شرح زیارت اربعین: فراز چهل و دوم /صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ عَلَی أَرْوَاحِکُمْ وَ أَجْسَادِکُمْ

شرح زیارت اربعین: فراز چهل و دوم /صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ عَلَی أَرْوَاحِکُمْ وَ أَجْسَادِکُمْ

۲۶ مرداد ۱۴۰۲ 0 اهل بیت علیهم السلام

 فراز چهل و دوم: «صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ عَلَی أَرْوَاحِکُمْ وَ أَجْسَادِکُمْ وَ شَاهِدِکُمْ وَ غَائِبِکُمْ وَ ظَاهِرِکُمْ وَ بَاطِنِکُمْ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ»:(درودهای خدا بر شما و بر پیکرها و روان­های شما و بر حاضرتان و غائبتان و بر باطن و بر ظاهرتان دعای ما را مستجاب کن، ای پروردگار جهانیان).

در آخرین فراز از زیارت، زائر حضرت علیه السلام محبّتش را با تقاضای صلوات و درود از ناحیه پروردگار عالم بر ذوات مقدّس ائمه اطهار صلی الله علیه و آله وسلم زیارت را به پایان می رساند، چرا که صلوات از ناحیه خداوند متعال از بالاترین و عظیم ترین ارزشها به حساب می آید، که حدّ و مرزی برای آن تصور نمی شود. صلوات و درود کاریست که خود خداوند و ملائکه و مؤمنین انجام می دهند، چنانچه خداوند در کتاب خود می فرماید:
{إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً} (۱)
«همانا خدا و فرشتگانش همواره بر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم درود می فرستند، ای کسانی که ایمان آورده اید بر او درود فرستید و سلام گویید، و کاملا تسلیم فرمان او باشید».
از لفظ «یُصَلُّون» که فعل مضارع است، استفاده می شود که این صلوات و درود باید پیوسته و همیشه باشد. در ضمن این صلوات باید کامل باشد نه ناقص. رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: «لا تُصَلُّوا عَلَیَّ الصَّلاهَ الْبَتْراءِ، فَقَالُوا: و مَا الصَّلاَهَ الْبَتْراءُ؟ قَالَ: تَقُولُونَ: اللَّهُمُّ صِلِّ عَلَی مُحَمَّدِ و تُمْسِکُونَ بَلْ قُولُوا: اللَّهُمُّ صِلِّ عَلَی مُحَمَّدِ و عَلَی آلِ مُحَمَّدِ»(۲) (هرگز بر من صلوات ناقص نفرستید! عرض کردند: صلوات ناقص چیست ؟ فرمود: اینکه فقط بگوئید (اللهم صل علی محمد صلی الله علیه و آله وسلم ) و سکوت کنید و ادامه ندهید، بلکه بگوئید: اللهم صل علی محمد صلی الله علیه و آله وسلم و آل محمد صلی الله علیه و آله وسلم ).
بنابراین صلواتی که خداوند به آن امر فرموده است باید بر چهارده معصوم صلی الله علیه و آله وسلم باشد و اگر اینطور ادا نشود، امر خداوند به طور ناقص انجام شده است.
صلوات آن قدر مهّم است که در تشهد نماز واجب است، و اگر گفته نشود، نماز باطل می شود. عایشه می گوید:
«سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ یَقُولُ لَا تُقْبَلُ صَلَاهٌ إِلَّا بِطَهُورٍ وَ بِالصَّلَاهِ عَلَیَّ»(۳)
(شنیدم که رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: نماز بدون طهارت و درود بر من قبول نخواهد شد)
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در روایت دیگری می فرماید:
«مَنْ صَلَّی صَلَاهً لَمْ یُصَلِّ فِیهَا عَلَیَّ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِی لَمْ تُقْبَلْ مِنْهُ»(۴)
(هر که نماز بخواند و در آن بر من و اهل بیتم صلی الله علیه و آله وسلم صلوات نفرستد، نمازش پذیرفته نمی شود).
طبق این دو روایت از علائم قبولی زیارت آن است که زائر در پایان زیارات اهل بیت صلی الله علیه و آله وسلم آن را با صلوات بر محمّد صلی الله علیه و آله وسلم و آل محمّد صلی الله علیه و آله وسلم ختم کند. که در این زیارت زائر چنین می کند.
نکته مهّمی که در این فراز پایانی زیارت اربعین آمده است، این است که زائر صلوات را محدود نکرده است، بلکه آن را وسیع قرار داده است و از خداوند تقاضا کرده، که این صلوات و درود شامل ارواح و اجسام و بدنهای مطهر آنها و شامل آن وقت و زمانی که در بین مردم حضور دارند و آن زمانی که به حسب ظاهر حضور ندارند و هم شامل باطن و ظاهر آنها بشود و بعد با گفتن لفظ آمین یا رب العالمین درخواست خود را کامل نموده است. (آمین یعنی مستجاب کن دعایم را ای پروردگار جهانیان).
امّا چرا باید به اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم صلوات فرستاد؟ به چند دلیل:
  • خواسته خداوند و نبیّ اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و ائمه اطهار صلی الله علیه و آله وسلم است چنانچه در آیات و روایات قبل به آن اشاره شد.
  •  هماهنگ شدن با خداوند و ملائکه و مؤمنین.
  •  بخاطر اینکه آنها به گردن همه انسان­ها حق دارند و برای رشد و هدایت انسانها زحمت کشیده و خون دلها خورده اند.
  •  در صلوات شعبانیه چنین آمده است: «چون آنها درخت نبوّت و جایگاه رسالت و محل رفت و آمد فرشتگان و سرچشمه و معدن علم و دانش هستند و کشتی نجات در دریای عمیق و فریادرس بیچارگان می باشند».
  • امام کاظم علیه السلام می فرماید:
    «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ أَئِمَّهِ الْهُدَی وَ مَصَابِیحِ الدُّجَی وَ أُمَنَائِکَ فِی خَلْقِکَ وَ أَصْفِیَائِکَ مِنْ عِبَادِکَ وَ حُجَجِکَ فِی أَرْضِکَ»(۵)(بار خدایا بر اهل بیت محمّد صلی الله علیه و آله وسلم صلوات فرست، همانان که پیشوایان هدایتند و چراغهای فروزان در تاریکی­ها و امنای تو و میان خلقت و بندگان برگزیده ات و حجّت­های تو در روی زمینت).
 

