مواسات در احادیث

 

 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

سرآمد كارها ، سه چيز است : انصاف داشتن با مردم ، مواسات نسبت به برادر [دينى] ، و هماره به يادخداوند متعال بودن .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مؤمن را بر مؤمن ، هفت حق است كه از جانب خداوند عزّ و جلّ بر او واجب گشته اند : او را در چشم خويش بزرگ بدارد ، در سينه خود ، دوستش بدارد ، در مال خود ، شريكش بگرداند··· .

[كتاب من لا يحضره الفقيه : 4 / 398 / 5850 ، الكافي : 2 / 171 / 7 عن أبي المأمون الحارثي عن الإمام الصادق عليه السلام ، الخصال : 351 / 27 عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عليه السلام و كلاهما نحوه ، الأمالي للصدوق : 84 / 51 عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام عنه صلى الله عليه و آله ، بحار الأنوار : 74 / 222 / 3 .]

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

هر كس فقير را در مال خود شريك گرداند و با مردم به انصاف رفتار كند ، او مؤمن حقيقى است .

 .[الكافي : 2 / 147 / 17 عن جعفر بن إبراهيم الجعفري عن الإمام الصادق عليه السلام ، الخصال: 47 / 48 عن جعفر بن إبراهيم عن الإمام الصادق عن أبيه عليهما السلام عنه صلى الله عليه و آله و ليس فيه «من ماله» ، بحار الأنوار : 75 / 25 / 5 .]

 

مصادقة الإخوان ـ به نقل از خلاّد سندى ، در حديثى كه سندش را به معصوم عليه السلام مى رسد :

مردى ديرتر به نزد پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آمد . پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : «چرا دير كردى؟» . گفت : برهنگى باعث شد ، اى پيامبر خدا! فرمود : «آيا همسايه اى نداشتى كه دو جامه داشته باشد و يكى را به تو عاريه دهد؟» . گفت : چرا ، اى پيامبر خدا! فرمود : «او برادر تو نيست.»

.[مصادقة الإخوان: 139 / 4 .]

 

امام على عليه السلام :

مواسات ، برترينِ كارهاست .

[غرر الحكم: 1312 ، عيون الحكم و المواعظ : 47 / 1196 .]

امام على عليه السلام :

دارايى ات را در راه حقوق[ى كه به گردن توست ، ]ببخش ، و دوست [خود ]را در آن ، شريك گردان؛ چرا كه گشاده دستى ، براى آزاده سزاوارتر است .

[أخلَق : أي أجْدَر (النهاية : 2 / 72 «خلق») .].[غرر الحكم: 2384 ، عيون الحكم و المواعظ : 85 / 2044 .]

امام على عليه السلام :

برترين مردانگى ، شريك كردن برادران در اموال ، و برابرى با آنان در احوال است .

.[غرر الحكم: 3314 ، عيون الحكم و المواعظ : 125 / 2841 .]

مصادقة الإخوان ـ به نقل از وصّافى ـ :

امام باقر عليه السلام به من فرمود :

«اى ابو اسماعيل ! آيا در ميان شما چنين است كه هر گاه كسى ردايى نداشته باشد و يكى از برادرانش رداى اضافى داشته باشد ، آن را به او دهد تا وى نيز به ردايى برسد؟». گفتم : خير .

فرمود : «آيا اگر ازارى نداشت ، برادرش ازار اضافى خود را به او مى دهد تا او نيز صاحب ازارى شود؟». گفتم : خير .

امام عليه السلام با دست خود بر رانَش زد و فرمود : «اينها برادر نيستند . »

.[مصادقة الإخوان: 137 / 1، المؤمن: 45 / 106 ، تنبيه الخواطر : 2 / 85 عن عليّ بن عقبة عن الإمام الرضا عنه عليهما السلام نحوه .]

امام صادق عليه السلام :

مؤمن ، برادر مؤمن است . وظيفه دارد كه او را نصيحت كند ، نسبت به او مواسات نمايد ، و دشمنش را از او باز دارد .

[المؤمن: 42 / 96 .]

