امید در احادیث

تشويق به اميد واقعى :

امام على عليه السلام :

كلُّ راجٍ طالِبٌ و كُلُّ خائفٍ هارِبٌ .
هر اميدوارى جوينده است و هر بيمناكى گريزان [ از آنچه مى ترسد ] .  

( الأمالي للمفيد : ۲۰۷/۳۸ )

امام على عليه السلام ـ در نامه خود به زياد ـ نوشت :

أ تَرجُو أن يُعطِيَكَ (يُؤتِيَكَ) اللّه ُ أجرَ المُتَواضِعِينَ و أنتَ عِندَهُ مِن المُتَكَبِّرِينَ ؟!

و تَطمَعُ ـ و أنتَ مُتَمَرِّغٌ في النَّعِيمِ ، تَمنَعُهُ الضَّعيفَ و الأرمَلَةَ ـ أن يُوجِبَ لكَ ثَوابَ المُتَصدِّقِينَ ؟!

و إنّما المَرءُ مَجزِيٌّ بما أسلَفَ، و قادِمٌ عَلى ما قَدَّمَ

آيا در حالى كه نزد خداوند از متكبّرانى ، اميد دارى كه پاداش فروتنان را به تو دهد،

و در حالى كه در نعمت غوطه ورى و آن را از مستمندان و بيوه زنان دريغ مى دارى ، چشم طمع به ثواب صدقه دهندگان دوخته اى؟

همانا آدمى در برابر كارهايى كه پيشاپيش فرستاده است پاداش مى بيند و نزد آنچه فرستاده است مى رود .

( نهج البلاغة : الكتاب ۲۱ )

بر حذر داشتن از اميد دروغين :

امام على عليه السلام ـ درباره كسى كه مدّعى اميدوار بودن است ـ فرمود :

يَدَّعِي بزَعمِهِ أنّهُ يَرجُو اللّه َ ، كَذَبَ و العظيمِ !

ما بالُهُ لا يَتَبَيَّنُ رجاؤهُ في عَمَلِهِ ؟! فكُلُّ مَن رجا عُرِفَ رجاؤهُ في عَمَلِهِ

و كلُّ رَجاءٍ ـ إلاّ رجاءَ اللّه ِ تعالى ـ فإنّهُ مَدخولٌ و كُلُّ خَوفٍ مُحَقَّقٌ ـ إلاّ خَوفَ اللّه ِ ـ فإنّهُ مَعلولٌ 

 به گمان خود ادّعا مى كند كه به خدا اميد دارد ؛ به خداى بزرگ قسم كه دروغ مى گويد؛

و گرنه چرا اميدوارى او در كردارش پيدا نيست؟ چه ، هركه اميدوار باشد ، اميد او از كردارش معلوم مى شود .

هر اميدى ، جز اميد به خدا ، ديوانگى است و هر ترس حقيقى ، جز ترس از خدا ، آفت و بيمارى است .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۶۰ ، انظر تمام الكلام )

امام على عليه السلام ـ در پاسخ مردى كه از ايشان خواهش كرد اندرزى به او دهد ـ فرمود :

لا تَكُن مِمَّن يَرجُو الآخِرَةَ بغَيرِ العَمَلِ و يُرَجِّي التَّوبَةَ بطُولِ الأمَلِ ،

يَقولُ في الدنيا بقَولِ الزاهِدِينَ و يَعمَلُ فيها بعَمَلِ الراغِبينَ .

چونان كسى مباش كه بدون عمل ، به آخرت اميد دارد و با آرزوهاى دراز ، توبه را به تأخير مى اندازد

در نكوهش دنيا چون پارسايان سخن مى گويد  . اما رفتارش رفتار دنيا خواهان است.

