دوست در احادیث

دوست

امام صادق عليه السلام :

 لَقَد عَظُمَت مَنزِلَةُ الصَّديقِ ؛ حتّى إنّ أهلَ النارِ يَستَغِيثُونَ بهِ و يَدعُونَهُ قَبلَ القَريبِ الحَميمِ  .

 

منزلت دوست چندان والاست ، كه حتى دوزخيان نيز پيش از خويشاوند ، از او كمك مى طلبند و او را صدا مى زنند .

خداوند از زبان دوزخيان مى گويد : « ما را شفيعانى نيست و نه دوستى مهربان »   ( الشعراء : ۱۰۰ ، ۱۰۱ )

( الأمالي للطوسي : ۶۰۹/۱۲۵۹ )

امام على عليه السلام :

الصَّديقُ أقرَبُ الأقارِبِ
 دوست ، نزديكترين خويشاوند است . 

( غرر الحكم : ۶۷۴)

امام على عليه السلام :

الصَّدِيقُ أفضلُ الذُّخرَينِ .
دوست، بهترينِ اندوخته ها ست . 

(غرر الحكم : ۱۶۶۹)

امام على عليه السلام :

مَن لا صَدِيقَ لَهُ لا ذُخرَ لَهُ .
كسى كه دوستى ندارد ، اندوخته اى ندارد . 

(غرر الحكم : ۸۷۶۰ )

امام على عليه السلام :

الأصدِقاءُ نَفسٌ واحِدَةٌ في جُسُومٍ مُتَفَرِّقَةٍ .
 دوستان يك روحند ، در چند پيكر . 

( غرر الحكم : ۲۰۵۹ )

شناخت فرد از طريق دوستان او

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

المَرءُ على دِينِ خَلِيلِهِ ، فَليَنظُر أحَدُكُم مَن يُخالِلُ .
آدمى بر آيين دوست خود است ؛ پس هر يك از شما مواظب باشد كه با چه كسى دوستى مى كند .

( الأمالي للطوسي : ۵۱۸/۱۱۳۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

اختَبِرُوا الناسَ بأخدانِهِم؛ فإنّما يُخادِنُ الرَّجُلُ مَن يُعجِبُهُ نَحوَهُ .
مردم را با دوستانشان بيازماييد؛ زيرا آدمى با كسى كه از رفتارش خوشش بيايد ، دوستى مى كند .

( تنبيه الخواطر : ۲/۲۴۹ )

سليمان عليه السلام : 

لا تَحكُمُوا على رَجُلٍ بِشَيءٍ حتّى تَنظُرُوا إلى مَن يُصاحِبُ ، فإنّما يُعرَفُ الرَّجُلُ بأشكالِهِ و أقرانِهِ .
درباره هيچ كس قضاوتى نكنيد ، تا آن كه ببينيد با كه همنشينى مى كند ؛ زيرا آدمى از طريق همگنان و همتايانش شناخته مى شود .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۸۸/۱۷ )

همانندى جان ها

امام على عليه السلام : 

النُّفُوسُ أشكالٌ ، فما تَشاكَلَ مِنها اتَّفَقَ ، و الناسُ إلى أشكالِـهِم أميَلُ .
جان ها گونه گونند . پس آنهايى كه همگون باشند با هم گرد آيند و مردم به همگنهاى خود بيشتر گرايش دارند .

( بحار الأنوار : ۷۸/۹۲/۱۰۰ )

امام على عليه السلام :

فَسادُ الأخلاقِ بمُعاشَرَةِ السُّفَهاءِ ، و صَلاحُ الأخلاقِ بمُنافَسَةِ العُقَلاءِ ، و الخَلقُ أشكالٌ فَكُلٌّ يَعمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ ، و الناسُ إخوانٌ ، فَمَن كانَت اُخُوَّتُهُ في غَيرِ ذاتِ اللّه ِ فإنّها تَحُوزُ عَداوَةً ،

و ذلكَ قَولُهُ تعالى : « الأَخِلاّءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُم لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إلاّ المُتَّقِينَ » ( الزخرف : ۶۷ )

 بر اثر معاشرت با نابخردان ، اخلاق فاسد مى شود و بر اثر همدمى با خردمندان ، اخلاق به درستى مى گرايد . مردمان گونه گونند و هر كس بر گونه [ ساختار] خود عمل مى كند . مردم با هم دوستى مى كنند؛ پس هر كس دوستى او براى غير خدا باشد ، آن دوستى به دشمنى مى انجامد

و اين سخن خداوند متعال است كه « دوستان در آن روز با هم دشمنند، مگر پرهيزگاران » .

( بحار الأنوار : ۷۸/۸۲/۷۸ )

امام على عليه السلام :

الصاحِبُ كالرُّقعَةِ فَاتَّخِذْهُ مُشاكِلاً ، الرَّفيقُ كالصَّدِيقِ فَاختَرْهُ مُوافِقا .
 همنشين، مانند وصله لباس است ؛ بنا بر اين ، دوستِ همگون با خودت انتخاب كن [ كه وصله ناجور نباشد ] ، همراه نيز چون دوست است ؛ پس ، همراه سازگار برگزين .

( غرر الحكم : ۱۱۷۹ ـ ۱۱۸۰ )

گرايش انسان به همگنان خود

امام على عليه السلام :

كُلُّ امرِئٍ يَمِيلُ إلى مِثلِهِ .
هر انسانى ، به همانند خود گرايش دارد .

( غرر الحكم : ۶۸۶۵ )

امام على عليه السلام :

كُلُّ طَيرٍ يَأوِي إلى شَكلِهِ .
هر پرنده اى ، به همجنس خود مى گرايد .

( غرر الحكم : ۶۸۶۶ )

امام على عليه السلام :

كُلُّ شَيءٍ يَمِيلُ إلى جِنسِهِ .
هر چيزى ، به همجنس خود گرايش دارد .

(غرر الحكم : ۶۸۶۳ )

امام على عليه السلام : 

لا يَصحَبُ الأبرارَ إلاّ نُظَراؤهُم .
با نيكان ، جز همگنانِ آنها همنشينى نكند .

( غرر الحكم : ۱۰۶۰۴ )

امام على عليه السلام :

لا يُوادُّ الأشرارَ إلاّ أشباهُهُم .
 با بدان ، كسى جز همتايانِ ايشان دوستى نكند .

( غرر الحكم : ۱۰۶۰۲ )

امام على عليه السلام :

لا يَصْطَنِعُ اللِّئامَ إلاّ أمثالُهُم .
فرومايگان را ، كسى جز امثالِ آنها برنگزيند .

( غرر الحكم : ۱۰۶۰۳ )

امام على عليه السلام :

اللئيمُ لا يَتبَعُ إلاّ شَكلَهُ ، و لا يَمِيلُ إلاّ إلى مِثلِهِ
 آدم فرومايه ، جز به دنبال هم سنخ خود نرود و جز به همانند خود ميل نكند .

( غرر الحكم : ۱۹۲۰ )

همنشين بد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أوحَشُ الوَحشَةِ قَرِينُ السَّوءِ .
تنهاترين تنهايى ، داشتن همنشين بد است .

( بحار الأنوار : ۷۴ / ۱۶۷ / ۳۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الوَحدَةُ خَيرٌ مِن قَرِينِ السَّوءِ
 تنهايى ، بهتر از همنشين بد است .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۹۹/۳۷ )

امام على عليه السلام :

احذَرْ مُجالَسَةَ قَرِينِ السَّوءِ ؛ فإنّهُ يُهلِكُ مُقارِنَهُ ، و يُردِي مُصاحِبَهُ .
از همنشينى با يار بد بگريز ؛ زيرا كه او همدم خود را هلاك مى كند و همنشين خود را به نابودى مى كشاند .

