تقدیر در احادیث

تقدير :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

و كُلُّ شيءٍ بِقَدَرٍ حتَّى العَجزُ و الكَيسُ .

همه چيز مقدّر است، حتّى ناتوانى و زيركى .

 ( كنز العمّال : ۴۹۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

القَدَرُ نِظامُ التَّوحيدِ ، فَمَن وَحَّدَ اللّه َ و آمَنَ بالقَدَرِ فَقدِ استَمسَكَ بالعُروَةِ الوُثقى .

 تقدير، نظام توحيد است. پس هركه خدا را يگانه داند و به تقدير ايمان داشته باشد، هر آينه به دستگيره استوار چنگ در آويخته است .

( كنز العمّال : ۴۸۸ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لو دَعا لك إسرافيلُ و جِبريلُ و ميكائيلُ و حَمَلةُ العَرشِ و أنا فيهِم ما تَزَوَّجتَ إلاّ المرأةَ التي كُتِبَت لكَ .

 اگر اسرافيل و جبرئيل و ميكائيل و فرشتگان حامل عرش و من همگى با هم براى تو دعا كنيم، جز با زنى كه برايت نوشته و مقدّر شده است ازدواج نخواهى كرد .

( كنز العمّال : ۵۰۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الإيمانُ بالقَدَرِ يُذهِبُ الهَمَّ و الحُزنَ .

ايمان به تقدير، غم و اندوه را مى برد.

( كنز العمّال : ۴۸۱ )

امام على عليه السلام ـ در نكوهش ياران نافرمان خود ـ فرمود :

 أحمَدُ اللّه َ على ما قَضى مِن أمرٍ ، و قَدَّرَ مِن فِعلٍ ، و علَى ابتِلائي بِكُم .

ستايش مى گويم خدا را بر امرى كه حكم فرمود و بر كارى كه مقدّر ساخت و بر ابتلاى من به شما.

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۸۰ )

امام على عليه السلام ـ در تمجيد و تعظيم خداوند ـ فرمود :

المُقَدِّرُ لِجَميعِ الاُمورِ بلا رَوِيَّةٍ و لا ضَميرٍ .
 

خدايى كه همه امور را، بدون به كار بردن فكر و انديشه درونى، مقدّر كرد [ و به اندازه آفريد ] .

( نهج البلاغة : الخطبة ۲۱۳ )

امام على عليه السلام ـ در ستايش خداوند سبحان ـ فرمود :

أحمَدُهُ إلى نفسِهِ كما استَحمَدَ إلى خَلقِهِ ، و جَعَلَ لكُلِّ شيءٍ قَدرا ، و لِكُلِّ قَدرٍ أجَلاً ، و لكُلِّ أجَلٍ كتابا .

 خدا را آن گونه سپاس مى گزارم كه از آفريدگان خويش خواسته است و براى هر چيزى مقدار و اندازه اى معيّن فرموده و براى هر اندازه اى سررسيدى و براى هر سررسيدى نوشته اى [ كه در آن ثبت و ضبط است ] .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۸۳ )

امام على عليه السلام ـ در وصف خداوند متعال ـ فرمود :

 

لم يَؤدْهُ خَلقُ ما ابتَدَأ ، و لا تَدبيرُ ما ذَرَأ ، و لا وَقَفَ بهِ عَجزٌ عَمّا خَلَقَ ، و لا ولَجَت علَيهِ شُبهَةٌ فيما قَضى و قَدَّرَ ، بَل قَضاءٌ مُتقَنٌ ، و عِلمٌ مُحكَمٌ ، و أمرٌ مُبرَمٌ .

 آفرينش آنچه را در آغاز آفريد و تدبير آنچه خلق كرد، او را به ستوه نياورد و در آفرينش موجودات عاجز و درمانده نشد و در آنچه حكم كرد و مقدّر فرمود، شكّ و شبهه اى برايش رخ نداد. بلكه قضايش استوار است و علمش محكم و امر او ثابت.

( نهج البلاغة : الخطبة ۶۵ )

امام على عليه السلام :

المَقاديرُ لا تُدفَعُ بالقُوَّةِ و المُغالَبَةِ .