( نهج البلاغة : الحكمة ۱۵۰ )

امام زين العابدين عليه السلام ـ در مناجاتش ـ گفت :

 و أعُوذُ بكَ مِن دُعاءٍ مَحجوبٍ ، و رَجاءٍ مَكذوبٍ ، و حَياءٍ مَسلوبٍ ، و احتِجاجٍ مَغلوبٍ ، و رأيٍ غَيرِ مُصِيبٍ .
 و به تو پناه مى برم از دعاى محجوب [ از درگاه تو ]، و اميد دروغين، و دريدگىِ پرده حيا و شرم، و شكست خوردن در استدلال و رأى نادرست .

( بحار الأنوار : ۹۴/۱۵۶/۲۲ )

امام باقر عليه السلام :

إيّاكَ و الرَّجاءَ الكاذِبَ، فإنّهُ يُوقِعُكَ في الخَوفِ الصادِقِ .

از اميد دروغين بپرهيز، كه تو را گرفتار ترس حقيقى مى كند .

( بحار الأنوار : ۷۸/۱۶۴/۱ )

امام صادق عليه السلام ـ هنگامى كه به ايشان عرض شد : عدّه اى هستند كه گناه مى كنند و مى گويند ما [ به رحمت خدا ] اميدواريم و پيوسته در همين حالند تا مرگشان در رسد ـ فرمود :

هؤلاءِ قَومٌ يَتَرَجَّحُونَ في الأمانِيِّ كَذَبوا لَيسُوا بِراجِينَ ،

إنّ مَن رَجا شَيئا طَلَبَهُ و مَن خافَ مِن شيءٍ هَربَ مِنهُ .

 اينها مردمانى هستند كه در آرزوها و خيالات خود غرقند . دروغ مى گويند .آنها اميدوار نيستند ؛

زيرا هركه به چيزى اميد داشته باشد در طلب آن مى كوشد و هركه از چيزى بترسد از آن مى گريزد .

( الكافي : ۲/۶۸/۵ )

برحذر داشتن از اميد بستن به غير خدا :

امام على عليه السلام :

 اُوصِيكُم بِخَمسٍ لَو ضَرَبتُم إلَيها آباطَ الإبِلِ لكانَت لذلكَ أهلاً :

لا يَرجُوَنَّ أحَدٌ مِنكُم إلاّ رَبَّهُ ، و لا يَخافَنَّ إلاّ ذَنبَهُ ··· .

شما را به پنج چيز سفارش مى كنم كه اگر براى رسيدن به آنها بر پشت شتران بنشينيد و به همه جا سفر كنيد شايسته و بجاست :

. . هيچ يك از شما جز به پروردگار خويش اميد نبندد و جز از گناه خود نترسد .

( نهج البلاغة : الحكمة ۸۲ )

امام على عليه السلام :

 اِجعَلُوا كُلَّ رجائكُم للّه ِِ سبحانَهُ و لا تَرجُوا أحَدا سِواهُ ،

فإنّهُ ما رَجا أحَدٌ غَيرَ اللّه ِ تعالى إلاّ خابَ .

 هر چه اميد داريد ، به خداى سبحان داشته باشيد و به كسى جز او اميد مبنديد ؛

زيرا هيچ كس، به غير خداوند متعال اميد نبست، مگر آن كه نوميد بازگشت .

( غرر الحكم : ۲۵۱۱ )

اميد بخش ترين آيه قرآن

تفسير فرات ـ به نقل از بشر به شريح ـ :

بِشرُ بنُ شُرَيح البصريُّ :

 قلتُ لمحمّدِ بنِ عليٍّ عليه السلام : أيُّ آيَةٍ في كتابِ اللّه ِ أرجى ؟ قالَ : ما يقولُ فيها قومُكَ ؟

قلت : يقولُونَ « يا عبادِي الّذينَ أسْرَفُوا على أنْفُسِهِم لا تَقْنَطُوا من رحمةِ اللّه »

 قالَ : لكِنّا أهلَ البيتِ لا نَقولُ ذلكَ ، 

قلتُ : فَأيَّ شيءٍ تَقولونَ فيها ؟ 

قالَ عليه السلام : نَقولُ « و لَسَوفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضى »

الشفاعَةُ ، و اللّه ِ الشفاعَةُ ، و اللّه ِ الشفاعَةُ .