( غرر الحكم : ۲۵۹۹ )

امام على عليه السلام : 

كُن بِالوَحدَةِ آنَسَ مِنكَ بقُرَناءِ السَّوءِ .
با تنهايى بيشتر همدم باش تا با ياران بد .

( غرر الحكم : ۷۱۵۲ )

افراد شايسته دوستى

امام صادق عليه السلام :

مَن غَضِبَ علَيكَ مِن إخوانِكَ ثلاثَ مَرَّاتٍ فلَم يَقُلْ فيكَ شَرّا ، فاتَّخِذْهُ لنفسِكَ صَدِيقا .
 هر يك از برادرانت كه سه بار از تو خشمگين شد و درباره سخن تو بدى نگفت ، او را به دوستى خود برگزين .

( الأمالي للصدوق : ۷۶۷/۱۰۳۴ )

امام صادق عليه السلام :

لا تَعتَدَّ بِمَوَدَّةِ أحَدٍ حتّى تُغضِبَهُ ثلاثَ مَرَّاتٍ .
 به دوستىِ هيچ كس بهايى نده ، مگر آن گاه كه سه بار او را به خشم آورى .                

( بحار الأنوار:۷۸/۲۳۹/۵)

امام صادق عليه السلام

 لا تُسَمِّ الرَّجُلَ صَدِيقا سِمَةَ مَعرِفَةٍ حتّى تَختَبِرَهُ بثلاثٍ : تُغضِبُهُ فَتَنظُرُ غَضَبَهُ يُخرِجُهُ مِن الحَقِّ إلى الباطِلِ ، و عندَ الدِّينارِ و الدِّرهَمِ ، و حتّى تُسافِرَ مَعهُ .
 هيچ كس را به دوستى مشناس ، مگر آن كه در سه چيز او را بيازمايى : او را به خشم آورى و ببينى كه آيا اين خشم او را از حق به باطل مى كشاند ، و در درهم و دينار ( نيازهاى اقتصادى ) ، و در سفر كردن با او .

( الأمالي للطوسي : ۶۴۶/۱۳۳۹ )

امام صادق عليه السلام : 

إذا أرَدتَ أن تَعلَمَ صِحَّةَ ما عندَ أخيكَ فَأغضِبْهُ ، فإن ثَبَتَ لكَ على المَوَدَّةِ فهُو أخوكَ و إلاّ فلا .
اگر مى خواهى بدانى برادرت در دوستى با تو صداقت دارد ، او را عصبانى كن ؛ اگر در هنگام عصبانيت نيز بر دوستىِ خود پايدار ماند، او برادر توست ، و گر نه نيست .

( تحف العقول : ۳۵۷ )

افراد شايسته مصاحبت

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أسعَدُ الناسِ مَن خالَطَ كِرامَ الناسِ .
خوش بخت ترين مردم كسى است كه با مردمان بزرگوار بياميزد .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۸۵/۲ )

امام على عليه السلام : 

أكثَرُ الصَّلاحِ و الصَّوابِ في صُحبَةِ اُولِي النُهى و الألبابِ .
بيشترين صلاح و درستى ، در همنشينى با خردمندان و صاحبدلان است .

( غرر الحكم : ۳۱۲۹ )

امام على عليه السلام :

صاحِبِ الحُكَماءَ ، و جالِسِ الحُلَماءَ ، و أعرِضْ عنِ الدُّنيا ، تَسكُنْ جَنَّةَ المَأوى .
با حكيمان مصاحبت كن و با بردباران همنشين شو و از دنيا ، روى گردان ، تا در جنّة المأوى ساكن شوى .

( غرر الحكم : ۵۸۳۸ )

امام على عليه السلام :

صاحِبِ العُقَلاءَ ، و جالِسِ العُلَماءَ ، و اغلِبِ الهَوى ، تُرافِقِ المَلأَ الأعلى .
 با خردمندان مصاحبت كن و با دانشمندان بنشين و بر هوس چيره آى ، تا فرشتگان مقرّب قرين گردى .

( غرر الحكم : ۵۸۳۷ )

امام على عليه السلام :

صُحبَةُ الوَلِيِّ اللَّبِيبِ حَياةُ الرُّوحِ .
مصاحبت با دوست خردمند ، زندگانى روح است .

( غرر الحكم : ۵۸۴۲ )

امام على عليه السلام :

 عَجِبتُ لِمَن يَرغَبُ في التَّكَثُّرِ مِنَ الأصحابِ كيفَ لا يَصحَبُ العُلَماءَ الألِبّاءَ الأتقِياءَ الذين يَغنِمُ فَضائلَهم ، و تَهدِيهِ عُلُومُهُم ، و تُزَيِّنُهُ صُحبَتُهُم  ؟!
در شگفتم از كسى كه رغبت به داشتن ياران بسيار دارد ، چگونه با دانشمندانِ خردمندِ پرهيزگار مصاحبت نمى كند، تا از فضايل آنها بهره گيرد و در پرتو دانش آنها هدايت شود و مصاحبت آنان ، او را آراسته گرداند ؟!

( غرر الحكم : ۶۲۷۷ )

امام على عليه السلام :

مَن دَعاكَ إلى الدارِ الباقيَةِ و أعانَكَ على العَمَلِ لَها ، فهُو الصَّديقُ الشَّفيقُ .
هركه تو را به سراى جاويدان فرا خوانَد و در راه كار كردن براى رسيدن به آن سرا ياريت رساند ، همو دوستى دلسوز است .

( غرر الحكم ۸۷۷۵ )

امام على عليه السلام :

قارِنْ أهلَ الخَيرِ تَكُن مِنهُم ، و بايِنْ أهلَ الشَّرِّ تَبِنْ عَنهُم .
با نيكوكاران قرين شو تا از آنان باشى ، و از بدكاران دورى كن تا از زمره آنان جدا شوى .

( نهج البلاغة : الكتاب ۳۱ )

امام حسن عليه السلام ـ در سفارش به جُناده در بستر بيمارى كه به رحلت آن حضرت انجاميد ـ فرمود :

اِصحَبْ مَن إذا صَحِبتَهُ زانَكَ ، و إذا خَدَمتَهُ صانَكَ ، و إذا أرَدتَ مِنهُ مَعونَةً أعانَكَ ، و إن قُلتَ صَدَّقَ قَولَكَ ، و إن صُلْتَ شَدَّ صَولَكَ ، و إن مَدَدتَ يَدَكَ بِفَضلٍ مَدَّها ، و إن بَدَت عنكَ ثُلمَةٌ سَدَّها ، و إن رَأى منكَ حَسَنةً عَدَّها ، و إن سَألتَهُ أعطاكَ ، و إن سَكَتَّ عَنهُ ابتَدَأكَ ، و إن نَزَلَت إحدَى المُلِمّاتِ بهِ ساءَكَ .
با كسى مصاحبت كن كه هرگاه با او مصاحبت كنى مايه آراستگى تو شود و هرگاه خدمتش كنى تو را حفظ كند و هرگاه از او كمكى بخواهى ، كمكت كند و هرگاه سخنى بگويى ، سخنت را باور كند و هرگاه حمله كنى ، تقويتت كند و هرگاه دستت را به احسانى بگشايى ، او در اين راه تو را كمك رساند و هرگاه عيبى از تو ديده شد ، آن را بپوشاند و هرگاه كار خوبى از تو ديد ، آن را در نظر داشته باشد ، هرگاه چيزى از او خواستى به تو بدهد و هرگاه زبان به خواهش نگشودى ، او [در بخشش ] پيشدستى كند و هرگاه مصيبتى به او رسيد تو ناراحت شوى .

