مسئولیت در احادیث

مسئوليّت

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنّي مَسؤولٌ و إنّكُم مسؤولُونَ
 من بازخواست مى شوم و شما نيز بازخواست مى شويد .

( كنز العمّال : ۱۲۹۱۱)

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يا مَعاشِرَ قُرّاءِ القرآنِ، اِتَّقُوا اللّه َ عزّ و جلّ فيما حَمَلَكُم مِن كتابِهِ فإنّي مَسؤولٌ و إنّكُم مَسؤولُونَ ، إنّي مَسؤولٌ عن تَبليغِ الرِّسالَةِ ، و أمّا أنتُم فَتُسألُونَ عمّا حُمِّلتُم مِن كتابِ اللّه ِ و سُنَّتي .
 اى جماعت قاريان قرآن! از خدا درباره [عمل به] كتابش كه به دوش شما نهاده است، بترسيد ؛ زيرا كه هم من بازخواست مى شوم و هم شما؛ من درباره تبليغ رسالت بازخواست مى شوم و شما درباره كتاب خدا و سنّت من كه بر دوش گرفته ايد بازخواست مى شويد .

( الكافي : ۲/۶۰۶/۹)

امام على عليه السلام :

اُوصِيكُم بتَقوَى اللّه ِ فيما أنتُم عنهُ مَسؤولُونَ و إلَيهِ تَصِيرُونَ ، فإنَّ اللّه َ تعالى يقولُ : «كُلُّ نَفْسٍ بما كَسَبَتْ رَهِينَةٌ»(مدثر،38)و يقولُ : «و يُحَذِّرُكُم اللّه ُ نَفْسَهُ و إِلى اللّه ِ المَصِيرُ» (آل عمران،28)و يقولُ : «فَوَ رَبِّكَ لَنَسْأَلَنَّهُم أَجمَعِينَ * عمّا كانوا يَعْمَلُونَ» .
 شما را درباره آنچه نسبت بدان بازخواست مى شويد و به سوى آن مى رويد، به پروا داشتن از خدا سفارش مى كنم ؛ زيرا خداوند متعال مى فرمايد : «هر كسى گروگانِ كار خود است» و مى فرمايد : «خداوند شما را از خودش بر حذر مى دارد و بازگشت به سوى خداست» و مى فرمايد : «سوگند به پروردگارت كه از همه آنها درباره آنچه مى كرده اند، پرسش مى كنيم» .

( الأمالي للمفيد : ۲۶۱/۳ )

امام على عليه السلام :

اِتَّقُوا اللّه َ في عِبادِهِ و بِلادِهِ فإنّكُم مَسؤولُونَ حتّى عنِ البِقاعِ و البَهائمِ، أطِيعُوا اللّه َ و لا تَعصُوهُ .
 از خدا بترسيد درباره بندگان او و سرزمينهايش ؛ زيرا شما حتى نسبت به قطعه هاى زمين ها و چارپايان نيز بايد پاسخگو باشيد.از خدا اطاعت كنيد و نافرمانى او نكنيد.

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۶۷)

امام صادق عليه السلام ـ در دعاى بعد از نماز عيد غدير ـ گفت :

 يا صادقَ الوَعدِ ، يا مَن لا يُخلِفُ المِيعادَ ، يا مَن هُو كُلَّ يَومٍ في شَأنٍ ، أن أنعَمتَ عَلَينا بمُوالاةِ أوليائكَ المَسؤولِ عنها عِبادُكَ ، فإنَّكَ قلتَ و قَولُكَ الحَقُّ : «ثمّ لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئذٍ عَنِ النَّعِيمِ»(تکاثر،8) و قلتَ : «و قِفُوهُم إنَّهُم مَسْؤولُونَ» .
 اى آن كه وعده اش راست است! اى كسى كه خلف وعده نمى كند! اى آن كه هر روز در كارى است! نعمتِ دوستى اولياى خود را، كه از بندگانت درباره آن بازخواست مى شود، به ما ارزانى داشتى . تو فرموده اى و فرموده تو راست است كه : «سپس ، در آن روز از نعمتها بازخواست مى شويد» و نيز فرموده اى: «و نگه داريدشان، كه از آنان پرسش شود».