 مقدّرات، با زور و گردن كلفتى دفع نمى شود.

( غرر الحكم : ۱۴۱۲ )

امام على عليه السلام :

القَدَرُ سِرٌّ مِن سِرِّ اللّه ِ ، و سِترٌ مِن سِترِ اللّه ِ و حِرزٌ مِن حِرزِ اللّه ِ مَرفوعٌ في حِجابِ اللّه ِ ، مَطوِيٌّ عَن خَلقِ اللّه ِ

 تقدير ، رازى از رازهاى خدا و نهانى از نهانى هاى خدا و دژى از دژهاى دست نيافتنى خداست، كه در پس حجاب خداست و از خلق خدا پنهان است.

( التوحيد : ۳۸۳/۳۲ )

امام على عليه السلام :

بِتَقديرِ أقسامِ اللّه ِ للعِبادِ قامَ وَزنُ العالَمِ و تَمَّت هذهِ الدنيا لأهلِها .

 با تقدير ( اندازه قرار دادن ) قسمتهاى خدا براى بندگان است كه جهان روى پاى خود ايستاده و اين دنيا براى مردم آن مى چرخد.

( غرر الحكم : ۴۳۰۶ )

امام على عليه السلام :

كُلَّما ازدادَ عَقلُ الرجُلِ قَوِيَ إيمانُهُ بالقَدَرِ و استَخَفَّ بالغِيَرِ .

هرچه بر خرد مرد افزوده شود، ايمانش به تقدير قويتر مى شود و به دگرگونيها اهميتى نمى دهد.

( غرر الحكم : ۷۲۰۲ )

امام على عليه السلام :

لن يُبطِئَ عنكَ ما قد قُدِّرَ لكَ .

 آنچه برايت مقدّر شده است، حتماً به تو مى رسد.

( نهج البلاغة : الحكمة ۳۷۹ )

امام على عليه السلام :

مَن أيقَنَ بالقَدَرِ لم يَكتَرِثْ بما  نابَهُ

 كسى كه به تقدير يقين دارد، به آنچه بر سرش آيد اهميتى نمى دهد.

( غرر الحكم : ۸۹۳۴ - المحاسن : ۱/۳۷۹/۸۳۷ )

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ إذا أرادَ شيئا قَدَّرَهُ ، فإذا قَدَّرَهُ قَضاهُ ، فإذا قَضاهُ أمضاهُ .

خداوند هرگاه چيزى را بخواهد، آن را مقدّر فرمايد و چون مقدّرش كند، حكم آن را صادر فرمايد و هرگاه حكمش را صادر كند، به اجرايش در آورد.

(  أعلام الدين : ۳۱۱ )

امام هادى عليه السلام :

المَقاديرُ تُريكَ ما لَم يَخطُرْ بِبالِكَ .

 مقدّرات چيزهايى را كه به ذهنت خطور نمى كند، نشانت مى دهد.

( كنز العمّال : ۵۳۹ )

نهى از ژرف كاوى در موضوع تقدير :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن تَكَلَّمَ في شيءٍ مِن القَدَرِ سُئلَ عَنهُ يَومَ القِيامَةِ ، و مَن لم يَتَكَلَّمْ فيهِ لم يُسألْ عَنهُ .

هركه درباره چيزى از تقدير سخن گويد، روز قيامت درباره آن از او سؤال شود و هركه در اين باره خاموش ماند، سؤالى از او نشود.

(   )

كنز العمّال :

جاءَ رجلٌ إلى عليّ عليه السلام فقالَ : يا أميرَ المؤمنينَ !  أخبرني عن القَدَرِ .

قالَ : طَريقٌ مُظلِمٌ لا تَسلُكْهُ .

قالَ : يا أميرَ المؤمنينَ ، أخبِرْني عنِ القَدَرِ .

قالَ : بَحرٌ عَميقٌ لا تَلِجْهُ .

قالَ : يا أميرَ المؤمنينَ ، أخبِرْني عنِ القَدَرِ .

قالَ : سِرُّ اللّه ِ قد خَفِيَ علَيكَ فلا تُفْشِهِ

 شخصى خدمت امام على عليه السلام رسيد عرض كرد : اى امير المؤمنين ! مرا از تقدير آگاه فرما . 

