نقشه و مسیر حرکت کاروان امام حسین السلام از مدینه به مکه و کربلا

نقشه و مسیر حرکت کاروان امام حسین السلام از مدینه به مکه و کربلا

۲۷ مهر ۱۳۹۴ 0 صوتی و تصویری

 

امام حسین علیه السلام شب یکشنبه، دو شب مانده از ماه رجب و به نقلی دیگر سوم شعبان سال شصت هجری[1] به همراه هشتاد و دو نفر از اهل بیت و یارانش، مدینه را به قصد مکه ترک کرد.[2]. بنابر برخی منابع ایشان شب هنگام نزد قبر مادر و برادر رفت و نماز خواند و وداع کرد و صبح به خانه برگشت.[3] در برخی دیگر از منابع آمده است حضرت(ع) دو شب متوالی را در کنار قبر رسول خدا(ص) بیتوته کرد.[4]
در این سفر به جز محمد بن حنفیه[5] بیشتر خویشاوندان امام حسین(ع) از جمله فرزندان، برادران، خواهران و برادرزاده‌های آن حضرت(ع)، ایشان را همراهی می‌کردند.[6] علاوه بر بنی هاشم، بیست و یک نفر از یاران امام حسین(ع) نیز با ایشان در این سفر همراه شده بودند.[7]
محمد بن حنفیه -برادر امام حسین(ع) - پس از اطلاع از سفر قریب الوقوع حضرت(ع)، برای خداحافظی نزد ایشان آمد. امام(ع) وصیتنامه برای او نوشت که در آن آمده است:
...إنّى لَم اَخْرج أشِراً و لا بَطِراً و لا مُفْسداً و لا ظالماً وَ إنّما خرجْتُ لِطلب الإصلاح فى اُمّة جدّى اُریدُ أنْ آمُرَ بالمعروف و أنْهى عن المنکر و اسیرَ بِسیرة جدّى و سیرةِ أبى علىّ بن أبى طالب
...به درستی که من از روی ناسپاسی و زیاده خواهی و برای فساد و ستمگری، قیام نکردم؛ بلکه برای اصلاح امّت جدّم قیام نمودم. می‌خواهم امر به معروف و نهی از منکر نمایم و به سیره جدّم و پدرم علی بن ابی طالب(ع) رفتار کنم....‌» [8]
امام حسین(ع) با همراهانش از مدینه خارج شد و بر خلاف خواسته نزدیکانش راه اصلی مکه را پیش گرفت.[9]
در میان راه مکه، امام(ع) با عبداللّه بن مطیع برخورد کرد. او از مقصد امام پرسید. امام فرمود: «اکنون آهنگ مكّه دارم. چون آنجا رسم، از خداوند متعال برای پس از آن، طلب خیر خواهم کرد.» عبدالله امام را از مردم کوفه برحذر داشت و از ایشان خواست در مکه باقی بماند.[10]
امام حسین(ع) پس از پنج روز، در سوم شعبان سال شصت به مکه رسید.[11] و مورد استقبال گرم مردم مکه و حجاج بیت الله الحرام قرار گرفت.[12]
 

مسیر حرکت کاروان امام حسین علیه السلام

در منابع مختلف مسیر حرکت آن حضرت اندکی متفاوت است. ضمن آنکه برخی منابع منزلگاه های بیشتری را ذکر کرده اند و برخی منابع تنها به ذکر برخی از منازل پرداخته اند. چند مورد از منابع ذکر می گردد:

الف- اطلس شیعه

این کتاب که اثر رسول جعفریان استاد تاریخ معاصر می باشد منزلگاه های کاروان حسینی را چنین گزارش نموده است:

مسیر حرکت امام(ع) از مدینه به مکه : 

ذوحلیفه ملل، سیاله، عرق ظنیه، زوحاء، انایه، عرج، لحر جمل، سقیا، ابواء، گردنه هرشا، رابغ، جحفه، قدید، خلیص، عسفان و مرظهران

منزلگاه‌های کاروان امام حسین (ع) از مکه به سمت کوفه:

بستان بنی عامر، تنعیم (تصرف کاروانی که بحیر بن ریسان حمیری کارگزار یزید در یمن از صفایا –غنایم برگزیده- به شام می‌فرستاد)، صفاح (ملاقات حضرت با فرزدق شاعر)، ذات عرق (ملاقات امام(ع) با بشر بن غالب و نیز با عون بن عبدالله بن جعفر...)، وادی عقیق، غمره، ام خرمان، سلح، افیعیه، معدن فزان، عمق، سلیلیه، مغیثه ماوان، نقره، حاجز (فرستادن قیس بن مسهر به کوفه از سوی امام(ع))، سمیراء، توز، اجفر (برخورد امام(ع) با عبدالله بن مطیع عدوی و نصیحت امام(ع) برای بازگشت.)، خزیمیه، زرود (پیوستن زهیر بن قین به کاروان امام(ع) و دیدار با فرزندان مسلم و اطلاع از شهادت مسلم و هانی.)، ثعلبیه، بطان، شقوق، زباله (اطلاع از شهادت قیس و پیوستن گروهی به امام(ع) از جمله نافع بن هلال.)، بطن عقبه (ملاقات امام(ع) با عمرو بن لوزان و نصیحت امام(ع) برای بازگشت.)، عمیه، واقصه، شراف، برکه ابومسک، جبل ذی حسم (برخورد امام(ع) با سپاه حر بن یزید ریاحی.)، بیضه (خطبه معروف امام(ع) برای یاران خود و حر.)، مسیجد، حمام، مغیثه، ام قرون، عذیب (مسیر کوفه از عذیب به قادسیه و حیره بود، اما امام(ع) راه را عوض کرده و در کربلا فرود آمد.)، قصر بنی مقاتل (ملاقات امام(ع) با عبیدالله بن حر جعفی و رد نمودن دعوت امام(ع) برای یاری.)، قطقطانه، کربلا -وادی طف- (روز دوم محرم سال ۶۱ هجری ورود امام به کربلا.)(13)
 

ب- دانشنامه امام حسين عليه السلام

این دانشنامه که کاری است از مجموعه دارالحدیث و بر پايه قرآن، حديث و تاریخ تنظیم گردیده است منزلگاه های قافله کربلا را اینطور گزارش می کند:

بر پايه صحيح ترينِ گزارش ها ، كاروان امام حسين عليه السلام پس از چهار ماه و پنج روز اقامت در مكّه ، روز سه شنبه هشتم ذى حجّه سال شصت هجرى ،  مكّه را به سوى كوفه ترك كرد ؛ امّا هنگامى كه به نزديكى كوفه رسيد ، به دليل ممانعت سپاهيان ابن زياد ، مجبور به فرود آمدن در كربلا گرديد . گفتنى است كه امام عليه السلام در آغاز حركت ، به جاى آن كه از مكّه به سوى شمال شرق و منزل صفاح (نخستين منزل مسير مكّه به كوفه) برود ، به سمت تنعيم در شمال غرب و در مسير مدينه ، حركت كرد و بدين سان ، حدود نُه كيلومتر ، راه خود را دور نمود . احتمالاً اين اقدام ، ترفندى بر ضدّ تعقيب مأموران حكومت بود كه قصد ممانعت از حركت امام عليه السلام به سوى كوفه داشتند . در نقشه اى كه ويژه اين دانش نامه تهيّه شده ، مسير كاروان امام عليه السلام از مكّه تا كربلا مشخّص گرديده است .  منازلى كه اين كاروان طى كرده ، به ترتيب ، عبارت اند از : 1 . مكّه ، 2 . تنعيم ، 3 . صفاح ، 4 . بستان ابن عامر ، 5 . ذات عِرق ، 6 . غمره ، 7 . مسلح ، 8 . افيعيّه ، 9 . معدن بنى سليم ، 10 . عمق ، 11 . سليليّه ، 12 . ربذه ، 13 . مغيثة الماوان ، 14 . نقره ، 15 . حاجر ، 16 . سميراء ، 17 . توز ، 18 . فيد ، 19 . اجفر ، 20 . خزيميّه ، 21 . زرود ، 22 . ثعلبيّه ، 23 . بطان ، 24 . شقوق ، 25 . زباله ، 26 . قاع ، 27 . عقبه ، 28 . واقصه ، 29 . شراف ، 30 . ذو حسم ، 31 . بيضه ، 32 . عذيب الهِجانات ، 33 . رهيمه ، 34 . قصر بنى مقاتل ، 35 . طف ، و 36 . كربلا .
 