الكافى ـ به نقل از نعمان رازى ـ :

امام صادق عليه السلام فرمود :

در جنگ اُحُد ، مسلمانان از گرد پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پراكنده گشتند و ايشان ، سختْ خشمگين شد .پيامبر صلى الله عليه و آله هر گاه خشمگين مى شد ، عرق  مانند دانه هاى مرواريد از پيشانى اش سرازير مى گشت .پيامبر صلى الله عليه و آله نگاه كرد و على عليه السلام را در كنار خويش ديد . به او فرمود : « تو نيز با كسانى كه از گرد پيامبر خدا پراكنده اند ، به پسران پدرت بپيوند!» .على عليه السلام گفت : « اى پيامبر خدا! الگوى من شماييد . »پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : « پس ، اينان را از من دور كن . » 

على عليه السلام حمله كرد و بر نخستين كس از دشمن كه رسيد ، ضربتى فرود آورد .جبرئيل عليه السلام گفت : اين است مواسات ( فداكارى ) ، اى محمّد! »پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : «همانا او از من است و من از اويم .»  جبرئيل عليه السلام گفت :  « و من نيز از شما دو تن هستم ، اى محمّد! »پيامبر خدا به جبرئيل عليه السلام نگريست كه بر او رنگى از طلا در ميان آسمان و زمين ، نشسته بود و مى گفت : « شمشيرى جز ذو الفقار نيست  و جوان مردى جز على نيست . » 

[الكافي : 8 / 110 / 90 ، بحار الأنوار : 20 / 95 / 28 و راجع الكافي : 8 / 318 / 502 و المناقب للكوفي : 1 / 466 / 369 .]

الكافى ـ به نقل از مُعَلّى بن خُنَيس ـ :

امام صادق عليه السلام در شبى كه نَم نَمْ باران مى آمد ، به قصد صُفّه حديث بنى ساعده خارج شد . من در پى ايشان به راه افتادم . ناگاه ، چيزى از دست ايشان افتاد . گفت : بِسمِ اللّه ِ ، اللّهُمَّ رُدَّ عَلَينا ، قالَ : فَأَتَيتُهُ فَسَلَّمتُ عَلَيهِ ، قالَ : فَقالَ : مُعَلّى ؟ قُلتُ : نَعَم جُعِلتُ فِداكَ ، فَقالَ لي : اِلتَمِس بِيَدِكَ فَما وَجَدتَ مِن شَيءٍ فَادفَعهُ إلَيَّ . فَإِذا أنَا بِخُبزٍ مُنتَشِرٍ كَثيرٍ ، فَجَعَلتُ أدفَعُ إلَيهِ ما وَجَدتُ ، فَإِذا أنَا بِجِرابٍحديث أعجِزُ عَن حَملِهِ مِن خُبزٍ ، فَقُلتُ : جُعِلتُ فِداكَ أحمِلُهُ عَلى رَأسي ، فَقالَ : لا ، أنَا أولى بِهِ مِنكَ ، و لكِنِ امضِ مَعي .قالَ : فَأَتَينا ظُلَّةَ بَني ساعِدَةَ ، فَإِذا نَحنُ بِقَومٍ نِيامٍ ، فَجَعَلَ يَدُسُّ الرَّغيفَ وَ الرَّغيفَينِ حَتّى أتى عَلى آخِرِهِم ، ثُمَّ انصَرَفنا . فَقُلتُ : جُعِلتُ فِداكَ ، يَعرِفُ هؤُلاءِ الحَقَّ ؟ فَقالَ : لَو عَرَفوهُ لَواسَيناهُم بِالدُّقَّةِ.

