سجود در احادیث

سجود در احادیث

۲۶ اسفند ۱۳۹۳ 0

سجود

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ العبدَ إذا سَجَدَ للّه ِ سَجدةً ، طهَّرَ اللّه ُ موضِعَ سُجودِه إلى سبعِ أرَضين .

چون بنده براى خدا سجده اى بگذارد، خداوند جايگاه سجودش را تا ژرفاى زمين هفتم  پاك مى گرداند .

( كنز العمّال : ۱۹۰۰۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :


إنَّ الأرضَ الّتي يَسجُد عليها المُؤمِنُ ، يُضيء نورُها إلى السَّماءِ .

زمينى كه مؤمن بر آن سجده مى كند ،  نورش تا آسمان مى رود .

( مستدرك الوسائل : ۴/۴۸۵/۵۲۳۰ )

امام صادق عليه السلام :

السُّجودُ  ، مُنتَهى العِبادَةِ مِن بَني آدَمَ .

سجود ، اوج عبادت بنى آدم است .

( الدعوات : ۳۳/۷۰ )

سجود و تقرّب به خدا

امام على عليه السلام :

لا يُقَرِّبُ مِنَ اللّه ِ سبحانَهُ  ، إلاّ كَثرَةُ السُّجودِ و الرُّكوعِ .

 [ بنده را ] به خداى سبحان نزديك نكند ،  مگر سجود و ركوع بسيار .

( غرر الحكم : ۱۰۸۸۸ )

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به سعيد بن يسار كه پرسيد : در حال ركوع يا سجود دعا كنم؟ ـ فرمود :

نَعَم ، اُدْعُ و أنتَ ساجِدٌ ؛

فإنَّ أقرَبَ ما يَكونُ العَبدُ إلى اللّه ِ و هُو ساجِدٌ .

 اُدْعُ اللّه َ عزّ و جلّ لِدُنياكَ و آخِرَتِكَ .

آرى ، در حال سجود دعا كن ؛

زيرا نزديكترين زمان بنده به خداوند زمانى است كه در سجده است .

[ در آن حال ] براى دنيا و آخرتت به درگاه خداوند عزّ و جلّ دعا كن  .

( بحار الأنوار : ۸۵/۱۳۱/۶ )

امام رضا عليه السلام :

أقرَبُ ما يَكونُ العَبدُ مِنَ اللّه ِ عزّ و جلّ و هُو ساجِدٌ

 

 و ذلكَ قولُهُ تباركَ و تعالى :

« و اسْجُدْ وَ اقْتَرِب » ( العلق : ۱۹ )

نزديكترين حال بنده به خداوند عزّ و جلّ زمانى است كه در سجود است

و اين سخن خداوند تبارك و تعالى است، آن جا كه مى فرمايد :

« سجده كن و [ به خدا ] نزديك شو » .

( عيون أخبار الرِّضا : ۲/۷/۱۵ )

معناى سجود

امام على عليه السلام :

السُّجودُ الجِسمانِيُّ  هُو ،  وَضعُ عَتائقِ الوُجُوهِ على التُّرابِ  و استِقبالُ الأرضِ بِالرّاحَتَينِ و الكَفَّينِ و أطرافِ القَدَمَينِ مَع خُشوعِ القَلبِ و إخلاصِ النِّيَّةِ

و السُّجودُ النَّفسانيُّ ، فَراغُ القَلبِ مِن الفانِياتِ  و الإقبالُ بكُنْهِ الهِمَّةِ على الباقِياتِ

و خَلعُ الكِبْرِ و الحَمِيَّةِ  و قَطعُ العَلائقِ الدُّنيويَّةِ

 و التَّحَلِّي بالخلائقِ النَّبَوِيَّةِ .

سجود جسمانى  عبارت است از، گذاشتن قسمتهاى شريف صورت بر خاك و نهادن كف دستها و نوك پاها به زمين، با خشوعِ قلب و نيّتِ خالص  

و سجود روحانى ، خالى كردن دل است از: امور فانى و روى آوردن با تمام وجود به آنچه ماندنى و جاويدان است

و بركندن لباس كبر و غرور و بريدن علايق وتعلّقات دنيوى

و آراسته شدن به خُلق و خويهاى نبوى .