( تهذيب الأحكام : ۳/۱۴۶/۳۱۷ )

همه شما مسئوليد!

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ألا كُلُّكُمْ راعٍ و كُلُّكُم مَسؤولٌ عن رَعِيَّتِهِ ، فالأمِيرُ الذي على الناسِ راعٍ و هُو مَسؤولٌ عن رَعِيَّتِهِ ، و الرَّجُلُ راعٍ على أهلِ بَيتِهِ و هُو مَسؤولٌ عَنهُم ، و المَرأةُ راعِيَةٌ على بَيتِ بَعلِها و وُلْدِهِ و هِي مَسؤولَةٌ عَنهُم .
بدانيد كه همه شما سرپرست هستيد و همه شما درباره زير دستانتان بازخواست مى شويد . آن اميرى كه بر مردم فرمان مى راند سرپرست است و نسبت به رعيّتش بازخواست مى شود، مرد، سرپرست خانواده خويش است و درباره آنها بايد پاسخگو باشد و زن، سرپرست خانه و فرزندان شوهر خود است و درباره آنها بايد پاسخ دهد.

( صحيح مسلم : ۳/۱۴۵۹/۲۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إن اللّه َ تعالى سائلٌ كُلَّ راعٍ عَمّا استَرعاهُ : أ حَفِظَ ذلكَ أمْ ضَيَّعَهُ حتّى يَسألَ الرَّجُلَ عن أهلِ بَيتِهِ
خداوند متعال از هر سرپرستى نسبت به آنچه سرپرستى اش را به او وا گذار كرده است بازخواست مى كند ؛ خواه از آن به خوبى سرپرستى (نگهدارى) كرده باشد، يا تباهش كرده باشد . حتى از مرد، درباره خانواده اش بازخواست مى شود .

( كنز العمّال : ۱۴۶۳۶ )

امام على عليه السلام :

كُلُّ امرِئٍ مَسؤولٌ عمّا مَلَكَتْ يَمِينُهُ و عِيالِهِ .
هر مردى درباره كنيزان و خانواده خود بازخواست مى شود .

( غرر الحكم : ۷۲۵۴ )

مسئوليت گوش و چشم و دل

امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه «همانا گوش و چشم و دل» ـ فرمود :

يُسألُ السَّمعُ عَمّا سَمِعَ ، و البَصَرُ عَمّا نَظَرَ إلَيهِ ، و الفُؤادُ عَمّا عَقَدَ عليهِ .
 از گوش درباره آنچه شنيده است بازخواست مى شود و از چشم درباره آنچه بدان نگريسته است و از دل درباره باورها و دلبستگى هايش .

( مشكاة الأنوار : ۴۴۵/۱۴۸۸ )

من لا يحضره الفقيه :

 إنّ لي جِيرانا و لَهُم جَوارٍ يَتَغَنَّينَ و يَضرِبن بالعُودِ ، فرُبّما دَخَلتُ المَخرَجَ فَاُطِيلُ الجُلُوسَ استِماعا مِنّي لَهُنَّ؟··· فقالَ لَهُ الصّادقُ عليه السلام : تاللّه ِ أنتَ ! أ ما سَمِعتَ اللّه َ عزّ و جلّ يقولُ : «إنَّ السَّمْعَ و البَصَرَ و الفُؤادَ كُلُّ اُولئكَ كانَ عنه مَسْؤولاً» ؟! .
مردى به امام صادق عليه السلام عرض كرد : همسايگانى دارم كه كنيزكانشان آواز مى خوانند و عود مى نوازند و من گاهى اوقات به دستشويى مى روم و براى گوش دادن به ساز و آواز آنها نشستنم را طول مى دهم . . . حضرت فرمود : عجبا! سوگند به خدا تو [هم]؟! مگر نشنيده اى كه خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد : « همانا گوش و چشم و دل ، همگى ، بازخواست مى شوند»؟!

(  كتاب من لا يحضره الفقيه : ۱/۸۰/۱۷۷ )

میزان الحکمه،جلد پنجم.

 برای مشاهده گزیده ای از احادیث و روایات  این موضوع در قاب تصویری به (مجموعه حدیث تصویری درباره مسئولیت)  مراجعه کنید.