( بحار الأنوار:۴۴/۱۳۹/۶ )

امام صادق عليه السلام : 

اِصحَبْ مَن تَتَزَيَّنُ بهِ ، و لا تَصحَب مَن يَتَزَيَّنُ بكَ .
با كسى مصاحبت كن كه به او آراسته شوى ، و با كسى يار مشو كه به تو آراسته شود .

( بحار الأنوار : ۷۶/۲۶۷/۹ )

پرهيز از همنشينى با بدان

امام على عليه السلام :

صُحبَةُ الأشرارِ تَكسِبُ الشَّرَّ ، كالرِّيحِ إذا مَرَّت بِالنَّتِنِ حَمَلَت نَتِنا .
 همنشينى با بدان، بدى مى آورد، همچون باد كه هر گاه بر بوى بد بگذرد، بوى بد با خود مى آورد .

(غرر الحكم : ۵۸۳۹ )

 

مُصاحِبُ الأشرارِ كَراكِبِ البَحرِ؛ إن سَلِمَ مِنَ الغَرَقِ لَم يَسلَمْ مِنَ الفَرَقِ .
همنشينِ بدان، همچون مسافر درياست كه اگر از غرق شدن جان به سلامت برد، از ترس در امان نباشد .

( غرر الحكم : ۹۸۳۵ )

امام جواد عليه السلام :

إيّاكَ و مصاحَبَةَ الشِّرِّيرِ ؛ فإنّهُ كالسَّيفِ المَسلُولِ يَحسُنُ مَنظَرُهُ ، و يَقبُحُ أثَرُهُ .
 زنهار از همنشينى با بدكار؛ زيرا او همچون شمشير آخته است كه ظاهرش زيباست و نشانى كه مى گذارد، زشت .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۹۸/۳۴ )

كسانى كه شايسته دوستى و مصاحبت نيستند

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن لَم تَنتَفِعْ بِدِينِهِ و دُنياهُ فلا خَيرَ لكَ في مُجالَسَتِهِ ، و مَن لَم يُوجِبْ لكَ فلا تُوجِبْ لَهُ و لا كَرامَةَ
در همنشينى آن كس كه از دين و دنياى او بهره اى نبرى، خيرى براى تو نيست و هر كه براى تو حقّى قائل نبود، تو نيز برايش حقّى قائل نباش كه اين ارزش شمرده نمى شود .

( بحار الأنوار : ۷۷/۴۷/۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا خَيرَ لكَ في صُحبَةِ مَن لا يَرى لكَ مِثلَ الذي يَرى لِنَفسِهِ .
 همنشينى با كسى كه آنچه براى خودش مى بيند و مى پسندد براى تو نمى بيند، خيرى براى تو در بر ندارد .

( الدرّة الباهرة : ۱۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

تَوَقَّوا مُصاحَبَةَ كُلِّ ضَعِيفِ الخَيرِ ، قَوِيِّ الشَّرِّ ، خَبِيثِ النَّفسِ ، إذا خافَ خَنَسَ ، و إذا أمِنَ بَطَشَ .
زنهار از همنشينى با كسى كه خيرش، سست و شرّش، نيرومند و نفْسش، پليد است. هر گاه بترسيد، خود را كنار مى كشد و چون احساس ايمنى كند، حمله مى آورد .

( تنبيه الخواطر : ۲/۱۲۱ )

امام على عليه السلام :

مَن لَم يَصحَبْكَ مُعِينا على نفسِكَ فَصُحبَتُهُ وَبالٌ علَيكَ إن عَلِمتَ .
 هر كه همنشينى اش با تو به مبارزه با نفست كمكى نكند، آن همنشينى وبال توست، اگر بدانى .

(غرر الحكم : ۹۰۴۱ )

امام على عليه السلام :

احذَرْ مِمَّن إذا حَدَّثتَهُ مَلَّكَ ، و إذا حَدَّثَكَ غَمَّكَ ، و إن سَرَرتَهُ أو ضَرَرتَهُ سَلَكَ فيهِ مَعكَ سَبيلَكَ ، و إن فارَقَكَ ساءَكَ مَغِيبُهُ بِذِكرِ سَوأتِكَ ، و إن مانَعتَهُ بَهَتَكَ و افتَرى ، و إن وافَقتَهُ حَسَدَكَ و اعتَدى ، و إن خالَفتَهُ مَقَتَكَ و مارى ، يَعجِزُ عن مُكافَأةِ مَن أحسَنَ إلَيهِ ، و يُفرِطُ على مَن بَغى علَيهِ ، يُصبِحُ صاحِبُهُ في أجرٍ ، و يُصبِحُ هُو في وِزرٍ ، لِسانُهُ علَيهِ لا لَهُ ، و لا يَضبِطُ قَلبُهُ قَولَهُ ، يَتَعَلَّمُ لِلمِراءِ ، و يَتَفَقَّهُ لِلرِّياءِ ، يُبادِرُ الدُّنيا و يُواكِلُ التَّقوى .
 زينهار از كسى كه هر گاه با او سخن مى گويى، تو را ملول گرداند و هرگاه او با تو سخن مى گويد، غمگينت كند، و هرگاه به او شادى يا زيانى برسانى، متقابلاً با تو همان رفتار را كند، و هر گاه از تو جدا شود، جدايى او تو را بد آيد چون پشت سرت بد گويد، هر گاه او را ممانعت كنى به تو تهمت و افترا زند و هرگاه سازگارى با او نشان دهى به تو حسادت ورزد و تعدّى كند و هرگاه ناسازگارى كنى با تو از در دشمنى و جدال بر آيد، از جبران خوبى ديگران به خود ناتوان است، و نسبت به كسى كه به او زور گفته است، افراط مى كند. همنشين او مأجور است و خودش گنهكار، زبانش به زيانِ اوست، نه به دست سودش، دلش سخنش را نگه نمى دارد، علم را براى مجادله كردن مى آموزد، و در دين براى خودنمايى تفقّه مى كند به سوى دنيا مى شتابد و تقوا را فرو مى گذارد  .

 ( بحار الأنوار : ۷۸/۱۰/۶۷ )

امام على عليه السلام :

اِحذَرْ مُصاحَبَةَ الفُسّاقِ و الفُجّارِ و المُجاهِرِينَ بِمَعاصِي اللّه ِ .
از همنشينى با افراد فاسق و فاجر و متظاهر به معاصى خدا دورى كن .

( غرر الحكم : ۲۶۰۱ )

امام على عليه السلام :

احذَرْ صَحابَةَ مَن يَفِيلُ رَأيُهُ و يُنكَرُ عَمَلُهُ ؛ فإنَّ الصاحِبَ مُعتَبَرٌ بِصاحِبِهِ .
از همنشينى با كسى كه انديشه اش، سست و فاسد است و كردارش، زشت و ناپسند، دورى كن؛ زيرا يار، با يار سنجيده مى شود .

( نهج البلاغة: الكتاب۶۹ )

امام على عليه السلام : 

اِتَّقُوا مَن تُبغِضُهُ قُلوبُكُم .
از كسى كه دلهايتان او را ناخوش دارد، بپرهيزيد .

( الدرّة الباهرة : ۲۰ )

امام على عليه السلام :

 إيّاكَ و مُعاشَرَةَ مُتَتَبِّعِي عُيُوبِ الناسِ ؛ فإنّهُ لَم يَسلَمْ مُصاحِبُهُم مِنهُم .
 از معاشرت با عيبجويانِ مردم بپرهيز؛ زيرا همنشينِ اين گونه افراد نيز از عيبجويى آنان در امان نيست .

( غرر الحكم : ۲۶۴۹ )

امام على عليه السلام :

لا تُصاحِبْ هَمّازا فَتُعَدَّ مُرتابا
 با كسى كه همواره غيبت مى كند همنشينى مكن؛ زيرا تو نيز مورد بدگمانى واقع مى شوى .