( غرر الحكم : ۲۲۱۰ ـ ۲۲۱۱ )

امام على عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال از معناى سجود [ در حال نماز] ـ فرمود :

مَعناهُ ، مِنها خَلَقتَني  يَعنِي مِن التُّرابِ

 و رَفْعُ رَأسِكَ مِنَ السُّجودِ مَعناهُ ، مِنها أخرَجتَني

 و السَّجدَةُ الثانيَةُ ، و إلَيها تُعِيدُني

 و رَفْعُ رَأسِكَ مِن السَّجدَةِ الثانيَةِ ، و مِنها تُخرِجُني تارَةً اُخرى

و معنى قَولِهِ « سُبحانَ رَبِّيَ الأعلى » ؛

 فَسُبحانَ : أنَفَةٌ للّه ِ و رَبِّي : خالِقِي 

و الأعلى : أي عَلا و ارتَفَعَ في سَماواتِهِ ،

حتّى صارَ العِبادُ كُلُّهُم دُونَهُ  و قَهَرَهُم بِعِزَّتِهِ  و مِن عِندِهِ التَّدبيرُ  و إلَيهِ تَعرُجُ المَعارِجُ .

 معنايش اين است كه ، مرا از خاك آفريدى

و برداشتن سر از سجود معنايش اين است كه ، مرا از خاك بيرون آوردى

و سجده دوم يعنى ، مرا به خاك بر مى گردانى

و سر برداشتن از سجده دوم يعنى ، بار ديگر مرا از خاك بيرون مى آورى

[ اما ] و جمله سبحان ربّى الأعلى ؛

« سبحان » يعنى پاك و منزّه دانستن خدا [ از مرتبه مخلوقان ] و « ربّى » يعنى آفريدگار من 

و « اعلى» يعنى بر فراز آسمان هاى خود جاى دارد ،

به طورى كه بندگان همگى زير دست او و مقهور عزّت و شكوه اويند و اوست كه همگان را تدبير مى كند و هر عروجى به سوى اوست .

( بحار الأنوار : ۸۵/۱۳۹/۲۴ )

هركه حقيقت سجده را به جاى آورد

بحارالأنوار به نقل از مصباح الشريعة امام صادق عليه السلام فرمود :

ما خَسِرَ  و اللّه ِ، مَن أتى بحَقيقَةِ السُّجودِ و لَو كانَ في العُمُرِ مَرَّةً واحِدَةً 

و ما أفلَحَ ، مَن خَلا بِرَبِّهِ في مِثلِ ذلكَ الحالِ ، 

شَبِيها بِمُخادِعٍ لِنَفسِهِ  غافِلٍ لاهٍ عمّا أعَدَّ اللّه ُ للسّاجِدينَ   مِنَ اُنسِ العاجِلِ  و راحَةِ الآجِلِ

و لا بَعُدَ أبدا عنِ اللّه ِ، مَن أحسَنَ تَقَرُّبَهُ في السُّجودِ

 و لا قَرُبَ إلَيهِ أبدا ، مَن أساءَ أدَبَهُ و ضَيَّعَ حُرمَتَهُ  و يَتَعَلَّقُ قَلبَهُ بِسِواهُ في حالِ سُجُودِهِ ؛

فَاسجُدْ سُجودَ مُتَواضِعٍ ذَليلٍ عَلِمَ  

 أنّهُ خُلِقَ مِن تُرابٍ  يَطؤهُ الخَلقُ  و أنّهُ رُكِّبَ مِن نُطفَةٍ   يَستَقذِرُها كُلُّ أحَدٍ و كُوِّنَ و لَم يَكُنْ 

و قد جَعَلَ اللّه ُ مَعنَى السُّجودِ  ، سَبَبَ التَّقَرُّبِ إلَيهِ بالقَلبِ و السِّرِّ و الرُّوحِ ؛

فَمَن قَرُبَ مِنهُ  ، بَعُدَ مِن غَيرِهِ .

