ولایت تشریعی ائمه علیهم السلام

قرآن مى‏فرمايد: «ما اتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا» «حشر/7» آنچه را پيامبر (صلی الله علیه و آله) براى شما آورده بگيريد (وبه كار ببنديد) و از آنچه شما را نهى كرده، باز ايستيد (و آن را ترك كنيد).

اين آيه به صراحت، پيروى از اوامر و نواهى پيامبر (صلی الله علیه و آله) را واجب كرده است. پيامبر (صلی الله علیه و آله)  در مواردى، برخى از احكام خاص را تشريع كرده و خداوند آن را امضا نموده و اطاعت از آن حضرت را واجب كرده است.

فضيل بن يسار مى‏گويد: از امام صادقعلیه السلام  شنيدم كه فرمود:

خداوند نماز را دو ركعت دو ركعت، در جمع ده ركعت واجب كرده بود، پس پيامبر (صلی الله علیه و آله) به هر دو ركعتى- غير از نماز صبح- دو ركعت اضافه كرد و به نماز مغرب يك ركعت اضافه نمود خداوند اضافه پيامبر (صلی الله علیه و آله) را تجويز و امضا كرد و نمازهاى واجب هفده ركعت شد. پيامبر (صلی الله علیه و آله)  نمازهاى نافله را سى و چهار ركعت دو برابر ركعتهاى واجب، تشريع و مستحب كرد وخداوند آن را اجازه داد ... خدا تنها خمر را حرام كرده بود؛ ولى پيامبر (صلی الله علیه و آله) هر آشاميدنى مست كننده را حرام كرد، و خداوند آن را اجازه داده و امضا كرد ... و تسليم در برابر پيامبر (صلی الله علیه و آله)  همانند تسليم در برابر خدا، بر بندگان واجب شد. « اصول كافى، ج 1، ص 266.»

از آنجا كه امام علیه السلام  داراى مقام عصمت و وارث دانش پيامبر (صلی الله علیه و آله)  است، مطمئن ‏ترين منبع براى دريافت فرمان هاى الهى و بيان حلال و حرام خداوند مى ‏باشد و با توجه به دلايل امامت (مانند حديث ثقلين، حديث منزلت، حديث غدير و ...) هر منصبى كه براى پيامبر (صلی الله علیه و آله)  ثابت است، براى امامان معصومعلیه السلام  ثابت نيز هست.

 

قرآن دراين ‏باره مى‏فرمايد: «النَّبِىُ أَوْلى‏ بِالْمُؤْمِنينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ» «احزاب/6» پيامبر (در تصرف در جان مؤمنان)- سزاوارتر به مؤمنان از خود آنهاست.

انسان در به كارگيرى اعضاى بدنش نيازمند به اجازه كسى نيست و در اين جهت استقلال كامل دارد. آيه مزبور دلالت دارد كه تسلّط پيامبر (ص) بر جان مؤمنان، قويتر از سلطه‏اى است كه خود آنان دارند و با ثبوت ولايت پيامبر (صلی الله علیه و آله)  بر جان مؤمنان، ولايت آن حضرت بر اموال آنان به قياس اولويت ثابت مى‏شود.

از سوى ديگر هر گونه، مقامى- غير از نبوّت- كه خداوند به پيامبر (صلی الله علیه و آله)  واگذار كرده- با توجه به دلايل امامت- براى امامان معصوم نيز ثابت است. بنابراين، اين قسم از ولايت تشريعى نيز براى امامان معصوم علیه السلام  به وسيله آيه شريفه ثابت مى ‏شود.

 

احمد بن عيسى‏ از امام صادقعلیه السلام  نقل مى‏كند كه حضرت در مورد آيه «انَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ» «مائده/60»همانا ولى شما خدا و رسول اوست و آنان كه ايمان آورده‏اند، همانها كه نماز را بپا مى‏دارند و زكات را در حال ركوع مى‏دهند. چنين فرمود:

معنايش اين است كه خدا و پيامبرش و مؤمنان، يعنى على و امامان از فرزندانش تا روز قيامت، به شما و به امورتان و جانهايتان و اموالتان از خود شما سزاوارترند. « اصول كافى، ج 1، ص 288،»

بطور كلى خداوند در قرآن كريم پيروى مردم از پيامبر (صلی الله علیه و آله)  و امامان معصوم علیه السلام  در تمامى امور را واجب كرده است. قرآن در اين زمينه مى‏ فرمايد: «يا أَيُّهَا الَّذينَ امَنُوا اطيعُوا اللَّهَ وَ اطيعُوا الرَّسُولَ وَ اولِى الْامْرِ مِنْكُمْ» «نساء/59»اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، خدا را اطاعت كنيد وپيامبر و صاحبان امر را اطاعت كنيد. جابر جعفى مى‏گويد: از امام باقرعلیه السلام  درباره آيه مزبور سؤال كردم، فرمود: «آنان اوصيا هستند.» « الميزان، ج 4، ص 406»

در اينكه پيامبر (صلی الله علیه و آله)  و صاحبان امر (اوصياى پيامبر (صلی الله علیه و آله) ) را در چه مورد بايد اطاعت كرد، در آيه ذكر نشده و اين ذكر نكردن، كلّى و عمومى بودن معنا را مى‏رساند كه اطاعت آنان در تمام امور فردى و اجتماعى واجب است. امام صادق علیه السلام فرمود:

 «نَحْنُ قَوْمٌ فَرَضَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ طاعَتَنا» ما گروهى هستيم كه خداوند عزّوجلّ اطاعت ما را واجب كرده است.« اصول كافى، ج 1، باب فر ض طاعة الائمه، ص 262، ح 3.»

---

منبع: امامت و ولایت, على نورى- صفر عليپور, از مجموعه نرم افزاری زمزم 5