لکنت زبان کودکان و توصیه هایی برای حل این مشکل

نوشته زیر برگرفته از کتاب «نسیم مهر» (متن پیاده شده برنامه پرسش و پاسخ رادیویی استاد حسین دهنوی) می باشد.

سؤال 1ـ علت لکنت زبان چیست و آیا در سرنوشت فرزند تأثیری دارد؟

جواب:
علت لکنت دقیقاً معلوم نیست و بیشتر جنبه ارثی دارد. در خانواده هایی که زمینه ارثی دارند، احتمال لکنت کودک 3 تا 5 برابر بیشتر می شود.
گاهی در اثر شوک شدید مانند مرگ یکی از اعضای خانواده، ضربه به سر (صدمه مغزی) یا تصادف شدید، کودک دچار لکنت می شود.
در جهان، حدود 45 میلیون نفر به این مشکل دچارند و بین پسران، 3 برابر بیشتر از دختران شایع است که مشکل 80 درصد آنان تا پایان دوره بلوغ از بین می رود.
این مشکل، تأثیر چندانی بر سرنوشت فرزند ندارد. برخی از شخصیت های جهانی چون چرچیل، نیوتون، جرج دوم و داروین، دچار لکنت بوده اند؛ البته این بدان معنا نیست که برای کاهش آن نکوشید.
با توجه به این که لکنت زبان، تمسخر همسالان را در پی دارد و ممکن است اعتماد به نفس کودک را از او بگیرد، باید در راه کاستن از آن بکوشید.

سؤال 2ـ فرزند 5 ساله ام کلمات را خوب ادا نمی کند. آیا او لکنت زبان دارد؟ لطفاً نشانه های لکنت را بیان کنید.

جواب:
اگر فرزند شما، کلمه ها را ناتمام رها می کند یا در آغاز گفتار وقفه دارد یا واژگان و عبارت ها را تکرار و من من می کند، لکنت زبان ندارد.
کودکی که لکنت زبان دارد، هنگام سخن گفتن، نشانه های ذیل را از خود بروز می دهد:
1. نخستین حرف کلمه را با سرعت تکرار می کند؛
2. مصوت های «آ» و «او» و «ای» را به طور غیرطبیعی می کشد؛
3. در صورت خود، پیچ و تاب ایجاد می کند و سرش را تکان می دهد؛
4. چشمک می زند و بازوهایش را حرکت می دهد؛
5. فک او لرزش دارد و تنفسش نامنظم است.

سؤال 3- کودک 6 ساله ام لکنت زبان دارد. برای برخورد درست با این مشکل و کاستن از آن راهنمایی ام کنید.

جواب:
بکوشید جلو عوامل تشدید کننده را بگیرید. عواملی که لکنت زبان کودکان را تشدید می کند، چنین است:
1. فشارهای روحی:
فشارهای روحی ناشی از کتک والدین یا برادر و خواهر، خستگی فراوان، هیجان، توقع بیش از حد و... عامل تشدید لکنت است؛ پس فشارهای روحی او را از بین ببرید.
2. ترس:
وقتی کودک شما می ترسد، تارهای صوتی اش سفت و تنفس سخت می شود؛ در نتیجه لکنت او بیشتر خواهد شد.
3. حساسیت بیش از حد:
حساسیت بیش از حد و تذکر فراوان برای اصلاح گفتار کودک، مشکل او را بیشتر می کند.
4. تمسخر دیگران:
جلو تمسخر دیگران را بگیرید. خواهر و برادر و همسالان او را توجیه کنید که تمسخر آنان، بر مشکل برادر و دوست آنان می افزاید.

چـنـد توصیـه:
الف. هنگام سخن گفتن با کودک به او نگاه کنید.
ب. اجازه دهید جمله هایش را خود تمام کند و در تکمیل آن ها پیشی نگیرید.
ج. سخن کودک را قطع، و جمله او را پیشگویی نکنید.
د. به گفتار فرزندتان با کلمات خودش پاسخ دهید؛ برای مثال، وقتی می گوید: م...م...من گ...گ...گربه را دیدم، بگویید: بله، تو گربه را دیدی.
ه. پیش از پاسخگویی به او، یک لحظه صبر کنید.
و. با فرزند خود، همخوانی را تمرین کنید. با هم، خواندن شعر یا سرودی را آغاز کنید و پس از چند لحظه، صدای خود را قطع کنید تا او به تنهایی ادامه دهد.
ز. هنگام سخن گفتن با او، از جمله های کوتاه و روشن استفاده کنید.
ح. به او بیاموزید آرام سخن بگوید. بلند سخن گفتن، فشار در حنجره را بیشتر می کند و بر مشکلش می افزاید.
ط. دست کم 5 دقیقه را در روز برای صحبت آرام با او اختصاص دهید.

سؤال 4ـ پسر 12 ساله ام لکنت زبان دارد. با او چگونه برخورد کنم؟

برای این مشکل فرزندتان بیش از حد حساسیت و واکنش نشان ندهید و بکوشید عوامل تشدید کننده آن را از بین ببرید:
1. تنش ها و هیجان های مربوط به مدرسه:
با ارتباط به مدرسه، از وضعیت تحصیلی و مشکلات او با همسالان و معلمان آگاه شوید و آن ها را مرتفع سازید.
2. فشارهای روحی ـ روانی:
فشارهای روحی ناشی از سرزنش، مقایسه، تبعیض و اختلافات خانوادگی را از بین ببرید.
3. تمسخر همسالان:
به او بیاموزید وقتی همسالان، او را مسخره می کنند، از آن ها دور شود و به سمت دوستش برود یا خود را به مطالعه مشغول کند.
4. فیلم های پرهیجان:
زمینه مشاهده فیلم های پر هیجان عاطفی و ترسناک را از بین ببرید.

چـنـد توصیـه:
الف. اگر فعالیت هایش را با دست چپ انجام می دهد، او را به انجام امور با دست راست واندارید.
ب. به او برچسب کند زبان و امثال آن نزنید.
ج. از پرسش فراوان از فرزندتان بپرهیزید.
د. به او بیاموزید که هرگاه لکنتش افزایش می یابد، سخنش را قطع کند؛ نفس عمیق بکشد و دوباره سخن بگوید.
ه. به او بیاموزید که با شل کردن عضلات گلو، شانه ها، قفسه سینه و شکم، به خود آرامش دهد.
و. کوشش فراوان برای اصلاح او، بر فشار روحی اش می افزاید و لکنت او را بیشتر می کند؛ پس در اصلاح وی زیاده روی نکنید.
_________________________
منبع:
نسیم مهر جلد 2، پرسش و پاسخ تربیت کودک و نوجوان؛ حسین دهنوی