 أ لاَ يَرى في الظاهِرِ أنّهُ لا يَستَوِي حالُ السُّجودِ إلاّ بالتَّوارِي عن جَميعِ الأشياءِ  و الاحتِجابِ عن كُلِّ ما تَراهُ العُيونُ ؟!

كذلك أرادَ اللّه ُ تعالى الأمرَ الباطِنَ .

به خدا قسم   زيانكار نباشد هركه ، حتى در تمام عمر يك بار حقيقت سجده را به جاى آورد

و رستگار نباشد هركه ،  در چنين حالتى ( سجده ) با پروردگارش خلوت كند،

اما چونان كسى باشد كه خود را مى فريبد و از خوشى دنيا و آسايش آخرت  كه خداوند براى سجده كنندگان آماده كرده غافل و بى خبر است .

كسى كه در سجود  به خدا خوب تقرّب جست، هرگز از او دور نشد

و هركه به ساحت خدا بى ادبى كرد و حرمت او را نگه نداشت و و در حال سجودش به جز او دل بست، هرگز به خدا نزديك نشد .

پس  چونان كسى سجده كن كه در برابر خدا خاكسار و ذليل است و مى داند كه

 از خاكى آفريده شده كه مردمان آن را پايمال مى كنند و تو را از نطفه اى بر آورده كه همگان آن را نجس مى دانند و از نيستى  ، هست شده است .

خداوند معناى سجود را وسيله تقرّب دل و درون و روح [ بنده ] به خود قرار داده است ؛

پس هركه به او نزديك شود، از غير او دور گردد .

مگر نمى بينى كه در ظاهر نيز حالت سجده جز با كنار گذاشتن همه چيز و چشم پوشيدن از هر آنچه ديدگان مى بينند  تحقّق نمى يابد ؟!

خدا باطن كار را نيز چنين خواسته است .

( بحار الأنوار : ۸۵/۱۳۶/۱۶ )

طول دادن سجده

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إذا أرَدتَ أن يَحشُرَكَ اللّه ُ مَعي فَأطِلِ السُّجودَ بينَ يَدَي اللّه ِ الواحِدِ القَهّارِ .
اگر مى خواهى خداوند تو را با من محشور فرمايد ، در پيشگاه خداى واحد قهّار سجده طولانى كن .

(         )

امام على عليه السلام :

أطِيلُوا السُّجودَ ، فما مِن عَمَلٍ أشَدَّ على إبليسَ مِن أن يَرَى ابنَ آدَمَ ساجِدا ، لأنّهُ اُمِرَ بالسُّجودِ فَعَصى .
سجده را طول دهيد ؛ زيرا هيچ چيز براى ابليس سخت تر و نا خوشايندتر از اين نيست كه فرزند آدم را در حال سجده ببيند ؛ چرا كه به او فرمان سجده كردن داده شد ، اما سرپيچى كرد .

(         )

امام صادق عليه السلام :

إنّ العَبدَ إذا أطالَ السُّجودَ حيثُ لا يَراهُ أحَدٌ ، قالَ الشيطانُ : وا وَيلاه! أطاعُوا و عَصَيتُ ، و سَجَدُوا و أبَيتُ .
هرگاه بنده در جايى كه كسى او را نمى بيند سجده را طول دهد ، شيطان گويد : واويلا! آنان فرمان بردند و من نا فرمانى كردم و سجده كردند و من نكردم.

(         )

امام صادق عليه السلام :

علَيكَ بطُولِ السُّجودِ؛ فإنّ ذلكَ مِن سُنَنِ الأوّابِينَ .
بر تو باد طول دادن سجده ؛ زيرا اين كار ، شيوه فرمانبرداران است .

(         )

امام صادق عليه السلام :

إنّ قَوما أتَوا رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله فقالوا : يا رسولَ اللّه ِ، اضمَن لَنا على رَبِّكَ الجَنَّةَ ، فقالَ : على أن تُعِينُونِي بِطُولِ السُّجودِ .
گروهى خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله آمدند و عرض كردند : اى رسول خدا ! در برابر پروردگارت بهشت را براى ما ضمانت كن . رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : به شرط آن كه با سجده هاى طولانى مرا يارى دهيد .

