ملایمت در احادیث

فضيلت ملايمت (نرمخويى)

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الرِّفْقُ يُمنٌ و الخُرقُ شُؤمٌ .
 ملايمت ميمون است و خشونت شوم .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ الرِّفقَ لَم يُوضَعْ على شيءٍ إلاّ زانَهُ ، و لا نُزِعَ مِن شَيءٍ إلاّ شانَهُ
 ملايمت و مهربانى با هيچ چيز همراه نشد جز اين كه آن را آراست و از هيچ چيز برداشته نشد ، مگر اين كه آن را زشت كرد .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ما كانَ الرِّفْقُ في شيءٍ إلاّ زانَهُ .
ملايمت با چيزى همراه نشد، مگر اين كه آن را آراست .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 الرِّفقُ نِصفُ المَعِيشَةِ .
نرمخويى و ملايمت نيمى از معيشت است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لَو كانَ الرِّفقُ خَلقا يُرى، ما كانَ ممّا خَلَقَ اللّه ُ شَيءٌ أحسَنَ مِنهُ
اگر ملايمت و مهربانى مخلوقى ديدنى بود ، در ميان آفريده هاى خدا زيباتر و نيكوتر از آن وجود نداشت .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ما اصطَحَبَ اثنانِ إلاّ كانَ أعظَمُهُما أجرا و أحَبُّهُما إلى اللّه ِ عزّ و جلّ أرفَقَهُما بصاحِبِهِ
 هيچ دو نفرى با هم رفاقت نكنند جز اين كه اجر آن كس بيشتر و نزد خداوند عزّ و جلّ محبوبتر است كه با رفيقش ملايم باشد .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إذا أرادَ اللّه ُ بأهلِ بيتٍ خَيرا أدخَلَ علَيهِم بابَ رِفقٍ
 هرگاه خداوند خير خانواده اى را بخواهد باب ملايمت و مهربانى را به روى آنان بگشايد .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 مَن اُعطِيَ حَظَّهُ مِن الرِّفقِ ، اُعطِيَ حَظَّهُ مِن خَيرِ الدُّنيا و الآخِرَةِ .
 هر كه بهره اى از نرمخويى برده باشد، بهره اى از خير دنيا و آخرت برده است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أعقَلُ الناسِ أشَدُّهُم مُداراةً للناسِ
خردمندترين مردم ، با مداراترين آنها با مردم است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّا اُمِرنا مَعاشِرَ الأنبياءِ بِمُداراةِ الناسِ كما اُمِرنا بِإقامَةِ الفَرائضِ .
ما جماعت انبيا، به مدارا كردن با مردم فرمان داريم ، همچنان كه به برپا داشتن فرايض مأموريم .

امام على عليه السلام :

 الرِّفقُ مِفتاحُ النَّجاحِ .
ملايمت و مهربانى كليد كاميابى است .

امام على عليه السلام :

الرِّفقُ بالأتباعِ مِن كَرَمِ الطِّباعِ .
ملايمت و مهربانى با پيروان ، از بزرگوارى طبع است .

امام على عليه السلام :

علَيكَ بالرِّفقِ فإنّهُ مِفتاحُ الصَّوابِ و سَجِيَّةُ اُولِي الألبابِ .
 بر تو باد ملايمت كه آن كليدِ درستى و خوى خردمندان است .

امام على عليه السلام ـ در نامه خود به يكى از كار گزارانش ـ نوشت :

 و اخلِطِ الشِّدَّةَ بضِغْثٍ مِنَ اللِّينِ ، و ارفُقْ ما كانَ الرِّفقُ أرفَقَ (أوفَقَ) .
 و خشونت را با مقدارى ملايمت درهم آميز و هر جا ملايمت مناسب تر بود ملايمت نشان بده .

امام كاظم عليه السلام :

 الرِّفقُ نِصفُ العَيشِ .
ملايمت و مهربانى نيمى از زندگى است .

اهميت دادن به رفيق

امام على عليه السلام :

 سَلْ عَنِ الرَّفيقِ قَبلَ الطريقِ .
 پيش از راه درباره همراه پرس و جو كن .

امام على عليه السلام :

إنّما سُمِّيَ الرفيقُ رفيقا لأنّه يُرفِقُكَ على صَلاحِ دِينِكَ ، فَمَن أعانَكَ على صلاحِ دِينِكَ فهُو الرَّفيقُ الشَّفيقُ .
 رفيق را رفيق گفته اند ، چون در سامان دادن دينت تو را همراهى مى كند . پس ، هر كه در سامان دادن دينت ، تو را يارى كرد، او رفيقى شفيق است .