حضرت فرمود : راهى بس تاريك است، در آن قدم مگذار.

[ دوباره ] عرض كرد: يا امير المؤمنين! مرا از تقدير آگاه فرما.

حضرت فرمود: دريايى ژرف است، در آن فرو مرو.

 [ سه باره ] پرسيد: يا امير المؤمنين! مرا از تقدير آگاه فرما.

حضرت فرمود: راز خداست و بر تو پوشيده . پس براى فهميدن آن خويشتن را به زحمت مينداز.

( كنز العمّال : ۱۵۶۱ )

كنز العمّال ـ به نقل از حارث ـ

 أنّه خطبَ الناس يوما ، فقامَ إلَيه رجلٌ .

فقالَ : يا أميرَ المؤمنين، أخبِرنا عَنِ القَدر ؟

قال : بَحرٌ عَميقٌ فلا تَلِجْهُ .

قالَ : يا أميرَ المؤمنينَ ، أخبِرنا عنِ القَدَرِ ؟

 قالَ : سِرُّ اللّه ِ فلا تَتَكَلَّفْهُ .

قالَ : يا أميرَ المؤمنينَ ، أخبِرْنا عنِ القَدَرِ ؟

 قالَ : أما إذ أبَيتَ فإنّهُ أمرٌ بَينَ أمرَينِ لا جَبرَ و لا تَفويضَ . 

 

روزى على عليه السلام خطبه مى خواند . مردى ايستاد و عرض كرد :

اى امير المؤمنين! ما را از تقدير آگاه سازيد؟

حضرت فرمود : دريايى ژرف است، در آن فرو مرو.

عرض كرد: اى امير مؤمنان! مرا از تقدير، آگاه كن .

فرمود: راز خداست، خود را [ براى دانستن آن ] به زحمت مينداز.

[ سه باره ] پرسيد: اى امير مؤمنان! مرا از تقدير آگاه فرما.

فرمود: حال كه اصرار دارى، بدان كه تقدير، امرى است ميان دو امر؛ نه جبر است و نه تفويض.

( كنز العمّال : ۱۵۶۷ )

تقدير و تدبير:

امام على عليه السلام :

يَغلِبُ المِقدارُ علَى التَّقديرِ ، حتّى تكونَ الآفَةُ في التَّدبيرِ .

 تقدير، بر حسابگرى [ ما ] بدان گونه چيره است كه تدبير مايه آفت و گزند مى شود.

( نهج البلاغة : الحكمة ۴۵۹ )

امام على عليه السلام :

تَذِلُّ الاُمورُ للمَقدورِ حتّى تَصيرَ الآفةُ في التَّدبيرِ .

 كارها رام تقديرند، چندان كه تدبير مايه آفت و آسيب مى شود.

( بحار الأنوار : ۷۸/۶۳/۱۴۷ )

امام على عليه السلام :

 تَذِلُّ الاُمورُ للمَقاديرِ حتّى يكونَ الحَتفُ في التَّدبيرِ .

كارها رام مقدّراتند، چندان كه تدبير به مرگ مى انجامد.

( نهج البلاغة : الحكمة ۱۶)

امام على عليه السلام :

 الاُمورُ بالتَّقديرِ لا بالتَّدبيرِ .

كارها به تقدير است، نه به تدبير.

( غرر الحكم : ۱۹۴۷ )

امام على عليه السلام :

إذا حَلَّتِ المَقاديرُ بَطَلَتِ التَّدابيرُ .

چون مقدّرات فرود آيند، تدبيرها باطل و بى اثر مى شوند.

( غرر الحكم : ۴۰۳۷ )

امام على عليه السلام :

 إذا نَزَلَ القَدَرُ بَطَلَ الحَذَرُ

هرگاه تقدير فرود آيد، حَذَر بى فايده است.

(غرر الحكم : ۴۰۳۱ )

امام على عليه السلام :

إذا كانَ القَدَرُ لا يُرَدُّ فالاحتِراسُ باطِلٌ

 وقتى تقدير برگشت ناپذير است، پس پرهيز، بى حاصل است.