(         )

امام صادق عليه السلام :

كانَ عليُّ بنُ الحسينِ عليه السلام ··· إذا سَجَدَ لَم يَرفَعْ رَأسَهُ حتّى يَرْفَضَّ عَرَقا
على بن الحسين عليه السلام ··· هرگاه به سجده مى رفت سر بر نمى داشت چندان كه عرق از بدنش سرازير مى شد .

(         )

سجود امام زين العابدين عليه السلام

امام باقر عليه السلام :

إنَ أبي عليَّ بنَ الحسينِ عليه السلام ما ذَكَرَ نِعمَةَ اللّه ِ علَيهِ إلاّ سَجَدَ ، و لا قَرَأ آيَةً مِن كتابِ اللّه ِ عزّ و جلّ فيها سُجودٌ إلاّ سَجَدَ ، و لا دَفَعَ اللّه ُ تعالى عَنهُ سُوءً يَخشاهُ أو كَيدَ كايِدٍ إلاّ سَجَدَ ، و لا فَرَغَ مِن صَلاةٍ مَفروضَةٍ إلاّ سَجَدَ ، و لا وُفِّقَ لإِصلاحٍ بَينَ اثنَينِ إلاّ سَجَدَ ، و كانَ أثَرُ السُّجودِ في جَميعِ مَواضِعِ سُجودِهِ فَسُمِّيَ السَّجَّادَ لذلكَ .
پدرم على بن الحسين عليهما السلام به ياد هر يك از نعمتهايى كه خدا به او داده بود مى افتاد ، سجده مى كرد . هر آيه اى از كتاب خداوند عزّ و جلّ كه تلاوت مى كرد و در آن سجده بود ، به سجده مى افتاد . هر شرّ و كيدى را كه خداوند متعال از او دفع مى كرد ، سجده مى نمود. از هر نماز واجبى كه فراغت مى يافت، سجده مى كرد . هرگاه موفّق مى شد ميان دو نفر را اصلاح دهد ، سجده مى كرد . در تمام سجده گاههاى بدنش اثر سجده بود و از همين رو سجّاد (بسيار سجده كننده) نام گرفت .

(         )

بحار الأنوار :

أنّهُ بَرَزَ إلى الصَّحراءِ فَتَبِعَهُ مَولىً لَهُ فَوَجَدَهُ ساجِدا على حِجارَةٍ خَشِنَةٍ ، فَأحصى علَيهِ ألفَ مَرّةٍ لا إلَهَ إلاّ اللّه ُ حقّا حقّا ، لا إلَهَ إلاّ اللّه ُ تَعَبُّدا وَ رِقّا ، لا إلَهَ إلاّ اللّه ُ إيمانا و صِدقا، ثُمّ رَفَعَ رَأسَهُ
على بن الحسين عليه السلام روزى به صحرا رفت . غلامش در پى آن حضرت روانه شد، ديد كه روى سنگى سخت و زبربه سجده افتاده است . بر شمرد و ديد هزار مرتبه گفت : لا إله إلاّ اللّه حقّاً حقّاً ، لا إله إلاّ اللّه تعبّداً و رقّاً ، لا إله إلاّ اللّه ايماناً و صدقاً ، و سپس سر از سجده برداشت .

(         )

اثر سجود

امام على عليه السلام :

إنّي لأكرَهُ للرَّجُلِ أن تُرى جَبهَتُهُ جَلحاءَ لَيسَ فيها شيءٌ مِن أثَرِ السُّجودِ
من براى مرد نمى پسندم كه بالاى پيشانى اش صاف ديده شود و اثرى از سجده در آن نباشد .

(         )

امام باقر عليه السلام :

كانَ لأبِي عليه السلام في مَوضِعِ سُجودِهِ آثارٌ ناتِيةٌ ، و كانَ يَقطَعُها في السَّنَةِ مَرَّتَينِ ، في كُلِّ مَرّةٍ خَمسَ ثَفِناتٍ فَسُمِّيَ ذا الثَّفِناتِ لذلكَ .
در محلّ سجود پدرم آثارى بر آمده بود . سالى دوبار و هر بار پنج پينه مى بريد . از همين رو به آن حضرت «ذو الثَفِنات (صاحب پينه ها)» مى گفتند .