( بحار الأنوار : ۷۸/۱۰/۶۸ )

امام على عليه السلام :

صَدِيقُ الجاهِلِ مَتعُوبٌ مَنكُوبٌ .
 دوستِ آدم نادان، در رنج و سختى است .

( غرر الحكم : ۵۸۲۹ )

امام على عليه السلام :

عَدُوٌّ عاقِلٌ خَيرٌ مِن صَدِيقٍ أحمَقَ .
 دشمن دانا، بهتر از دوست نادان است .

( بحار الأنوار : ۷۸/۱۲/۷۰ )

امام على عليه السلام : 

لِلأخِلاّءِ نَدامَةٌ إلاّ المُتَّقِينَ .
دوستان را  [ از دوستى با يكديگر ] پشيمانى حاصل آيد، مگر پرهيزگاران .

( تفسير القمّي : ۲/۲۸۷ )

امام على عليه السلام :

إيّاكَ و مصاحَبَةَ أهلِ الفُسُوقِ ؛ فإنَّ الراضيَ بفِعلِ قَومٍ كالدّاخِلِ مَعهُم .
 از مصاحبت با اهل گناهان بپرهيز؛ زيرا كسى كه از كردار گروهى راضى باشد، همانند كسى است كه در جمع آنها باشد .

( غرر الحكم : ۲۷۰۲ )

امام على عليه السلام :

إيّاكَ و مُصاحَبَةَ الفُسّاقِ ؛ فإنَّ الشَّرَّ بالشَّرِّ مُلحَقٌ .
 از مصاحبت با فاسقان دورى كن؛ زيرا بدى به بدى مى پيوندد .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۹۹/۳۶ )

امام على عليه السلام : 

إيّاكَ و صُحبَةَ مَن ألهاكَ و أغراكَ ؛ فإنّهُ يَخذُلُكَ و يُوبِقُكَ .
زنهار از مصاحبت با كسى كه تو را [ از ياد خدا و آخرت ] غافل و [ به دنيا ] شيفته گرداند؛ زيرا چنين كسى تو را تنها مى گذارد و به هلاكتت مى افكند .

( غرر الحكم : ۲۶۹۲ )

امام على عليه السلام : 

اِجتَنِبْ مُصاحَبَةَ الكَذّابِ ، فإن اضطُرِرْتَ إلَيهِ فلا تُصَدِّقْهُ ، و لا تُعلِمْهُ أنَّكَ تُكَذِّبُهُ ؛ فإنّهُ يَنتَقِلُ عَن وُدِّكَ و لا يَنتَقِلُ عَن طَبعِهِ .
از مصاحبت با دروغگو دورى كن و اگر هم ناچار به اين كار شدى، حرفهايش را باور مكن و به او مگو كه حرفهايش را باور نمى كنى؛ چه او از دوستى با تو دست برمى دارد، اما از خوى خود دست نمى كشد .

( غرر الحكم : ۲۴۱۶ )

امام حسن عليه السلام : 

إذا سَمِعتَ أحَدا يَتَناوَلُ أعراضَ الناسِ فاجتَهِدْ أن لا يَعرِفَكَ ؛ فإنَّ أشقَى الأعراضِ بهِ مَعارِفُهُ
هرگاه ديدى كسى با آبروى مردم بازى مى كند، سعى كن كه تو را نشناسد؛ زيرا آبروى آشنايانش كمترين ارزش را نزد او دارد .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۹۸/۳۴ )

امام زين العابدين عليه السلام ـ در سفارش به فرزند بزرگوارش حضرت باقر عليه السلام ـ فرمود : 

إيّاكَ و مصاحَبَةَ القاطِعِ لِرَحِمِهِ؛ فإنّي وَجَدتُهُ مَلعونا في كتابِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ في ثلاثِ مَواضِعَ
زنهار از مصاحبت با كسى كه از خويشان خود مى برد؛ زيرا من چنين كسى را در سه جاى كتاب خداوند عزّ و جلّ لعنت شده يافتم .

( الكافي : ۲/۳۷۷/۷ )

امام صادق عليه السلام :

اُنظُرْ إلى كُلِّ مَن لا يُفِيدُكَ مَنفعَةً في دِينِكَ فلا تَعتَدَّنَّ بهِ و لا تَرغَبَنَّ في صُحبَتِهِ ؛ فإنَّ كُلَّ ما سِوَى اللّه ِ تباركَ و تعالى مُضمَحِلٌّ وَخِيمٌ عاقِبَتُهُ
 بنگر، كه هر كس براى تو سودِ دينى ندارد، به او بهايى مده و به همنشينىِ با وى رغبت مكن؛ زيرا هر چيزى جز خداوند تبارك و تعالى نابود شدنى و فرجامش ناگوار و زيانبار است .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۹۱/۵ )

امام صادق عليه السلام :

احذَرْ مِنَ الناسِ ثلاثةً : الخائنَ ، و الظَّلُومَ ، و النَمّامَ ؛ لأنَّ مَن خانَ لَكَ خانَكَ ، و مَن ظَلَمَ لَكَ سَيَظلِمُكَ ، و مَن نَمَّ إلَيكَ سَيَنِمُّ علَيكَ 

 

 از سه كس بر حذر باش: خيانتكار، ستمكار و سخن چين؛ زيراكسى كه به تو خاطر تو [ به ديگرى ] خيانت كند، به تو نيز خيانت مى كند

و كسى كه به خاطر تو [ به ديگرى ] ستم كند، به تو نيز ستم مى كند و كسى كه براى تو تو سخن چينى كند، بر ضدّ تو نيز سخن چينى خواهد

               هر كه عيب دگران پيش تو آورد و شمرد           بي گمان عيب تو پيش دگران خواهد برد.               

                                                                                                                                            (سعدى)

( بحار الأنوار : ۷۸/۲۲۹/۱۱ ) 

امام صادق عليه السلام :

ألا كُلُّ خُلَّةٍ كانَت في الدُّنيا في غَيرِ اللّه ِ فإنّها تَصِيرُ عَداوَةً يَومَ القِيامَةِ .
 بدانيد هر دوستيى كه در دنيا براى غير خداوند عزّ و جلّ باشد، در روز قيامت به دشمنى مبدّل مى شود .

( تفسير القمّي : ۲/۲۸۷ )

امام صادق عليه السلام :

إيّاكَ و مُخالَطَةَ السَّفَلَةِ؛ فإنَّ مُخالَطَةَ السَّفَلَةِ لا تُؤَدِّي إلى خَيرٍ
 از رفت و آمد با فرومايه بپرهيز؛ زيرا رفت و آمد با فرومايه خيرى در پى ندارد .

( بحار الأنوار : ۷۸/۲۴۹/۸۵ )

امام رضا عليه السلام :

صَديقُ الجاهِلِ في تَعَبٍ .
 دوستِ آدم نادان، در رنج است .

( بحار الأنوار: ۷۸/۳۵۲/۹ )

 پرهيز از مصاحبت با احمق

امام على عليه السلام :

صُحبَةُ الأحمَقِ عَذابُ الرُّوحِ
مصاحبت با احمق، شكنجه روح است .

( غرر الحكم : ۵۸۴۱ )

معرّفى دوستان و دشمنان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

صَدِيقُ عَدُوِّ عَلِيٍّ عَدُوُّ عَلِيٍّ .
دوستِ دشمنِ على، دشمنِ على است .

( بحار الأنوار : ۷۷/۱۷۴/۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

صَدِيقُ كُلُّ امرِئٍ عَقلُهُ ، و عَدُوُّهُ جَهلُهُ .
 دوست هر انسانى، خرد اوست و دشمن او، نا بخرديش .