( غرر الحكم : ۴۰۷۱ )

امام على عليه السلام :

القَدَرُ يَغلِبُ الحَذَرَ .

 تقدير، بر حَذَر چيره مى گردد.

( غرر الحكم : ۱۰۲۵ )

تقدير و عمل :

امام زين العابدين عليه السلام ـ در پاسخ به مردى كه سؤال كرد: آيا آنچه به مردم مى رسد، ناشى از تقدير است يا عمل [ خودشان ] ـ فرمود :

أ بِقَدَرٍ يُصيبُ الناسَ ما أصابَهُم أم بِعَمَلٍ ؟ ـ :

إنّ القَدَر و العَمَلَ بمَنزِلَةِ الرُّوحِ و الجَسَدِ .

 فالرُّوحُ بغيرِ جَسَدٍ لا تُحِسُّ و الجَسَدُ بغيرِ رُوحٍ صُورَةٌ لا حَراكَ بها .

فإذا اجتَمَعا قَوِيا و صَلُحا .  

كذلكَ العَمَلُ و القَدَرُ .

فلو لم يَكُنِ القَدَرُ واقِعا علَى العَمَلِ لم يُعرَفِ الخالِقُ مِن المَخلوقِ و كانَ القَدَرُ شيئا لا يُحَسُّ

 و لو لم يَكُنِ العَمَلُ بِمُوافَقَةٍ مِن القَدَرِ لم يَمضِ و لم يَتِمَّ .

و لكنَّهُما باجتِماعِهِما قَوِيا ،

و للّه ِِ فيهِ العَونُ لعِبادِهِ الصالِحينَ .

تقدير و عمل به مثابه جان و پيكرند.

جانِ بدون پيكر، چيزى حسّ نمى كند و پيكرِ بى جان مجسّمه اى بى حركت است.

اما هرگاه اين دو با هم جمع شوند، قوى و كار آمد مى گردند .

عمل و تقدير نيز چنين اند .

اگر تقدير به عمل تعلّق نمى گرفت، آفريدگار از آفريده باز شناخته نمى شد و تقدير چيزى نا محسوس بود

و اگر عمل با موافقت تقدير نمى بود، هرگز صورت نمى گرفت و به سرانجام نمى رسيد.

اما اين دو با اجتماع و اتحاد همند كه قدرت مى يابند .

و در اين ميان خداوند، بندگان شايسته خود را يارى مى رساند.

( التوحيد : ۳۶۶/۴ )

آنچه در شمار تقدير است :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الدَّواءُ مِن القَدَرِ ، و هُو يَنفَعُ مَن يَشاءُ بما شاءَ .

 دارو جزو تقدير است و براى هر كس كه [ خدا ] بخواهد، به هر اندازه كه بخواهد، سودمند مى افتد.

( كنز العمّال : ۲۸۰۸۲ )

 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به اين سؤال كه : آيا دارويى كه با آن خود را مداوا مى كنيم و دعا و تعويذى كه با آن خود را معالجه مى كنيم و چيزهاى ديگرى كه به كار مى بريم، جلو تقدير خدا را مى گيرند؟ ـ فرمود :

بل هِي مِن قَدَرِ اللّه ِ .

 نه، اينها خود جزو تقدير خدايند.

( كنز العمّال : ۶۳۳ )

 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ وقتى از ايشان سؤال شد: آيا دعا و تعويذى كه با آن خود را معالجه مى كنيم، تقدير خدا را دفع مى كند؟ ـ فرمود :

 إنّها مِن قَدَرِ اللّه ِ .

آن، خود جزو تقدير خداست.

( قرب الإسناد : ۹۵/۳۲۰ )

امام على عليه السلام ـ در پاسخ به مردى كه هنگام بازگشت از صفّين، پرسيد: آيا اين جنگها با قضا و قدر الهى است؟ ـ فرمود :

ما عَلَوتُم تَلعَةً و لا هَبَطتُم وادِيا إلاّ و للّه ِِ فيهِ قَضاءٌ و قَدَرٌ
از هيچ تپّه اى بالا نرفتيد و به هيچ درّه و سراشيبى اى قدم نگذاشتيد، مگر اين كه با قضا و قدر خداوند بود.