 به امام باقر عليه السلام عرض كردم : كدام آيه در كتاب خدا اميدوار كننده تر است ؟

فرمود : [ علماى ] گروه تو در اين باره چه مى گويند ؟

عرض كردم : مى گويند آيه  « اى بندگان من كه بر خويش ستم كرديد! از رحمت خدا نوميد مشويد » . ( الزمر : ۵۳ ) 

حضرت فرمود: اما نظر ما اهل بيت اين نيست .

عرض كردم : پس نظر شما چيست ؟

فرمود: به نظر ما اين آيه است :« و زودا كه پروردگارت چيزى عطايت فرمايد كه خشنود شوى » ،  ( الضحى : ۵ )

آن چيز شفاعت است . به خدا قسم شفاعت است ، به خدا قسم شفاعت است .

( تفسير فرات : ۵۷۱/۷۳۴ )

در نوميدى بسى اميد است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

كُن لِما لا تَرجُو أرجى مِنكَ لِما تَرجُو

فإنّ أخِي موسى بنَ عِمرانَ ذَهَبَ لِيَقتَبِسَ نارا فَكَلَّمَهُ رَبُّهُ عزّ و جلّ .

 به آنچه اميدش را ندارى اميدوارتر باش از آنچه به آن اميد دارى ؛

چه ، برادرم موسى بن عمران رفت كه آتش بياورد ، اما خداوند عزّ و جلّ با او سخن گفت .

( كنز العمّال : ۵۹۰۴ )

امام على عليه السلام :

كُن لِما لا تَرجُو أرجى مِنكَ لِما تَرجُو ؛

فإنّ موسى بنَ عِمرانَ عليه السلام خَرَجَ يَقتَبِسُ لِأهلِهِ نارا، فَكَلَّمَهُ اللّه ُ عزّ و جلّ فَرَجَعَ نَبيّا ،

و خَرَجَتْ مَلِكَةُ سَبَأٍ فَأسلَمَتْ مَع سُليمانَ عليه السلام ،

و خَرَجَ سَحَرَةُ فِرعَونَ يَطلُبُونَ العِزَّةَ لِفِرعَونَ فَرَجَعُوا مُؤمِنِينَ .

 به آنچه اميدش را ندارى اميدوارتر باش  از آنچه بدان اميد دارى ؛

زيرا كه موسى بن عمران عليه السلام رفت كه براى خانواده اش آتش برگيرد  اما [ در آن جا ] خداوند عزّ و جلّ با او به سخن در آمد و او پيامبر برگشت .

ملكه سبا نيز از كشور خود بيرون آمد ، اما به دست سليمان عليه السلام مسلمان شد .

و جادوگران فرعون براى تقويت قدرت فرعون بيرون آمدند ، اما [ به خدا ] ايمان آوردند و برگشتند .

( الأمالي للصدوق : ۲۴۴/۲۶۱ )

امام صادق عليه السلام :

 كُن لِما لا تَرجُو أرجى مِنكَ لِما تَرجُو؛ فإنّ موسى عليه السلام ذَهَبَ لِيَقتَبِسَ لِأهلِهِ نارا

فَانصَرَفَ إلَيهِم و هُو نَبِيٌّ مُرسَلٌ .

به آنچه اميدش را ندارى اميدوارتر باش از آنچه بدان اميدوارى ؛

زيرا موسى عليه السلام رفت تا براى خانواده اش آتش بياورد، اما وقتى برگشت، پيامبرى مرسل بود .

( الكافي : ۵/۸۳/۲ و ۳ )

میران الحکمه،جلد چهارم.