( بحار الأنوار : ۷۷/ ۱۷۴/۹)

امام على عليه السلام :

أصدِقاؤكَ ثلاثةٌ ، و أعداؤكَ ثلاثةٌ

فَأصدِقاؤكَ : صَدِيقُكَ ، و صَدِيقُ صَدِيقِكَ، و عَدُوُّ عَدُوِّكَ ، و أعداؤكَ : عَدُوُّكَ، و عَدُوُّ صَدِيقِكَ، و صَدِيقُ عَدُوِّكَ .

دوستان تو سه گروهند و دشمنانت نيز سه گروه .

 دوستانت عبارتند از : دوستِ تو و دوستِ دوست تو دشمنِ دشمنت  و دشمنانت عبارتند از : دشمنِ تو دشمنِ دوست تو و دوستِ دشمنت . 

(نهج البلاغة : الحكمة ۲۹۵ )

امام على عليه السلام :

 لا تَتَّخِذَنَّ عَدُوَّ صَدِيقِكَ صَديقا فَتُعادِيَ صَدِيقَكَ .
دشمن دوستت را به دوستى مگير، كه با اين كار با دوستت دشمنى كرده اى .

( بحار الأنوار : ۷۷/۲۰۹/۱ )

عوامل برهم زننده دوستى 

امام على عليه السلام :

 إذا احتَشَمَ الرجُلُ أخاهُ فقد فارَقَهُ .
هر گاه مرد برادر خود را عصبانى (خجالت زده) .حديث كند، او را از دست بدهد .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۶۵/۲۸ )

امام على عليه السلام :

مَن أطاعَ الواشِيَ ضَيَّعَ الصَّديقَ .
 هر كس گوش به حرف سخن چين سپارد، دوست را از دست بدهد .

( بحار الأنوار : ۷۳/۱۶۰/۷ )

امام على عليه السلام :

حَسَدُ الصَّديقِ مِن سُقمِ المَوَدَّةِ .
حسادت ورزيدن دوست، از ناسالم بودن دوستى است .

( نهج البلاغة : الحكمة ۲۱۸ )

امام صادق عليه السلام :

إن أرَدتَ أن يَصفُوَ لكَ وُدُّ أخِيكَ فلا تُمازِحَنَّهُ ، و لا تُمارِيَنَّهُ ، و لا تُباهِيَنَّهُ ، و لا تُشارَّنَّهُ .
 اگر مى خواهى كه دوستى برادرت براى تو خالص بماند، هرگز با او شوخى مَكن، با او ستيزه مَكن، به او فخر مفروش، و با وى خصومت مورز .

( بحار الأنوار :۷۸/۲۹۱/۲ )

امام كاظم عليه السلام : 

لا تُذْهِبِ الحِشمَةَ بينَكَ و بينَ أخيك و أبقِ مِنها ؛ فإنّ ذَهابَها ذَهابُ الحَياءِ .
احترام ميان خود و برادرت را از بين مبر و چيزى از آن را بر جاى نِه؛ زيرا با از بين رفتنِ حرمت، شرم نيز مى رود .

(تحف العقول : ۴۰۹ )

امام هادى عليه السلام :

المِراءُ يُفسِدُ الصَّداقَةَ القَديمَةَ ، و يُحَلِّلُ العُقدَةَ الوَثِيقَةَ . و أقَلُّ ما فيهِ أن تَكونَ فيهِ المُغالَبَةُ ، و المُغالَبَةُ اُسُّ أسبابِ القَطيعَةِ .

 ستيزه كردن، دوستىِ ديرينه را بر هم مى زند و گره محكم را مى گشايد . 

كمترين چيزى كه در ستيزه كردن هست، اين است كه هر يك مى خواهد بر ديگرى چيره آيد و اين چيره جويى، عامل اصلى بريده شدن پيوند دوستى است .

( أعلام الدين : ۳۱۱ )

آنچه از شمار دوستان مى كاهد

امام على عليه السلام ـ در سفارش به فرزند خود محمّد بن حنفيّه ـ فرمود :

إيّاكَ و العُجبَ و سُوءَ الخُلقِ و قِلَّةَ الصَّبرِ ؛ فإنّهُ لا يَستَقِيمُ لكَ على هذهِ الخِصالِ الثلاثِ صاحِبٌ ، و لا يَزالُ لكَ علَيها مِن الناسِ مُجانِبٌ .
زنهار از خودپسندى و بد خويى و كم صبرى؛ زيرا با وجود اين سه خصلت، دوستى براى تو باقى نمى ماند و مردم همواره از تو كناره مى گيرند .

( الخصال : ۱۴۷/۱۷۸ )

امام على عليه السلام :

لا يَغْلِبَنَّ علَيكَ سوءُ الظَّنِّ ؛ فإنّهُ لا يَدَعُ بينَكَ و بينَ صَدِيقٍ صَفْحا .
زنهار كه بدگمانى هرگز بر وجود تو چيره نشود؛ زيرا جايى براى دوستى تو با كسى باقى نمى گذارد .

( بحار الأنوار : ۷۷/۲۰۷/۱ )

امام على عليه السلام :

مَنِ استَقصى على صَدِيقِهِ انقَطَعَت مَوَدَّتُهُ .
 هر كه از دوست خود پرس و جوى زياد ( حساب كشى ) كند رشته دوستيش بگسلد .

(غرر الحكم : ۸۵۸۲ )

امام على عليه السلام :

مَن ناقَشَ الإخوانَ قَلَّ صَدِيقُهُ .
 هر كه با برادران مناقشه كند، دوستانش كم شود .

( غرر الحكم : ۸۷۷۲ )

امام على عليه السلام :

مَن لَم يَرضَ مِن صَدِيقِهِ إلاّ بِإيثارِهِ على نَفسِهِ دامَ سَخَطُهُ .
هر كه از دوست خود راضى نشود مگر زمانى كه دوستش او را بر خودش ترجيح دهد، همواره ناراضى باشد .

( غرر الحكم : ۸۹۷۶ )

امام على عليه السلام :

مَن طَلَبَ صَدِيقَ صِدقٍ وَفِيّا طَلَبَ ما لا يُوجَدُ .
هر كه جوياىِ دوست راستين و وفادار باشد، جوياى چيزى شده كه يافت نمى شود .

(غرر الحكم : ۹۰۸۵ )

امام صادق عليه السلام :

الاستِقصاءُ فُرقَةٌ ، الانتِقادُ عَداوَةٌ .
 باريك بينى و مو شكافى [ نسبت به دوستان ] مايه جدايى است، و خرده گيرى، مايه دشمنى .

( بحار الأنوار:۷۸/۲۲۹/۱ )

امام صادق عليه السلام :

لا يَطمَعَنَّ ··· الخَبُّ في كَثرَةِ الصَّديقِ .
آدم حيله گر هرگز نبايد به داشتن دوستان بسيار، چشم طمع، داشته باشد .

( بحار الأنوار : ۷۸/۱۹۵/۱۴ )

آنچه بر شمار دوستان مى افزايد

امام على عليه السلام :

مَن لانَت عَرِيكَتُهُ وَجَبَت مَحَبَّتُهُ ، مَن لانَ عُودُهُ كَثُفَت أغصانُهُ .
هر كه نرمخو و فروتن باشد محبّتش [ بر دلها ] لازم آيد، و هر كه ساقه ( آوندش ) نرم باشد شاخه هايش انبوه شود .