امام على عليه السلام :

 في الضِّيقِ يَتَبَيَّنُ حُسنُ مُواساةِ الرفيقِ .
در تنگنا (پريشان حالى) است كه حُسن مساعدت رفيق معلوم مى شود .

امام على عليه السلام :

 لَيسَ برفيقٍ مَحمودِ الطَّريقَةِ مَن أحْوَجَ صاحِبَهُ إلى مُماراتِهِ .
رفيق نيك سيرتى نباشد آن كه يار و رفيقش را به جدال با خود وا دارد .

امام على عليه السلام :

العَمَلُ رفيقُ المُوقِنِ .
 عمل ، رفيق شخص با يقين است .

امام على عليه السلام :

 اِجعَل رَفِيقَكَ عَمَلَكَ و عَدُوَّكَ أمَلَكَ
 رفيق خود را عملت قرار ده و دشمنت را آرزويت .

امام على عليه السلام :

اِعلَمُوا أنّهُ مَن يَتَّقِ اللّه َ يَجعَلْ لَهُ مَخرجا مِنَ الفِتَنِ ، و نورا مِنَ الظُّلَمِ ، و يُخَلِّدْهُ فيما اشتَهَتْ نفسُهُ ، و يُنزِلْهُ مَنزِلَ الكَرامَةِ عِندَهُ ، في دارٍ اصطَنَعَها لنفسِهِ ، ظِلُّها عَرشُهُ ، و نورُها بَهجَتُهُ ، و زُوّارُها ملائكَتُهُ ، و رُفَقاؤها رُسُلُهُ .
 بدانيد كه هر كس از خدا بترسد ، خداوند براى رهايى اش از فتنه ها (گمراهيها) راهى و در تاريكيها نورى برايش قرار دهد و او را در آنچه مى خواهد (بهشت) جاويدان سازد و در جايگاهى با كرامت نزد خود جايش دهد ؛ در سرايى كه [خداوند] آن را براى خويش برگزيده است و سايه آن عرش خداست و روشنايى اش جمال و سُرور او و زائرانش فرشتگان اويند و همنشينانش پيامبران او .

امام على عليه السلام :

بادِروا بأعمالِكم تَكُونُوا مـع جِيرانِ اللّه ِ في دارِهِ ، رافَـقَ بِهِـم رُسُلَـهُ ، و أزارَهُم مَلائكَتَهُ
در انجام اعمال [نيك ]خود شتاب كنيد تا با همسايگان خدا در خانه او باشيد ؛ كسانى كه خداوند، پيامبران خود را با آنان رفيق و همنشين كرده و فرشتگانش را به ديدار آنها فرستاده است .

امام على عليه السلام :

 نَسألُ اللّه َ مَنازِلَ الشُّهَداءِ ، و مُعايَشَةَ السُّعَداءِ ، و مُرافَقَةَ الأنبياءِ .
 از خداوند مقام شهيدان و همزيستى با سعادتمندان و همراهى با پيامبران را مسئلت داريم .

خداوند ملايم است و ملايمت رادوست دارد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنّ اللّه َ يُحِبُّ الرِّفقَ و يُعِينُ علَيهِ ، فإذا رَكِبتُمُ الدَّوابَّ العُجْفَ فَأنزِلُوها مَنازِلَها ، فإن كانَتِ الأرضُ مُجدِبَةً فانْجُوا عَنها ، و إن كانَت مُخْصِبَةً فَأنزِلُوها مَنازِلَها .
 خداوند ملايمت و مهربانى را دوست دارد و در راه آن كمك مى كند ؛ پس هرگاه مركبهاى لاغر سوار شُديد ، آنها را در باراندازهايشان استراحت دهيد و اگر زمين خشك و بى گياه بود ، از آن به شتاب بگذريد، اما چنانچه سر سبز و پُر علف بود آنها را در منزل گاه هاى راه فرود آوريد [تا بچرند] .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 يا عائشةُ ، إنَّ اللّه َ رفيقٌ يُحِبُّ الرِّفقَ ، و يُعطِي على الرِّفقِ ما لا يُعطِي على العُنفِ ، و ما لا يُعطِي عَلى سِواهُ .
اى عايشه! همانا خداوند ملايم و مهربان است و ملايمت را دوست دارد و به سبب ملايمت چيزهايى عطا مى كند، كه با خشونت و چيزهاى ديگر عطا نمى كند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنّ اللّه َ عزّ و جلّ رَفيقٌ يُحِبُّ الرِّفقَ في الأمرِ كُلِّهِ .
 خداوند عزّ و جلّ ملايم و مهربان است و ملايمت را در هر كارى دوست دارد .