برکات و ثمرات صلوات بر محمّد صلی الله علیه و آله وسلم 

در روایات برکات زیادی برای آن ذکر شده که ما به بعضی از آنها اشاره می کنیم:

 

پاک شدن از گناه

امام رضا علیه السلام فرمودند:
«مَنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَی مَا یُکَفِّرُ بِهِ ذُنُوبَهُ فَلْیُکْثِرْ مِنَ الصَّلَاهِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فَإِنَّهَا تَهْدِمُ الذُّنُوبَ هَدْماً»(۶)
(هر که نمی تواند کاری کند، که به سبب آن گناهانش پاک شود، بر محمد صلی الله علیه و آله وسلم و خاندان او صلی الله علیه و آله وسلم بسیار درود فرستد، زیرا صلوات گناهان را ریشه کن می کند).
 

اجابت دعا

امام صادق علیه السلام فرمودند:
«لَا یَزَالُ الدُّعَاءُ مَحْجُوباً حَتَّی یُصَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»(۷)
(دعا پیوسته در حجاب است تا آن که بر محمد صلی الله علیه و آله وسلم و آل محمد صلی الله علیه و آله وسلم صلوات فرستاده شود.
 

 باعث رفع و دوری از مرض خطرناک نفاق

رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:
«الصَّلَاهُ عَلَیَّ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِی تَذْهَبُ بِالنِّفَاقِ»(۸)
(صلوات فرستادن بر من و اهل بیتم صلی الله علیه و آله وسلم نفاق را از بین می برد).
 

 باعث سلامتی و عافیت جسم و روح انسان

رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:
«مَنْ صَلَّی عَلَیَّ مَرَّهً فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْهِ بَاباً مِنَ الْعَافِیَهِ»(۹)
(هر کسی یک بار بر من صلوات فرستد، خداوند دری از عافیت به رویش بگشاید).
 

 باعث سنگینی اعمال انسان در قیامت می شود

امام باقر علیه السلام یا امام صادق علیه السلام فرمودند:
«أَثْقَلُ مَا یُوضَعُ فِی الْمِیزَانِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ الصَّلَاهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ»(۱۰)
(سنگین ترین عملی که در روز قیامت در ترازوی اعمال گذاشته می شود، درود بر محمّد صلی الله علیه و آله وسلم و اهل بیت او صلی الله علیه و آله وسلم است).
خداوند در کتاب خود می فرماید:
{فَامّا مَن ثَقُلَتْ مَوَازِینُهُ * فَهُوَ فیِ عِیشَهٍ رَّاضِیَهٍ}(۱۱)
«امّا کسی که عمل های وزن شده اش سنگین و پرارج باشد، پس او در یک زندگی رضایت بخش خواهد بود».
 