( غرر الحكم : ۸۱۵۲ و ۸۳۹۱ )

 

امام زين العابدين عليه السلام ـ هنگام افسرده ديدن زُهرى از غم و ناراحتيهايى كه پياپى از جانب حسد ورزان و كسانى كه به آنها خوبى كرده است؛ به او مى رسيد ـ فرمود :

أما علَيكَ أن تَجعَلَ المُسلمينَ مِنكَ بمَنزِلَةِ أهلِ بَيتِكَ فَتَجعَلَ كبيرَهُم مِنكَ بمَنزِلَةِ والدِكَ ، و تَجعَلَ صَغِيرَهم مِنكَ بمَنزِلَةِ وَلَدِكَ ، و تَجعَلَ تِرْبَكَ بمَنزِلَةِ أخيكَ ؟! ، فَأيَّ هؤلاءِ تُحِبُّ أن تَظلِمَ؟! ···و إن عَرَضَ لكَ إبليسُ لَعَنَهُ اللّه ُ أنَّ لكَ فَضلاً على أحَدٍ مِن أهلِ القِبلَةِ ، فانظُرْ إن كانَ أكبَرَ مِنكَ فَقُلْ : قد سَـبَقَنِي بالإيمانِ و العَمَلِ الصـالِحِ فَهُو خَيرٌ مِنّي ، و إن كانَ أصغَرَ مِنكَ فَقُلْ : قد سَبَقتُهُ بِالمعاصِي و الذُّنوبِ فهُو خَيرٌ مِنّي ، و إن كانَ تِربَكَ فَقُل : أنا على يَقينٍ مِن ذَنبِي و في شَكٍّ مِن أمرِهِ ، فما لي أدَعُ يَقِيني لِشَكّي ؟!و إن رَأيتَ المُسلِمِينَ يُعَظِّمُونَكَ و يُوَقِّرُونَكَ و يُبَجِّلُونَكَ، فَقُلْ : هذا فَضلٌ أخَذُوا بهِو إن رَأيتَ مِنهُم جَفاءً و انقِباضا عنكَ فَقُلْ : هذا لِذَنبٍ أحدَثتُهُ ، فإنّكَ إذا فَعَلتَ ذلكَ سَهَّلَ اللّه ُ علَيكَ عَيشَكَ ، و كَثُرَ أصدِقاؤكَ ، و قَلَّ أعداؤكَ .
 تو بايد مسلمانان را چونان خانواده خود به شمار آورى؛ بزرگ آنان را به منزله پدر خويش دانى و كوچكشان را به منزله فرزندت و همسالانت را همچون برادرت . تو دوست دارى به كدام يك از اينها (پدر وبرادر و فرزند) ستم كنى؟!···اگر ابليس ـ كه لعنت خدا بر او باد ـ ، به تو چنين وانمود كرد كه بر فردى از مسلمانان برترى و فضيلتى دارى، بنگر تا اگر از تو بزرگتر بود، به خود بگويى : او در ايمان و كردارِ شايسته، بر من پيشى دارد، پس از من بهتر است و اگر از تو كوچكتر بود بگو : در معاصى و گناهان، از او جلو هستم، پس او از من بهتر است و اگر همسال تو بود ، بگو : من به گنهكارى خود يقين دارم و در گنهكارى او ترديد، پس چرا بايد يقينم را بگذارم و به ترديدم چنگ زنم و اگر ديدى مسلمانان تو را بزرگ و گرامى و محترم مى دارند بگو: اين از خوبى خود آنان استو اگر از آنان نسبت به خودت بى مهرى و دلگيرى مشاهده كردى بگو: اين گناه و تقصير من است. اگر چنين كردى خداوند زندگى را بر تو آسان مى كند و دوستانت بسيار مى شوند و دشمنانت اندك .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۵۶/۱)

امام عسكرى عليه السلام :

 مَن كانَ الوَرَعُ سَجِيَّتَهُ ، و الكَرَمُ طَبِيعَتَهُ ، و الحِلمُ خَلَّتَهُ ، كَثُرَ صَدِيقُهُ و الثَّناءُ علَيهِ ، و انتَصَرَ مِن أعدائهِ بِحُسنِ الثَّناءِ علَيهِ .
هركه پارسايى، خصلت او باشد و كرَم و بخشندگى، سرشتش و بردبارى، خُويَش، دوستانش و ستايش [ گويان ] او بسيار گردند و با ستايش بسيار از وى، از دشمنانش انتقام بگيرد .

( بحار الأنوار:۷۸/۳۷۹/۴ )

مرزهاى دوستى

امام على عليه السلام :

لا يكونُ الصَّديقُ صَديقا حتّى يَحفَظَ أخاهُ في ثلاثٍ : في نَكبَتِهِ ، و غَيبَتِهِ ، و وَفاتِهِ .
 دوست، دوست نباشد مگر آن كه در سه جا مراقب برادرش باشد : در گرفتاريش، در غيابش، و بعد از مردنش .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۶۳/۲۸ )

امام على عليه السلام :

الصَّديقُ مَن صَدَقَ غَيبُهُ .
 دوست، كسى است كه در نهانش راست باشد .

( غرر الحكم : ۱۱۵۱ )

امام على عليه السلام :

الصَّديقُ الصَّدوقُ : مَن نَصَحَكَ في عَيبِكَ، و حَفِظَكَ في غَيبِكَ ، و آثَرَكَ على نَفسِهِ .
دوست راستين، كسى است كه تو را در بر طرف كردن عيبهايت راهنمايى كند، در غيابت مواظب تو باشد و تو را بر خودش ترجيح دهد .

( غرر الحكم : ۱۹۰۴ )

امام على عليه السلام :

 الصَّديقُ مَن كانَ ناهيا عَنِ الظُّلمِ و العُدوانِ ، مُعِينا على البِرِّ و الإحسانِ
 دوست، كسى است كه بازدارنده از ستم و تجاوز باشد و يارى كننده بر نيكويى و احسان .

(غرر الحكم : ۲۰۷۸ )

امام على عليه السلام :

إنّما سُمِّيَ الصَّديقُ صَديقا لأنّهُ يَصدُقُكَ في نَفسِكَ و مَعايِبِكَ ، فَمَن فَعَلَ ذلكَ فاستَنِمْ إلَيهِ فإنَّهُ الصَّدِيقُ
 صديق ( دوست راستين ) را صديق ناميده اند، چون با تو و عيبهايت، صادقانه برخورد مى كند . هر كه چنين باشد، به او اعتماد كن كه او دوست راستين است .

(غرر الحكم : ۳۸۷۷ )

امام على عليه السلام :

أخوكَ الصَدِيقُ مَن وَقاكَ بِنَفسِهِ ، و آثَرَكَ على مالِهِ و وُلدِهِ و عِرسِهِ .
 برادرِ راستين تو كسى است كه خود را سپر تو گرداند و تو را بر مال و فرزند و زن خويش ترجيح دهد .

(غرر الحكم : ۲۰۱۴ )

امام على عليه السلام :

صَدِيقُكَ مَن نَهاكَ ، و عَدُوُّكَ مَن أغراكَ .
دوستِ تو كسى است كه [ از بديها  ] بازَت دارد، و دشمنت كسى است كه تو را [ به كارهاى بد ] تحريك كند .

( غرر الحكم : ۵۸۵۷ )

امام صادق عليه السلام :

لا تَكونُ الصَّداقَةُ إلاّ بِحُدُودِها، فَمَن كانَت فيهِ هذهِ الحُدودُ أو شَيءٌ مِنهُ ، و إلاّ فلا تَنسِبْهُ إلى شَيءٍ مِن الصَّداقَةِ ، فَأوَّلُها : أن تكونَ سَرِيرَتُهُ و عَلانِيَتُهُ لكَ واحِدَةً ، و الثانيةُ : أن يَرى زَينَكَ زَينَهُ ، و شَينَكَ شَينَهُ ، و الثالثةُ : أن لا تُغَيِّرَهُ علَيكَ وِلايَةٌ و لا مالٌ ، و الرابعةُ : لا يَمنَعُكَ شَيئا تَنالُهُ مَقدُرَتُهُ ، و الخامسةُ ـ و هي تَجمَعُ هذهِ الخِصالَ ـ : أن لا يُسلِمَكَ عِندَ النَّكَباتِ .
 دوستى مرزهايى دارد كه هر كس همه يا برخى از آنها را داشته باشد، دوست است و گر نه او را اصلاً دوست مشمار: نخست اين كه ظاهر و باطنش با تو يكى باشد؛ دوم اين كه آبروى تو را آبروى خودش داند و عيب و بى آبرويى تو را عيب و بى آبرويى خودش؛ سوم اين كه مقام و مال او را نسبت به تو عوض نكند؛ چهارم اين كه هر كمكى از دستش بر مى آيد از تو دريغ نكند؛ و پنجم كه در بردارنده همه اين خصلتهاست، اين كه در هنگام گرفتارى ها تو را تنها نگذارد .