( الإرشاد : ۱/۲۲۵ )

امام على عليه السلام :

الأمرُ بالطَّاعَةِ  و النَّهيُ عنِ المَعصيَةِ و التَّمكينُ مِن فِعلِ الحَسَنَةِ و تَركِ المَعصيَةِ  و المَعونَةُ علَى القُربَةِ إلَيهِ  و الخِذلانُ لِمن عَصاهُ، و الوَعدُ و الوَعيدُ  و التَّرغيبُ و التَّرهيب

كُلُّ ذلكَ قَضاءُ اللّه ِ في أفعالِنا و قَدَرُهُ لأعمالِنا .

امر به فرمانبرى و نهى از نافرمانى و قدرت بر انجام كار نيك و ترك معصيت و كمك كردن بر نزديك شدن به خدا و يارى ندادن كسى كه نا فرمانيش كند و بيم و نويد و ترغيب و ترساندن

همگى قضا و قدر خدا، در زمينه افعال و اعمال ماست.

( لاحتجاج : ۱/۴۹۲/۱۲۱ )

كنز العمّال ـ به نقل از عكرمة ـ :

 لمّا قَدِمَ عليٌّ عليه السلام من صِفّينَ قامَ إليهِ شيخٌ مِن أصحابِهِ  فقالَ : يا أميرَ المؤمنين أخبرنا عن مَسيرنا إلَى الشامِ بقَضاءٍ و قَدَرٍ ؟

فقالَ : و الذي خَلَقَ  الحَبَّةَ و بَرَأ النَّسَمَةَ  ،  ما قَطَعنا وادِيا و لا عَلَونا تَلعَةً إلاّ بقَضاءٍ و قَدَرٍ .

 فقالَ الشيخُ : عندَ اللّه ِ أحتَسِبُ عَنائي ؟

 فقالَ عليٌّ : بَل عَظَّمَ اللّه ُ أجرَكُم في مَسيرِكُم و أنتُم مُصعِدُونَ و في مُنحَدَرِكُم و أنتُم مُنحَدِرُونَ و ما كُنتُم في شيءٍ مِن اُمورِكُم مُكرَهينَ و لا إلَيها مُضطَرِّينَ .

فقالَ الشيخُ : كيفَ يا أميرَ المؤمنينَ و القَضاءُ و القَدَرُ ساقَنا إلَيها ؟

فقالَ : ويحَكَ !  لعلَّكَ ظَنَنتَه قَضاءً لازِما و قَدَرا حاتِما !

لو كانَ ذلكَ لَسَقَطَ الوَعدُ و الوَعيدُ و بَطَلَ الثَّوابُ و العِقابُ  و لا أتَت لائمَةٌ مِن اللّه ِ لِمُذنِبٍ و لا مَحمَدَةٌ مِن اللّه ِ لمُحسِنٍ  و لا كانَ المُحسِنُ أولى بثَوابِ الإحسانِ مِن المُذنِبِ .

 ذلكَ مَقالُ أحزابِ عَبَدَةِ الأوثانِ ··· و مَجُوسِها .

و لكنَّ اللّه َ أمَرَ بالخَيرِ تَخييرا و نَهى عَنِ الشَّرِّ تَحذيرا .

و لم يُعصَ مَغلوبا و لم يُطَعْ مُكرَها  

و لا يُمَلِّكُ تَفويضا  و لا خَلَقَ السماواتِ و الأرضَ و ما أرى فيهِما مِن عجائبِ آياتِهِما باطِلاً 

« ذلكَ ظَنُّ الذينَ كَفَروا فَوَيْلٌ للّذينَ كَفَروا مِنَ النّارِ »

فقالَ الشيخُ : يا أميرَ المؤمنينَ ! فما كانَ القَضاءُ و القَدَرُ الذي كانَ فيهِ مَسيرُنا و مُنصَرَفُنا ؟

قالَ : ذلك أمرُ اللّه ِ و حِكمَتُهُ .

ثُمّ قَرَأ عليٌّ : « و قَضى رَبُّكَ ألاّ تَعْبُدوا إلاّ إيّاهُ » .