«بسم اللّه . خدايا! به ما برگردان» . من جلو رفتم و سلام كردم . فرمود : «معلّى؟». گفتم : بله ، فدايت شوم! فرمود : «با دستت بگرد و آنچه يافتى ، به من بده» . من گشتم . ديدم مقدار زيادى نان ، روى زمين ، پراكنده شده است ، و هر چه مى يافتم ، تحويل ايشان مى دادم . ناگاه كيسه چرمينى پر از نان يافتم كه نمى توانستم آن را بلند كنم . گفتم : فدايت شوم! آن را روى سرم حمل مى كنم . فرمود : «نه . من به اين كار ، از تو سزاوارترم ؛ امّا همراهم بيا» .ما به صُفّه بنى ساعده رفتيم . عدّه اى را ديديم كه خوابيده اند. امام عليه السلام آهسته يكى دو گِرده نان كنار هر كدام گذاشت تا به نفر آخر رسيد . سپس برگشتيم . گفتم : فدايت شوم! آيا اينها حق را مى شناسند (شيعه هستند)؟ فرمود : «اگر مى شناختند ، در دادن نمك هم نسبت به آنها مواسات مى كرديم» .

[الدُّقَة : الملح المدقوق. و الدِّقّ : كلّ شيء دَقّ و صغر (لسان العرب : 10 / 101 «دقق») .].[الكافي : 4 / 8 / 3 ، تهذيب الأحكام : 4 / 105 / 300 ، ثواب الأعمال : 173 / 2 ، تفسير العيّاشي : 2 / 107 / 114 ، بحار الأنوار : 47 / 20 / 17 .]

 

امام كاظم عليه السلام :

ما تَقَرَّبَ المُؤمِنُ إلَى اللّه ِ عزّ و جلّ بِشَيءٍ أفضَلَ مِن مُواساةِ المُؤمِنِ ، و هُوَ قَولُهُ تَعالى: «لَن تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ»(آل عمران،92)

مؤمن با چيزى برتر از مواسات نسبت به مؤمن ، به خداوند عزّ و جلّ نزديك نشده است ، و اين ، همان سخن خداى متعال است كه : «هرگز به نيكوكارى نخواهيد رسيد تا اين كه از آنچه دوست داريد ، انفاق كنيد» .

[آل عمران : 92 .].[جامع الأحاديث للقمّي : 192.]

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :وَ الَّذي بَعَثَني بِالحَقِّ نَبِيّا! إنَّ عَبدا مِن عِبادِ اللّه ِ لَيَقِفُ يَومَ القِيامَةِ مَوقِفا يَخرُجُ عَلَيهِ مِن لَهَبِ النّارِ أعظَمُ مِن جَميعِ جِبالِ الدُّنيا ، حَتّى ما يَكونُ بَينَهُ و بَينَها حائِلٌ ؛ بَينا هُوَ كَذلِكَ قَد تَحَيَّرَ ، إذ تَطايَرَ مِنَ الهَواءِ رَغيفٌ أو حَبَّةٌ قَد واسى بِها أخا مُؤمِنا عَلى إضافَتِهِ ، فَتَنزِلُ حَوالَيهِ فَتَصيرُ كَأَعظَمِ الجِبالِ مُستَديرا حَوالَيهِ ، تَصُدُّ عَنهُ ذلِكَ اللَّهَبَ ، فَلا يُصيبُهُ مِن حَرِّها و لا دُخانِها شَيءٌ ، إلى أن يَدخُلَ الجَنَّةَ

.سوگند به آن كه مرا به حق به پيامبرى برانگيخت ، در روز قيامت ، بنده اى از بندگان خدا در ايستگاهى [ از ايستگاه هاى قيامت ]مى ايستد و شعله اى آتش ، بزرگ تر از همه كوه هاى دنيا ، در برابرش آشكار مى گردد ، به طورى كه ميان او و آن شعله هيچ حايلى نيست .در همان حال كه سرگردان است ، ناگاه ، گِرده اى نان يا دانه اى [ گندم يا جز آن ] كه [در دنيا ]به آن نياز داشته و به برادرى مؤمن كمك كرده است ، از هوا در پيرامون او فرود مى آيد و مانند بزرگ ترين كوه ها مى شود و گرداگرد او را مى گيرد و مانع رسيدن آن شعله به او مى شود ، و از حرارت و دود آن ، كمترين آسيبى به او نمى رسد ، تا اين كه وارد بهشت مى شود .

[التفسير المنسوب إلى الإمام العسكري عليه السلام : 525 / 320 ، بحار الأنوار : 74 / 310 / 63 .]

امام على عليه السلام :

هيچ چيزى مانند مواسات ، پيوند برادرى را حفظ نمى كند .