( بحار الأنوار : ۷۸/۲۴۹/۹۰ )

 

پيش از آزمودن افراد نبايد به آنها اعتماد كرد

امام على عليه السلام :

 الطُّمأنِينَةُ إلى كُلِّ أحَدٍ قَبلَ الاختِبارِ عَجزٌ .
اعتماد كردن به هر كسى، پيش از آزمودن [او] ، ناتوانى است .

     ( بحار الأنوار : ۱۰۳/۸۶/۲۱ )

امام على عليه السلام :

اُبذُلْ لِصَدِيقِكَ كُلَّ المَوَدَّةِ ، و لا تَبذُل لَهُ كُلَّ الطُمأنِينَةِ
هر چه محبّت دارى نثار دوستت بكن، اما هر چه اطمينان دارى به پاى او مريز .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۶۵/۲۹ )

امام على عليه السلام : 

اُبذُلْ لِصَدِيقِكَ كُلَّ المَوَدَّةِ ، و لا تَبذُلْ لَهُ كُلَّ الطمأنِينَةِ ، و أعْطِهِ مِن نَفسِكَ كُلَّ المُواساةِ ، و لا تَقُصَّ إلَيهِ بِكُلِّ أسرارِكَ .
همه محبّتت را نثار دوستت كن، اما همه اطمينانت را به پاى او مريز، هر گونه همدردى و كمك مالى به او بكن، ولى همه اسرارت را با او در ميان مگذار .

( غرر الحكم : ۲۴۶۳ )

امام على عليه السلام :

لا تَرغَبَنَّ في مَوَدَّةِ مَن لَم تَكشِفْهُ
هرگز به دوستى با كسى كه او را خوب نشناخته اى، رغبت مكن .

(غرر الحكم : ۱۰۱۶۷ )

امام على عليه السلام :

لا تَثِقْ بِالصَّدِيقِ قَبلَ الخُبرَةِ .
 پيش از آزمودنِ دوست، به او اعتماد مكن .

(غرر الحكم : ۱۰۲۵۷)

امام باقر عليه السلام :

تَجَنَّبْ عَدُوَّكَ ، و احذَرْ صَديقَكَ مِنَ الأقوامِ ، إلاّ الأمِينَ مَن خَشِيَ اللّه َ .
از دشمنت دورى كن و از دوستت بر حذر باش، مگر آن دوستى كه امين و خدا ترس باشد .

( بحار الأنوار: ۷۸/۱۷۲/۷ )

امام صادق عليه السلام :

إذا كانَ الزمانُ زمانَ جَورٍ ، و أهلُهُ أهلَ غَدرٍ ، فَالطُّمأنِينَةُ إلى كُلِّ أحَدٍ عَجزٌ .
 هرگاه زمانه، زمانه بيداد باشد و مردمش، اهل خيانت و پيمان شكنى، اعتماد كردن به هر كسى [ از ] ناتوانى است .

( بحار الأنوار: ۷۸/۲۳۹/۲ )

راه آزمودن دوست

لقمان عليه السلام :

لا تَعرِفُ أخاكَ إلاّ عندَ حاجَتِكَ إلَيهِ .
برادرت را نشناسى، مگر زمانى كه به او نياز پيدا كنى .

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۷۸/۲۱ .   )

سليمان عليه السلام :

لا تَحكُمُوا على رَجُلٍ بِشيءٍ حتّى تَنظُرُوا إلى مَن يُصاحِبُ ، فإنّما يُعرَفُ الرَّجُلُ بِأشكالِهِ و أقرانِهِ ، و يُنسَبُ إلى أصحابِهِ و أخدانِهِ .
 درباره كسى قضاوت نكنيد، تا آن گاه كه ببينيد با چه كسى دوستى مى كند؛ زيرا آدمى به همگنان و همدمانش شناخته مى گردد و به ياران و دوستانش نسبت داده مى شود .  

( بحار الأنوار : ۷۴/ ۱۸۸/۱۷ )

امام على عليه السلام :

عِندَ زَوالِ القُدرَةِ يَتَبَيَّنُ الصَّديقُ مِن العَدُوِّ .
 به هنگام از دست رفتن قدرت است كه دوست از دشمن، بازشناخته مى شود .

(غرر الحكم : ۶۲۱۴ )

امام على عليه السلام : 

في الشِّدَّةِ يُختَبَرُ الصَّديقُ .
در سختيهاست كه دوست، آزموده مى شود .

( غرر الحكم : ۶۴۷۲ )

امام على عليه السلام 

 لا يُعرَفُ الناسُ إلاّ بِالاختِبارِ ، فَاختَبِرْ أهلَكَ و وَلَدَكَ في غَيبَتِكَ ، و صَدِيقَكَ في مُصِيبَتِكَ ، و ذا القَرابَةِ عندَ فاقَتِكَ ، و ذا التَّوَدُّدِ و المَلَقِ عندَ عُطلَتِكَ ؛ لِتَعلَمَ بذلكَ مَنزِلَتَكَ عِندَهُم .
 مردم جز با آزمايش شناخته نمى شوند؛ پس زن و فرزند خود را در غيابت آزمايش كن و دوستت را در گرفتاريت و خويشاوندت را در تنگ دستيت و كسانى را كه زبان مهر و محبّت و ثنا دارند در بيكاريت، تا بدين وسيله به موقعيت خود نزد آنان پى ببرى .

( بحار الأنوار: ۷۸/۱۰/۶۷ )

امام صادق عليه السلام : 

يُمتَحَنُ الصَّديقُ بثلاثِ خِصالٍ، فإن كان مُؤاتِيا فيها فهُو الصَّديقُ المُصافِي ، و إلاّ كانَ صَدِيقَ رَخاءٍ لا صَدِيقَ شِدَّةٍ : تَبتَغِي مِنهُ مالاً ، أو تَأمَنُهُ على مالٍ ، أو تُشارِكُهُ في مَكروهٍ .
دوست با سه چيز آزموده مى شود؛ اگر در آنها همراهى كرد، دوست يكرنگ است و گر نه دوستِ دوران خوشى است، نه دوست دوران سختى : از او مالى بخواهى، يا او را بر مالى امين كنى، و يا در سختى و ناخوشى او را شريك خود گردانى .

( تحف العقول : ۳۲۱ )

امام صادق عليه السلام :

مَن غَضِبَ علَيكَ مِن إخوانِكَ ثلاثَ مَرّاتٍ فلَم يَقُلْ فيكَ مَكروها فَأعِدَّهُ لِنَفسِكَ .
 هر يك از برادرانت كه سه بار بر تو خشم گرفت و از تو بدى نگفت، او را براى خود نگه دار .

( تحف العقول : ۳۶۸ )

امام صادق عليه السلام :

إذا أرَدتَ أن تَعلَمَ صِحَّةَ ما عندَ أخِيكَ فَأغضِبْهُ، فإن ثَبَتَ لكَ على المَودَّةِ فهُو أخُوكَ و إلاّ فلا .
 هرگاه خواستى از صداقت برادرت نسبت به خود آگاه شوى او را خشمگين كن؛ اگر بر دوستيش با تو پايدارى ورزيد، او برادر توست، و گر نه نيست .

