمخشری، الکشاف، ج4، ص670؛ نیز ز.ک: قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه: بهاءالدین خرمشاهی، ذیل سوره انسان، ص579.
مطالب مرتبط:
گالری:
دانلود:
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