امام باقر عليه السلام :

 إنّ اللّه َ عزّ و جلّ رفيقٌ يُحِبُّ الرِّفقَ و يُعطِي على الرِّفقِ ما لا يُعطِي على العُنفِ .
همانا خداوند عزّ و جلّ ملايم است و ملايمت را دوست دارد و با ملايمت، چيزهايى عطا مى كند كه با خشونت عطا نمى كند.

امام باقر عليه السلام :

 إنّ اللّه َ رفيقٌ يُحِبُّ الرِّفقَ ، و مِن رِفقِهِ بِكُم تَسلِيلُ أضغانِكم و مُضادَّةُ قلوبِكُم .
امام باقر يا امام صادق عليهما السلام : همانا خداوند ملايم و مهربان است و ملايمت را دوست دارد، و از جمله ملايمت و مهربانى او با شما بيرون كشيدن كينه ها و دشمنيها از دلهاى شماست .

ملايمت و ايمان

امام على عليه السلام :

 لِكُلِّ دِينٍ خُلُقٌ و خُلُقُ الإيمانِ الرِّفقُ .
 هر دين و آيينى را خصلتى است و خصلت ايمان ملايمت است .

امام باقر عليه السلام :

مَن قُسِمَ لَهُ الرِّفقُ قُسِمَ لَهُ الإيمانُ .
هر كه را ملايمت قسمت شود، ايمان نيز قسمتش شود .

امام باقر عليه السلام :

 إنَّ لِكُلِّ شَيءٍ قُفْلاً و قُفلُ الإيمانِ الرِّفقُ .
هر چيزى را قفلى باشد و قفل ايمان، ملايمت است .

ملايمت در عبادت

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

  رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : إيّاكُم و التعمُّقَ في الدِّينِ ، فإنّ اللّه َ قد جَعَلَهُ سَهلاً ، فَخُذُوا مِنهُ ما تُطِيقُونَ ، فإنَّ اللّه َ يُحِبُّ ما دامَ مِن عَمَلٍ صالِحٍ ، و إن كانَ يَسيرا .
 از افراط و سختگيرى در دين بپرهيزيد ؛ زيرا خداوند آن را آسان قرار داده است . پس ، از دين، آنچه توانش را داريد برگيريد ؛ كه خداوند كار خوب مستمر را ، هرچند اندك باشد ، دوست دارد .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ هذا الدِّينَ مَتِينٌ فَأوغِلُوا فيهِ برِفقٍ ، و لا تُكَرِّهُوا عِبادَةَ اللّه ِ إلى عِبادِ اللّه ِ فتكونوا كالراكِبِ المُنْبَتِّ الذي لا سَفَرا قَطَعَ و لا ظَهْرا أبقى .
 همانا اين دين استوار است ؛ پس با ملايمت در آن وارد شويد و عبادت خدا را بر بندگان خدا تحميل نكنيد كه در آن صورت به سوار درمانده اى مى مانيد كه نه راهى را پيموده و نه مركبى [با نشاط] به جا گذاشته است .

امام على عليه السلام :

خادِعْ نفسَكَ في العِبادَةِ ، و ارفُقْ بها و لا تَقهَرْها ، و خُذْ عَفوَها و نَشاطَها ، إلاّ ما كانَ مَكتوبا علَيكَ مِن الفَريضَةِ ، فإنّهُ لا بُدَّ مِن قضائها و تَعاهُدِها عندَ مَحَلِّها .
براى عبادت كردن نفْس خود را بفريب و با آن ملايمت كن و به زور [به عبادت ] وادارش مكن و در زمان فراغت و نشاطش او را به عبادت گير ، مگر در عباداتى كه بر تو واجب گشته است كه در اين صورت بايد آنها را به موقع انجام دهى و بر آنها مواظبت كنى .