(         )

نكوهش سجده ريايى

امام على عليه السلام :

إنّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله أبصَرَ رجُلاً دَبِرَتْ جَبهَتُهُ ، فقالَ رسول اللّه صلى الله عليه و آله : مَن يُغالِبِ اللّه َ تعالى يَغلِبْهُ و مَن يَخدَعِ اللّه َ يَخدَعْهُ ، فَهَلاّ تَجافَيتَ بِجَبهَتِكَ عنِ الأرضِ و لِمَ تُشَوِّهْ خَلقكَ ؟ ! .
رسول خدا صلى الله عليه و آله مردى را ديد كه پيشانى اش زخم شده است . فرمود : هركه در صدد غلبه بر خدا بر آيد ، خداوند او را مغلوب كند و هركه از دَرِ فريب با خدا درآيد ، خداوند فريبش دهد . چرا پيشانى ات را از زمين دور نمى دارى و چرا صورتت را زشت كرده اى؟!

(         )

علّت جايز نبودن سجده بر غير زمين

علل الشرائع به نقل از هشام بن حكم :

قلتُ لأبي عبدِ اللّه ِ عليه السلام : أخبِرْني عَمّا يَجوزُ السُّجودُ علَيهِ و عمّا لا يَجوزُ ؟ ـ : السُّجودُ لا يَجوزُ إلاّ على الأرضِ ، أو ما أنبَتَتِ الأرضُ إلاّ ما اُكِلَ أو لُبِسَ فقلتُ لَهُ : جُعِلتُ فِداكَ، ما العلّةُ في ذلكَ ؟ قالَ : لأنَّ السُّجودَ هُو الخُضوعُ للّه ِِ عزّ و جلّ ، فلا يَنبَغي أن يَكونَ على ما يُؤكَلُ و يُلبَسُ ، لأنّ أبناءِ الدنيا عَبِيدُ ما يَأكُلُونَ و يَلبَسُونَ ، و الساجِدُ في سُجودِهِ في عِبادَةِ اللّه ِ تعالى ، فلا يَنبَغي أن يَضَعَ جَبهَتَهُ في سُجودِهِ على مَعبودِ أبناءِ الدنيا الذينَ اغتَرُّوا بغُرُورِها. و السُّجودُ على الأرضِ أفضَلُ ، لأنّهُ أبلَغُ في التَّواضُعِ و الخُضوعِ للّه ِِ عزّ و جلّ .
به امام صادق عليه السلام عرض كردم : به من خبر دهيد كه سجده بر چه چيزهايى جايز است و بر چه چيزهايى جايز نيست؟ فرمود : سجده كردن جز بر زمين يا آنچه از زمين مى رويد ، بجز خوردنيها يا پوشيدنيهايش ، جايز نيست عرض كردم : فدايت شوم ؛ علّت اين امر چيست؟ فرمود : چون سجده، يعنى خضوع در برابر خداوند عزّ و جلّ، بنا بر اين سزاوار نيست كه بر آنچه خوردنى و پوشيدنى است سجده شود ؛ زيرا دنيا پرستان، بنده خوراك و پوشاكند و كسى كه سجده مى كند، در حال سجده، خداوند متعال را مى پرستد ؛ پس نشايد كه در سجده، پيشانى خود را بر معبود دنيا پرستانِ فريفته دنيا بگذارد . سجده كردن بر زمين بهتر است ؛ چون تواضع و خضوع در برابر خداوند عزّ و جلّ را بيشتر مى رساند .

(         )

سجده كردن بر تربت حسين عليه السلام

امام صادق عليه السلام :

على تُربَةِ الحُسينِ عليه السلام يَخرُقُ الحُجُبَ السَّبعَ
سجده كردن بر تربت حسين عليه السلام حجابهاى هفتگانه را از هم مى دَرد .

(         )

میزان الحکمه،جلد پنجم.

کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام
کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام
تلگرام قرآن و حدیث
کانال قرآن و حدیث در ایتا
کانال قرآن و حدیث در گپ
پیام رسان سروش _ کانال قرآن و حدیث