 

زمانى كه امام على عليه السلام از جنگ صفّين بازگشت  ، پير مردى از ايشان پرسيد كه :  آيا رفتن به جنگ شاميان به قضا و قدر خدا بوده است ؟

حضرت فرمود : سوگند به آن كه دانه را شكافت و آدميان را آفريد، هيچ دره اى را نپيموديم و بر هيچ تپه اى بالا نرفتيم ، جز با قضا و قدر.

پير مرد گفت: رنجى را كه در اين راه بردم به حساب خدا بگذارم [ و اجرى ندارم ] ؟

على عليه السلام فرمود: نه، بلكه خداوند در اين راهى كه رفتيد، بر هر تپه اى كه فراز آمديد و از هر شيبى كه پايين رفتيد، اجرى بزرگ به شما عطا فرمود و شما در هيچ يك از كارهاى خود نه مجبور بوديد و نه ناچار.

پير مرد عرض كرد: اى امير المؤمنين! چگونه مجبور و ناچار نبوديم، حال آن كه قضا و قدرْ ما را پيش مى برد؟

حضرت فرمود: واى بر تو! انگار تو قضا را امرى لازم و قَدَر را موضوعى حتمى و گريز نا پذير مى دانى [به طورى كه از تو سلب اختيار مى كند]  !

 اگر چنين بود، نويد و بيم و پاداش و كيفر معنا نداشت و گنهكار  از سوى خدا سرزنش نمى شد و نيكوكار  مورد ستايش او قرار نمى گرفت و سزاوارى نيكوكار به پاداشِ احسان و نيكو كاريش از بدكار بيشتر نبود.

اين سخن، سخن گروه هاى بت پرست··· و مجوس اين امت است .

خداوند ، به كارهاى خوب فرمان داده است و انسان از روى اختيار آنها را انجام مى دهد و از بدى نهى كرده است  از باب بر حذر داشتن .  

نه به زور نافرمانى مى شود و نه به زور و اجبار اطاعت مى شود

و اختيارات خود را تفويض هم نكرده است و آسمانها و زمين و آيات شگفت انگيز آنها را بيهوده نيافريده 

« اين پندار كسانى است كه كفر ورزيدند، پس واى بر كافران از آتش ».( ص : ۲۷ )

پير مرد گفت: پس آن قضا و قدرى كه رفتن و برگشتن ما بر اساس آن بود، چيست؟

حضرت فرمود: آن عبارت از امر خدا و حكمت اوست.

سپس على عليه السلام اين آيه را تلاوت كرد: « و پروردگارت فرمان داد كه جز او را نپرستيد ».( الإسراء : ۲۳ )

( كنز العمّال : ۱۵۶۰ ، راجع نهج البلاغة : الحكمة ۷۸ نحوه  )

بحار الأنوار :

 إنَّ أميرَ المؤمنينَ عليه السلام عَدَلَ مِن عندِ حائطٍ مائلٍ إلى حائطٍ آخَرَ .

 فقيلَ لَهُ : يا أميرَ المؤمنينَ ، تَفِرُّ مِن قَضاءِ اللّه ِ ؟!

قالَ : أفِرُّ مِن قَضاءِ اللّه ِ إلى قَدَرِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ . 

امير المؤمنين عليه السلام از كنار ديوار خميده اى، به طرف ديوار ديگرى رفت.

به آن حضرت عرض شد: اى امير المؤمنين! از قضاى خدا مى گريزى؟

فرمود: از قضاى خدا به سوى قدر خداوند عزّ و جلّ مى گريزم .

( بحار الأنوار : ۴۱/۲/۳ )

امام صادق عليه السلام :

إنَّ أميرَ المؤمنينَ صلواتُ اللّه ِ علَيهِ جَلَسَ إلى حائطٍ مائلٍ يَقضي بينَ الناسِ .

فقالَ بَعضُهُم : لا تَقعُدْ تَحتَ هذا الحائطِ فإنّهُ مُعوِرٌ .

 فقالَ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام : حَرَسَ امرَأً أجَلُهُ .

فلَمّا قامَ سَقَطَ الحائطُ .

كانَ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام مما يَفعَلُ هذا و أشباهَهُ و هذا اليَقينُ . 