[غرر الحكم: 9578 ، عيون الحكم و المواعظ : 477 / 8758 .]

امام على عليه السلام :

نظام دين ، به دو چيز است : انصاف داشتنت ، و مواسات نسبت به برادرانت .

[غرر الحكم: 9983 ، عيون الحكم و المواعظ : 498 / 9178 .]

 

امام على عليه السلام ـ در سفارش هاى خويش به كميل بن زياد ـ فرمود :

اى كميل! بركت ، در مال كسى است كه زكات بدهد و نسبت به مؤمنان ، مواسات كند و به خويشان ، رسيدگى نمايد .

.[تحف العقول: 172، بشارة المصطفى: 25 عن كميل بن زياد نحوه، بحار الأنوار: 77 / 413 / 38 .]

امام على عليه السلام :

مواسات نسبت به برادر دينى ، روزى را مى افزايد .

.[الخصال : 504 / 2 عن سعيد بن علاقة ، مشكاة الأنوار : 230 / 645 ، روضة الواعظين : 499 ، بحار الأنوار : 74 / 395 / 22 .]

كشف الغمّة ـ به نقل از حَجّاج بن اَرطات ـ : امام باقر عليه السلام فرمود :

«اى حَجّاج! مواسات شما چگونه است؟». گفتم : خوب است ، اى ابو جعفر! فرمود : «آيا هر گاه فردى از شما نياز پيدا كند ، دستش را در جيب برادرش مى كند و به اندازه نيازش برمى دارد؟» . گفتم : در اين حد ، نه! فرمود : «اگر اين گونه رفتار كرده بوديد ، نيازمند نمى شديد»

[كشف الغمّة : 2 / 333 ، بحار الأنوار : 78 / 185 / 12 ؛ الإخوان لابن أبي الدنيا : 223 / 192 .]

امام صادق عليه السلام :

سه دعاست كه از درگاه خداوند متعال رد نمى شود : دعاى پدر براى فرزندش ، هر گاه كه به او نيكى كند ، و نفرينش در حقّ او ، آن گاه كه از او نافرمانى نمايد ؛ نفرين ستم ديده در حقّ كسى كه به او ستم كرده است ، و دعايش براى كسى كه انتقام او را از ستمگرى گرفته است ؛ و دعاى مرد مؤمن براى برادر مؤمنش كه به خاطر ما نسبت به او مواسات كرده است ، و نفرينش در حقّ او كه مى توانسته به وى كمك كند و نكرده ، در حالى كه وى به آن محتاج بوده است .

[الأمالي للطوسي: 280 / 541 عن الإمام الهادي عن آبائه عليهم السلام ، عدّة الداعي : 121 ، بحار الأنوار : 74 / 396 / 23 .]

امام صادق عليه السلام ـ درباره اين سخن خداوند متعال كه : «اى نفْس آرام يافته! خشنود و خدا پسند ، به سوى پروردگارت باز گرد ، و در ميان بندگان من در آى ، و در بهشت من ، داخل شو» ـ فرمود :

اين ، در حقّ كسى است كه پارسا باشد و نسبت به برادرانش مواسات كند و با آنان پيوند برقرار سازد ؛ امّا اگر نه پارسا بود و نه برقرار كننده پيوند با برادران ، به او گفته مى شود : «چه چيزى مانع تو از پارسايى و مواسات نسبت به برادرانت شد؟ تو ، از آن كسانى هستى كه به زبان ، دم از دوستى مى زدند ؛ ولى در كردار ، مراعاتش نمى كردند» . پيامبر خدا و امير مؤمنان ، هر گاه او را ديدار كنند ، از او روى مى گردانند و بر او چهره در هم مى كشند و شفاعتش نمى كنند .

[قَطَبَ : زوى ما بين عينيه و عبس (لسان العرب : 1 / 680 «قطب») .]في وَجهِهِ ، غَيرَ شافِعَينِ لَهُ .[المحاسن : 1 / 283 / 558 عن مصعب و الخطّاب الكوفيَّين ، بحار الأنوار : 74 / 398 / 30 .]

 

منبع: میزان الحکمه، ج1