این دانشنامه همچنین اظهار می دارد بر اساس محاسباتِ انجام شده كاروان امام عليه السلام اين منازل را با مسافتى حدود ۱۴۴۷ كيلومتر، در مدت تقريبا ۲۵ روز طى كرد و روز دوم محرم سال ۶۱ هجرى وارد كربلا شد. (14)
 
نقشه ویژه این دانشنامه متاسفانه پیدا نشد اما نقشه زیر تعدادی از منازل ذکر شده در این دانشنامه را نشان می دهد:
 
 
 
نقشه و مسیر حرکت کاروان امام حسین(ع) از مدینه تا شام
 
 

ج - اظلس تاریخ شیعه 

این اطلس نقشه زیر را منتشر نموده است و در توضیح آن می گوید:
 

طول مسیر کاروان امام حسین(ع) از مکه تا کربلا 1450 کیلومتر  در 23 روز

نقشه حاضر مستند به منابع دست  اول تاريخي و کتاب  هاي نقلي قبل از قرن پنجم هجري  و با استفاده از کتاب  هاي جغرافياي تاريخي معاصر-که براساس تحقيقات ميداني تأليف شده اند- تهيه گرديده است.
 
براساس تحقيقات علمي براي اولين بار 23 منزل در طول اين مسير معرفي و با نقطه يابي علمي، اماکن و نقاط با اسامي قديمي بر روي نقشه ماهواره  اي تطبيق داده شده است.
 
تمام پيچ و خم هاي مسير داراي استدلال جغرافيايي بوده و ابداً فرضي نيست.
مسیر حرکت کاروان امام حسین علیه السلام - اطلس تاریخ شیعه
 
 

د- سایر نقشه ها

نقشه زیر نیز بر اساس منابعی که در گوشه سمت چپ نقشه ذکر شده است تنظیم گردیده است:

 
مسیر حرکت کاروان امام حسین السلام
برای مشاهده سایر نقشه های مرتبط، گالری تصاویر زیر این صفحه را مشاهده فرمایید:
پی نوشت:
  1.  ابن اعثم، پیشین، صص۲۱-۲۲ و الخوارزمی، پیشین، ص۱۸۹.
  2.  احمد بن یحیی البلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۱۶۰؛ الطبری، پیشین، ص۳۴۱ و شیخ مفید، پیشین، ص۳۴.
  3. ابن اعثم، پیشین، صص۱۹- ۲۰ و الخوارزمی، پیشین، ص.۱۸۷
  4. ابن اعثم، پیشین، صص۱۸-۱۹.
  5.  ابوحنیفه احمد بن داوود الدینوری، الاخبار الطوال، ص۲۲۸؛ الطبری، پیشین، ص۳۴۱ و ابن اثیر، پیشین، ص۱۶.
  6. الدینوری، پیشین، ص۲۲۸ و شیخ صدوق، پیشین، صص۱۵۲-۱۵۳.
  7.  شیخ صدوق، پیشین، ص۱۵۲.
  8. ابن اعثم، پیشین، ص۲۱و الخوارزمی، پیشین، صص۱۸۸-۱۸۹.
  9. ابن اعثم؛ پیشین، ص۲۲ و الخوارزمی، پیشین، ص۱۸۹.
  10. ابن اعثم، پیشین، ص۲۳.
  11. البلاذری، پیشین، جص۱۶۰؛ الطبری، پیشین، ص۳۸۱ و شیخ مفید، پیشین، ص۳۵.
  12. البلاذری، پیشین، ص۱۵۶؛ ابن اعثم، پیشین، ص۲۳؛ شیخ مفید، پیشین، ص۳۶.
  13. رسول جعفریان، اطلس شیعه، ص۶۶.
  14. دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاریخ؛ محمد محمدی ری شهری و همکاران، دارالحدیث، قم،1388، ج5، ص 114
  15. رجوع شود به پایگاه اطلس شیعه

 

گالری: 
نقشه و مسیر حرکت کاروان امام حسین السلام از مدینه به مکه و از آنجا به کربلا
نقشه و مسیر حرکت کاروان امام حسین السلام از مدینه به مکه و از آنجا به کربلا
نقشه و مسیر حرکت کاروان امام حسین السلام از مدینه به مکه و از آنجا به کربلا
نقشه و مسیر حرکت کاروان امام حسین السلام از مدینه به مکه و از آنجا به کربلا
http://ahlolbait.com/media/908/%D9%BE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%BE%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%AA-%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%B3%D9%8A%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%A1%D8%9B-%D8%A7%D8%B2-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%A7-%D9%83%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام
کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام
تلگرام قرآن و حدیث
کانال قرآن و حدیث در ایتا
کانال قرآن و حدیث در گپ
پیام رسان سروش _ کانال قرآن و حدیث