امير المؤمنين، صلوات اللّه عليه، پاى ديوار خميده اى نشسته بود و ميان مردم داورى مى كرد.

يكى از حضار گفت: زير اين ديوار منشين كه شكسته است.

امير المؤمنين عليه السلام فرمود: اجل آدمى نگهبان اوست.

چون حضرت از آن جا برخاست، ديوار فرو ريخت.

امير المؤمنين عليه السلام از اين گونه كارها مى كرد و اين است يقين .

( الكافي : ۲/۵۸/۵ )

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به اين پرسش كه: آيا دعا و تعويذ چيزى از تقدير را دفع مى كند؟ ـ فرمود :

هِي مِن القَدَرِ .

خودش، از تقدير است.

( بحار الأنوار : ۵/۹۸/۲۴ )

نكوهش قَدَريّه :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 القَدَريَّةُ مَجوسُ هذِهِ الاُمّةِ .

 قَدَريّه، مجوس اين امّتند.

( كنز العمّال : ۵۶۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لُعِنَتِ القَدَريةُ على لِسانِ سَبعينَ نَبيّا

 قدريّه، به زبان هفتاد پيامبر لعنت شده اند.

( كنز العمّال : ۵۶۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا تُجالِسوا أهلَ القَدَرِ و لا تُفاتِحُوهُم .

با قَدَرى مذهبان، همنشينى نكنيد و با آنان به بحث و گفتگو نپردازيد.

( كنز العمّال : ۵۶۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

صِنفانِ مِن اُمَّتي ليسَ لَهُم مِن الإسلامِ نَصيبٌ : المُرجِئةُ و القَدَريَّةُ .

دو گروه از امّت من هستند كه از اسلام بهره اى ندارند: مُرجِئه و قدريّه.

( كنز العمّال : ۵۵۸ )

امام باقر عليه السلام : 

ما الليلُ بالليلِ و لا النهارُ بالنهارِ أشبَهَ مِن المُرجِئةِ باليَهوديّةِ ، و لا مِن القَدَريةِ بالنَّصرانيّةِ .

شباهت شب به شب و روز به روز، بيشتر از شباهت مرجئه به يهود و قدريّه به نصارا نيست .

( بحار الأنوار : ۵/۱۲۰/۶۱ -  كنز العمّال : ۱/ ۱۱۸ ـ ۱۴۰ و  بحار الأنوار : ۵ / ۲ باب ۱ )

قدريّه كيستند؟

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

القَدَريَّةُ الذينَ يقولونَ : الخَيرُ و الشَّرُّ بأيدِينا .

 ليسَ لَهُم في شَفاعَتي نَصيبٌ ، و لا أنا مِنهُم ، و لا هُم مِنّي .

 قدريّه، كسانى هستند كه مى گويند: « خوبى و بدى به دست خود ماست ».

آنان را از شفاعت من نصيبى نيست. نه من از آنها هستم و نه آنان از منند .

( كنز العمّال : ۶۵۱ )

كنز العمّال ـ به نقل از ابن عباس ـ : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود :

صِنفانِ مِن اُمَّتي لا سَهمَ لَهُم في الإسلامِ : المُرجِئةُ و القَدَريّةُ .

قيلَ : و ما المُرجِئةُ ؟ قالَ : الذينَ يَقولونَ : الإيمانُ قولٌ بلا عَمَلٍ ( قولٌ و لا عَمَلٌ )

قيلَ : فما القَدَريّةُ ؟ قالَ : الذينَ يقولونَ : لَم يُقَدَّرِ الشَّرُّ

دو گروه از امت من هستند كه از اسلام بهره اى ندارند: مرجئه و قدريّه.

عرض شد: مرجئه كيانند؟ فرمود: كسانى كه مى گويند: ايمان گفتار است ، بدون عمل.

عرض شد: قدريّه كيستند؟ فرمود: كسانى كه مى گويند: شرّ و بدى تقدير الهى نيست.

( كنز العمّال : ۶۴۲ )

امام كاظم عليه السلام :

مَساكينٌ القَدَريَّةُ ، أرادُوا أن يَصِفُوا اللّه َ عَزَّ و جلَّ بعَدلِهِ فَأخرَجُوهُ مِن قُدرَتِهِ و سُلطانِهِ ! .