امام صادق عليه السلام :

 اِجتَهَدتُ في العِبادَةِ و أنا شابٌّ ، فقالَ لي أبي : يا بُنَيَّ ، دونَ ما أراكَ تَصنَعُ ، فإنّ اللّه َ عزّ و جلّ إذا أحَبَّ عَبدا رَضِيَ عَنهُ باليَسيرِ .
زمانى كه جوان بودم در عبادت سخت مى كوشيدم ؛ پدرم به من فرمود : فرزندم! كمتر از آنچه مى بينم عبادت كن ؛ زيرا خداوند عزّ و جلّ اگر بنده اى را دوست داشته باشد، به عبادت اندك او خشنود مى گردد .

ثمرات ملايمت

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنّ في الرِّفقِ الزِّيادَةَ و البَرَكَةَ ، و مَن يُحرَمِ الرِّفقَ يُحرَمِ الخَيرَ .
همانا در ملايمت، فزونى و بركت است و كسى كه از ملايمت محروم باشد، از خير محروم شود .

امام على عليه السلام :

 الرِّفقُ يُؤَدِّي إلى السِّلْمِ .
 ملايمت، به آشتى مى انجامد.

امام على عليه السلام :

 الرِّفقُ مِفتاحُ الصوابِ ، و شِيمَةُ ذَوِي الألبابِ .
 ملايمت و مهربانى ، كليد درستى و خوى خردمندان است .

امام على عليه السلام :

 الرِّفقُ يُيَسِّرُ الصِّعابَ ، و يُسَهِّلُ شَديدَ الأسبابِ .
ملايمت، دشواريها را آسان و چاره جويى هاى سخت را ساده مى سازد .

امام على عليه السلام :

الرِّفقُ لِقاحُ الصلاحِ و عُنوانُ النَّجاحِ .
ملايمت، بارور كننده صلاح و سر لوحه كاميابى است .

امام حسين عليه السلام :

مَن اُحْجِمَ عن الرَّأيِ و عَيِيَتْ بِهِ الحِيَلُ ، كانَ الرِّفقُ مِفتاحَهُ
هر كه فكرش به جايى نرسد و در چاره يابى درمانَد، ملايمت، كليد [گشايش مشكل] او باشد .

امام صادق عليه السلام :

 إن شِئتَ أن تُكرَمَ فَلِنْ ، و إن شِئتَ أن تُهانَ فاخشُنْ .
 اگر مى خواهى گرامى باشى ملايم و مهربان باش و اگر مى خواهى خوار شوى خشن باش .

امام صادق عليه السلام :

 مَن كانَ رفيقا في أمرِهِ نالَ ما يُريدُ مِنَ الناسِ .
 هر كه در كارهاى خود ملايمت داشته باشد ، به آنچه از مردم مى خواهد دست يابد .

ملايمت و مدارا كن تا با تو ملايمت و مدارا شود

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الرِّفقُ رَأسُ الحِكمَةِ ، اللّهُمّ مَن وُلِّيَ شيئا مِن اُمُورِ اُمَّتي فَرَفَقَ بهِم فارفُقْ بهِ ، و مَن شَقَّ علَيهِم فاشقُقْ علَيهِ .

ملايمت و مدارا رأس حكمت است . خدايا! هر كه كارگزار امرى از امور امّت من شود و با آنان ملايمت و مدارا كند ، تو با او ملايمت و مدارا كن و هر كه بر آنان سخت گيرد ، تو بر او سخت گير .
امام زين العابدين عليه السلام :

 كانَ آخِرُ ما أوصى بهِ الخضرُ موسى بنَ عِمرانَ عليهما السلام : . . . ما رَفَقَ أحَدٌ بأحَدٍ في الدنيا إلاّ رَفَقَ اللّه ُ عزّ و جلّ بهِ يَومَ القِيامَةِ .

آخرين سفارشى كه خضر به موسى بن عمران عليهما السلام كرد اين بود : هيچ كس در دنيا با كسى ملايمت و مدارا نكند مگر آن كه خداوند عزّ و جلّ در روز قيامت با او ملايمت و مدارا كند .

ملايمت نابجا

امام على عليه السلام :

ذا كانَ الرِّفقُ خُرْقا كانَ الخُرقُ رِفقا ، ربّما كانَ الدَّواءُ داءً و الداءُ دَواءً .
هرگاه به جاى ملايمت خشونت لازم باشد ، خشونت [عين ]ملايمت است ، بسا دارو كه [مايه] درد و بيمارى باشد و بسا درد و بيمارى كه خود دارو باشد .
 

میزان الحکمه،جلد چهارم.