 باعث روشنایی در صراط است

رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:
«الصَّلَاهُ عَلَیَّ نُورٌ عَلَی الصِّرَاطِ»(۱۲)
(درود فرستادن بر من، نوری است بر روی صراط).
 

 باعث وسعت روزی و از بین رفتن فقر 

شخص فقیری خدمت حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم رسید و اظهار پریشانی و تنگدستی نمود و عرض کرد: «من صاحب عیال بسیار و از مال دنیا تهی دست می باشم و از فقر به تنگ آمده ام. حضرت صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: صلوات بسیار بر من و آل من صلی الله علیه و آله وسلم بفرست تا خدا روزی تو را از آسمان برساند و تو را توانگر گرداند. آن مرد شب و روز مداومت بر ذکر صلوات نمود. پس روزی گذرش به ویرانه ای افتاد، پایش به سنگی خورد، آن سنگ کنار رفت و از زیر آن سبویی(ظرفی) پیدا شد. چون سر آن را گشود، دید پر از زر سرخ است، خواست آن را بر دارد، به خود اندیشید که پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: روزی تو از طرف آسمان بیاید و مسلم است که آن حضرت صلی الله علیه و آله وسلم در کلام خود صادق می باشد، آن را به محل خود گذاشت و به خانه آمد. حکایت آن را با زن در میان نهاد: زن او را ملامت کرده، صدای آنها به مشاجره بلند شد. در همسایگی او فردی یهودی بود، کنیزان او بر بام آمده، این قصه عجیب را شنیدند و به خواجه خود خبر دادند. یهودی به آن خرابه آمد و آن سبو را یافته به خانه آورد. چون سر آن گشود دید پر از عقرب است، پیش خود گفت: این مرد با زن خود توطئه کرده که ما را به زحمت بیندازد. پس آن سبو را بر بام برد و در سوراخ خانه آن مرد سرنگون کرد. مرد فقیر دید که زر سرخ از هوا به خانه می ریزد، زبان به حمد خدا گشود و صلوات بر محمّد و آل او صلی الله علیه و آله وسلم فرستاد و آن یهودی در تعجب مانده فریاد بر آورد که ای مسلمان این چه سرّی است، که این سبو پر از عقرب بود و زر سرخ از آن به خانه شمامی ریزد. آن مرد قصّه خود با یهودی باز گفت و اظهار نمود که در اثر این معجزه که مشاهده نمودی، مسلمان شو تا همین زر را با تو به تساوی تقسیم کنم، این کلام در یهودی تأثیر نموده، اسلام آورد و آن را قسمت نمودند»(۱۳).
در پایان، این نکته لازم به ذکر است، که انسان برای به دست آوردن هر نعمتی نیازمند به فضل و رحمت الهی است، و نیز برای بقا و ادامه آن نعمت نیاز به لطف و عنایت خدا دارد که آن نعمت سبب عجب و تکبر و معصیت او نشود، لذا هر انسانی لحظه به لحظه نیازمند به لطف و رحمت الهی است. چنانچه خداوند می فرماید:
{یا أَیُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَی اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمیدُ}(۱۴)
«ای مردم شما (همگی) نیازمند به خدائید تنها خداوند است که بی نیاز و شایسته هر گونه حمد و ستایش است!»
 و حقیر با تمام وجود در پیشگاه خداوند متعال عرض می کنم:
{الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی هَدانا لِهذا وَ ما کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّهُ}(۱۵)
«ستایش مخصوص خداوندی است که ما را به این (همه نعمت­ها) هدایت کرد و اگر خدا ما را هدایت نکرده بود، ما (به اینها) راه نمی یافتیم!».

پی نوشت ها:

۱ . احزاب، 56.
۲. مکاتیب الرسول صلی الله علیه و آله وسلم ، ج 1، ص555.
۳ . بحارالأنوار، ج82، ص278.
۴. مستدرک الوسائل، ج5، ص15.
۵.بحارالإنوار، ج88، ص197.
۶ . همان، ج91، ص47.
۷. الکافی، ج2، ص491.
۸ . همان، ص492.
۹. بحارالأنوار، ج91، ص63.
۱۰ . همان، ص49.
۱۱ . قارعه، 6و7.
۱۲. مستدرک الوسائل، ج5، ص335.
۱۳ . وظائف الشیعه، ص34.
۱۴. فاطر، 15.
۱۵. اعراف، 43.
منبع: شرح زیارت اربعین: سیدمحمود شکیبااصفهانی/قم: عطر عترت،1396

 

کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام
کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام
تلگرام قرآن و حدیث
کانال قرآن و حدیث در ایتا
کانال قرآن و حدیث در گپ
پیام رسان سروش _ کانال قرآن و حدیث