 بيچاره قدريان، خواستند خداوند عزّ و جلّ را به عدلش وصف كنند، قدرت و سلطنتش را از او گرفتند.

( بحار الأنوار : ۵/۵۴/۹۳ )

شب قدر:

ثواب الأعمال ـ به نقل از محمّد بن مسلم ـ :

 أنّه سَألَ أبا جعفرٍ عليه السلام عن قولِ اللّه ِ عزَّ و جَلَّ  : « إنّا أنْزَلْناهُ في لَيلَةٍ مُبارَكَةٍ » .

 قالَ : نَعَم ، هي لَيلةُ القَدرِ .  هِي مِن كلِّ سَنَةٍ في شَهرِ رَمَضانَ في العَشرِ الأواخِرِ ، فلَم يُنزَلِ القرآنُ إلاّ في لَيلةِ القَدرِ .

قالَ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ : « فيها يُفْرَقُ كُلُّ أمرٍ حَكيمٍ » .

قالَ : يُقَدَّرُ في لَيلةِ القَدرِ كُلُّ شَيءٍ يكونُ في تلكَ السَّنةِ إلى مِثلِها مِن قابِلٍ مِن خَيرٍ أو شَرٍّ أو طاعَةٍ أو مَعصيَةٍ أو مَولودٍ أو أجَلٍ أو رِزقٍ .

فما قُدِّرَ في تِلكَ اللَّيلةِ و قُضيَ فهُو مِن المَحتومِ و للّه ِِ فيهِ المَشيئةُ  .

قالَ : قلتُ له : « لَيلَةُ القَدْرِ خَيرٌ مِن ألفِ شَهْرٍ » أيُّ شيءٍ عَنى بِها ؟

قالَ : العَمَلَ الصالِحَ فيها مِن الصلاةِ و الزكاةِ و أنواعِ الخَيرِ  خَيرٌ مِن العَملِ في ألفِ شَهرٍ ليسَ فيها لَيلةُ القَدرِ

 و لو لا ما يُضاعِفُ اللّه ُ لِلمؤمنينَ ما بَلَغوا  ،

و لكنَّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ يُضاعِفُ لَهُمُ الحَسَناتِ .

حمران از امام باقر عليه السلام درباره معناى آيه « ما آن را در شبى فرخنده نازل كرديم » سؤال كرد . ( الدخان : ۳ )

حضرت فرمود : آرى، منظور شب قدر است.

آن شب، همه ساله در دهه آخر ماه رمضان قرار دارد و قرآن جز در شب قدر نازل نشده است.

خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: « در آن شب هر كارى [ به نحوى ] استوار، فيصله مى يابد » . ( الدخان : ۴ )

آنچه در آن شب مقدّر و حكم شود، حتمى است و البته مشيّت و خواست خدا در آن دخالت مى كند  .

حمران مى گويد: عرض كردم : « شب قدر، بهتر از هزار ماه است »  مقصود چه چيزِ شبِ قدر است؟

فرمود: كار شايسته در اين شب . مانند  :  نماز و زكات و انواع كارهاى نيك ، از كارى كه در هزار ماهِ بدون شب قدر صورت گيرد، برتر و بهتر است .

و اگر نبود كه خداوند حسنات مؤمنان را مضاعف مى كند، ايشان [ به كمال فضيلت و ثواب ] نمى رسيدند ،

ولى خداوند عزّ و جلّ  حسنات آنان را مضاعف مى گرداند.

( ثواب الأعمال : ۹۲/۱۱ )

امام صادق عليه السلام :

كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله إذا دَخَلَ العَشرُ الأواخِرُ شَدَّ المِئزَرَ و اجتَنَبَ النِّساءَ و أحيا الليلَ و تَفَرَّغَ للعِبادَةِ .

چون دهه آخر ماه رمضان فرا مى رسيد، رسول خدا صلى الله عليه و آله كمر [ همّت ] مى بست و از زنان دورى مى گزيد و شبها را احيا مى داشت و خود را وقف عبادت مى كرد.

( الكافي : ۴/۱۵۵/۳ )

میزان الحکمه،جلد نهم.