( بحار الأنوار: ۷۸/۲۳۹/۴ )

برترين ياران

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به سؤال از برترين ياران ـ فرمود :

مَن إذا ذَكَرتَ أعانَكَ ، و إذا نَسِيتَ ذَكَّرَكَ .
 كسى كه هرگاه [ خدا را ] ياد كردى، تو را كمك كند و هرگاه [ خدا را ] فراموش كردى، ياد آوريت نمايد .

( تحف العقول : ۳۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

خَيرُ الأصحابِ مَن قَلَّ شِقاقُهُ و كَثُرَ وِفاقُهُ .
بهترين ياران كسى است كه نا سازگاريش اندك باشد و سازگاريش بسيار .

( تنبيه الخواطر : ۲/۱۲۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إذا أرادَ اللّه ُ بِعَبدٍ خَيرا جَعَلَ لَهُ وَزيرا صالِحا ، إن نَسِيَ ذَكَّرَهُ ، و إن ذَكَرَ أعانَهُ .
هرگاه خداوند خوبى بنده اى را بخواهد، دستيارى شايسته و نيك برايش قرار مى دهد، كه اگر فراموش كرد به او يادآورى كند و اگر ياد كرد وى را يارى رساند .

( بحار الأنوار: ۷۷/۱۶۴/۲ )

 

المُعِينُ على الطاعَةِ خَيرُ الأصحابِ
 كسى كه در راه طاعت خدا يارى كند، بهترين ياران است .

( غرر الحكم : ۱۱۴۲ )

حقّ همنشين 

امام على عليه السلام :

لا تَقطَعْ صَديقا و إن كَفَرَ .
 از هيچ دوستى مَبُر، هر چند ناسپاس باشد .

(غرر الحكم : ۱۰۱۹۶ )

امام زين العابدين عليه السلام : 

أمّا حَقُّ الصاحِبِ : فَأن تَصحَبَهُ بِالتَفَضُّلِ و الإنصافِ ، و تُكرِمَهُ كما يُكرِمُكَ ، و لا تَدَعَهُ يَسبِقُ إلى مَكرُمةٍ ، فإن سَبَقَ كافَأتَهُ ، و تَوَدُّهُ كما يَوَدُّكَ ، و تَزجُرُهُ عمّا يَهُمُّ بهِ مِن مَعصيَةٍ ، و كُن علَيهِ رَحمَةً ، و لا تَكُن علَيهِ عَذابا .
حقّ همنشين اين است كه با او به فضل و انصاف رفتار كنى و به اندازه اى كه احترامت مى كند، احترامش كنى . اجازه ندهى در هيچ بخششى پيشدستى كند و اگر پيشدستى كرد جبران كنى، همان قدر كه دوست دارد دوستش بدارى، اگر تصميم به گناهى گرفت او را از آن بازدارى، براى او مايه رحمت و مهر باش و باعث عذاب او مباش .

( بحار الأنوار : ۷۴/۷/۱ )

امام زين العابدين عليه السلام :

حَقُّ الخَلِيطِ أن لا تَغُرَّهُ، و لا تَغُشَّهُ، و لا تَخدَعَهُ، و تَتَّقِيَ اللّه َ تباركَ و تعالى في أمرِهِ .
 حقّ كسى كه با تو رفت و آمد دارد اين است كه او را نفريبى، با او يكرنگ باشى، او را گول نزنى و نسبت به او از خداوند تبارك و تعالى بترسى .

( بحار الأنوار : ۷۴/۸/۱ )

 

تنبيه الخواطر ـ به نقل از مفضّل بن عمر جعفى ـ :

دَخلتُ على أبي عبدِ اللّه ِ عليه السلام فقالَ لي : مَن صَحِبَكَ ؟ فقلتُ : رَجُلٌ مِن إخواني ، قالَ : فما فَعَلَ ؟ فقلتُ : منذُ دَخَلتُ المَدينةَ لَم أعرِفْ مَكانَهُ ، فقالَ لي : أ ما عَلِمتَ أنَّ مَن صَحِبَ مُؤمنا أربَعينَ خُطوَةً سَألَهُ اللّه ُ عَنهُ يومَ القِيامَةِ ؟! .
 در برگشت [از سفر] خدمت امام صادق عليه السلام رسيدم حضرت فرمود : چه كسى همسفرت بود؟ عرض كردم : مردى از برادرانم . حضرت پرسيد: پس او چه شد؟ عرض كردم : از وقتى وارد مدينه شده ام، نمى دانم كجاست . حضرت فرمود : مگر نمى دانى كه هر كس با مؤمنى چهل گام همسفر شود، خداوند در روز قيامت راجع به او از وى مى پرسد .

( تنبيه الخواطر : ۲/۲۱)

دوستان چند طبقه اند

امام صادق عليه السلام :

إنَّ الذينَ تَراهُم لَكَ أصدِقاءَ إذا بَلَوتَهُم وَجَدتَهُم على طَبَقاتٍ شَتّى : فمِنهُم كالأسَدِ في عِظَمِ الأكلِ و شِدَّةِ الصَّولَةِ ، و مِنهُم كالذِّئبِ في المَضَرَّةِ ، و مِنهُم كالكَلبِ في البَصبَصَةِ ، و مِنهُم كالثَّعلَبِ في الرَّوَغانِ و السَّرِقَةِ ، صُوَرُهُم مُختَلِفَةٌ و الحِرفَةُ واحِدَةٌ ، ما تَصنَعُ غدا إذا تُرِكتَ فَردا وَحيدا لا أهلَ لكَ و لا وَلَدَ ، إلاّ اللّه َ رَبَّ العالَمِينَ ؟!
 كسانى را كه دوست مى شمارى، اگر امتحانش كنى مى بينى كه چند طبقه اند: بعضى از آنان مانند شير، پُر خور و درنده خويند، برخى مانند گرگ، زيانبارند، برخى مانند سگ دم مى جنبانند (چاپلوسند)، برخى مانند روباه، حيله گر و دزدند، شكلهايشان مختلف است، اما كارشان يكى است . فرداى قيامت كه يكّه و تنها مانى و تو را نه زنى باشد و نه فرزندى، جز خداوند، آن پروردگار جهانيان، چه خواهى كرد؟

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۷۹/۲۲ )

دوستان انسان

امام على عليه السلام :

إنَّ لِلمَرءِ المسلمِ ثلاثةَ أخِلاّءَ : فَخَلِيلٌ يقولُ لَهُ : أنا مَعكَ حيّا و مَيِّتا و هُو عَمَلُهُ ، و خليلٌ يقولُ لَهُ: أنا مَعَكَ حتّى تَموتَ و هُو مالُهُ ، فإذا ماتَ صارَ لِلوَرَثَةِ ، و خليلٌ يقولُ لَهُ : أنا معكَ إلى بابِ قَبرِكَ ثُمّ اُخَلِّيكَ و هُو وَلَدُهُ .
انسان مسلمان را سه دوست باشد : يك دوست به او مى گويد: من با تو هستم، زنده باشى يا مُرده؛ اين دوست همان عمل اوست؛ دوست ديگر به او مى گويد: من تا زمانى كه زنده هستى با تو هستم، آن همان مال و ثروت اوست كه پس از مرگش به وارثان مى رسد؛ و دوست سوم به او مى گويد: من تا لب گور با تو هستم، سپس از تو جدا مى شوم؛ او همان فرزند اوست .

( معاني الأخبار : ۲۳۲/۱ )

 

این روایات گزیده ای از روایات کتاب میزان الحکمه در این موضوع است برای مشاهده کل روایات این موضوع به (مجموعه حدیث تصویری دوستی) مراجعه کنید.

میزان الحکمه،جلد ششم.